Terwijl ik verder fietste zocht ik naar verschillende geuren met de daaraan - voor mij gelinkte herinnering.

Transcriptie

1 Toelichting werd gehouden door Maria Polfliet. De reuk Op weg naar mijn laatste Vleugelviering van vorig werkjaar, fietste ik langs een sterk geurende Ligusterhaag en moest ik meteen terug denken aan mijn kinderjaren. Als kind kwam ik nl elke dag op weg naar school langs het kerkhof en daar stond een hoge groene haag. Van mei tot juli stond die in bloei en je kon gewoon niet naast de geur van de witte bloemtrosjes. Toen realiseerde ik me hoe geuren gekoppeld kunnen zijn aan herinneringen. Terwijl ik verder fietste zocht ik naar verschillende geuren met de daaraan - voor mij gelinkte herinnering. Toen ik nog geen half uur later aan de Sint-Annakerk aankwam, stond ik er zelf versteld van. Omdat we volop bezig waren met de voorbereidingen van deze cyclus over de zintuigen, was mijn nieuwsgierigheid nog meer geprikkeld en ging ik verder op zoek. Bliljkbaar ligt het centrum van de reukzin in de hersenen heel dicht bij het centrum van de 1 / 5

2 emotie en daardoor vormen geuren de meest krachtige zintuiglijke herinnering. Ik zette ook mijn herinneringen op papier. De stap van het kerkhof naar de kerk was snel gezet en een geur die toch sterk gelinkt wordt aan de kerk is die van wierook. En ik moest eraan denken hoe mijn broer als misdienaar eens flauw viel toen hij met het wierookvat moest zwaaien. (Het feit dat we toen nog nuchter naar de mis moesten gaan, zal daar misschien ook wel voor tussen gezeten hebben, maar toch.) Ook de geur van mottebollen zal ik altijd associëren met de dames wiens bontjas enkel voor de zondagmis hun goed beschermde kast verliet. Vlak bij onze school was een koffiebranderij en als je 1x verbrande koffiebonen hebt geroken, herken je die heel onaangename geur voor de rest van je leven! Daarentegen doet de geur van vers gemalen koffie mij terugdenken aan mijn vader - een specialist in het proeven van koffie. Toen wij in de lagere school gingen zwemmen in het toenmalige Astridbad, had ik zin om rechtsomkeer te maken toen de geur van chloor me tegemoet kwam en ik denk dat die aversie aan de basis ligt van het feit dat ik nog altijd niet graag indoor ga zwemmen. Mijn peter woonde op den buiten en voor mij was het feest als ik het gras wat toen nog met een zijs gekortwiekt werd mocht omwoelen en nadien op een mijt mocht stapelen. Zowel de geur van versgemaaid gras als die van hooi behoren nog steeds tot mijn favorieten. De varkensstallen in de buurt kon ik dan weer minder apprecieren. 2 / 5

3 Ook heel plezant vond ik het om in de herfst de afgevallen bladeren in de lucht te sjotten. Toen ik vorige zondag ging fietsen lagen er her en der al afgevallen populierenbladeren en die hebben een uitgesproken geur. Net als mijn moeder hou ik veel van bloemen en snel leerde ik hun namen maar ook hun geuren kennen : de roos, het meiklokje, seringen, freesia s, de hyacint, zelfs die van de tulp. En als ik onderweg bloemen tegenkom, zal ik er vaak aan ruiken. Vanille, saffraan en kaneel zijn ook vertrouwde geuren uit mijn kindertijd, want mijn moeder sloot steevast het dagelijkse 3-gangenmenu af met een zelfgemaakt dessert waarin één van die ingrediënten meestal verwerkt waren. Kruiden daarentegen gebruikte ze weinig in de keuken, misschien daarom dat ik hun geur ook nu nog niet goed herken? De geur van dennenbossen zeker na een regenbui doen me heimwee krijgen naar de kampeervakanties op het Zilvermeer. Wie kent er niet de geur van zelfgebakken brood of gebak? En zo denk ik terug aan de jaren dat Bert op kot zat in Leuven en ik hem tijdens de examenperiodes verwende met een Clafoutis. Ik haalde hem net voor ik vertrok uit de oven, want hij lustte die liefst als hij nog warm was. En zo geurde de auto de ganse weg heerlijk. De reuk is dus een belangrijk zintuig. Bij de mens en alle zoogdieren is de reukzin gelegen in het slijmvlies van de neusholte. 3 / 5

4 Insecten daarentegen hebben reukzintuigen in hun antennes. Dat de reuk een waarschuwingssignaal heeft, weten we allemaal : bedorven voedsel, gas- of brandlucht, Maar geur speelt ook een belangrijke rol in relaties en bij emoties. Mensen en meer nog dieren, herkennen geuren en herkennen elkààrs geuren. Bepaalde geuren roepen bepaalde reacties en interacties op : tussen moeder en kind, tussen geliefden, Zo kunnen moederdieren hun kalfjes aan hun geur uit duizenden herkennen en andersom herkennen kalfjes hun moeder uit duizenden. Vooral honden staan bij ons bekend voor hun scherp reukorgaan, maar een haai bvb kan vanop vele kilometers afstand bloed ruiken. Ook een vlinder kan zo op een afstand van enige kilometers een andere vlinder detecteren. Het lijkt moeilijk om ons dat voor te stellen : een vlinder die hier rond fladdert, kan een maatje detecteren in het Onderweghuis! 4 / 5

5 Sommige geuren werken afstotend en andere trekken juist aan. Geuren zijn ook zeer persoonlijk: de een houdt van een bepaalde geur, terwijl een ander hem absoluut niet lekker vind. Toen we onlangs aan zee kunstwerken van Beaufort gingen bekijken, passeerde iemand met de geur van patchoulli, waarop ik de opmerking maakte dat ik nooit begrepen heb wat mensen daar nu aangenaam aan kunnen vinden, waarop ik de reactie kreeg van iemand die dit zelf in haar tienerjaren gebruikte, uiteraard vergezeld van de toenmalige hippe kledij. Bepaalde geuren worden gebruikt om te communiceren met personen die anders moeilijk toegankelijk zijn zoals mensen met dementie of autisme : bepaalde aroma s doorbreken hun isolement en geven een moment van herkenning, genot, herinnering. De reuk kan beïnvloed worden door andere zintuigen : Zo kan je bvb iets ruiken door het te zien : Mensen die op TV een stal met paarden zien, kunnen de geur van paarden ruiken. Ook reuk en smaak zijn erg met elkaar verbonden : wie niet kan ruiken zal ook een veel minder intense smaakbeleving hebben omdat die eerste kennismaking via de neus er niet is. Dat zorgt er ook voor dat mensen die geen reuk meer hebben, veel minder kunnen genieten van eten. Maar om meer over de smaak te weten te komen, nodig ik u alvast uit voor de volgende viering over de zintuigen op 15 december. 5 / 5