Tussen twee muren. Zwakke economie en online groei zetten winkels klem. Kwartaalbericht Detailhandel Non-food ING Economisch Bureau

Transcriptie

1 Kwartaalbericht Detailhandel Non-food ING Economisch Bureau Tussen twee muren Zwakke economie en online groei zetten winkels klem De detailhandel non-food hoeft voorlopig niet te rekenen op enig herstel. De zwakke economie, resulterend in dalende koopkracht en een laag consumentenvertrouwen, leidt tot krimpende bestedingen. Ook komend jaar zal dit probleem aanwezig blijven. Daarnaast blijft het succesvolle online kanaal omzet wegtrekken uit de winkelstraat. Slechts een beperkt aantal spelers kunnen hiervan profiteren. Non-food retail lijkt daarmee gevangen tussen twee muren. Een radicale herstructurering van het winkellandschap moet voor een doorbraak zorgen. Neerwaartse spiraal Begin vorig jaar mocht de non-food detailhandel nog hopen op een licht herstel. Sinds het uitbreken van de schuldencrisis is duidelijk dat van enig herstel voorlopig geen sprake kan zijn. In het tweede kwartaal dit jaar was zelfs sprake van een verdere verslechtering van de situatie. Volgens het CBS daalde de omzet bij winkels in non-food artikelen met bijna 5% ten opzichte van het tweede kwartaal vorig jaar. Ook het derde kwartaal begon slecht met een krimp van -6,6% in juli en -4,9% in augustus. Dit betekent dat tot en met augustus sprake is van een terugval van -3,6% ten opzichte van dezelfde periode in Opvallend is dat de kloof tussen winnaars en verliezers hierbij groter wordt. De dalende koopkracht van Nederlandse consumenten lijkt te resulteren in een neerwaartse spiraal voor winkeliers. Ook een iets minder negatief consumentenvertrouwen verandert daar weinig aan. Zo is de spaarquote van huishoudens al enige jaren negatief. Dit betekent dat een gemiddeld gezin meer uitgeeft dan er aan inkomen wordt ontvangen. Zelfs bij een stijgend consumentenvertrouwen zijn de mogelijkheden om bestedingen te verhogen daardoor gelimiteerd. Krimpend aandeel non-food ING Economisch Bureau raamt voor geheel 2012 een teruggang van -3,2% in de omzet van de non-food detailhandel. Dit is iets beter dan de -3,6% die tot en met augustus is genoteerd. Dit heeft te maken met positieve geluiden uit de markt over september en oktober. Desondanks is sprake Figuur 1 Overzicht omzet, raming en trends winkels in non-food 0% -2% -0,9% -1,5% -2,0% -4% -3,2% -6% -8% -7,0% Bron: CBS , Trends en raming ING Economisch Bureau Trends Zwakke economische omstandigheden Teruglopende aandeelkoopkracht, ook komend jaar Dalend aandeel non-food in bestedingen consument Krimp bij meeste non-food retailers, totaal -3,2% dit jaar Online kanaal blijft groeien en wint marktaandeel Markt online geprofessionaliseerd en geconsolideerd Lastig voor MKB om online nog plek te veroveren Druk van meerdere kanten (bestedingen, online) leidt tot stijging faillissementen Winkelgebieden op zoek naar uitweg Herstructurering winkellandschap noodzakelijk

2 Figuur 2 Index omzet winkels in non-food * 2013* Tabel 1 Snelste groeiers online omzet eerste helft 2012 Groei H1 12 Totale omzet Categorie Index t.o.v. H1 11 H1 12 in Eur huis & tuinartikelen 29% 345 speelgoed 25% 25 sport 21% 23 tickets 20% 108 muziek en downloads 18% 45 dvd/film 17% 55 witgoed en huish. app. 17% 160 levensmiddelen en pers. verzorging 15% 136 kleding 15% 345 computers en benodigdheden 15% 315 * Raming ING Economisch Bureau Bron: CBS Bron: Thuiswinkel.org, bewerking ING Economisch Bureau (excl. categorie overig ) van het vierde achtereenvolgende jaar van krimp. De totale omzet in non-food bevond zich deze eeuw nog niet eerder op zo n laag niveau. Het probleem is niet enkel dat consumenten minder te besteden hebben, zij besteden ook steeds meer aan zaken zoals voeding, energie, vervoer en huisvesting. Dit betekent dat de non-food detailhandel het met een steeds kleiner aandeel van de portemonnee van de consument moet doen. In het jaar 2000 lag het aandeel van duurzame goederen (o.a. kleding, schoenen, woninginrichting, huishoudelijke apparaten) in de totale bestedingen nog op een kleine 22%. In 2010 was dit aandeel echter gezakt tot 17%. Deze trend zet zich zeer waarschijnlijk ook in de jaren hierna voort. Online groei tegen de storm in Temidden van alle tegenslag die de non-food retail te verwerken krijgt functioneert het online kanaal haast als een baken van licht. Volgens brancheorganisatie Thuiswinkel groeide de totale online markt in het eerste half jaar met 9%. Daar komt bij dat de grootste groei in producten (+13%) zit. Vooral de segmenten interieur & tuin en speelgoed deden goede zaken. Ook in vrijwel alle andere non-food producten is groei waarneembaar. Vooral kleding (inclusief schoenen) blijft het erg goed doen; met een online omzet van Eur 345 miljoen over de eerste helft van 2012 werd een groei bewerkstelligd van 15%. In schoenen is het online aandeel volgens GfK in razend tempo gegroeid van 5,6% in 2010 naar 11% gedurende het eerste half jaar van Thuiswinkel spreekt bij het succes van kleding op internet vooral over factoren als gewenning en gemak. Ook uit andere onderzoeken blijken dit belangrijke aspecten voor consumenten om online in plaats van offline te kopen. Daar worden nog vaak factoren bereikbaarheid (24/7), breed aanbod en voorraad aan toegevoegd. Onderzoeksbureau Cendris liet onlangs in een rapport zien dat het minder functioneren van fysieke winkels ook bijdraagt aan het succes van internet. Gedacht kan worden aan onder meer; opdringerige verkopers, prijs, niet beschikbaar zijn van producten, drukte in de winkel en wachttijden bij de kassa. Webshops weten dus op een goede manier de zwakkere punten van het offline kanaal om te zetten in sterke punten voor het online kanaal. maar niet voor iedereen Naast de cijfers van Thuiswinkel werd onlangs door vakblad Twinkle de jaarlijkse top 100 gepresenteerd van online retailers. Deze groep bleek in 2011 goed voor een jaaromzet van Eur 3,8 miljard. Een sterke toename ten opzichte van 2010 toen de top 100 goed was voor Eur 3,1 miljard. Deze cijfers geven aan dat online retail, hoewel een nog relatief jonge branche, al een sterke mate van concentratie kent. Zeker wanneer ook nog eens blijkt dat het aandeel van de top 10 in de top 100 op ruim 46% ligt. De groei van het online kanaal lijkt dus vooral door de grotere spelers opgeëist te worden. Nog slechts een aantal jaar geleden werd internet als kans voor starters gezien om snel en eenvoudig succes te kunnen boeken. Inmiddels is duidelijk dat het kaf van het koren wordt gescheiden. Door middel van een sterke professionaliseringsslag is de lat in snel tempo hoger gelegd. De investeringen nodig voor bouw en onderhoud van een webshop, marketing (hoe wordt ik gevonden), de benodigde personeelscapaciteit en eisen aan logistieke systemen zijn daardoor namelijk eveneens hoger komen te liggen. Ook opbouw van klantkennis en het versterken van online retailmerken vragen om tijd en geld. Verder is het continu Kwartaalbericht Detailhandel Non-food Oktober

3 Figuur 3 Online omzet 2011 binnen en buiten top 10 / top 100 (x Eur 1 miljard) Figuur 4 Factoren die omzet en marge van non-food detailhandel onder druk zetten ,8 Dalend aandeel in consumentenbestedingen Laag top 10 consumentenvertrouwen top buiten top 100 Koopkrachtverlies Concurrentie online Detailhandel non-food BTW verhoging 0 0,7 Top 10 Top Buiten top 100 Bronnen: Thuiswinkel.org (totale omzet online producten, geen diensten), Twinkle (top 10 / top 100 omzet, excl. reisbranche), bewerking ING Economisch Bureau Toename leegstand en daling aantal passanten Bron: ING Economisch Bureau Hoger promo-aandeel (omzet uit acties) Stijging inkoopkosten en dalende koers euro monitoren van prijzen een vereiste geworden. Door de transparantie van internet, de aanwezige concurrentie en een hoog percentage actie gedreven omzet is het een vereiste om schaal op te bouwen en scherp in te kopen. Al deze factoren maken het lastig om een winstgevend business model rondom online verkoop neer te zetten. Veelal gaat de kost voor de baat uit. Wel is zichtbaar dat vooraanstaande spelers die over de juiste middelen beschikken steeds beter op de behoeften van individuele consumenten weten in te spelen. Ook vergroten zij hun bereik door het toevoegen van nieuwe productcategorieën. Gevolg van dit alles is een hogere concentratiegraad binnen online retail, waardoor de groei van online verkoop steeds vaker terecht komt bij kapitaalkrachtige pure players en multichannel ketens. MKB onder druk Voor retailers uit het MKB wordt het door de genoemde ontwikkelingen lastiger succesvolle internet- en / of multichannel strategieën te ontwikkelen. Gevolg is dat zij minder goed in staat zijn te profiteren van online groei en tegelijkertijd te maken krijgen met een kleiner omzetaandeel voor hun fysieke winkels. Dit komt dus bovenop de omzetdaling die de markt kent vanwege de zwakke economische omgeving en daarmee gepaard gaande krimpende bestedingen aan non-food producten. De druk neemt verder nog toe door problemen aan inkoopzijde. In belangrijke toeleveringslanden zoals China blijft de inflatie namelijk op een hoog niveau door bijvoorbeeld stijgende lonen. Ook hoge prijzen van grondstoffen op de wereldmarkten dragen bij aan kosteninflatie voor de retail. In Nederland hadden winkeliers gedurende 2012 bovendien nog te maken met de verhoging van de BTW. Scherpe concurrentie en psychologische prijsstellingen verhinderen in veel gevallen doorbelasting aan de consument. Tot slot zal de dalende koers van de euro een belangrijke impact op de inkoop gaan hebben. Zowel omzet als marges krimpen dus in het algemeen in de non-food detailhandel. De problemen die hierdoor ontstaan zijn terug te vinden in de groei in faillissementen. Cijfers van het CBS over de totale detailhandel tonen over het eerste half jaar van 2012 een stijging van 45% in faillissementen ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Daarnaast is er sprake van een forse toename van vrijwillige bedrijfsbeëindigingen. Ondernemers die het niet meer zien zitten sluiten hun deuren en ervaren daarbij helaas dat hun pensioen verdwenen is omdat het bedrijf niets, of veel minder dan verwacht, waard is. Resultaat is dat de leegstand, volgens cijfers van Locatus, de afgelopen jaren toe is genomen van 4,9% in januari 2009 tot 6,3% in juli Wel lijkt de groei in leegstand zich te stabiliseren. Vraag is echter hoe groot de verborgen leegstand is, bijvoorbeeld in de vorm van huurachterstanden. Ook is sprake van grote verschillen tussen steden. Waar in het centrum van Amsterdam de leegstand beperkt blijft tot iets meer dan 2%, ligt de leegstand in het centrum van Schiedam rond de 20%. Naarmate de leegstand in een gebied stijgt, wordt de kans op een zichzelf versterkend effect hoger. Meer leegstand kan leiden tot een dalend aantal bezoekers van een winkelgebied en zodoende resulteren in nog meer sluitingen. Kwartaalbericht Detailhandel Non-food Oktober

4 Weinig tegengas Zichzelf terugvechten in de mark is voor winkels en winkelgebieden niet eenvoudig. Zoals beschreven zijn de mogelijkheden voor het MKB om door middel van verkoop via eigen webshops te profiteren van online groei beperkt. Voor kleinere en middelgrote retailers is het daardoor uitermate lastig om zich te profileren op internet. Daarnaast is het ook de vraag of multichannel modellen voor hen wel tot het gewenste succes zullen leiden. Vaak wordt beoogd consumenten die online bestellen alsnog zo veel mogelijk de winkel in te krijgen, door bijvoorbeeld afhaal- en retourmogelijkheden in de winkel aan te bieden. Aan de ene kant zal dit een groep kopers mogelijkheden bieden alsnog in de winkel een passend product te vinden, mocht het via internet bestelde niet voldoen. Aan de andere kant kan dit andere kopers, die gemak en bereikbaarheid voorop stellen te veel beperken. Voor het bereiken van consumenten die geen zin hebben de stad weer in te moeten, bieden grote netwerken van makkelijk bereikbare afhaalpunten op dit vlak meer kansen. Zeker wanneer partijen achter deze netwerken ook de logistiek op orde hebben. Een ander onderwerp wat veelvuldig ter sprake komt om winkelgebieden nieuw leven in te blazen is beleving. Uiteraard kan beleving een belangrijk facet zijn in de totale aantrekkelijkheid van winkels en winkelgebieden. Om een kledingzaak goed te laten draaien is echter meer nodig dan een modeshow met een glas champagne. Het succes bijvoorbeeld van kledingketen Primark bewijst dat beleving niet de enige succesfactor is. Belangrijk is uiteindelijk de relevantie voor de consument. Juist op dit vlak zal in de toekomst gerichter en meer gecoördineerd moeten worden gepland. In het Nederlandse retail landschap is sprake van concurrentie tussen stadscentra onderling en tussen stadscentra en nieuwe winkelgebieden buiten de stad. Steeds minder vaak weten winkelgebieden zich in deze strijd te onderscheiden, maar wordt meer van hetzelfde ontwikkeld. Deze ontwikkeling betekent dat op bepaalde plekken stadscentra niet langer het middelpunt van shopping blijven. Rekening houdend met verdere groei van online winkelen en de behoefte aan gemak voldoen stadscentra in diverse gevallen niet meer aan de wensen en eisen van consumenten. Winkelen zal echter ook zeker niet verdwijnen uit de binnenstad. Wel is het zaak om winkelconcepten aan te passen aan de vraag en (winkel)behoefte. Dit geldt overigens net zo zeer voor locaties aan de rand van de stad of daarbuiten. Een nieuwe visie wordt gevraagd betreffende inrichting en functie van winkels en winkelgebieden. Belangrijk is dat deze visie overkoepelend is. Hiervoor is een betere coördinatie nodig tussen lokale en regionale overheden, brancheorganisaties, vastgoedbeheerders en winkeliers (online en offline). Het onderscheidend vermogen van winkelgebieden moet daarbij voorop staan. Door te variëren in functie en typen winkels en locaties in te laten spelen op lokale of regionale sterkten kan een winkellandschap ontstaan waarbij beter kan worden voorzien in de verschillende behoeften van consumenten. Een bepaalde groep winkelcentra kan zich daarbij ontwikkelen als ontmoetingsplaats. Een plek waar mensen met elkaar een kop koffie drinken en tegelijk iets beleven en worden verrast. Hierbij past een betere afstemming tussen food en non-food concepten. Het principe van zogenaamde foodcourts in Amerika is hier een voorbeeld van. Het gaat echter niet enkel om gebieden die zich op beleving, fun en social shopping trachten te storen. Een afwisseling met gebieden die meer ingericht worden op de functionele (ge- Figuur 5 Winkelgebieden richten zich op zelfde brede groep, terwijl online meer tracht in te spelen op individuele behoeften Herstructurering onontkoombaar en noodzakelijk Zowel voor winkelgebieden in de stad, als aan de rand van de stad en daarbuiten wordt het steeds lastiger de strijd om de consument vol te houden. Shoppers worden bij elkaar weggetrokken, maar verhuizen vooral nog steeds richting het online kanaal. Deze lijkt op bepaalde momenten en / of voor bepaalde kopersgroepen beter te voldoen aan de wijze waarop men wenst te winkelen. Webshops hebben zich ontwikkeld tot retailers die in staat zijn de individuele consument vanuit hun online platform te bedienen. De functionele shopper kan in een paar klikken klaar zijn. De consument die online meer informatie wenst kan zich onder meer wenden tot productomschrijvingen, foto s en filmpjes en reviews. De funshopper kan uren lang een breed aanbod bekijken, via social media communiceren met anderen en bijvoorbeeld door middel van blogs zich laten informeren of inspireren over trends en styling. Winkelgebied A Winkelgebied B Consumenten Consument X Consument Y Online retailer Bron: ING Economisch Bureau Winkelgebied C Consument Z Kwartaalbericht Detailhandel Non-food Oktober

5 mak)shopper is wenselijk. Deze gebieden moeten door een gerichte aanpak net als internet trachten individuele consumenten zo goed mogelijk te bedienen. Het gaat daarbij om het hervinden van eigen onderscheidende kracht. Lessen uit het buitenland Om tot een dergelijke aanpak te komen wordt van alle partijen een andere manier van denken gevraagd waarbij creativiteit, innovatie en out-of-the box denken voorop staan. Deze nieuwe denkwijze in combinatie met een grote mate van flexibiliteit is noodzakelijk om, waar nodig, wegkwijnende winkelgebieden om te buigen en een nieuwe functie te geven. Denk aan issues als bestemmingsplannen, bereikbaarheid en het opknippen van winkels en winkelgebieden. Hierbij kan bijvoorbeeld geleerd worden van lessen en ervaringen uit het Verenigd Koninkrijk. Als reactie op de toenemende leegstand in winkels gaf de Britse overheid in 2011 retail consultant Mary Portas de opdracht een analyse te maken van de winkelstraten. Daarin worden vele aanbevelingen gedaan om stedelijke winkelgebieden uit het slop te halen. Bijvoorbeeld door regelgeving te ontwikkelen die meer betrokkenheid creëert bij zowel winkeliers als vastgoedeigenaren. Het aanstellen van winkelstraatmanagers, het verbeteren van bereikbaarheid, het vergroten van de dynamiek van winkelgebieden en het faciliteren van startende en vernieuwende bedrijven zijn andere kernpunten. Buiten de lessen uit het buitenland betreffende winkelgebieden is het voor retailers zelf ook zaak zich te blijven focussen op succesfactoren als het maken van een heldere en consistente keuze van de doelgroep en de afstemming hierop van product (assortiment), prijs, personeel en locatie. Ook sturen op cijfers, samenwerking in de keten en excellente logistiek blijven uitermate belangrijke factoren voor retailers. Daarnaast zullen bedrijven ook hun verdienmodel moeten afstemmen op de nieuwe werkelijkheid en rekening dienen te houden met een lager omzet niveau, veelal lagere bruto marge en een hoger kosten niveau. Zij die dat kunnen overleven de survival of the fittest in de detailhandel. Subsectoren Kleding en schoenen De fashion sector kende een zwakke eerste helft van het jaar. Volgens CBS daalde de omzet voor winkels in kleding met ruim 3%. Brancheorganisatie CBW-MITEX kwam zelfs uit op een krimp van -5,2%. Vooral het tweede kwartaal was slecht met een teruggang van bijna 7%. De pijn ligt verspreid over diverse segmenten. Dames, heren, kinder/baby en bodyfashion kenden over het eerste half jaar allen een krimp van 5% a 6%. ING Economisch Bureau verwacht ook in de tweede helft een terugval, zij het in mindere mate. Dit heeft onder meer te maken met het feit dat vorig jaar gedurende de tweede helft al een scherpe daling werd ingezet. Hoewel juli en augustus zwakke resultaten laten zien, blijkt Tabel 2 Overzicht ramingen detailhandel non-food Non-food* -3,2% -2,0% Kleding -3,0% -2,0% Schoenen -2,0% -2,0% Woninginrichting -7,0% -3,0% Doe-het-zelf -5,0% -2,5% Consumentenelektronica -2,0% -3,5% Persoonlijke verzorging** 3,0% 1,5% * exclusief auto s, apotheken, tankstations, pure webshops, ambulante handel ** drogisterijen en parfumerieën Bron: CBS, HBD, bewerking en ramingen ING Economisch Bureau uit geluiden uit de markt dat belangrijke maand september als positief is ervaren. De raming van de totale omzet voor winkels in kleding in 2012 komt uit op -3%. In 2013 wordt wederom krimp verwacht (-2%) door een verdere terugloop in koopkracht. Zelfs een eventueel herstel van het consumentenvertrouwen verandert daar weinig aan. Winkels in schoenen kenden volgens het CBS een zeer behoorlijk 2011, maar ondervinden nu een wisselvallig jaar. Over de gehele eerste helft van 2012 kromp de omzet met een kleine 3%. Cijfers van CBW-MITEX bevestigen dit beeld met een krimp van -3,5%. Met betrekking tot de schoenenmarkt verwacht ING Economisch Bureau dat ook hier de tweede helft van het jaar een lichte krimp zal laten zien. De totale daling van de omzet in 2012 in de schoenendetailhandel wordt geraamd op -2%. In 2013 wordt een continuering van deze trend verwacht. In zowel kleding als schoenen geldt dat de zwakkere economische situatie zijn tol eist. De lagere koopkracht leidt ertoe dat consumenten zich genoodzaakt zien te bezuinigen op deze productgroep. Consumenten wachter vaker op de uitverkoop, wat leidt tot prijsdruk. Volgens onderzoek van GfK werd gedurende de periode jul 11-jun 12 zo n 50% van de bovenkleding in de aanbieding gekocht, terwijl dit in de periode jul 10-jun 11 nog op 46% lag. Prijsdruk in de markt wordt nog eens versterkt door nieuwe ketens in de markt die fashion met lage prijzen weten te combineren. Primark is hier het voorbeeld van, maar ook het Amerikaanse Forever 21 staat klaar om de Nederlandse markt te bestormen. De komst van dergelijke nieuwe retailers leidt voor bestaande partijen tot problemen. Onlangs moest textielketen Henk ten Hoor faillissement aanvragen. Vorig jaar was dit reeds het geval voor onder meer Landgraaf, Hans Textiel, Piet Kerkhof en schoenenretailer Tango. Kwartaalbericht Detailhandel Non-food Oktober

6 Figuur 6 Omzet winkels in doe-het-zelf en woninginrichting en raming (index 2005=100) _ Doe-het-zelf _ Woninginrichting Bron: CBS, Ramingen ING Economisch Bureau Naast nieuwe spelers in de winkelstraat heeft ook de opkomst van het online kanaal het vuur in de sector aangewakkerd tot een uitslaande brand. Hoewel volgens GfK zelfs webshops in kleding niet immuun zijn voor de dalende markt, is hun aandeel wederom toegenomen. Internet heeft inmiddels ongeveer 9% van de totale omzet weggekaapt uit de winkelstraat. In schoenen is de opmars nog sterker met een online aandeel van 11% gedurende het eerste half jaar. Brancheorganisatie Thuiswinkel.org sprak van een toename in de online omzet van kleding en schoenen van 15% in het eerste half jaar tot Eur 345 miljoen. Doe-het-zelf en woninginrichting Zowel woninginrichting als doe-het-zelf kennen een dramatisch jaar. De malaise in de woningmarkt heeft een vernietigende impact op de omzet van winkels in deze subsectoren. Hoewel de verkoop van woningen gedurende het tweede kwartaal dit jaar nog een lichte stijging kende, zakte de markt in het derde kwartaal weer flink terug. Makelaarsvereniging NVM sprak over het eerste en derde kwartaal als de slechtste kwartalen sinds het begin van de crisis in Voor het vierde kwartaal wordt nog gehoopt op een lichte opleving. Vooral starters zouden nog kunnen profiteren van hypotheekregelingen die volgend jaar aanzienlijk minder gunstig worden. Winkels in woninginrichting hadden door de crisis op de huizenmarkt al langer te kampen met forse dalingen * 2013* Gedurende het eerste half jaar bleek uit cijfers van het CBS dat het dal nog steeds niet bereikt is. Tot en met augustus kent de sector een terugval van -7,2%. Brancheorganisatie CBW-MITEX spreekt over het eerste half jaar zelfs van een krimp onder haar leden van -8,5%. Dit heeft voor een deel te maken woninginrichting met de achteruitgang die keukenzaken voor hun kiezen krijgen, als gevolg van de nieuwbouwmarkt die vrijwel tot stilstand doe-het-zelf is gekomen. In de CBS cijfers ontbreekt dit segment. ING Economisch Bureau raamt de totale omzetverandering in 2012 ten opzichte van vorig jaar op -7%. Deze dalende trend zal ook komend jaar nog doorzetten met naar verwachting een krimp in de omzet van 3%. Ook de doe-het-zelf sector kent een stevig verval en krijgt dit jaar een flinke klap te verwerken. Het niveau van de omzet daalde volgens CBS tot en met augustus met 6%. Dit is deels te wijten aan de late komst van het lenteweer, waardoor de categorie tuin ten opzichte van vorig jaar in het tweede kwartaal terugviel. Toch is het vooral de economische situatie, de onzekere consument en de zwakke huizenmarkt die doe-het-zelf retailers voor problemen stelt. Overigens is wel sprake van een wisselend beeld onder de verschillende partijen. Niet bij alle partijen is sprake van krimp. Toch kan niet voorkomen worden dat de omzet over geheel 2012 naar verwachting met -5% daalt. De omzet valt daarmee terug tot het niveau van het jaar Ook in 2013 zal sprake zijn van krimp met een terugval in de omzet van -2,5%. Consumentenelektronica In tegenstelling tot vrijwel alle andere non-food sectoren kende consumentenelektronica een opleving gedurende het tweede kwartaal. De sector wist consumenten te verleiden het vakantiegeld aan elektronica te besteden. Het EK voetbal hielp hierbij, hoewel de impuls van dit toernooi volgens onderzoeksbureau GfK minder was dan in andere jaren. Vermoedelijk mede door de snelle uitschakeling van het Figuur 7 Aantal tablet gebruikers (x 1 miljoen) in Nederland Bron: Intomart GfK 1,7 dec'11 2,8 jun'12 aantal ta Kwartaalbericht Detailhandel Non-food Oktober

7 Nederlands elftal. Ook rondom de Olympische Spelen trachtte men extra kopers te verleiden. CBS sprak van een toename in de omzet van 3,7% ten opzichte van het tweede kwartaal vorig jaar. Door een negatief eerste kwartaal en zwakke verkopen in juli en augustus komt de sector echter tot en met augustus uit op krimp (-1,4%). De trend van de laatste maanden verraad een lastige tweede helft van het jaar. GfK meldt wel echter wel dat eind september sprake was van een flinke toename in omzet. Veel winkels combineerden de naderende BTW verhoging met speciale acties. Figuur 8 Omzet winkels in persoonlijke verzorging vs. omzet totale non-food Wellicht dat ook nieuwe producten de branche richting het einde van het jaar nog wat steun kunnen geven. Met name Apple zorgt met de Iphone 5 voor kopers. Ook is een prijstechnisch gunstige Ipad Mini in aantocht. Dit mede als reactie op bedrijven als Windows, Google en ook Amazon die met tegenhangers proberen hun eigen platform zo goed mogelijk te vertegenwoordigen _ Non-food totaal _ Pers. verzorging * 2013* ING Economisch Bureau raamt de omzet voor totaal 2012 op -2% ten opzichte van Komend jaar wordt naar verwachting lastiger voor consumentenelektronica kent geen sporttoernooien en verder is het de vraag of nieuwe producten de markt een stimulans kunnen bieden. Een zuinigere consument zou de elektronicawinkel weleens links kunnen laten liggen. De raming voor 2013 gaat daarom uit van een omzetverlies van -3,5%. Bron: CBS, *Raming ING Economisch Bureau Persoonlijke verzorging Volledig tegen alle trends in is de sector persoonlijke verzorging bezig aan een opmars. CBS cijfers tonen een groei in de omzet tot en met augustus van 3,4%. Persoonlijke verzorging was de afgelopen jaren al een vrij stabiele factor in non-food, maar presteert dit jaar op een uitzonderlijke manier. De sector lijkt te profiteren van het feit dat in deze categorie toch meer sprake is van een eerste levensbehoefte, dan in andere non-food sectoren. Daarnaast lijkt het er tevens op dat door de stijging van de kosten voor gezondheidszorg meer mensen goedkoper zelfzorggeneesmiddelen gaan gebruiken. Dit heeft een positieve impact op de omzet van drogisterijen. Ook online lijkt de categorie in trek. Bol.com startte recent in haar webshop ook een drogisterij en parfumerie. Wehkamp maakte de stap reeds vorig jaar. Gedurende de eerste helft van 2012 nam volgens Thuiswinkel.org / Blauw Research de online omzet in de groep levensmiddelen en persoonlijke verzorging toe van Eur 118 miljoen naar Eur 136 miljoen. Voor 2012 raamt ING Economisch Bureau de groei van de omzet voor winkels in persoonlijke verzorging op 3%. Ook volgend jaar wordt een toename verwacht van 1,5%. Kwartaalbericht Detailhandel Non-food Oktober

8 Meer weten? Kijk op ING.nl Of bel met Dirk Mulder, sectormanager Handel Max Erich, senior econoom Wilt u nieuwe publicaties per ontvangen? Ga naar ING.nl/kennis Disclaimer De informatie in dit rapport geeft de persoonlijke mening weer van de analist(en) en geen enkel deel van de beloning van de analist(en) was, is, of zal direct of indirect gerelateerd zijn aan het opnemen van specifieke aanbevelingen of meningen in dit rapport. De analisten die aan deze publicatie hebben bijgedragen voldoen allen aan de vereisten zoals gesteld door hun nationale toezichthouders aan de uit oefening van hun vak. Deze publicatie is opgesteld namens ING Bank N.V., gevestigd te Amsterdam en slechts bedoeld ter informatie van haar cliënten. ING Bank N.V. is onderdeel van ING Groep N.V. Deze publicatie is geen beleggingsaanbeveling noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. Deze publicatie is louter informatief en mag niet worden beschouwd als advies. ING Bank N.V. betrekt haar informatie van betrouwbaar geachte bronnen en heeft alle mogelijke zorg betracht om er voor te zorgen dat ten tijde van de publicatie de informatie waarop zij haar visie in dit rapport heeft gebaseerd niet onjuist of misleidend is. ING Bank N.V. geeft geen garantie dat de door haar gebruikte informatie accuraat of compleet is. De informatie in dit rapport kan gewijzigd worden zonder enige vorm van aankondiging. ING Bank N.V. noch één of meer van haar directeuren of werknemers aanvaardt enige aansprakelijkheid voor enig direct of indirect verlies of schade voortkomend uit het gebruik van (de inhoud van) deze publicatie alsmede voor druk- en zetfouten in deze publicatie. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Overneming van gegevens uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. In Nederland is ING Bank N.V. geregistreerd bij en staat onder toezicht van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. De tekst is afgesloten op 18 oktober 2012.