Serious games in virtuele werelden als tools voor de auditor

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Serious games in virtuele werelden als tools voor de auditor"

Transcriptie

1 KUNNEN NIEUWE TECHNIEKEN ZOALS VIRTUELE WERELDEN GEBRUIKT WORDEN OM DE RISICO S VAN COMPLEXE BELEIDSVORMING TE BEHEERSEN? Serious games in virtuele werelden als tools voor de auditor Serious gaming binnen virtuele werelden biedt vele mogelijkheden. Bedrijven zien kansen voor dit medium bij het gebruik als interne samenwerkingstool maar ook als een platform om in contact te blijven met hun klanten. KRISTEL DE NOBREGA Virtuele werelden maken, dankzij de sterk toegenomen rekenkracht van processors en grafische kaarten, een enorme doorbraak. Hierdoor worden deze platforms ook toegankelijk voor het brede publiek. Het toenemende belang van virtuele werelden blijkt onder meer uit een miljard actieve aanmeldingen in het derde kwartaal van 2010 [KZER10]. Virtuele werelden hebben een enorme boost gehad vanuit de gaming industrie die, op de filmindustrie na, de grootste entertainmentindustrie vormt en een omzetgroei van 48,2 miljard in 2009 naar 70,9 miljard euro in verwacht. Volgens historicus Johan Huizinga, in zijn boek Homo Ludens [HUIZ55], speelt de mens in bijna alle situaties en omstandigheden. Hij beschrijft en benadrukt het belang van spel in alles wat we doen en hoe we als mens ons ontwikkelen op diverse terreinen, onder andere in de wetenschap. Door spel verkeert de speler in een modus waarin het veilig is om mogelijkheden te exploreren. Juist dit is belangrijk voor het stimuleren van innoverende oplossingen bij complexe vraagstukken. Zo wijst de publicist Marck Prensky [PREN01] op een nieuwe digitale generatie en ziet hij meer inzet van nieuwe media binnen het onderwijs als de manier om deze generatie op te leiden en met hen te communiceren. Dankzij de toepassing van nieuwe technologie raken spelen, communiceren en leren steeds meer vervlochten met het dagelijkse leven. Dit artikel gaat over virtuele werelden en serious gaming en mogelijke toepassingen binnen het auditvak. De essentie van moderne auditing in de steeds complexer wordende IT-systemen, wordt alleen maar prominenter. Tools zoals process mining geven auditors inzicht om hun werk nog beter uit te kunnen voeren. Dit artikel pleit ervoor om serious gaming binnen virtuele omgevingen ook een plek te geven in de IT-auditors toolbox. SERIOUS GAMES Serious gaming is geen nieuw fenomeen; het werd voor het eerst gedefinieerd in de jaren zeventig van de vorige eeuw en heeft de schijn van een contradictie. Het grote verschil tussen serious games en overige games is het entertainmentgehalte. Waar het bij overige games gewoonlijk gaat om het verslaan van virtuele vijanden of het ontdekken van verloren schatten, gaat het bij serious games vaak om wat je leert over de werkelijkheid. Spelsimulatie [CALU06] wordt hierbij gezien als een veilige vorm van de IT-Auditor nummer

2 oefenen en leren. Een spel wordt ook als gedefinieerd als een ongedwongen activiteit die: - zich voltrekt binnen zekere temporele en ruimtelijke grenzen; - verloopt volgens vrij gekozen, maar daarna verplichte regels; - als doel heeft de activiteit zelf; - wordt begeleid door een gevoel van spanning en vreugde en het bewustzijn dat de activiteit anders is dan het gewone leven. Gaming en virtuele werelden zijn zeer hecht verbonden en worden vaak geassocieerd met vormen van entertainment. Voorbeelden zijn de huidige populaire Wii, Playstation of Xbox. Het spel Het geheim van Rotterdam is een voorbeeld van een game waarbij informatie wordt overgebracht aan haar spelers over hoe Rotterdam er voor en na de Tweede Wereldoorlog uit heeft gezien. Online games kunnen een aantal doelen dienen, zoals informatie- en kennisoverdracht, maar ook oefenen en leren. De zorgsector gebruikt games en simulaties om haar personeel en professionals te trainen voor een operatie. Ook het onderwijs zet games in om het leren aantrekkelijk en effectiever te maken. Specifiek voor de financiële sector zijn er games die nieuwkomers op diverse niveaus in Battle of the Treasury bijeen brengen om te strijden voor de titel van Financial Potentials van het jaar [ILFA10]. Defensie zet games in om strategieën te oefenen en kennis van missies over te dragen. Deze vallen onder de categorie war games en hebben als einddoel om de optimale aanvals- of verdedigingsstrategie te bepalen. Niet bij alle spellen is er direct sprake van winst of verlies als ultieme doelstelling. Het openen van de dialoog over een bepaalde problematiek of thema kan ook het doel zijn van het spel. Juist dit aspect is vaak interessant bij het vormen van beleid. MMORPGS Het meest populaire online gamegenre binnen virtuele werelden is de Massive Multi Online Role Playing Games (MMORPGs) variant. Spelers komen bijeen om samen groepen of clans te vormen om zo opdrachten uit te voeren en/of virtuele vijanden te verslaan. Kenmerkend voor de virtuele wereld is dat het leven in zulke omgevingen persistent is: de wereld bestaat, ook al ben je niet aangemeld. Het opereren binnen een spelersgroep verloopt zonder enige ingreep door een regulerende instantie. Alle statistieken van alle spelers zijn inzichtelijk voor de spelende populatie. Op basis van de opdracht worden de spelers gerekruteerd en aan de operatie of missie toegevoegd. Na afloop van een dergelijke operatie of missie is het niet vanzelfsprekend dat de groep nog dezelfde samenstelling heeft. Spelers die goed hebben gepresteerd als leider hoeven niet per se weer de rol van leider te hebben bij de volgende opdracht. Deze snelle afwisseling van groepsrollen blijkt bij te dragen aan een effectievere prestatie van de groep. Bekende voorbeelden van MMORPG s zijn World of Warcraft, Final Fantasy en Second Life. 16 de IT-Auditor nummer

3 AUDITING GAMES IN VIRTUELE WERELDEN Risicomanagement beoordelen en risicoanalyses uitvoeren, zijn significante onderdelen van het werk van een auditor. Risicomanagement bestaat uit het benoemen van mogelijke risico s en vervolgens het opstellen en uitvoeren van plannen om te voorkomen dat de gesignaleerde risico s werkelijkheid worden. Het nadenken over risico s zou mogelijk ondersteund kunnen worden met een serious game in een virtuele wereld. In een virtuele wereld kan men extreme situaties creëren die mogelijke risico s in de werkelijke wereld sneller aan het licht brengen. De invloed van hyperinflatie of een ineenstorting van kapitaalmarkten is in een virtuele wereld eenvoudiger en minder pijnlijk te simuleren dan in een echte wereld. Collega s die op verschillende locaties werken zouden mee kunnen doen aan een brainstorm over mogelijke risico s. Hulpmiddelen om dit soort gespeelde besluitvormingsprocessen te ondersteunen zijn al beschikbaar in de virtuele wereld. Een voorbeeld hiervan is te zien in de brainstormtool en de stemvloer ontwikkeld voor Second Life [MOLI08]. Om deze tools en hun toepassing te testen, hebben diverse vooraanstaande bedrijven deelgenomen aan virtuele brainstorm sessies. Tijdens het brainstormen kan met diverse ideeën gestapeld worden rondom een thema. Avatars kunnen vrij bewegen in de ruimte en ook tekstuele toevoegingen plaatsten. In een latere fase van besluitvorming kan gestemd worden in een virtuele omgeving. De avatars brengen met hun positie een stem uit. MMORPG s bewijzen in staat te zijn om door middel van een virtuele omgeving grote groepen mensen op internet te mobiliseren en samen te laten komen. Deze technologie zou ook ingezet kunnen worden voor het betrekken van grotere groepen burgers bij de besluitvorming. Het onverwachts afwijzen van de Europese grondwet door de Nederlandse bevolking was een van de triggers voor het starten van onderzoek naar het gebruik van virtuele werelden om meer burgers te betrekken bij beleidsvoorbereiding. Een onderdeel van dit onderzoek wordt uitgevoerd door Het Expertise Centrum (HEC), in samenwerking met de Universiteit van Tilburg en heeft reeds geleid tot meerdere hulpmiddelen om met groepen in virtuele werelden informatie uit te wisselen. De hulpmiddelen zouden gebruikt kunnen worden om manieren van fraude op te sporen door informatie hierover met grote groepen burgers te bespreken. Iedereen kent wel een voorbeeld van een slimme manier om een werkgever, overheid of bedrijf op te lichten. Hoewel het niet bedoeld is als kliklijn, biedt dit een manier om effectief maatregelen te bedenken om zo gaten in bestaande regelingen en beveiligingen te vinden en te dichten. Een virtuele wereld is laagdrempelig: met een internetverbinding kan iedere burger meedoen, hij hoeft zijn veilige omgeving niet te verlaten en kan snel zijn meest duidelijke voorbeeld kwijt. Of hij kan ervoor kiezen om in een gedetailleerde discussie met anderen de meer complexe fraudegevallen te detecteren. Dit biedt een meer gestructureerde manier van interactie met de burger dan radioprogramma s (stand.nl) waar mensen meningen geven zonder gestructureerde opvolging. Ook is de interactie effectiever dan de bewindspersonen bij ieder incident ter verantwoording te roepen na berichten in de media. POLICY GAMING: BELEIDSVORMING IN DE VORM VAN EEN GAME? De integratie van leren en werken is al jaren een bekende doelstelling van ontwikkeltrajecten binnen de overheid. Dat volwassenen kunnen leren door te spelen, is ook niet nieuw [KOLB05]. Maar dat werken en spelen in elkaar overgaan, is een nieuwe ontwikkeling voor de beleidsmakers. Serious games over beleid, hierna te noemen policy games, maken deze ontwikkeling mogelijk. Policy games kunnen complexe beleidsproblemen en processen daaromheen vereenvoudigd afbeelden. Er zijn bijvoorbeeld vraagstukken met veel stakeholders de definitie van het probleem is niet voor alle partijen helder, er zijn veel en soms tegenstrijdige doelstellingen, keuzes en opties zijn vaak niet helder maar wel risicovol en de uitkomsten zijn onvoorspelbaar en onzeker. Gaming als techniek geeft een groep als geheel een veilige omgeving om nieuwe scenario s te exploreren. Vervolgens kan men via een game deze scenario s ook uittesten op uitvoerbaarheid. De techniek blijkt tevens geschikt als communicatiemiddel tussen stakeholders bij complexe problemen [GEUR07]. Een aantal voordelen van policy games bij het ondersteunen van strategische vraagstukken: Ze zijn uitermate geschikt voor complexe problemen, omdat er sprake is van veel stakeholders, veel issues en ook een onduidelijke probleembeschrijving. In tegenstelling tot traditionele gaming en simulatie geven policy games ruimte om ongestructureerde en moeilijk te kwantificeren, zogeheten fuzzy problemen, aan te pakken. De toenemende complexiteit in de wereld van de auditor, onder meer door de toenemende wet- en regelgeving, vraagt om extra hulpmiddelen om de complexiteit te beheersen. Gaming is zo n hulpmiddel. Ze verbreden het inzicht van de spelers in het onderwerp, onder meer doordat de game op een vereenvoudigde manier de relevante aspecten en hun onderlinge samenhang kan afbeelden. Gaming en simulatie helpen ook te voorkomen dat de basis waarop we besluiten nemen al in een vroeg stadium te smal wordt. Tijdens het gamen krijg je ook genoeg tijd om inzicht in elkaars problematiek te krijgen. Hiertoe wordt bij het ontwer- de IT-Auditor nummer

4 pen van de game, een zo volledig mogelijke inventarisatie van alle behoeften en mogelijke scenario s gemaakt. Ze worden gespeeld door vertegenwoordigers van verschillende belangengroepen tegelijk en vergroten zo het wederzijds begrip en de onderhandelingsvaardigheden, mits onder deskundige begeleiding. In de huidige praktijk vinden de games plaats in een lokaal netwerk van computers en wordt er begeleid op de inhoud, het proces en de techniek. Steeds meer games zijn gemaakt om live via internet met alle stakeholders te spelen. Hierbij is communicatie essentieel als het gaat om het nemen van besluiten. Ze geven inzicht in de effecten van beleidsbeslissingen op prestatie-indicatoren met behulp van een realistisch model. Dit model maakt gebruik van statistisch cijfermateriaal en wordt per onderwerp en opdrachtgever aangepast. Een verschil met traditionele computermodellen is dat de beleidsopties afkomstig zijn van spelende vertegenwoordigers van belangengroepen en niet alleen van de beleidsexpert. Bij het spelen door meerdere groepen tegelijkertijd kunnen verschillende scenario s worden uitgeprobeerd. Een voorbeeld van een recente policy game die door de overheid is geïnitieerd, gaat over bevolkingsdaling. Daarin is in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties de virtuele stad Krimpstad gecreëerd. 2 De stad bestaat uit vier onderdelen: een wijk met huurwoningen, een met rijtjeshuizen, een gemengde wijk en een bedrijventerrein. In deze stad onderhandelen wethouders, woningcorporaties, scholen, zorginstellingen, bedrijven en de stadsregio of de provincie over de aanpak van bevolkingsdaling. Tijdens de game hebben de beslissingen van iedere speler invloed op de inrichting van de regio en dus op de mogelijkheden van de andere spelers. De game wordt in verschillende regio s gespeeld, met de bij iedere regio passende basisgegevens, zoals de demografische ontwikkeling en het werkloosheidspercentage. Tot nu toe zijn policy games ontwikkeld voor specifieke beleidsdossiers, zoals Bevolkingsdaling en Watermanagement. Deze dossiers in kaart brengen, is al behoorlijk ingewikkeld. Helemaal spannend wordt het als meer beleidsonderwerpen in dezelfde virtuele wereld aan bod komen. Om verder in te gaan op de twee genoemde voorbeelden: een game over watermanagement levert tijdens een periode van bevolkingsdaling waarschijnlijk nieuwe inzichten over de verminderde vraag naar water en de gevolgen daarvan. Dit zou de spelers in een veilige omgeving inzicht kunnen geven in het complexe terrein van beleid en de gevolgen hiervan. Door het simuleren van mogelijke uitkomsten komen ze hopelijk zo tot de optimale oplossing binnen de scope van het probleem. Technisch zou de realisatie hiervan ook een hele uitdaging zijn. Zo moet de techniek het mogelijk maken dat diverse partijen tegelijk in één omgeving besluiten nemen. Ook moeten partijen hun eerder genomen besluiten kunnen herzien als ze dit nodig vinden, zonder de overige spelers teveel te frustreren doordat ze automatisch teruggetrokken worden naar een bepaald punt in het spel. Spelleiding en technische ondersteuning zullen hierbij een belangrijke rol spelen. Virtualisatie van het beleidsproces stelt naast technologische eisen ook randvoorwaarden aan het spel zelf en aan de ondersteuning ervan. Een policy game bouwen, vereist veel inzicht in de problematiek van het specifieke domein. Bewezen is dat de opkomende technologie die onze huidige werkelijkheid nabootst ook hogere kansen heeft op doorbraak. Het gebruik van 3D-technologie ten opzichte van het traditionele 2Dinternet biedt een rijker communicatiekanaal waarlangs men kan communiceren. Ten opzichte van de huidige 2D weergave kan deze technologie in eerste instantie als cognitief belastend worden ervaren. Daarom dient er nog rekening gehouden te worden met de relatief steile leercurve waar we nu bij vele virtuele werelden nog mee te maken hebben. De techniek is echter nog sterk in ontwikkeling. AUDITING EN POLICY GAMES Zowel het artikel van Aalst, Van Werf, en Verdonck [AALS10] als dat van Bezverhaya-Haasnoot, Caron en Goeyenbier [BEZV09] legt uit hoe process mining de volgende stap kan zijn voor het werkgebied van de auditor. Na diverse bedrijfsschandalen, zoals Enron, Tyco, Adelphia, Peregrine en Worldcom, is het belangrijk om strakkere vormen van auditing toe te passen om zo risico s te beheersen. SOX en BASEL II zijn reacties vanuit de wetgeving hierop. Door technieken als process mining kan de auditor live logs van bedrijven analyseren en modelleren. Dit brengt met zich mee dat, in tegenstelling tot de traditionele steekproefsgewijze manier van werken, de auditor ineens beschikt over een continue stroom van data ter analyse. Dit kan ook leiden tot een beter beeld over hoe de processen in elkaar steken. Het vertalen van de bevindingen naar maatregelen blijft lastig. Een game in een virtuele wereld, met als input het product vanuit het mining-proces, zou de auditor kunnen helpen om het probleem inzichtelijk te maken voor het management. Specifiek in de vorm van een policy game zou de auditor het formuleren van mitigerende maatregelen inzichtelijk kunnen maken. Voorlopig blijft het nog nodig om een spelleider te hebben voor het ondersteunen van policy games. In diverse onderzoeken wordt wel al vergaand geëxperimenteerd met het inzetten van avatars met kunstmatige intelligentie om de spelleiders te ontlasten. Bij het maken van beleid zullen serious games worden ingezet om diverse scenario s uit te proberen om zo tot een optimale exploratie van mogelijkheden te komen, alvorens een besluit te nemen. Ook in het auditveld komen complexe proble- 18 de IT-Auditor nummer

5 men aan de orde. De auditor heeft hierbij een bindende functie tussen stakeholders om het probleem met zijn behorende risico s helder in kaart te brengen. Dit is te vergelijken met de rol van de facilitator van een serious game waar zijn taak ook is toegespitst op het assisteren van de spelers in hun specifieke domeingerichte vragen. Door de interactie bij multiplayer games helpt een onderliggend model vooral bij het uitrekenen van de gevolgen van menselijke beslissingen: zo is de besluitvorming computerondersteund, maar blijft het mensenwerk. Onderzoek over hoe en wanneer deze ingezet kan worden om het proces goed te faciliteren is nog aan de orde. Dit zijn vraagstukken die ook in het auditvak spelen. Men is een soort verbinder en initiator van verandering in de organisatie. INZET EN GEBRUIK VAN VIRTUELE WERELDEN De Gartner Group voorspelt jaarlijks adoptie van nieuwe technologieën in 5 fasen, namelijk: 1) technologie trigger; 2) piekfase; 3) fase van desillusie; 4) toenemende verheldering en 5) productiviteitsplateau. Na de introductie zal de opkomende technologie een aantal fasen doormaken voordat deze door de massa wordt geadopteerd. De laatste voorspellingen van deze hype cycle plaatst virtuele werelden in de derde fase. Na introductie van een aantal populaire virtuele werelden hebben ze een enorme piek meegemaakt in Bedrijven als Cisco en IBM bouwen nieuwe platforms en tools om problemen rond privacy en identiteit binnen deze omgevingen te tackelen en om deze omgevingen geschikter te maken voor serieus en commercieel gebruik. Zo wordt bijvoorbeeld ook gewerkt aan een versie van Sun World en een bèta versie van Second Life voor bedrijven. Tabel 1 bevat een eerste aanzet voor een model om deze platforms te classificeren, om zo een beeld te krijgen van de inzet en het gebruik ervan door bedrijven. Een typologie gebaseerd op virtuele gemeenschappen is opgesteld om virtuele werelden ook enigszins te kunnen classificeren. De typologie is gebaseerd op het door Messinger [MESS08] uitgebreide model van de econoom Michael Porter. Messinger wil via zijn classificatie enige orde en houvast creëren voor toekomstige gebruikers van virtuele werelden. De classificatie dient als hulpmiddel bij het ontwikkelen van bijvoorbeeld games binnen bestaande virtuele werelden. SERIOUS GAMES ALS COMMUNICATIETAAL VOOR DE TOEKOMST Serious games kunnen bijdragen aan het veranderen van organisaties, mits ze op de juiste manier worden ingezet. Niet alles kan een game worden en een game kan niet over alles gaan. De rol van de spelleider is in dit geval belangrijk. De game blijft ondersteunend aan het proces. Belangrijk is ook dat de game als oplossing voor het aanpakken van bedrijfsrisico s breed gedragen wordt. Grote bedrijven als IBM en Cisco zijn actief in deze virtuele omgevingen of bouwen hun eigen virtuele werelden. Virtuele werelden hebben de potentie om de manier waarop we spelen, Klasse Doel van het platform Locatie Platform Populatie Verdienmodel Subklasse Met onderscheid tussen inhoud en interactie in een virtuele wereld. Het gaat hier om interactie van strategisch, tactisch spelniveau of met thematische onderwerpen als grondslag (fantasie vs. realistisch). Ook de structuur van de virtuele wereld is bepalend voor haar doel. Eindgebruikers kunnen (mee)bouwen aan objecten, zoals huizen of kleding, of de ontwikkeling is volledig in handen van de aanbieder. De setting van de virtuele wereld kan afwijken van de bestaande natuurwetten zoals wij die nu kennen en varieert tussen volledig fantasie en gesimuleerde realiteit. Zo kun je in Second Life bijvoorbeeld vliegen of teleporten om je te verplaatsen. Het platform categoriseert de virtuele wereld op haar technische ondersteuning. De virtuele wereld opereert vanaf de internet browser of via specifieke programma s die hiervoor gedownload moeten worden. Ook de mate waarin synchrone of asynchrone communicatie ondersteund worden en de representatie van haar gebruikers al dan niet via avatars, horen bij de eigenschappen van het platform. Omdat virtuele werelden, zoals hierboven vermeld, uiteenlopende technische eigenschappen, maar ook doelen behelzen, spreekt ook elke virtuele wereld een specifieke doelgroep aan. Voor marketingdoeleinden is het voor een bedrijf handig om te weten welke populatie ze aanspreken. Voordat bedrijven investeren in virtuele werelden is het belangrijk om te weten dat er verschillende verdienmodellen mogelijk zijn. Cross-over sales vinden ook plaats binnen de virtuele wereldeconomie. Gebruikers ervaren een product of dienst door middel van een virtuele wereld en gaan het daarna in de winkel aanschaffen. Tabel 1: Overzicht classificatie van virtuele werelden de IT-Auditor nummer

6 werken en leren ingrijpend te beïnvloeden. De inzet van nieuwe technologieën als virtuele werelden voor het ondersteunen van besluitvorming is ook in opkomst. Belangrijk voor bedrijven die overwegen om serious games en virtuele werelden in te zetten, is om hun doelen daarbij goed in kaart te brengen, bijvoorbeeld met het model van Messinger. Deze spiegeling zal de organisatie aan de start van het traject helpen om de virtuele omgeving te kiezen met de beste match tussen mogelijkheden geboden door virtuele werelden en de bedrijfsdoelen. Zoals in dit artikel is aangegeven, is gaming een krachtig middel om informatie over te brengen en mensen te laten spelen en samenwerken door het verkennen van nieuwe scenario s. Auditors worden vaak gevraagd om een gedegen analyse om bijvoorbeeld het kwaliteitsniveau te bewaken. Auditors zijn ook initiators van verandering en stimuleren dat ook door diverse onderzoeken. Binnen het auditveld zou gaming als interventietool of als verandertool kunnen worden ingezet, door bijvoorbeeld een game te bouwen over risico s. Zo zou de klant de risico s die de auditor aanstipt beter kunnen visualiseren en hier ook gepaste maatregelen voor kunnen bedenken. Deze games zouden als communicatiemiddel een significante bijdrage kunnen leveren. Bij projecten waarin de auditor voor langere tijd meeloopt, zou dit bijvoorbeeld een uitstekende mogelijkheid bieden om aandacht voor verandering te stimuleren. Serious gaming, noch virtuele werelden zijn wonderoliën. De combinatie van de twee biedt echter goede mogelijkheden om meer mensen in het auditproces te betrekken en hun inbreng op een effectieve manier te verwerken en te gebruiken. Dit geldt niet alleen voor de meer traditionele auditactiviteiten (forensisch, fraudedetectie, riskmanagement, met andere woorden: waar een oordeel, inclusief aanbevelingen over mogelijke oplossingen wordt gevraagd van de auditor), maar juist ook voor de meer adviserende werkzaamheden, zoals het stimuleren en begeleiden van veranderingstrajecten. Graag wil ik Prof. dr. J.L.A. ( Jac) Geurts van de Universiteit van Tilburg bedanken voor zijn commentaar op de conceptversie van dit artikel. Drs. K.M.(Kristel) de Nobrega promoveert aan de Universiteit van Tilburg op het gebied van virtuele werelden en serious games. Ze is IT-Auditor. Noten 1. artikel_ z24/pwc_verwacht_enorme_groei_ omzet_gamesindustrie.html 2. Literatuur [AALS10] Wil M.P. van der Aalst, Kees M. van Hee, Jan Martijn van Werf, Marc Verdonk, Auditing 2.0: Using Process Mining to Support Tomorrow's Auditor, Computer, vol. 43, no. 3, pp , Mar. 2010, DOI: /MC [BEZV09] Maria Bezverhaya-Haasnoot, Emiel Cardon en Piet Goeyenbier, Naar een softwarematige analyse van bedrijfsprocessen voor auditing, IT-auditor, pp (2009/2). [CALU06] L. de Caluwé, J.Geurts, D.Buis en A. Stoppelenburg, Gaming: Organisatieverandering met simulaties, s Gravenhage, DELWEL uitgeverij B.V., [GEUR07] J.L.A. Geurts, R.D. Duke, en P.A.M. Vermeulen, Policy gaming for strategy and change. Long Range Planning, 40 (6), , [HUIZ55] J. Huizing, Homo Ludens, Beacon Publishing, [ILFA10] ILFA Tools4Treasury, 15%20jaar%20ILFA%20-%20augustus% pdf. [KZER10] [KOLB05] Alice Kolb, David Kolb, Experiential learning in teams, Simulation & Gaming, vol. 36 no , september [MOLI08] J.Molina Orrego, Collaborative virtual environments for group support systems. Studying the effect of space on group support systems, TU Eindhoven, [MESS09] Paul R. Messinger, Eleni Stroulia, Kelly Lyons, Michael Bone, Run H. Niu, Kristen Smirnov, Stephen Perelgut, Virtual worlds past, present, and future: New directions in social computing, Decision Support Systems 47, , [PREN01] M. Prensky, Digital Natives, Digital Immigrants. On the Horizon, MCB University Press, Vol. 9, No. 5, oktober H 20 de IT-Auditor nummer

Incore Solutions Learning By Doing

Incore Solutions Learning By Doing Incore Solutions Learning By Doing Incore Solutions Gestart in November 2007 Consultants zijn ervaren met bedrijfsprocessen en met Business Intelligence Alle expertise onder 1 dak voor een succesvolle

Nadere informatie

Patrick Venendaal 1553805. Creative Industries

Patrick Venendaal 1553805. Creative Industries Naam: Cursus: Coördinator: Docent: Patrick Venendaal 1553805 Entrepreneurship Creative Industries Aljan de boer Mark Nutzel Inhoudsopgave Het idee... 3 De doelgroep... 3 Introductie... 3 Wat wordt er getest...

Nadere informatie

Opleidingsprogramma DoenDenken

Opleidingsprogramma DoenDenken 15-10-2015 Opleidingsprogramma DoenDenken Inleiding Het opleidingsprogramma DoenDenken is gericht op medewerkers die leren en innoveren in hun organisatie belangrijk vinden en zich daar zelf actief voor

Nadere informatie

Informatiemanagement, -processen en -implementaties

Informatiemanagement, -processen en -implementaties Informatiemanagement, -processen en -implementaties Spelsimulatie en Organisatieverandering imvalues Presentatie Inhoud Introductie Spelsimulatie Aanpak Toepassing Meer informatie Introductie imvalues

Nadere informatie

Van concept naar een klikbaar prototype

Van concept naar een klikbaar prototype UXkids case study: Van concept naar een klikbaar prototype Keywords: Koninklijke Bibliotheek, Website, Prototype, User tests, Usability, UX, Kinderen 9-12 jaar. Als onderdeel van het netwerk van openbare

Nadere informatie

Whitepaper. Veilig de cloud in. Whitepaper over het gebruik van Cloud-diensten deel 1. www.traxion.com

Whitepaper. Veilig de cloud in. Whitepaper over het gebruik van Cloud-diensten deel 1. www.traxion.com Veilig de cloud in Whitepaper over het gebruik van Cloud-diensten deel 1 www.traxion.com Introductie Deze whitepaper beschrijft de integratie aspecten van clouddiensten. Wat wij merken is dat veel organisaties

Nadere informatie

ATLANTIS GAMES BV. Frank Zijlmans, Managing Director. Innovatie en cross sectorale samenwerking door City of Imagineers

ATLANTIS GAMES BV. Frank Zijlmans, Managing Director. Innovatie en cross sectorale samenwerking door City of Imagineers ATLANTIS GAMES BV Frank Zijlmans, Managing Director Innovatie en cross sectorale samenwerking door City of Imagineers ATLANTIS GAMES BV Spin off van de NHTV op het gebied van game development, onderdeel

Nadere informatie

Sociale en culturele factoren in evacuatie simulaties. Dr. Natalie van der Wal

Sociale en culturele factoren in evacuatie simulaties. Dr. Natalie van der Wal Sociale en culturele factoren in evacuatie simulaties Dr. Natalie van der Wal Uit de praktijk blijkt dat weinig mensen direct overgaan tot actie als het brandalarm afgaat. Het zal wel een oefening zijn,

Nadere informatie

Waarom Wetenschap en Techniek W&T2015

Waarom Wetenschap en Techniek W&T2015 Waarom Wetenschap en Techniek W&T2015 In het leven van alle dag speelt Wetenschap en Techniek (W&T) een grote rol. We staan er vaak maar weinig bij stil, maar zonder de vele uitvindingen in de wereld van

Nadere informatie

Dossier Hendriksen. Simulatie : Spelender Wijs

Dossier Hendriksen. Simulatie : Spelender Wijs Dossier Hendriksen Simulatie : Spelender Wijs Erik Snelleman Expertisecentrum Uitvoeren en Handhaven Frank van Wijchen Chaivin Chaitram trainers RVO.nl Tijdsduur 60 minuten A.5 minuten intro Intro B.10

Nadere informatie

Flight School Crisissimulatie. Online social media simulatietool

Flight School Crisissimulatie. Online social media simulatietool Flight School Crisissimulatie Online social media simulatietool Regie over crisiscommunicatie Digitalisering van nieuws, explosieve groei van social media en technologische innovaties die van iedere smartphone

Nadere informatie

Van Samenhang naar Verbinding

Van Samenhang naar Verbinding Van Samenhang naar Verbinding Sogeti Page 2 VAN SAMENHANG NAAR VERBINDING Keuzes, keuzes, keuzes. Wie wordt niet horendol van alle technologische ontwikkelingen. Degene die het hoofd koel houdt is de winnaar.

Nadere informatie

Drie domeinen als basis voor onze toekomstige veiligheid De genoemde trends en game changers raken onze veiligheid. Enerzijds zijn het bedreigingen, anderzijds maken zij een veiliger Nederland mogelijk.

Nadere informatie

Masterclass Value of Information. Waarde creëren voor de business

Masterclass Value of Information. Waarde creëren voor de business Masterclass Value of Information Waarde creëren voor de business Informatie en informatietechnologie maken het verschil bij de ontwikkeling van nieuwe business ideeën. Met informatie kunnen nieuwe innovatieve

Nadere informatie

Besluitvorming in een interconnected wereld Strategieën voor besluitvorming in netwerken het proces

Besluitvorming in een interconnected wereld Strategieën voor besluitvorming in netwerken het proces Inhoud 1 Besluitvorming in een interconnected wereld 11 1.1 Een interconnected wereld 11 1.2 De structuur van een interconnected wereld: drie kenmerken 12 1.2.1 Eerste kenmerk: interdependenties 12 1.2.2

Nadere informatie

Minigids Hybride Evenementen Het evenement dat niemand wil missen is hybride Een wereld waar offline en online samenkomen!

Minigids Hybride Evenementen Het evenement dat niemand wil missen is hybride Een wereld waar offline en online samenkomen! Minigids Hybride Evenementen Het evenement dat niemand wil missen is hybride Een wereld waar offline en online samenkomen! Introductie In een wereld die op alle vlakken steeds meer digitaal verbonden raakt,

Nadere informatie

Industry consulting. Care management. Effectieve procesinnovatie in de zorg. Onze zorg Kwaliteit nu én in de toekomst

Industry consulting. Care management. Effectieve procesinnovatie in de zorg. Onze zorg Kwaliteit nu én in de toekomst Industry consulting Care management Effectieve procesinnovatie in de zorg Onze zorg Kwaliteit nu én in de toekomst Effectieve procesinnovatie Iedere organisatie is uniek. Dat is in de zorg niet anders.

Nadere informatie

Inhoud leereenheid 1. AI voor computerspelen. 1.1 Onderwerp 15 1.2 Studeeraanwijzingen 15 1.3 Aanvullingen 15

Inhoud leereenheid 1. AI voor computerspelen. 1.1 Onderwerp 15 1.2 Studeeraanwijzingen 15 1.3 Aanvullingen 15 Inhoud leereenheid 1 AI voor computerspelen 1.1 Onderwerp 15 1.2 Studeeraanwijzingen 15 1.3 Aanvullingen 15 14 Leereenheid 1 AI voor computerspelen Leereenheid 1 AI voor computerspelen 1.1 Onderwerp Het

Nadere informatie

Stappenplan: Scenarioplanning in de zorg

Stappenplan: Scenarioplanning in de zorg Stappenplan: Scenarioplanning in de zorg 26 september 2018 Inleiding De toekomst is moeilijk te voorspellen. Dit blijkt niet alleen uit disruptieve bewegingen die in het verleden zijn ontstaan, maar ook

Nadere informatie

Centrale regie en decentraal gebruik binnen communicatie

Centrale regie en decentraal gebruik binnen  communicatie binnen e-mailcommunicatie Een guide voor het regisseren en faciliteren van e-mail als communicatiemiddel binnen organisaties met decentrale verantwoordelijkheden Powered by De inzet van e-mail als communicatiemiddel

Nadere informatie

IN 4 STAPPEN NAAR EEN DATAGEDREVEN ORGANISATIE ALLES WAT JE MOET WETEN VOOR EEN SUCCESVOLLE DATA TRANSFORMATIE

IN 4 STAPPEN NAAR EEN DATAGEDREVEN ORGANISATIE ALLES WAT JE MOET WETEN VOOR EEN SUCCESVOLLE DATA TRANSFORMATIE IN 4 STAPPEN NAAR EEN DATAGEDREVEN ORGANISATIE ALLES WAT JE MOET WETEN VOOR EEN SUCCESVOLLE DATA TRANSFORMATIE 2019 WHITEPAPER INHOUDSOPGAVE Stap 1: Inzicht in veranderende databehoeftes 04 Stap 2: Controleren

Nadere informatie

Artificial Intelligence in Business

Artificial Intelligence in Business 2-daagse training Artificial Intelligence in Business Voeg met AI waarde toe aan uw organisatie Initiatief en organisatie In samenwerking met Wat leert u in deze training? De verschillende vormen van AI

Nadere informatie

STRATAEGOS CONSULTING

STRATAEGOS CONSULTING STRATAEGOS CONSULTING EXECUTIE CONSULTING STRATAEGOS.COM WELKOM EXECUTIE CONSULTING WELKOM BIJ STRATAEGOS CONSULTING Strataegos Consulting is een strategie consultancy met speciale focus op strategie executie.

Nadere informatie

Big Data: wat is het en waarom is het belangrijk?

Big Data: wat is het en waarom is het belangrijk? Big Data: wat is het en waarom is het belangrijk? 01000111101001110111001100110110011001 Hoeveelheid 10x Toename van de hoeveelheid data elke vijf jaar Big Data Snelheid 4.3 Aantal verbonden apparaten

Nadere informatie

Workshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent?

Workshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent? Workshop Handleiding Verhalen schrijven wat is jouw talent? Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Even voorstellen stelt zich kort voor en vertelt

Nadere informatie

Welke kansen bieden internet en sociale media (niet)?

Welke kansen bieden internet en sociale media (niet)? Welke kansen bieden internet en sociale media (niet)? Chris Aalberts Internet en sociale media hebben de wereld ingrijpend veranderd, dat weten we allemaal. Maar deze simpele waarheid zegt maar weinig

Nadere informatie

We doen zeven aanbevelingen om de aanpak van drukte en de leefbaarheid te

We doen zeven aanbevelingen om de aanpak van drukte en de leefbaarheid te Aanbevelingen Rekenkamer t.a.v. Drukte Amsterdam december 2016 Aanbevelingen We doen zeven aanbevelingen om de aanpak van drukte en de leefbaarheid te verbeteren. Vier aanbevelingen hebben betrekking op

Nadere informatie

Transformeer naar een data gedreven organisatie. Strategy & Big Data Analytics Leadership

Transformeer naar een data gedreven organisatie. Strategy & Big Data Analytics Leadership Transformeer naar een data gedreven organisatie Strategy & Big Data Analytics Leadership Details Cursusduur 4 dagen Datum en locatie 2, 3, 13, 14 november 2017 - Tilburg Tijd 09:00-18:00, 09:00-16:30,

Nadere informatie

A BUSINESS SIMULATION

A BUSINESS SIMULATION TRIPLE A BUSINESS SIMULATION Action learning Agile business Activate change WHY BUSINESS SIMULATIONS? Organisaties willen lenig en flexibel zijn om in te kunnen spelen op veranderingen in de markt. Of

Nadere informatie

Hoewel online gamen relatief veilig is, zijn er toch een aantal zaken waar u rekening mee kunt houden. In dit PDF-bestand leest u daar meer over.

Hoewel online gamen relatief veilig is, zijn er toch een aantal zaken waar u rekening mee kunt houden. In dit PDF-bestand leest u daar meer over. 1 Veilig online gamen Het spelen van games is één van de meest populaire bezigheden op de computer. Er zijn duizenden games in allerlei genres: variërend van puzzelspellen tot avonturenspellen. Een groot

Nadere informatie

HET POLICY LAB. Tjerk Timan. ScienceWorks 25 mei 2018

HET POLICY LAB. Tjerk Timan. ScienceWorks 25 mei 2018 HET POLICY LAB Tjerk Timan ScienceWorks 25 mei 2018 SAMENVATTING Het Policy Lab doet gecontroleerde experimenten voor het ontwikkelen van data gedreven beleid zodat beleidsmakers veilig kunnen experimenteren

Nadere informatie

artikel SUSTAINGRAPH TECHNISCH ARTIKEL

artikel SUSTAINGRAPH TECHNISCH ARTIKEL SUSTAINGRAPH TECHNISCH ARTIKEL SUSTAINGRAPH is een Europees project, gericht (op het verbeteren van) de milieuprestaties van Europese Grafimediabedrijven binnen de productlevenscyclus van hun grafimedia

Nadere informatie

Competentieprofiel. kaderlid LGB Beroepsinhoud Zorg

Competentieprofiel. kaderlid LGB Beroepsinhoud Zorg Competentieprofiel kaderlid LGB Beroepsinhoud Zorg Generieke Competenties... 2 Affiniteit met kaderlidmaatschap... 2 Sociale vaardigheden... 2 Communicatie... 2 Lerend vermogen... 3 Initiatiefrijk... 3

Nadere informatie

WIKI-Games. Wiki-based games in higher education. Wim Westera Peter van Rosmalen

WIKI-Games. Wiki-based games in higher education. Wim Westera Peter van Rosmalen WIKI-Games Wiki-based games in higher education Wim Westera Peter van Rosmalen SURF Academy: Seminar innovatie en inspiratie, Utrecht, 17 februari 2011 Overzicht Project inbedding Learning Media Progamma

Nadere informatie

De alles-in-1 Zorgapp

De alles-in-1 Zorgapp De alles-in-1 Zorgapp Tevreden cliënten en medewerkers Impact van zorgapps op de zorgverlening Meerwaarde van zorgapps in het zorgproces De rol van de zorgverlener verandert in rap tempo door nieuwe technologie

Nadere informatie

G A M E SC OREN ME T S PO R E N

G A M E SC OREN ME T S PO R E N G A M E SC OREN ME T S PO R E N RICHAR D D E RIJK, EDI TH PH IL IPSEN PRORAIL / RAILWAYLAB 11 november 2015 INTRODUCTIE ProRail is verantwoordelijk voor het spoorwegnet van Nederland. We verdelen als onafhankelijke

Nadere informatie

We zien een datagedreven wereld vol kansen. Toepassingscentrum voor big data oplossingen

We zien een datagedreven wereld vol kansen. Toepassingscentrum voor big data oplossingen We zien een datagedreven wereld vol kansen Toepassingscentrum voor big data oplossingen We zien succesvolle organisaties groeien door big data 50% van de meest succesvolle organisaties Volg ons op twitter:

Nadere informatie

Virtual Design & Construction. Sneller, beter, slimmer

Virtual Design & Construction. Sneller, beter, slimmer Virtual Design & Construction Sneller, beter, slimmer Virtual Design & Construction Sneller, beter, slimmer Royal HaskoningDHV biedt u met Virtual Design & Construction (VDC) een unieke methode om integraal

Nadere informatie

Roadmap Institute for Positive Health. April 2016 Stichting IPH

Roadmap Institute for Positive Health. April 2016 Stichting IPH Roadmap Institute for Positive Health April 2016 Stichting IPH INTRODUCTIE VAN DE IPH ROADMAP De IPH roadmap schetst de resultaten die IPH de komende jaren wil realiseren. De weg naar de resultaten toe

Nadere informatie

Het nieuwe verzekeren

Het nieuwe verzekeren Het nieuwe verzekeringssoftware Het nieuwe Ongebonden door plaats en tijd, zonder menselijk handelen met elkaar verbonden door de digitale wereld. Verzekerden, intermediairs en verzekeringsmaatschappijen

Nadere informatie

Green Shipping. Hoe kan het Nieuwe Leren hier een bijdrage aan leveren?

Green Shipping. Hoe kan het Nieuwe Leren hier een bijdrage aan leveren? Green Shipping Hoe kan het Nieuwe Leren hier een bijdrage aan leveren? & Welkom! Introductie De automobielsector als benchmark Tools, functionaliteiten en voordelen: Virtual Classroom Training - VCT Video-based

Nadere informatie

New Business Development Programma s

New Business Development Programma s New Business Development Programma s Leer de business van morgen te creëren Incompany Portfolio 2017 Ons Verhaal. Incompany Portfolio 2017 TimeLabz We leven in bijzondere tijden. De snelle opkomst en adoptie

Nadere informatie

Inzet van kunstmatige intelligentie in het juridische domein

Inzet van kunstmatige intelligentie in het juridische domein Inzet van kunstmatige intelligentie in het juridische domein IBM Watson Cognitive Discovery Proefopstelling voor het Kennis- en Exploitatiecentrum voor Officiële Overheidspublicaties (MinBZK/UBR/KOOP)

Nadere informatie

Interactieve vloer in de bibliotheek

Interactieve vloer in de bibliotheek Juli 2019 Interactieve vloer in de bibliotheek Digitale geletterdheid Wij werken aan de toekomst van bibliotheken Wizefloor Inhoud Inleiding 3 1. Interactieve vloeren in de bibliotheek 4 2. Strategische

Nadere informatie

Koepel Adviesraden Sociaal Domein Zalmsteek 23, 3192 MC Hoogvliet-Rt T

Koepel Adviesraden Sociaal Domein Zalmsteek 23, 3192 MC Hoogvliet-Rt T Gemeente & adviesraad: 1 + 1 = 3? Waar wordt samengewerkt ontstaan successen, maar helaas ook wel eens teleurstellingen. Bij de samenwerking tussen gemeente en adviesraad is dat niet anders, zo is mijn

Nadere informatie

Mastermind groep. Business Development. Leiderschap in het creëren van een sterke business

Mastermind groep. Business Development. Leiderschap in het creëren van een sterke business Mastermind groep Business Development Leiderschap in het creëren van een sterke business Business Development Leiderschap in het creëren van een sterke business In turbulente tijden staat uw business voortdurend

Nadere informatie

Ondernemend werken in welzijnsorganisaties

Ondernemend werken in welzijnsorganisaties Training & Advies Ondernemend werken in welzijnsorganisaties Betere resultaten met nieuwe competenties Ondernemend werken in welzijnsorganisaties De welzijnssector is sterk in beweging, dat weet u als

Nadere informatie

Over Ren Steenvoorden

Over Ren Steenvoorden Over Ren Steenvoorden Ren Steenvoorden is als CIO en Chief Digital Officer bij Randstad verantwoordelijk voor het ontwikkelen en implementeren van de digitale strategie. Wie met hem praat over de impact

Nadere informatie

Gamen? Novadic-Kentron. Preventie, voorlichting en advies. Novadic-Kentron

Gamen? Novadic-Kentron. Preventie, voorlichting en advies. Novadic-Kentron Gamen? GAME OVER Preventie, voorlichting en advies Werkgebieden, regio s en vestigingen 2.600.000 inwoners - 1.100 medewerkers - 260 opnameplaatsen - 13.000 cliënten per jaar Dus Hoe heet het duurste spel

Nadere informatie

Hoofdstuk 1: Introducing strategy

Hoofdstuk 1: Introducing strategy Hoofdstuk 1: Introducing strategy Wat is strategie? Definitie Porter: Concurrentiestrategie = verzameling van verschillende activiteiten kiezen om een unieke waardemix te brengen. Onderscheid tussen operationele

Nadere informatie

Kick-off Kenniskring Zelfredzaamheid ICT, Zorg en Welzijn 20 maart 2014, In de Ruimte, Utrecht

Kick-off Kenniskring Zelfredzaamheid ICT, Zorg en Welzijn 20 maart 2014, In de Ruimte, Utrecht Kick-off Kenniskring Zelfredzaamheid ICT, Zorg en Welzijn 20 maart 2014, In de Ruimte, Utrecht 13.30 - Opening danielle@digitalestedenagenda.nl h.haveman@enschede.nl www.twitter.com/dezorgendestad 1 Digitale

Nadere informatie

Dag van de Trainer. Gaat online leren ten koste van verbinding?

Dag van de Trainer. Gaat online leren ten koste van verbinding? Dag van de Trainer Gaat online leren ten koste van verbinding? Marion Reijerink 10 jaar ABN AMRO Trainer sinds 2005 Online trainer sinds 2010 Opleidingen in VS Nu: directeur atsync Trainer van het jaar

Nadere informatie

Symposium E-coaching: Start van een nieuw tijdperk? Drs. Anne Ribbers. Onderzoeker

Symposium E-coaching: Start van een nieuw tijdperk? Drs. Anne Ribbers. Onderzoeker Symposium E-coaching: Start van een nieuw tijdperk? Drs. Anne Ribbers Onderzoeker Universiteit van Tilburg, Faculteit Sociale Wetenschappen Departement Personeelswetenschappen E-coaching belicht vanuit

Nadere informatie

Bekend zijn met de visie en inzet van procesmanagement in de eigen organisatie.

Bekend zijn met de visie en inzet van procesmanagement in de eigen organisatie. en werkwijze BPM awareness Inzicht in de toepassing van BPM op strategisch niveau in het algemeen en binnen de eigen organisatie. Kennismaken met BPM vanuit een strategisch perspectief Nut en toegevoegde

Nadere informatie

Graag maak wij van de gelegenheid gebruik om u op de hoogte te brengen van de recente ervaringen en ontwikkelingen bij De Regiecentrale.

Graag maak wij van de gelegenheid gebruik om u op de hoogte te brengen van de recente ervaringen en ontwikkelingen bij De Regiecentrale. 1 Geachte heer/mevrouw Graag maak wij van de gelegenheid gebruik om u op de hoogte te brengen van de recente ervaringen en ontwikkelingen bij De Regiecentrale. Bij verschillende gemeenten en instellingen

Nadere informatie

The Future: what s in it for us!

The Future: what s in it for us! The Future: what s in it for us! Tim Rook Marketing Republic! 16 juni 2010 Persoonlijke introductie: Chief Inspiration Officer: Marketing Republic! Ruim 20 jaar ervaring in Channel Marketing & Communicatie:

Nadere informatie

Introductie Serious Gaming

Introductie Serious Gaming Introductie Serious Gaming Programma Introductie: de kracht van games Prijzenoorlog Serious Gaming: de theorie Spelbundel klaslokaalexperimenten Zelf ervaren 2 Eind 2010: 72 miljoen actieve spelers Groter

Nadere informatie

Make it work! Virtuele mobiliteit in internationale stages integreren: een snelgids

Make it work! Virtuele mobiliteit in internationale stages integreren: een snelgids Make it work! Virtuele mobiliteit in internationale stages integreren: een snelgids Wat? Internationale stages worden steeds belangrijker in de context van de internationalisering van hoger onderwijs en

Nadere informatie

FUNCTIEPROFIEL LID RAAD VAN COMMISSARISSEN PROFIEL VASTGOED VELISON WONEN

FUNCTIEPROFIEL LID RAAD VAN COMMISSARISSEN PROFIEL VASTGOED VELISON WONEN FUNCTIEPROFIEL LID RAAD VAN COMMISSARISSEN PROFIEL VASTGOED VELISON WONEN Functie-eisen Algemene eisen Academisch niveau van denken en functioneren en inzicht in (strategische) bestuurlijke processen binnen

Nadere informatie

MANAGEMENTBEOORDELING: VAN ANDERS DENKEN NAAR ANDERS DOEN!

MANAGEMENTBEOORDELING: VAN ANDERS DENKEN NAAR ANDERS DOEN! WHITEPAPER MANAGEMENTBEOORDELING: VAN ANDERS DENKEN NAAR ANDERS DOEN! ALLES WAT U MOET WETEN OVER HOE U VAN EEN MANAGEMENT- BEOORDELING EEN SUCCES MAAKT ÉN TEGELIJKERTIJD VOLDOET AAN DE EISEN DIE AAN EEN

Nadere informatie

DE MMO. De Lean verbetertool voor procesoptimalisatie door (verpleeg)teams. zorgadviseurs

DE MMO. De Lean verbetertool voor procesoptimalisatie door (verpleeg)teams. zorgadviseurs DE MMO De Lean verbetertool voor procesoptimalisatie door (verpleeg)teams zorgadviseurs pak nieuwe kaart Is dit wenselijk? ACTIVITEIT Is dit wenselijk? pak nieuwe kaart onnodige handeling z.o.z. CONTINU

Nadere informatie

Reshaping the way you think and act to deal with the complex issues of today s world

Reshaping the way you think and act to deal with the complex issues of today s world Reshaping the way you think and act to deal with the complex issues of today s world HOE GAAT HET NU? We zetten allemaal verschillende methoden in om vraagstukken op te lossen, oplossingen te ontwerpen

Nadere informatie

De workshop Leiderschap wordt incompany gegeven en op maat aangeboden en is geschikt voor zowel beginnende- als doorgewinterde leidinggevenden.

De workshop Leiderschap wordt incompany gegeven en op maat aangeboden en is geschikt voor zowel beginnende- als doorgewinterde leidinggevenden. Workshop Leiderschap Leiderschap, krachtig in elke situatie Wat maakt iemand tot een goede leidinggevende? Natuurlijk moeten er doelen gehaald worden en het liefst binnen een bepaald budget. Maar zonder

Nadere informatie

Het Innovatiekompas Inspiratie sessies Dr. Guy Bauwen

Het Innovatiekompas Inspiratie sessies Dr. Guy Bauwen Het Innovatiekompas Inspiratie sessies Dr. Guy Bauwen 1 Innovatiekompas Inspiratie Sessies Contacteer ons voor: Een voordracht om kennis te maken met het kompasmodel. Een workshop om het toepassen van

Nadere informatie

Impact Cloud computing

Impact Cloud computing Impact Cloud computing op de Nederlandse zakelijke markt De impact van Cloud Computing op de Nederlandse zakelijke markt De economische omstandigheden zijn uitdagend. Nederland is en bedrijven informatietechnologie

Nadere informatie

www.ijsfontein.nl Evert Hoogendoorn Strateeg / Game Designer

www.ijsfontein.nl Evert Hoogendoorn Strateeg / Game Designer www.ijsfontein.nl Evert Hoogendoorn Strateeg / Game Designer Spelen heeft een hoge mate van intrinsieke motivatie. Door een speelse situatie te creëren kunnen we gedrag sturen, nieuwsgierigheid opwekken

Nadere informatie

KOSTENBEWUST LEAN DIGITAAL

KOSTENBEWUST LEAN DIGITAAL Referenties KOSTENBEWUST LEAN DIGITAAL en ZAAKGERICHT Modern Informatiemanagement Project en programmamanagement Programmamanagement digitaal informatiemanagement Ministerie IenM Van Kaliber is verantwoordelijk

Nadere informatie

Verdiepings-RI&E Technologie (kantoorautomatisering)

Verdiepings-RI&E Technologie (kantoorautomatisering) Verdiepings-RI&E Technologie (kantoorautomatisering) Werkdruk is een arbeidsrisico waaraan (als onderdeel van een PSA beleid) in de RI&E aandacht moet worden besteed. Een bron van werkdruk kan het gebruik

Nadere informatie

MASTERCLASSES PUBLIC AUDITING. Diagnose van organisaties

MASTERCLASSES PUBLIC AUDITING. Diagnose van organisaties MASTERCLASSES PUBLIC AUDITING Diagnose van organisaties Nieuwe netwerken, sociale media, individualisering, decentralisatie, losse samenwerkingsvormen en informelere omgangsvormen, roep om transparantie:

Nadere informatie

Wat is de cloud? Cloud computing Cloud

Wat is de cloud? Cloud computing Cloud The Cloud Agenda Wat is de cloud? Ontwikkelingen en trends in de markt Bedrijfsstrategie Voordelen en vraagtekens Werken in de cloud: Hoe? Veiligheid & privacy Toepasbaarheid in breder verband Demo Borrel

Nadere informatie

Certified Public Manager Program (CPM) voor Senior Public Controllers

Certified Public Manager Program (CPM) voor Senior Public Controllers Certified Public Manager Program (CPM) voor Senior Public Controllers The European professional practice qualification for public service leaders Inschrijving vóór 1 juli 2016 = 10% korting op inschrijvingskosten

Nadere informatie

Slimmer en eenvoudiger werven

Slimmer en eenvoudiger werven Slimmer en eenvoudiger werven Hoe vindt u anno 2012 de juiste kandidaten zonder al te veel tijd kwijt te zijn aan het eindeloos doorspitten van cv s? Dit whitepaper is bedoeld om u als (HR-)professional

Nadere informatie

Publieke waarde creëren. Daniël van Geest en Peter Teesink

Publieke waarde creëren. Daniël van Geest en Peter Teesink Publieke waarde creëren Daniël van Geest en Peter Teesink Een kortere versie van onderstaand artikel verscheen eerder in het magazine Vensters Open 2. Het is geschreven door Peter Teesink, gemeentesecretaris

Nadere informatie

T Titel stage/afstudeeropdracht : Toekomstvaste Applicatie Integratie - Interconnectiviteit

T Titel stage/afstudeeropdracht : Toekomstvaste Applicatie Integratie - Interconnectiviteit Titel stage/afstudeeropdracht : Toekomstvaste Applicatie Integratie - Interconnectiviteit Duur van stage/afstuderen Manager Begeleider Locatie : 6 à 9 Maanden : dr. ir. J.J. Aue : dr. ir. H.J.M. Bastiaansen

Nadere informatie

In 10 stappen naar een managementsysteem

In 10 stappen naar een managementsysteem In 10 stappen naar een managementsysteem Luc Bortels Publisher HSE 9/2/2017 Luc Bortels Publisher Health, Safety & Environment bij Wolters Kluwer meer dan 25 jaar ervaring in het opzetten van systemen

Nadere informatie

Denkt u dat mensen gedreven worden door hun managers? Ik niet!

Denkt u dat mensen gedreven worden door hun managers? Ik niet! Denkt u dat mensen gedreven worden door hun managers? Ik niet! Webseminar Ritsen vanaf hier 27 oktober 2009 Janny den Bakker Organisatie & Change Consultant ING Janny den Bakker-Knottnerus Organisatie

Nadere informatie

Spelenderwijs Crises Managen

Spelenderwijs Crises Managen Eva Keeris Eva Keeris, Play & Game Researcher 1 Wie bent u? Wie ben ik? Mijn aannames over u: Redelijke tot goede voorkennis didactiek Domeinkundige expert Weinig voorkennis over spelen en digitale media

Nadere informatie

Het Ontwikkelteam Digitale geletterdheid geeft de volgende omschrijving aan het begrip digitale technologie:

Het Ontwikkelteam Digitale geletterdheid geeft de volgende omschrijving aan het begrip digitale technologie: BIJGESTELDE VISIE OP HET LEERGEBIED DIGITALE GELETTERDHEID Digitale geletterdheid is van belang voor leerlingen om toegang te krijgen tot informatie en om actief te kunnen deelnemen aan de hedendaagse

Nadere informatie

WERKBOEK AANBIEDERS RONDE 1 WERKBOEK AANBIEDERS RONDE 1

WERKBOEK AANBIEDERS RONDE 1 WERKBOEK AANBIEDERS RONDE 1 WERKBOEK AANBIEDERS RONDE 1 2 /16 Beschrijving van het spel Doel van het spel Het spel Op Stap is bedoeld om gemeentelijke beleidsmakers en aanbieders van zorg en welzijn te helpen bij de voorbereiding

Nadere informatie

MOTIVES, VALUES, PREFERENCES INVENTORY OVERZICHT

MOTIVES, VALUES, PREFERENCES INVENTORY OVERZICHT MOTIVES, VALUES, PREFERENCES INVENTORY OVERZICHT INTRODUCTIE De Motives, Values, Preferences Inventory () is een persoonlijkheidstest die de kernwaarden, doelen en interesses van een persoon in kaart brengt.

Nadere informatie

Start vandaag nog met het verhogen van de cyber security awareness van medewerkers

Start vandaag nog met het verhogen van de cyber security awareness van medewerkers Start vandaag nog met het verhogen van de cyber security awareness van medewerkers Wat is ARDA? Vaak is een glimlach de manier om ergens binnen te komen Verhoog het bewustzijn van medewerkers als het gaat

Nadere informatie

Cloud dienstverlening en Informatiebeveiliging. ISACA Round Table Assen - Maart 2017

Cloud dienstverlening en Informatiebeveiliging. ISACA Round Table Assen - Maart 2017 Cloud dienstverlening en Informatiebeveiliging ISACA Round Table Assen - Maart 2017 Even voorstellen 2 Irmin Houwerzijl. Werkzaam bij Ordina. Ordina haar dienstverlening betreft o.a. traditionele hosting

Nadere informatie

Communicatie verenigingen KNVB 2014

Communicatie verenigingen KNVB 2014 1 Communicatie verenigingen KNVB 2014 1. Achtergrond van de notitie: veranderde rollen De kern van de bestuurlijke vernieuwing is het realiseren van een efficiëntere besluitvorming in het amateurvoetbal.

Nadere informatie

Portal Planning Process

Portal Planning Process BROCHURE Portal Planning Process SAMENWERKEN AAN EEN WAARDEVOL PORTAAL BROCHURE PORTAL PLANNING PROCESS 2 Axians PORTAL PLANNING PROCESS BROCHURE Inhoud Introductie 4 3 Portal Planning Process 5 4 Uitdagingen

Nadere informatie

10 voordelen van business games

10 voordelen van business games Quality Support BV Keerweer 14 6862 CE Oosterbeek www.quality-support.nl support@quality-support.nl T 085 890 03 90 K.v.K. Utrecht nr. 3019223 Whitepaper 10 voordelen van business games Waarom business

Nadere informatie

Digitale transformatie van zorgcommunicatie

Digitale transformatie van zorgcommunicatie Digitale transformatie van zorgcommunicatie trendrapport 2016 Digitale transformatie en marktwerking ontwrichten zorgcommunicatie De zorg was decennialang een behouden markt, met professionals die kwaliteit

Nadere informatie

6. Project management

6. Project management 6. Project management Studentenversie Inleiding 1. Het proces van project management 2. Risico management "Project management gaat over het stellen van duidelijke doelen en het managen van tijd, materiaal,

Nadere informatie

HAKAPERO. Marketing Software VS Marketing Automatisering

HAKAPERO.  Marketing Software VS Marketing Automatisering Email Marketing Software VS Marketing Automatisering Wij merken in ons dagelijks werk dat er veel verwarring bestaat hoe email marketing zich verhoudt met marketing automatisering. Het blijkt dat veel

Nadere informatie

Leiderschap trainingen. Persoonlijke Effectiviteit trainingen. Coachend Leidinggeven. Leiderschap van Nu. Leiderschap van Nu - Advanced

Leiderschap trainingen. Persoonlijke Effectiviteit trainingen. Coachend Leidinggeven. Leiderschap van Nu. Leiderschap van Nu - Advanced Leiderschap trainingen Coachend Leidinggeven Leiderschap van Nu Leiderschap van Nu - Advanced Persoonlijke Effectiviteit trainingen Optimaal Omgaan met Tijd en Werkdruk Vergroot je Assertiviteit en Zelfvertrouwen

Nadere informatie

NDERE KIJK OP ICT CONSULTANCY

NDERE KIJK OP ICT CONSULTANCY DE a NDERE KIJK OP ICT CONSULTANCY Innervate is al ruim 13 jaar succesvol in het adviseren van vele organisaties op het gebied van ICT vraagstukken. Naast onze dienstverlening op het gebied van ICT Beleid

Nadere informatie

Managementgame Het Nieuwe Werken

Managementgame Het Nieuwe Werken Resultaten Managementgame Het Nieuwe Werken wwww.managementgamehetnieuwewerken.nl Leren door horen en zien, maar vooral doen en ervaren! 13 december 2011 drs. Lourens Dijkstra MMC CMC drs. Peter Elzinga

Nadere informatie

Voor het Huis voor democratie en rechtsstaat wordt geëxperimenteerd met proeftuinen

Voor het Huis voor democratie en rechtsstaat wordt geëxperimenteerd met proeftuinen Voor het Huis voor democratie en rechtsstaat wordt geëxperimenteerd met proeftuinen Het Huis voor democratie en rechtsstaat is een nog op te richten instelling. Het Huis wil kennis van burgers over onze

Nadere informatie

3D SUPPLY CHAIN VISIBILITY TRENDS & CHALLENGES IN THE HIGH TECH WORLD IR. EMILE VAN GEEL

3D SUPPLY CHAIN VISIBILITY TRENDS & CHALLENGES IN THE HIGH TECH WORLD IR. EMILE VAN GEEL 3D SUPPLY CHAIN VISIBILITY TRENDS & CHALLENGES IN THE HIGH TECH WORLD IR. EMILE VAN GEEL CONTENTS 1. trends in high tech supply chain management... 3 1. trends & uitdagingen... 3 2. omgaan met de huidige

Nadere informatie

ASSERTIVITEIT. beter communiceren vanuit jezelf

ASSERTIVITEIT. beter communiceren vanuit jezelf ASSERTIVITEIT beter communiceren vanuit jezelf Een training van COMMUNICERENENZO Mensen zijn belangrijk. Resultaten ook Mensen zijn belangrijk en waardevol. Resultaten worden behaald dankzij mensen. Zij

Nadere informatie

Essay. Is multimedia als leermiddel gunstig voor het leerproces van een kind? Stefan van Rees Studentnummer: 0235938 Opleiding:

Essay. Is multimedia als leermiddel gunstig voor het leerproces van een kind? Stefan van Rees Studentnummer: 0235938 Opleiding: Essay Is multimedia als leermiddel gunstig voor het leerproces van een kind? Naam: Studentnummer: 0235938 Opleiding: CMD Docent: Rob van Willigen Modulecode: MEDM0201D Modulenaam: Is multimedia als leermiddel

Nadere informatie

Webcare: hoe kan het werken? Door: Robin Albregt

Webcare: hoe kan het werken? Door: Robin Albregt Webcare: hoe kan het werken? Door: Robin Albregt Sociale media nemen de overhand op het gebied van informatievoorziening en zijn op weg om het belangrijkste communicatiekanaal te worden. De alsmaar toenemende

Nadere informatie

SUCCESVOL INNOVEREN GAAT SNELLER MET DE JUISTE PARTNERS!

SUCCESVOL INNOVEREN GAAT SNELLER MET DE JUISTE PARTNERS! Innovatieplatform voor industrieel oppervlaktebehandelend Nederland SUCCESVOL INNOVEREN GAAT SNELLER MET DE JUISTE PARTNERS! VOORSPRONG DOOR INNOVATIEGERICHTE SAMENWERKING Dat Nederland er economisch goed

Nadere informatie

Internet of Things in perspectief geplaatst. Herman Tuininga. Oktober 10, 2017

Internet of Things in perspectief geplaatst. Herman Tuininga. Oktober 10, 2017 Internet of Things in perspectief geplaatst Herman Tuininga Oktober 10, 2017 1 Achtergrond Meer dan 20 jaar ervaring in IoT 30 medewerkers IoT Lab Zwolle Connecting your things 2 IoT is een container begrip

Nadere informatie

Participatie betrokkenheid

Participatie betrokkenheid 5 Participatie en betrokkenheid De mate van participatie in de sessies die je organiseert kan erg verschillen. Soms wil je gebruik maken van de ideeën van de medewerkers door een brainstorm te organiseren

Nadere informatie

NEDERLAND WORDT ANDERS LEARNING FROM LOWLANDS

NEDERLAND WORDT ANDERS LEARNING FROM LOWLANDS NEDERLAND WORDT ANDERS LEARNING FROM LOWLANDS LEARNING FROM LOWLANDS Dank voor je interesse in Learning from Lowlands. In dit document vind je meer informatie over de Expeditie; waarom we het organiseren,

Nadere informatie