Monitoring en evaluatie vsv-beleid

Transcriptie

1 Monitoring en evaluatie vsv-beleid Jaarrapport 2013

2 C04095/BA4046 Zoetermeer, 11 april 2014

3 Inhoudsopgave Sam envatting 5 1 Inleiding - doel en vraagstelling Aanpak van het voortijdig schoolverlaten Nieuwe convenanten Doel van het onderzoek Van 2012 naar Vraagstelling Opzet van het onderzoek Regionale m aatregelen en sam enwerking Voortgang uitvoering maatregelen convenant Regionale samenwerking Evaluatie en sturen op cijfers Knelpunten en succesfactoren Contextfactoren Conclusies 25 3 Instellingsbeleid vsv Onderwijskundige aanpak Preventieve maatregelen Curatieve maatregelen Maatregelen in jaarverslagen MBO Conclusies 35 4 Resultaten en cijfers Trends in uitval naar doelgroep Verschillen tussen regio s Discussie en conclusies 43 5 Effectieve aanpakken - wat werkt? Effectiviteit van regionale maatregelen volgens betrokkenen Effectiviteit regionaal getoetst Effectief instellingsbeleid mbo volgens betrokkenen Effectief instellingsbeleid getoetst Conclusies 52 3

4

5 Samenvatting In 2012 heeft het ministerie van OCW nieuwe regionale convenanten afgesloten waarin scholen en gemeenten afspreken samen het aantal voortijdig schoolverlaters verder terug te dringen. Om het inzicht in de relaties tussen beleid, ingezette middelen en instrumenten en de vsv-resultaten te vergroten, heeft het ministerie Panteia en SEOR gevraagd in de huidige convenantsperiode ( ) het vsv-beleid te monitoren en te evalueren. De volgende twee hoofdvragen zijn daarbij leidend: 1. Monitoring - Hoe ziet het vsv-beleid er uit op landelijk, regionaal en instellingsniveau? 2. Evaluatie - Wat zijn de verbanden tussen het landelijke en regionale vsv-beleid, de inzet van middelen en instrumenten en de vsv-resultaten op school-, instellings-, regionaal en landelijk niveau. Regionale monitoring In het jaarrapport 2012 is beschreven welke maatregelen regio s bekostigen met de convenantsmiddelen. Dit jaar werd zichtbaar dat het programma van regionale maatregelen zoals opgesteld in 2012 grotendeels in uitvoering is. De maatregelen die zich richten op schoolpraktijk hebben gemiddeld wat meer opstarttijd nodig. Er zijn afgelopen jaar geen grote veranderingen doorgevoerd in de regionale samenwerking. Er is dit jaar meer zicht op de uitvoering gekomen door eigen procesmonitors en regio s maken meer gebruik van beschikbare cijferrapportages. Effectevaluaties op maatregelniveau ontbreken, de vraag naar effectiviteit en efficiëntie van individuele maatregelen is op regionaal niveau vooralsnog niet te beantwoorden. Monitoring instellingsgebonden aanpak van vsv In het eerste jaar van de ze monitor lag de focus op de regionale maatregelen. Hierdoor bleef het door scholen ingezette preventieve beleid gericht op het verminderen van vsv buiten beeld. Een kwalitatieve verkenning bij zes MBOinstellingen in de eerste helft van 2013 laat zien dat instellingen inderdaad een breed scala aan maatregelen inzetten. De meeste ROC s zijn al langere tijd bezig met het verminderen van vsv, waardoor ze met dit convenant vaak het staande beleid en maatregelen aanvullen of aanpassen. Aan het andere uiterste is een deel van de vakinstellingen pas nu met het tweede convenant daadwerkelijk betrokken bij de regionale aanpak en komt de aanpak van vsv binnen de instelling nu pas op gang. De AOC s zitten hier meestal tussenin. Veel instellingen maken daarbij geen apart vsv-beleid. Het vergroten van studiesucces en het verminderen van uitval is integraal onderdeel van de bedrijfsvoering. Drie clusters van maatregelen hebben effect op dit studiesucces: maatregelen om het onderwijs te verbeteren preventieve maatregelen in de instelling die voor alle deelnemers effect hebben specifieke maatregelen of voorzieningen gericht op dreigende vsv ers. Een doorsnee aanpak combineert meer aandacht voor kleinschaligheid en begelei ding in het reguliere onderwijs met preventieve activiteiten zoals een intaketest voor nieuwe deelnemers, meer toezicht en actie op verzuim en intensiever zicht op de studievoortgang door de studieloopbaanbegeleider. Dit wordt voor specifieke jongeren aangevuld met curatieve inzet van schoolmaatschappelijk werk, een RMC - 5

6 medewerker op school en specifieke voorzieningen voor dreigende uitvallers of jongeren die meer zorg nodig hebben. Het MBO heeft met behulp van de vsv-middelen, vooral uit het vorige convenant, veel geïnvesteerd in het opzetten of verbeteren van zorg in en rond de school. Veel van deze zorg is in de vorige convenantsperiode uitgebreid of opgezet, maar ook nu w ordt dit nog verder aangevuld. Resultaten Het aantal nieuwe voortijdige schoolverlaters daalt al jaren, maar het beeld per doelgroep is genuanceerd. Bekeken over de periode 2005 tot en met 2011 is voor de vmbo-bovenbouw bijna sprake van een halvering, maar voor MBO 1 is het aandeel uitvallers nauwelijks gedaald. Gemiddeld genomen realiseren regio s en instellingen met een hoog uitgangsniveau van schoolverlaters in 2005 een grotere afname gedurende de periode 2005 tot De achterstandsregio s verminderen daarmee hun aandeel voortijdig schoolverlaters sneller dan de koplopers. ROC s hebben vooral in de periode 2005 tot 2010 een grote vsv-winst geboekt. De AOC s hebben sinds 2010 grote stappen voorwaarts gezet. De vakinstellingen begonnen al met een laag uitvalpercentage en hebben tot 2011 minder voortgang geboekt dan de overige MBO-instellingen. Analyse van de resultaten Niet elke verandering in het aandeel vsv -ers is toe te schrijven aan wijzigingen in regionaal of schoolbeleid. Vooral vanwege de sterke invloed van de populatiekenmerken op de uitval is het mogelijk dat veranderingen in de uitval voor sommige regio s makkelijker zijn te realiseren dan andere regio s. Ook kunnen omgevingskenmerken, zoals werkloosheid een effect hebben op de gerealiseerde uitvalscores. We hebben in een analyse bekende relevante kenmerken van regio s afgezet tegen de afname en het niveau van de uitval per regio. Op basis van deze analyses hebben we per regio het deel van afname van vsv dat niet verklaard kan worden door de meegenomen populatie- en omgevingskenmerken per doelgroep berekend. Naarmate het onverklaarde deel van de daling van VSV groter is, kan de invloed van het gevoerde beleid in een regio ook groter zijn. Uit de analyse blijkt ten eerste dat het maximale onverklaarde deel van de daling van de uitval tussen 2008 en 2011 per doelgroep ongeveer 7,5 procent bedraagt. Regio s scoren met andere woorden tot maximaal 7,5 procent beter of slechter dan op basis van hun kenmerken mag worden verwacht. Dat betekent dat de invloed van regionaal beleid relatief klein is op de het voortijdig schoolverlaten. Een tweede conclusie is dat regio s die het relatief goed doen voor de ene doelgroep (bijvoorbeeld vo onderbouw) niet per se ook goed scoren voor de andere schooltypen. Wel is er meer samenhang tussen de scores binnen de verschillende mbo -niveaus. Omdat in veel regio s maar één dominante MB O-instelling is en meerdere scholen voor voortgezet onderwijs, is dit een aanwijzing dat de invloed van schoolbeleid groter is dan de invloed van regionaal beleid op de kans dat een leerling voortijdig de school verlaat. Wat werkt? Docenten, bestuurders en scholen, maar ook deelnemers, ouders en lokale politici, hebben aandacht voor schooluitval als probleem, als gevolg van toegenomen politieke, 6

7 bestuurlijke en financiële prikkels. Een mentaliteitsverandering is volgens de meeste betrokkenen de belangrijkste verklaring voor de afname van vsv de afgelopen jaren kan verklaren. Met name de regelmatige publicatie van de vsv -cijfers wordt als belangrijkste oorzaak van die veranderde houding aangewezen. Veel betrokkenen stellen dat deze landelijke prikkels (financiële middelen, bestuurlijke afspraken èn publicatie van resultaten) overal hebben geleid tot een brede aanpak, maar dat het daarbinnen niet tot nauwelijks uitmaakt welke maatregelen een regio of school inzet om het doel te bereiken. Dit wordt vooralsnog bevestigd door kwantitatieve analyses op regionaal niveau. Niet alleen worden verschillen in schooluitval grotendeels verklaard door populatie - kenmerken. Een analyse van het verband tussen de resterende verschillen tussen regio s en gekozen regionale maatregelen en indicatoren over de kwaliteit van samenwerking komen weinig tot geen robuuste verbanden. De kwaliteit van deze analyse zal komend jaar op een aantal punten wel verbeterd worden. Volgend jaar zijn bijvoorbeeld betere gegevens over het huidige beleid beschikbaar en zijn die te relateren aan veranderingen in de uitval in de eerste twee huidige convenantsjaren. Een eerste analyse voor een deel van de mbo -instellingen laat wèl verbanden zien tussen ingezette maatregelen en de reductie van vsv 1. Het invoeren van verzuimregistratie, adequate begeleiding in de klas met ondersteuning van de studieloopbaanbegeleider en de schoolmaatschappelijk werker (of een andere functionaris voor lichte zorg op school) en maatregelen voor overbelaste jongeren leiden tot een daling van de uitval in de periode volgend op de invoering van de maatregel. Komend jaar willen we deze aanwijzingen testen voor de hele sector. 1 Door gebrek aan deelname of beperkte deelname van sommige instellingen is was het niet mogelijk om een betrouwbaar beeld te krijgen voor het hele mbo 7

8

9 1 Inleiding - doel en vraagstelling De Nederlandse overheid voert een actief beleid gericht op het verminderen van voortijdig schoolverlaten (vsv). Het ministerie van OCW heeft Panteia en SEOR gevraagd de uitvoering van het vsv -beleid te monitoren en te evalueren, met als doel het komen tot beleidsmatige aanbevelingen. In dit tussenrapport vindt u resultaten die het onderzoek in 2013 heeft opgeleverd. Dit rapport bouwt daarmee voort op de eerste resultaten zoals beschreven in het Jaarrapport Deze inleiding schetst kort de achtergrond van het beleid, de doelstelling en onderzoeksvragen en de aanpak van afgelopen jaar. 1.1 Aanpak van het voortijdig schoolverlaten Het vsv-beleid heeft zich de afgelopen periode sterk ontwikkeld. Hieronder bespreken we de vormgeving van en overwegingen bij het vsv-beleid zoals dat in Nederland de afgelopen vijftien jaar is gevoerd. Een meer uitgebreid overzicht vindt u in bijlage 1. RMC voor uitvallers en meer leerplicht Sinds 1995 voert de Nederlandse overheid een actief beleid ter bestrijding van het voortijdig schoolverlaten. Dit vsv -beleid is sindsdien steeds verder uitgebreid. Een eerste voorwaarde was het opzetten van een regionaal meld- en coördinatiefunctie (RMC) waardoor zicht kwam op het aantal voortijdige sch oolverlaters dat niet meer leerplichtig was. De RMC-wetgeving verplicht scholen uitvallers tot 23 jaar aan de gemeente te melden en verplicht gemeenten deze voortijdig schoolverlaters te registreren. In elk van de 39 RMC -regio s moet een regionale contactgemeente ervoor zorgen dat voortijdig schoolverlaters begeleiding krijgen naar werk of terug naar onderwijs, zodat zij alsnog een startkwalificatie kunnen halen. De belangrijkste reden om te kiezen voor een regionale aanpak was volgens de minister gelegen in het feit dat de vsv-problematiek de grenzen van individuele gemeenten overstijgt. Niet alleen onderwijsinstellingen in het voortgezet, speciaal en middelbaar onderwijs hebben een regionale functie, maar dit geldt ook voor veel hulpverlenende organisaties. Leerlingen gaan bovendien lang niet altijd in de eigen gemeente naar school. 3 Regionale convenanten om uitval te voorkomen Al snel werd duidelijk dat er ook geïnvesteerd moest worden in het voorkomen van schooluitval. In de zomer van 2006 is het Rijk daarom gestart met het afsluiten van convenanten met gemeenten en scholen in de regio s met de meeste uitval. Daardoor hoefde men niet met elke partij afzonderlijk afspraken te maken. Door ondertekening verbinden partijen zich aan prestatiegerichte afspraken en financiële prikkels om schooluitval verder tegen te gaan. Het instrument convenant sloot aan bij de heersende trend van deregulering en autonomie. In de convenanten werd vooral benadrukt wat er moest gebeuren in eerste instantie een daling van vsv met 10% - maar niet op welke manier dit te bereiken. Elke regio kon een eigen aanpak bedenken en uitvoeren. In 2008 heeft de staatssecretaris van onderwijs de aanpak via convenanten verder uitgebreid naar alle 39 regio s. Na ondertekening van het conven ant kwam subsidie beschikbaar voor regionaal afgestemde maatregelen en ontvangen scholen een financiële bonus als ze een bepaalde vermindering weten te halen. 2 Panteia/SEOR (2013) Jaarrapport 2012, monitoring en evaluatie VSV-beleid Tweede kamer. Memorie van toelichting. Vergaderjaar , nr. 3 9

10 Extra geld voor scholen vo en mbo Als extra stimulans om de afspraken uit het convenant te hale n stelde OCW sinds 2008 aanvullende subsidie beschikbaar voor preventieve onderwijsprogramma s in het VO en MBO. De onderwijsprogramma s richten zich onder andere op verzuimbeleid, loopbaanbegeleiding, zorg, de overgang van VMBO naar MBO, opvangklassen en meer instroommomenten in het MBO. Specifiek voor de groep overbelaste jongeren hebben de Ministeries van Jeugd en Gezin en OCW vanaf 2010 geld beschikbaar gesteld voor het opzetten of uitbreiden van plusvoorzieningen. Plusvoorzieningen zijn een uitbreiding van het (zorg)aanbod op scholen voor voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs, gericht op overbelaste jongeren van 12 tot 23 jaar. In de visie van het Rijk kenmerken plusvoorzieningen zich door kleinere onderwijsgroepen en snelle beschikbaarheid van zorgverlening, zoals schuldhulpverlening, verslavingszorg of woonbegeleiding. In de praktijk worden de middelen uit de regeling plusvoorziening ook ingezet voor het versterken van bestaand en generiek vsv -beleid en de zorgstructuur. Betrouwbare registraties en publieke cijfers Vrij lang ontbrak een volledig en actueel overzicht van het aantal voortijdig schoolverlaters. Door de invoering van het onderwijsnummer en een landelijke digitaal verzuimloket is sinds 2009 de registratie van schoolgaande leerlingen, verzuim en schooluitval sterk verbeterd. Het ministerie van Onderwijs ontsluit en gebruikt die verbeterde informatie als prikkel voor scholen en regio s. Jaarlijks publiceert het ministerie voor iedereen toegankelijke overzichten van schoolverlaters per school, gemeente en regio. Regio s en instellingen ontvangen ook maandelijkse rapportages met overzichten. Naast sturing op uitkomsten is er ook begeleiding beschikbaar. Sinds 2008 zet het ministerie accountmanagers in, die via informeren en begeleiden een schakel vormen tussen regio en rijk. Kwalificatieplicht Naast de convenanten heeft de minister in 2007 een kwalificatieplicht ingevoerd om leerlingen te stimuleren door te leren tot minimaal het niveau van een startkwalificatie. De volledige leerplicht duurt tot en met het schooljaar waarin de jongere zestien jaar wordt. Daar bovenop geldt sinds 2007 de kwalificatieplicht voor jongeren tot 18 jaar en die nog geen startkwalificatie (een diploma havo, vwo of mbo2) hebben behaald. 1.2 Nieuwe convenanten De afgelopen jaren is het aantal nieuwe voortijdig schoolverlaters gedaald. In schooljaar waren er meer dan 52 duizend vsv-ers, dit aantal is de jaren daarna afgenomen tot duizend in schooljaar Gezien de daling van het aantal nieuwe vsv-ers de afgelopen periode, wordt het beleid op hoofdlijnen voortgezet. In vogelvlucht bestaat het huidige vsv -beleid uit de volgende elementen (voor een uitgebreider overzicht verwijzen we naar het jaarrapport 2012). Nieuw landelijk doel om het aantal nieuwe voortijdig schoolverlaters verder terug te brengen tot in Een nieuwe meetsystematiek voor nieuwe vsv-ers met procentuele normen voor zes doelgroepen in vo en mbo. Regionale convenanten: Nieuwe regionale convenanten waarin scholen en gemeenten afspreken samen vsv aan te pakken. Bundeling van subsidiestromen 10

11 plusvoorziening en regionaal programma tot één subsidiestroom: de vsv -regiomiddelen. De subsidie gaat, net als nu, naar de contactschool, maar scholen en gemeenten moeten gezamenlijk tot een subsidieaanvraag voor drie jaar komen. Specifiek budget voor scholen: Individuele onderwijsinstellingen in VO en MBO blijven aanvullende middelen ontvangen. Deze kennen een vaste voet en een prestatiedee l dat is gerelateerd aan de nieuwe meetsystematiek. Specifiek budget voor gemeenten: Regionale contactgemeenten blijven een doelsubsidie ontvangen voor de uitvoering van de zogenaamde RMC-taken. In 2012 heeft OCW met alle regio s een nieuw convenant gesloten. Alle regio s hebben een subsidieaanvraag ingediend met daarin een aantal maatregelen, die samen de regionale aanpak voortijdig schoolverlaten vormt voor de (school)jaren van 2012 tot medio tabel 1.1 Maatregelen nieuwe regionale aanpak Type maatregel Aantal keer in aanvraag % regio s Plusvoorziening % Overgang VO- MBO 37 95% Verzui m (registratie, melden en aanpakken) 28 72% Loopbaanoriëntatie- en Begeleiding (LOB) 19 49% Traj ectbegeleiding werk 18 46% Schooluitval aanpakken in de klas 15 38% Versterking RMC-functie 12 31% Opvangklassen voor potentiële schoolverlaters en meer instroommo 26% menten in het mbo 10 Maatw erktraj ecten 8 21% Monitoring, effectmeting en overleg 6 15% Zorg in en o m de school 6 15% Totaal aantal regio s/aanvragen % Het Rijk steunt de vsv -aanpak met in totaal circa 137 miljoen euro per jaar. Het ministerie van OCW stelt met de nieuwe vsv -convenanten voor de periode jaarlijks 67 miljoen euro subsidie beschikbaar voor regionale vsv -aanpak om voortijdig schoolverlaten terug te dringen en 58 miljoen euro voor prestatiesubsidies voor scholen en instellingen. Daarnaast ontvangen de RMC contactgemeenten jaarlijks 32 miljoen euro. Verder is er vanaf 2013 structureel 150 miljoen euro beschikbaar om schooluitval in het middelbaar beroepsonderwijs te bestrijden door intensivering van de onderwijstijd in het eerste jaar, intensieve begeleiding, loopbaanoriëntatie en coaching. 1.3 Doel van het onderzoek Om het inzicht in de relaties tussen beleid, ingezette middelen en instrumenten en de vsv-resultaten te vergroten, heeft het ministerie van OCW Panteia en SEOR gevraagd in de huidige convenantsperiode ( ) het vsv-beleid te monitoren en te evalueren, met als doel het komen tot beleidsmatige aanbevelingen. De volgende twee hoofdvragen zijn daarbij leidend: 11

12 3. Hoe ziet het vsv-beleid er uit op landelijk, regionaal en instellingsniveau? 4. Wat zijn de verbanden tussen het landelijke en regionale vsv-beleid, de inzet van middelen en instrumenten en de vsv-resultaten op school-, instellings-, regionaal en landelijk niveau. Het doel is daarmee enerzijds het monitoren van de u itvoering van het vsv -beleid zoals dat in de regio s en door onderwijsinstellingen wordt uitgevoerd. Welke beleidsmatige keuzes maken regio s, op welke maatregelen zet men in, wat doen scholen om te voorkomen dat jongeren uitvallen en wat zijn daarbij knelpunten en succesfactoren? Anderzijds is het doel het evalueren van de effectiviteit van verschillende aanpakken. Waar komen de verschillen in resultaten tussen regio s en instellingen vandaan, ook als wordt gecorrigeerd voor relevante achtergrondkenmerken? Wat zijn effectieve vormen van regionale samenwerking? Zijn er instrumenten die voor bepaalde doelgroepen structureel leiden tot betere resultaten? Het vsv-beleid opereert daarbij niet in een vacuüm, maar in samenhang met ander beleid dat zich vanuit verschillende departementen en gemeenten richt op o.a. het verbeteren van de onderwijskwaliteit, het verbeteren van de arbeidsmarktpositie van jongeren en op het versterken van de zorg aan jongeren, op school en daarbuiten. In het onderzoek is daarom ook aan dacht voor de invloed van bestaande en geplande veranderingen op aanpalende beleidsterreinen. Parallel aan dit onderzoek onderzoekt het CPB een aantal concrete maatregelen in een quasi-experimentele setting onderzoeken. In 2014 of 2015 zullen de resultaten van beide onderzoeken bij elkaar worden gebracht. 1.4 Van 2012 naar 2013 In het onderzoek 2012 is een aantal belangrijke constateringen gedaan voor de analyse. Hoewel het aantal vsv -ers de afgelopen jaren is afgenomen, is deze afname niet voor elke doelgroep en voor elke regio gelijk. Er is in de kwantitatieve analyse weinig tot geen samenhang aangetroffen tussen de in het verleden ingezette maatregelen en de opgetreden effecten. Een belangrijke reden hiervoor is de beperkte mate van variantie van de maatregelen in de tijd en tussen regio s. Dit zelfde zien wij terug bij de subsidieaanvragen voor de huidige convenantperiode: alle regio s zetten in grote lijnen dezelfde maatregelen in als de jaren ervoor. In de enquêtes onder de RMC - en regiocoördinatoren zagen wij die zelfde eenvormigheid terug. Tegelijkertijd zijn er signalen dat dit eensluidende beeld van de ingezette beleidsmaatregelen op regionaal niveau in de praktijk genuanceerder ligt. Uit diverse regioanalyses is gebleken dat sommige maatregelen uit de vorige convenantperiode in het geheel niet, of met grote vertraging tot uitvoering zijn gebracht. Een tweede aandachtspunt is dat door de focus op de regionale maatregelen het door scholen ingezette preventieve beleid buiten beeld bleef. In de geïnt egreerde jaardocumenten van BVE -instellingen is te zien dat er verschillen zijn tussen de op de scholen toegepaste maatregelen. Ook diverse betrokkenen geven aan dat er grote verschillen zijn in intensiteit en aard van de ingezette maatregelen op of binnen instellingen. De huidige beschikbare dataset over de ingezette maatregelen op regionaal niveau is onvoldoende verfijnd om deze verschillen te signaleren. Deze 12

13 discrepantie was aanleiding om in 2013 meer eenduidig en verfijnd de ingezette maatregelen op en binnen MBO-instellingen in beeld te brengen. Het gaat daarbij zowel om de intensiteit en aard van de inzet van deze maatregelen op verschillende MBO-instellingen als de werking van deze maatregelen. 1.5 Vraagstelling 2013 In het onderzoek waren dit jaar de volgende onderzoeksvragen leidend: Regionale samenwerking en uitvoering regionale maatregelen 1) In hoeverre zijn de voorgenomen regionale maatregelen in uitvoering? 2) Hoe wordt de samenwerking vorm gegeven? Wie voert de re gie, welk draagvlak is er voor samenwerking op bestuurlijk niveau, hoe ziet de samenwerking er op de werkvloer uit in het contact met de deelnemer of schoolverlater? Zijn er veranderingen ten opzichte van vorig jaar? 3) Welke knelpunten en succesfactoren komen regio s tegen bij de uitvoering van de regionale maatregelen en in de regionale samenwerking? 4) In hoeverre verloopt de uitvoering van het beleid zoals beoogd, in hoeverre wordt er tussentijds bijgestuurd? Instellingsgebonden aanpak 5) Hoe ziet het vsv -beleid er uit voor individuele VO- en MBO-instellingen? In hoeverre zijn er verschillen tussen en binnen instellingen in hun vsv -aanpak? Resultaten 6) Wat zijn de tussentijdse resultaten van de convenantsperiode voor de zes nieuwe meetcategorieën? Hoeveel procent reductie is behaald en hoe hoog is het uitvalpercentage? Bij welke doelgroep(en) zijn de meeste resultaten geboekt? En bij welke doelgroep(en) de minste? 7) Wat zijn de resultaten per regio? Wat zijn de resultaten per regio en doelgroep als wordt gecorrigeerd voor relevante achtergrondkenmerken? Analyse 8) Kwalitatief welke aanpakken zijn het meest effectief volgens betrokkenen zelf? Welke kwalitatieve factoren of maatregelen spelen een rol bij het behalen van de resultaten? 9) Kwantitatief - Wat zijn de verbanden tussen de verschillende onderdelen van het vsv-beleid (maatregelen, kwaliteit van samenwerking) en de vsv -resultaten voor individuele VO- en MBO-instellingen en regio s? Zijn verschillen in resultaten op verschillende mbo-niveaus en in verschillende regio s en instellingen terug te leiden tot verschillen in de aanpak? 10) Welke overige beleidsmatige en autonome ontwikkelingen hebben invloed op de vsv-resultaten binnen instellingen en regio s? Aanbevelingen 11) Wat zijn gezien de bovenstaande conclusies relevante aanbevelingen en aandachtspunten voor het landelijk beleid en voor de regio s in het blijvend versterken van de vsv -aanpak? Voor het beantwoorden van de analytische vragen zijn de waarnemingen van dit jaar en vorig jaar beschikbaar. In 2014 zal de dataset die is opgebouwd, worden gekoppeld aan de resultaten (data over nieuwe vsv-ers) van het schooljaar De derde meting in 13

14 2014 zal vooral kijken naar borging en opbrengsten van het beleid vanuit het perspectief van de regio s en aanbevelingen bevatten voor het landelijk beleid na deze nieuwe convenantsperiode. 1.6 Opzet van het onderzoek Het onderzoek bestond in 2013 uit een aantal verschillende deelactiviteiten. In de bijlagen vindt u uitgebreidere informatie over de opzet en uitvoering van deze activiteiten. Beleidsreconstructie en analytisch kader De deskresearch bestond in 2013 uit een analyse van de recente Nederlandse beleidsvorming rondom vsv en een scan van beschikbare literatuur en studies over effectieve aanpakken van voortijdig schoolverlaten. Dit resulteerde in een aangepast analytisch kader en een beleidsreconstructie. Analyse jaardocumenten MBO Via een analyse van de geïntegreerde jaarverslagen MBO-instellingen brachten we de informatie over vsv-beleid, aanpak en inzet middelen van MBO instellingen in kaart. Daarbij besteden we aandacht aan de verantwoorde werkzaamheid in de jaarverslagen. De uitkomsten gebruiken we in de kwantitatieve analyse. Casestudies In zes regio s heeft het onderzoeksteam voor de zomer van 2013 uitgebreid gesproken met betrokken partijen over de praktische uitvoering van de maatregelen en het bredere vsv-beleid. De gesprekken zijn verwerkt tot zes casebeschrijvingen. Deze beschrijvingen vormden de basis voor een vergelijkende analyse tot een kwalitatief beeld van de implementatie van de convenanten en de huidige vsv-aanpak in de regio. Daarnaast was het doel van deze casestudies het kwalitatief signaleren van de werkzame bestanddelen van het vsv -beleid. De resultaten zijn in dit rapport verwerkt. Enquête RMC en contactscholen In het najaar van 2013 hebben we een enquête gehouden onder RMC-coördinatoren en contactscholen. De vragenlijst is een herhaling van de vragen die ook in 2012 zijn gesteld aan RMC coördinatoren en contactscholen. De vragen uit 2012 over het opstellen van de regioanalyses zijn vervangen door vragen over de uitvoering van de nieuwe maatregelen. Enquête MBO-instellingen Eveneens in het najaar van 2013 hebben we een enquête gehouden onder vsvbeleidsverantwoordelijken binnen verschillende afdelingen van MBO -instellingen. Het doel van de enquête was een betrouwbaar beeld te geven van de aard en intensiteit van maatregelen op de verschillende MBO -instellingen. In dit jaarrapport rapporteren we over de uitkomsten, om de inspanningen van de MBO-instellingen zichtbaar te maken. De uitkomsten van de enquête worden daarnaast in 2014 gebruikt als variabelen in de kwantitatieve analyse, om de effectiviteit van maatregelen op het instellingsniveau beter vast te kunnen stellen. 44 van de 69 mbo-scholen hebben tenminste één vragenlijst ingevuld. De respons is daarmee 70% van de mbo-instellingen. De doelstelling om met behulp van deze enquête een zuiver beeld te krijgen van het vsv beleid dat op de verschillende locaties en afdelingen van mbo scholen in uitvoering, is daarmee niet behaald. Er zijn maar vijf instellingen die drie of meer lijsten hebben ingevuld en dat is te weinig om een 14

15 betrouwbaar beeld te schetsen of het beleid van specifieke sectoren systematisch verschilt van andere sectoren. Kwantitatieve analyse Het voornaamste doel van de kwantitatieve analyse is het bepalen van de effectiviteit van de verschillende onderdelen van het vsv beleid in de nieuwe convenantsperiode. Pas volgend jaar zijn de eerste resultaten beschikbaar van de uitval die is gerealiseerd in de nieuwe convenantsperiode. De analyse van dit jaar is vooral gericht op het verbeteren van de definiëring van de beleidsvariabelen en waar mogelijk te zoeken naar relevante verbanden per regio tussen beleidsvariabelen en uitval. Deze analyse is vooralsnog vooral beschrijvend van aard. Waar verbanden te onderscheid zijn toetsen we deze. We richten de analyse dit jaar vooral op de regio s. Rapportage In dit tussenrapport beschrijven we de belangrijkste resultaten aan de hand van de onderzoeksvragen. Bevindingen uit verschillende onderzoeksactiviteiten worden inhoudelijk gebundeld. In de verschillende bijlagen zijn uitgebreidere rapportages per onderzoeksactiviteit te vinden. 15

16

17 2 Regionale maatregelen en samenwerking In 2012 hebben alle 39 regio s een subsidieaanvraag ingediend met daarin een aantal maatregelen om vsv aan te pakken, zoals uitgebreid beschreven in het jaarrapport 2012 en beknopt weergegeven in hoofdstuk 1 In dit hoofdstuk beschrijven we de inzichten uit de monitoring van de maatregelen in 2013 aan de hand van drie onderzoeksvragen: 1) In hoeverre zijn de voorgenomen regionale maatregelen in uitvoering? 2) Samenwerking: In hoeverre verloopt de uitvoering van het beleid zoals beoogd, in hoeverre wordt er tussentijds bijgestuurd? 3) Welke knelpunten en succesfactoren komen regio s tegen bij de uitvoering va n de regionale maatregelen 2.1 Voortgang uitvoering m aatregelen convenant De voorgestelde maatregelen in de subsidieaanvragen waren nog niet altijd concreet uitgewerkte projecten. Uit de casestudies werd ook duidelijk dat er een fasering is in de uitvoering van de maatregelen binnen regio s. Een deel van de maatregelen uit de oude convenanten is inmiddels opgenomen in de reguliere activiteiten van scholen en gemeenten. Hier heeft het oude convenant zichtbaar een ontwikkelfunctie gehad. Andere maatregelen zijn in de nieuwe convenanten gecontinueerd, al dan niet met aanpassingen. Het gaat dan vaak om de meer intensieve vormen van coaching of plusvoorzieningen. De vraag is of en hoe die voorzieningen in de toekomst in stand kunnen worden gehouden. Tot slot zijn er verschillende voorbeelden van nieuwe maatregelen, aanpakken en instrumenten. Een deel hiervan was nog in ontwikkeling of in voorbereiding, waarbij het effect op studenten en daarmee uitval pas vanaf komend schooljaar wordt verwacht. Om dit beeld te toetsen, hebben we alle coördinatoren en contactscholen in het najaar van 2013 gevraagd in hoeverre de voorgenomen regionale maatregelen uit de convenanten in uitvoering zijn. 17

18 figuur 2.1 In hoeverre zijn de maatregelen in uitvoering? Versterking RMC-functie Trajectbegeleiding werk Opvangklassen Plusvoorziening Maatwerktraject Overgang VO-MBO Zorg in en om de school Verzuim Schooluitval aanpakken in klas LOB Monitoring 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Volledig in uitvoering Deels in uitvoering Nog niet in uitvoering De uitvoering van de maatregelen rond Versterking RMC-functie en Trajectbegeleiding werk verloopt het voorspoedigst: in iets meer dan 80% van de gevallen zijn deze maatregel volledig in uitvoering genomen. Het gaat hier vaak om de continuering van eerder ingezet beleid. Met uitzondering van Monitoring, effectmeting en overleg zijn de maatregelen in meer dan de helft van de gevallen volledig in uitvoering. Maatregelen die ingrijpen op regulier school - of onderwijsbeleid zijn relatief vaak pas deels in uitvoering. Deze zijn blijkbaar lastiger organiseerbaar. Het gaat dan om maatwerktrajecten, maatregelen rond LOB en de overgang VO-MBO, verzuimaanpak en schooluitval aanpakken in de klas. Voor de plusvoorzieningen en LOB zijn in ongeveer 5% van de gevallen nog geen voorbereidingen getroffen voor de uitvoering. Overigens is een belangrijke opmerking dat de beleidsmatige term convenantsmaatregel in de praktijk veel verschillende vormen kan aannemen. Een aantal subsidieaanvragen bevat per maatregel één concrete activiteit. Andere regio s hebben een scala aan beleidsinstrumenten gezamenlijk gebundeld onder één maatregel. Daarbij is in de uitvoering ook verband tussen convenantsmaatregelen en lopend (regulier) beleid van gemeenten of onderwijsinstellingen. Op die laatste groep komen we terug in hoofdstuk drie. Tot slot wordt in sommige gevallen via het regionale convenant met OCW -middelen betaald wat eerst door gemeente of school zelf werd bekostigd. De maatregel is dan feitelijk te beschouwen als het (mede) bekostigen van bestaande voorzieningen. Uit onze gesprekken op het niveau van de uitvoeringspraktijk bleek dat het voor de gemiddelde studentbegeleider, docent, coördinator, RMC - of leerplichtmedewerker doorgaans niet bekend is welke maatregelen of voorzieningen worden geïnitieerd of bekostigd vanuit de regionale convenantsmiddelen. Enkele regio s hebben wel geïnvesteerd in (publieks-) informatie voor beleidsuitvoerders over de regionale aanpak en specifiek daarbinnen de convenantsmaatregelen. 18

19 2.2 Regionale sam enwerking Hierboven werd duidelijk dat 50 tot 80% van de maatregelen al volop operationeel is. Daarnaast was een vraag in de monitoring van dit jaar hoe de regionale samenwerking verloopt. Wat is er veranderd ten opzichte van afgelopen jaar? Hoe houdt men zicht op de uitvoering en in hoeverre wordt er tussentijds bijgestuurd? Overlegstructuur In bijna alle regio s is er een taakverdeling tussen een bestuurlijk en operationeel overleg. Daarnaast werken veel regio s met taakgroepen of werkgroepen op onderdelen. Dit jaar zijn er in ongeveer een derde van de regio s veranderingen doorgevoerd in de overlegstructuur. figuur 2.2 Zijn er afgelopen j aar veranderingen doorgevo erd in de regionale overlegstructuur binnen uw RMC-regio Ja 33% 64% Nee Weet niet 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Uit de toelichting van de respondenten waar wel iets is veranderd, zijn vier trends te onderscheiden: Een aantal regio s heeft meer mensen/partijen betrokken bij de regiegroep (bijvoorbeeld het VO, de accountmanager van OCW en vertegenwoordigers van gemeenten in de regio ). Sommige regio s hebben een programmawerkgroep ingesteld of juist opgeheven. In de regio s waar een werkgroep is ingesteld, wordt de samenwerking geïntensiveerd. In de regio waar de werkgroep is opgeheven, is nu een 4-jaarlijks strategisch overleg met vertegenwoordigers van ROCs, contactgemeente en accountmanager OCW. Een aantal regio s hebben de (uitvoerende) samenwerking geïntensiveerd, door bijvoorbeeld extra (flexibele) overleggen (tussen programmacoördinator en projectleiders van de maatregelen) te organiseren. Sommige regio s hebben de verbinding tussen school, gemeenten en overige ketenpartners verbeterd. Hiervoor is de bestuurlijke inrichting en de organisatiestructuur VSV gewijzigd of steviger neergezet (bijvoorbeeld juiste vertegenwoordiging per school). De taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden zijn duidelijker vastgelegd. Het doel is transparante en eenduidige besluitvorming, efficiënte en effectieve werkorganisatie, doelmatig overleg, duidelijke communicatielijnen en informatievoorziening. Partijen De RMC-coördinator en de vertegenwoordiger van de contactschool zitten zowel in het bestuurlijk als operationeel overleg en zijn vorig jaar en dit jaar het meest agenderend geweest. Ten opzichte van vorig jaar was de wethouder van de RMC - contactgemeente het afgelopen jaar minder vaak agenderend in het bestuurlijk overleg (20% vs 32%). Wel is de RMC-wethouder nog het vaakst voorzitter van het overleg (41% tegen 21% het CvB van de contactschool). 19

20 Op bestuurlijk niveau wordt er in dit eerste uitvoeringsjaar gemiddeld iets minder overlegd dan in het besluitvormingsjaar In 2012 werd er gemiddeld 4,5 keer per jaar een bestuurlijk overleg gehouden. Dit aantal is in 2013 gedaald tot gemiddeld 3,8 keer per jaar. In 2013 hebben de meeste regio s echter net als in keer per jaar een bestuurlijk overleg gehouden. Er zijn nauwelijks wijzigingen in de aanwezigen bij dit overleg. Zowel in 2012 als in 2013 waren de RMC-coördinator, iemand van de contactschool, vertegenwoordigers van VO-onderwijsinstellingen, de wethouder contactgemeente, het bestuur van de contactschool en andere MBO-onderwijsinstellingen door minstens 70% van de respondenten genoemd als aanwezigen bij het bestuurlijk overleg. Partijen die minder vaak aanschuiven zijn wethouders van overige gemeenten (beide jaren 52%) en vsv - coördinatoren van andere scholen (20% in 2012 en 24% in 2013). Ook schuiven de accountmanagers van OCW. gemeentelijke beleidsmedewerkers en projectleiders of coördinatoren van samenwerkingsverbanden soms aan. Taakinvulling RMC-wethouder Vorig jaar zagen we dat in regio s waar de wethouder zijn taken op het gebied va n vsv-beleid afgelopen jaar actief invulde, een sterkere afname van het aantal vsv -er plaatsvond dan in andere regio s. Dit jaar geeft driekwart van de regio s aan dat de taakinvulling van de wethouder niet is veranderd. figuur 2.3 Is de taakvulling van de w ethouder van de RMC-contactgemeente afgelopen jaar veranderd? 20% 75% Ja Nee Weet niet 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Van de acht respondenten die hebben aangegeven dat er sprake is van verandering, geven er zes aan dat die verandering te maken heeft met bestuurlijke verhoudingen en/of wisselingen van verantwoordelijke wethouders. De twee andere respondenten noemen meer betrokkenheid van de gemeente en minder overleg als verandering. Ervaringen met samenwerking Aan de hand van acht stellingen is gevraagd hoe de respondenten de samenwerking in het afgelopen jaar hebben ervaren. Deze stellingen gingen over: de frequentie van het overleg, de continuïteit in de personele bezetting van de vsv-aanpak de aansluiting tussen jeugdhulpverlening en onderwijsinstellingen het bestuurlijk draagvlak de afstemming de samenwerking tussen organisaties op de werkvloer de behaalde resultaten en de kennis van docenten over de vsv-maatregelen. Uit de gemiddelde score op deze stellingen in 2012 bleek dat gemiddeld de helft van de respondenten de samenwerking als overwegend positief heeft ervaren. Een kwart stond er neutraal tegenover, een kwart negatief. 20

21 Vorig jaar werd de mate waarin docenten op de hoogte zijn van de vsv -maatregelen aangemerkt als een knelpunt. Op dit punt is dit jaar de grootste verbetering opgetreden volgens de regio s. In 2013 zijn de regio s over bijna alle overige stellingen een klein beetje positiever geworden. Alleen de beoordeling van het bestuurlijk draagvlak is gelijk gebleven (voor stellingen zie bijlage 4). Aan de hand van een lijst met samenwerkingspartijen is aan de respondenten gevraagd in hoeverre men daar het afgelopen jaar goede ervaringen mee heeft gehad. In de figuur 2.4 is in volgorde van meest naar minst goede ervaringen deze lijst met partijen afgebeeld, inclusief de scores uit De meest positieve ervaringen zijn er nog steeds met de RMC-wethouder, de mbo instellingen, leerplicht en de vo scholen. De minst positieve ervaringen zijn er met particuliere onderwijsinstellingen, het lokale bedrijfsleven en het UWV. De samenwerking met die laatste twe e is afgelopen jaar wel relatief het sterkst verbeterd. figuur 2.4 Percentage respondenten dat de samenw erking met onderstaande partijen in het afgelopen jaar (zeer) go ed heeft ervaren De wethouder van de RMC-contactgemeente De mbo-instellingen Op de werkvloer De gemeentelijke bureaus leerplicht in uw regio Regionaal bureau leerplicht (indien van toepassing) Op bestuurlijk niveau De vo-scholen Tussen de subregio s (indien van toepassing) Wethouders onderwijs van andere gemeenten Belangrijke aangrenzende RMC-regio( s) De justitiële keten (politie, reclassering en Jeugdhulpverlening mbo-instellingen die vooral in andere regio s actief zijn De gemeentelijke sociale dienst Het UWV Lokale en regionale bedrijfsleven Relevante particuliere onderwijsinstellingen in regio % 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 2.3 Evaluatie en sturen op cijfers In hoeverre verloopt de uitvoering van het beleid zoals beoogd, in hoeverre wordt er tussentijds bijgestuurd? Vorig jaar gaven regio s aan dat regionale regie- of stuurgroep, de vsv-coördinator van de contactschool en/of de RMC coördinator (over)zicht houden op de uitvoering van de convenantsmaatregelen. Daarnaast spelen project- of programmaleiders en werkgroepen een rol. We vroegen dit jaar naar veranderingen. In een kwart van de gevallen gaf men aan dat hier veranderingen in zijn doorgevoerd. 21

22 figuur 2.5 Is afgelopen jaar het zicht op de uitvo ering van de maatregelen veranderd? 26% 72% Ja Nee Weet niet 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Enerzijds wordt gewerkt aan verbetering van de communicatie/afstemming en kennisdeling, zodat er beter zicht is op de uitvoering van de maatregelen. Dit gebeurt bijvoorbeeld door het opstellen van een communicatieplan, periodieke stuurgroep vergaderingen, het opstellen van een vaste monitor, het opvoeren van de samenwerking (tussen bijvoorbeeld VSV projectleider en RMC coördinator) en he t structureel functioneren van begeleidingsgroepen per maatregelen. Anderzijds zien we wijzigingen in de organisatiestructuur: er is bijvoorbeeld in een regio een projectstructuur opgezet met een trekker per werkstroom. Sturing op resultaten Vorig jaar gaf ongeveer helft van de regio s aan dat men (nog) niet stuurde op cijfers. Men vond het lastig was om cijfermatige in formatie aangeleverd te krijgen of achtte de cijfers onbetrouwbaar. Ook wanneer men de cijfers wel heeft, was het een knelpunt om concrete verbanden te leggen met de verschillende maatregelen en projecten. Dit jaar heeft ongeveer een derde van de regio s v eranderingen doorgevoerd in de evaluatie en het gebruik van cijfers. figuur 2.6 Is afgelopen jaar de evaluatie van resultaten en het sturen op cijfers in uw regio veranderd? 36% 62% Ja Nee Weet niet 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Uit de toelichtingen zijn twee soorten veranderingen te onderscheiden. Er zijn ten eerste meer regio s die cijfermatige rapportages over aantallen vsv -ers gebruiken. Regio s gebruiken hiervoor meestal de maandleveringen van DUO. Ten tweede is er in regio s een verbeterslag gemaakt in het gebruik en de verspreiding van de maandrapportages. Een regio geeft bijvoorbeeld aan dat het ROC de maandrapportages vo nu ook naar de vo -scholen van het ROC stuurt. Een andere regio geeft aan dat de scholen eerder informatie geven en de vsv -alarmteams zeer regelmatig overleg hebben per jongere. Een andere regio geeft aan dat de rapportages structureel (drie keer per jaar) in de bestuurlijke overleggen worden meegenomen. Evaluatieplan? In de enquête hebben we coördinatoren en contactpersonen gevraagd of hun regio ook een evaluatieplan heeft opgesteld. 22

23 figuur 2.7 Heeft uw regio een evaluatieplan opgesteld voor de maatregelen ? 58% 42% Ja Nee 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Iets meer dan helft van de respondenten heeft aangegeven dat dit het geval is. Als we echter de antwoorden per regio kijken, zien we een gemengd beeld. In totaal is de enquête in 21 regio s zowel ingevuld door een contactschool als door de RMC - coördinator. Voor 9 van deze 21 regio s hebben de RMC-coördinatoren een ander antwoord op deze vraag gegeven dan de contactscholen. Dit roept vragen op over de mate waarin er in de regio bekendheid of overeenstemming is over wat een evaluatieplan is of zou moeten zijn. Tijdens de casestudies zagen we dat de meeste regio s de uitvoeringspraktijk van maatregelen goed monitoren op uitvoering, ervaringen en voortgang (procesevaluaties). We zijn in de regio s weinig tot geen effectevaluaties van afzonderlijke maatregelen tegengekomen. 2.4 Knelpunten en succesfactoren In de eerste helft van 2013 hebben we in zes regio s met een wijde kring van betrokkenen gesproken over het tegengaan van uitval, en wat daarbij succesfactoren en knelpunten zijn. Het gaat dan niet zozeer om maatr egelen (wat doe je?) maar meer om de vraag hoe de maatregelen worden uitgevoerd. Hieronder geven we beknopt de meest genoemde opmerkingen weer: De makkelijke verbeterpunten zijn vaak al uitgevoerd in vorige periode, verzuimregistratie en administratie op orde, en bewustwording bij docenten en bestuurders. Nu blijven de moeilijke groepen uitvallers over. Het economisch klimaat zit nu mee om groenpluk te voorkomen Omvang van de regio in aantallen scholen, besturen en leerlingen heeft invloed op de samenwerking. Het gaat langzamer in de grotere steden, daar moet je veel aandacht geven aan de (overleg)structuur. Ook lijken in de grotere regio s instellingen meer hun eigen gang te gaan, er is minder sprake van onderlinge afstemming en aanpassing. Iets ongrijpbaars als de juiste personen zijn een belangrijke succesfactor voor goede verhoudingen tussen gemeente en instellingen. Er is teveel inzet op zorg en begeleiding op gedrag, te weinig voor aanvullende cognitieve ondersteuning in het mbo. Tijdens en direct na reorganisaties is er minder aandacht voor de leerling en dreigende uitval. Veel van de ROC s in de cases hebben of hadden recent te maken met verhuizingen of reorganisaties. Individuele begeleiding is effectiever als de coaching zich ook richt op het netwerk rondom de jongere (vrienden of familie), zodat na het traject er terugvalopties zijn gecreëerd. Samenwerking en overdracht tussen VO en MBO is sterk verbeterd door de digitale regionale leerlingvolgsystemen, zoals Intergrip of VOROC. Deze systemen leiden niet tot betere studiekeuzegedrag van leerlingen, maar geven inzicht, waarop men kan handelen. Meer inhoudelijke afstemmingspogingen tussen VO en MBO lopen vaak vast op praktische problemen en gebrek aan motivatie. 23

24 In alle regio s komen dezelfde opleidingen terug als probleemgevallen, bijvoorbeeld Handel. Instellingen hebben eens sterke prikkel en focus op 1 oktober, om bijvoorbeeld niveau 1 leerlingen aan werk te helpen, of uitvallers binnen te houden tot die datum. De vraag is welke neveneffecten hieraan verbonden zijn. 2.5 Contextfactoren Het vsv-beleid opereert niet in een vacuüm, maar in samenhang met ander beleid dat zich vanuit verschillende departementen en gemeenten richt op o.a. het verbeteren van de onderwijskwaliteit, het verbeteren van de arbeidsmarktpositie van jongeren en op het versterken van de zorg aan jongeren, op school en daarbuiten. In de regioenquête is daarom ook gevraagd naar een inschatting van de invloed van bestaande en geplande veranderingen op het aantal uitvallers, en naar de rol van OCW nu en in de toekomst. Tabel 2.1 Inschatting effect andere beleidsontwikkelingen op vsv (n=52) (score van 1 to t 5, w aarbij 1 een sterk negatieve invloed betekent, 3 neutraal is, en 5 een sterk positieve invloed) Passend onderwijs 2,61 2,74 2 Verkorten mbo-opleidingsduur van 4 naar 3 jaar 2,40 2,63 3 Nieuw e bekostiging MBO (cascademodel) - 1,79 4 Taal en rekenen op het MBO 1,94 1,88 5 Afschaffen drempelloze instroo m MBO niveau 2 2,54 2,67 6 Entreeopleidingen 2,57 2,56 7 Aanscherping exameneisen vo 2,27 2,89 8 Invo ering participatiew et (was WWNV) 2,75 2,44 9 Decentralisatie jeugdzorg 3,36 3,02 10 Decentralisatie AWBZ-begeleiding - 2,56 11 (Regionale) eco no mische ontwikkeling 2,60 2,53 12 (Regionale) demo grafische ontwikkeling - 2,54 Net als vorig jaar verwachten betrokkenen negatieve effecten van de voorgelegde ontwikkelingen op aanpalende beleidsterreinen. De grootste zorgen liggen bij de nieuwe bekostiging en de algemene eisen op het gebied van taal en rekenen. Ten opzichte van vorig jaar is men minder positief over de decentralisatie jeugdzorg en de invoering participatiewet. Men is in 2013 minder negatief geworden over de effecten van de aanscherping van de exameneisen in het voortgezet onderwijs. Rol OCW nu en in de toekomst In 2012 werd de wijze waarop OCW de aansturing van het VSV beleid heeft vormgegeven door de overgrote meerderheid van RMC -coördinatoren en contactpersonen als nuttig tot zeer nuttig ervaren. De accountmanagers en de cijferproducten worden nu, net als vorig jaar, het meest gewaardeerd. De aanpak van top 15 ROC s vinden de respondenten gemiddeld het minst nuttig, daarover zijn ze overwegend neutraal. In de enquête is ook gevraagd naar open opmerkingen over het beleid de komende jaren. De belangrijkste bele idsmatige conclusie is dat men in de regio s graag helderheid wil over het beleid na Hoe zullen toekomstige vsv -middelen worden ingezet? Zal het Rijk blijven sturen op (regionale) samenwerking of worden scholen 24

25 alleen nog individueel benaderd? Daarbij geeft men aan zorgen te hebben over de borging van bovenschoolse of regionale projecten en voorzieningen en de regionale afstemming en samenwerking na Verder vragen regio s om samenhang in Rijksbeleid. Daarbij gaat het zowel om het afstemmen van beleid tussen ministeries onderling, zoals justitie, SZW en OCW, als om samenhang in beleid vanuit OCW (denk aan passend onderwijs, de entreeopleiding, cascadebekostiging, hogere taal- en rekeneisen en vsv eisen).een actieve rol van het accountmanagement wordt hierin genoemd. Tot slot zijn er nog enkele specifieke vragen en opmerkingen: Wat zal het effect zijn van de entreeopleiding op de oud-vso en PrO doelgroep? Kunnen er naast de reguliere mbo2 opleidingen alternatieve routes worden uitgedacht die opleiden tot een niveau dat gelijk is aan de huidige startkwalificatie? Enkele regio s pleiten voor een landelijke voorziening ter vervanging van alle regionale systemen die de overgang van leerlingen tussen het vo en het mbo monitoren (zoals VOROC en Intergrip), om problemen met leerlingen die buiten de regio wonen te ondervangen en continuïteit te waarborgen. Enkele regio s zien graag een bundeling van gevraagde rapportages en verantwoordingsdocumenten op het terrein van leerplicht, RMC en VSV aan DUO en OCW. 2.6 Conclusies Er zijn dit jaar geen grote veranderingen doorgevoerd in de regionale samenwerking. Er wordt iets minder vaak overlegd op bestuurlijk niveau, maar de partijen, vorm en agendasetting is grotendeels hetzelfde als vorig jaar. Men is iets meer tevreden geworden over de samenwerking met partijen als UWV en het regionale bedrijfsleven. Het programma van regionale maatregelen is grotendeels in uitvoering. De maatregelen die zich richten op schoolpraktijk hebben de meeste opstarttijd nodig. Er is meer zicht op de uitvoering en meer gebruik van cijfer (maand)rapportages. Echte evaluaties op maatregelniveau ontbreken nog, de vraag naar effectiviteit en efficiëntie van ingezette maatregelen is daarmee ook op regionaal niveau vooralsnog niet te beantwoorden. Een van de uitgangpunten voor een regionale benadering was ruimte bieden voor lokale verschillen. Veel regio s namen in de vorige convenantsperiode dezelfde maatregelen. Ook in het nieuwe convenant lijken de regionale aanpakken in grote lijnen weer veel op elkaar. Inhoudelijk is het daarmee de vraag of de geboden beleidsvrijheid nodig of nuttig is geweest. 25