Kennisnet Jaarverslag 2012

Transcriptie

1 Kennisnet Jaarverslag 2012

2

3 Voorwoord Nederland heeft voor de komende jaren grote ambities op het gebied van onderwijs. Van goed naar excellent onderwijs, waarin elke leerling de kans krijgt zijn talent maximaal te ontwikkelen, gegeven door vakbekwame docenten die kunnen omgaan met verschillen, en georganiseerd op een doelmatige manier. Deze ambitie kan alleen maar gerealiseerd worden met de inzet van ict. Ict laat docenten hun onderwijs personaliseren met aandacht voor de individuele leerling en individueel talent. Ict helpt docenten om uit te gaan van persoonlijke talenten, voorkeuren en leerstijlen van leerlingen. Personaliseren gaat gepaard met investeren in docenten. Docenten moeten professionele ruimte krijgen en hun professionele verantwoordelijkheid nemen. Personaliseren en professionaliseren leiden uiteindelijk tot een beter presteren. Van de leerling, de docent, de school en het onderwijs als geheel. Kennisnet laat ict werken voor het onderwijs. Dat kan en wil Kennisnet niet alleen doen. Om een betrouwbare, effectieve en efficiënte ict-partner te zijn voor het onderwijs werkt Kennisnet veel samen met andere organisaties. Kennisnet hecht veel waarde aan deze relaties. De sectorraden, sambo-ict en Schoolinfo spelen een bijzondere rol op het gebied van onderwijs en ict. Deze organisaties zijn dan ook van cruciaal belang voor het slagen van de missie van Kennisnet. Dit jaarverslag maakt inzichtelijk wat Kennisnet in 2012 samen met haar partners heeft bereikt. Hieruit blijkt dat bijna alle doelstellingen zijn behaald. Deze resultaten, tezamen met de ambitie van de sectoren uitgesproken in de bestuursakkoorden, de goede samenwerking met partners en de hoge waardering geven Kennisnet dan ook veel vertrouwen in de toekomst. Kennisnet laat ict werken voor het onderwijs. Met vriendelijke groet, Toine Maes en Marianne Mulder Directie Kennisnet Jaarverslag

4

5 Inhoud 1 INLEIDING Leeswijzer ACTIVITEITEN De basis op orde Iedere leerling groeit Toereikend onderwijsaanbod ste -eeuwse samenleving Fundament onder onderwijs en ict IMPACT EN EFFECTEN Impact Effecten: resultaten meerjarenprogramma Prestaties: waardering en gebruik ORGANISATIE KENNISNET Governance Kennisnet exposure Organisatieontwikkelingen Personeel FINANCIËN Exploitatierekening Baten Lasten Saldo staat van baten en lasten

6

7 1 Inleiding Met dit jaarverslag legt Kennisnet verantwoording af over de resultaten van het afgelopen jaar. Hierin staan alle activiteiten beschreven zoals deze zijn benoemd in het Jaarplan Daarnaast gaat dit verslag in op de effecten en impact van ict en van Kennisnet op het onderwijsveld. Ook wordt aandacht besteed aan de middelen die hiervoor zijn ingezet. Er wordt veel verwacht van het Nederlandse onderwijs. De economische crisis blijft Europa in haar greep houden. Net als het bedrijfsleven en de overheid ontkomt ook het onderwijs niet aan forse bezuinigingen. Toch zijn en blijven de ambities onveranderd hoog. Er is een duidelijke roep om hogere kwaliteit, hogere doelmatigheid en meer transparantie. Het leerrendement moet omhoog terwijl de kosten omlaag moeten. Het onderwijs moet excellent worden en het beste uit alle leerlingen halen. Kennisnet ondersteunt het onderwijs om aan deze roep gehoor te geven en een goede inzet van ict helpt om deze ambitie waar te maken. De inzet van ict geeft docenten meer mogelijkheden om te differentiëren tussen leerlingen en uit elk talent het beste halen. Het kan onderwijsbestuurders faciliteren bij het inrichten en organiseren van de instellingen. De activiteiten van Kennisnet sluiten aan bij deze ambitie. Middels expertise, voorzieningen en innovatie laat Kennisnet ict werken voor het onderwijs. Dit is uitgewerkt in het jaarplan Kennisnet ondersteunt docenten, managers en bestuurders bij het beter inzetten van ict. Kennisnet is de publieke partij om de docent, de instelling en de sector verder te helpen op het gebied van ict, zowel in het leren, het organiseren en de sturing & verantwoording. Terugkijkend op 2012 kan worden geconcludeerd dat over het algemeen de doelstellingen uit het jaarplan 2012 zijn behaald. Zo zijn de visie- en implementatiesessies met docenten en schoolleiders zeer populair en heeft Kennisnet met de lancering van het Kader voor ict-bekwaamheid een belangrijke bijdrage geleverd aan de professionalisering van docenten. Teleblik en de Kids-website zijn onveranderd populair en trekken veel bezoekers. Ook het leren van de toekomst -traject met de pabo Iselinge is succesvol. Er is een aantal innovatieve toerpassingen structureel ingebed in het curriculum van deze pabo. Daarnaast is er gekozen voor het versterken van een aantal basisvoorzieningen, zoals educatieve standaarden, Edurep en stuurinformatie in het onderwijs. Kennisnet heeft dit jaar een aantal mooie successen behaald op deze gebieden en merkt dat haar positie en expertise op dit terrein positief gewaardeerd worden door het veld. Toch waren er ook zaken die minder gingen dan verwacht. De communities staan, mede door organisatorische wijzigingen als gevolg van veranderde vraag, onder druk en hebben niet allemaal hun doelstellingen behaald. Ook hebben bepaalde diensten, zoals bijvoorbeeld Leraar24 en Edurep, hun ambities niet helemaal waargemaakt. De expertiseontwikkeling op de nieuwe domeinen liep in het eerste halfjaar achter op planning, dit is in het tweede halfjaar overigens ruim goedgemaakt. Een aantal publicaties wordt begin 2013 uitgebracht. Kennisnet is duidelijk zichtbaar in het onderwijs. Docenten en managers waarderen het werk van Kennisnet en de manier waarop Kennisnet te werk gaat. Partners hebben vertrouwen in de samenwerking en steunen de rol en taak van Kennisnet in de onderwijssector. Toch zijn niet alle streefcijfers uit het meerjarenplan gehaald. Met name het aantal school of sectiebrede afspraken over de didactische inzet van ict is niet op het streefniveau. Ook het aandeel digitaal leermateriaal in het voortgezet onderwijs is achtergebleven op de doelstelling. Het afgelopen jaar stond voor Kennisnet ook in het teken van het versterken van de relaties met Schoolinfo en sambo-ict. Eind 2011 is de stichting Schoolinfo opgericht. Deze stichting voert projecten als Vensters voor Verantwoording en ELD/OSO uit en speelt een belangrijke rol bij vraagarticulatie. SaMBO-ICT en Kennisnet hebben in een samenwerkingsovereenkomst vastgelegd hoe zij zich hard maken voor de ontwikkeling van ict gebruik in het mbo. Tijdens de voorbereiding van het nieuwe meerjarenplan is er met de PO-raad, Schoolinfo, sambo-ict, een aantal onderwijsbestuurders en OCW geïnventariseerd wat de belangrijkste thema s zijn voor de komende jaren. Dit heeft niet alleen geleid tot een breed gedragen en inhoudelijk sterk meerjarenplan, maar ook tot een versteviging van onze relaties met de belangrijkste partners. 7

8 1.1 Leeswijzer In het jaarplan 2012 heeft Kennisnet zich tot doel gesteld om de inzet van ict over de gehele breedte te versterken. Naast ict in het leren heeft Kennisnet de focus duidelijk gelegd op ict in het organiseren en het verantwoorden. Dit als antwoord op de maatschappelijke roep om hogere kwaliteit, meer doelmatigheid en meer transparantie. In dit jaarverslag laat Kennisnet zien in hoeverre zij geslaagd is in haar missie om de publieke ict-partner te zijn voor het onderwijs. In hoofdstuk 2 worden de resultaten op de afzonderlijke activiteiten van Kennisnet besproken. In hoofdstuk 3 komen de maatschappelijke impact en effecten van de bijdrage van ict en Kennisnet aan bod alsmede de prestaties van Kennisnet. Als laatste zullen in hoofdstukken 4 en 5 de middelen (organisatie, medewerkers en financiën) worden behandeld die hiervoor zijn ingezet. 8

9 2 Activiteiten In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de activiteiten die zijn opgenomen in het jaarplan Deze activiteiten worden beoordeeld op basis van de vooraf geformuleerde doelstellingen. Met de volgende symbolen wordt het eindresultaat aangeduid: Het uitvoeren van de activiteiten ten behoeve van de jaardoelstelling is (ruim) behaald of wijkt maximaal 5% negatief af. Het resultaat op deze activiteit wijkt meer dan 5% negatief af op de doelstelling. Daar waar aantallen worden genoemd staat tussen haakjes de doelstelling. In de rapportage worden grafieken ter illustratie gebruikt. In deze grafieken zijn de doelstelling, prognose, realisatie van 2012 en realisatie van 2011 weergegeven. De doelstelling is als paarse ruit weergegeven in de grafiek. De prognoses in de groene stippellijn af te lezen. De realisatie van 2011 is weergegeven in een lichtblauwe lijn. De realisatie van 2012 is met een donkerblauwe lijn aangegeven. 9

10 2.1 De basis op orde Het fundament onder een professionele onderwijsinstelling wordt gevormd door Vier in Balans. Dat betekent dat de instelling een gedeelde visie, sterk leiderschap, deskundige docenten en schoolleiders, hoge kwaliteit digitaal leermateriaal en een toereikende infrastructuur heeft. Vanuit deze basis kan de instelling met ict werken aan het maximaliseren van haar opbrengsten. Expertise Visie op de implementatie van ict Instellingen werken aan de vertaling van hun visie op het gebruik van ict naar concrete ambities en implementatieplannen. Zij maken hierbij gebruik van de beschikbare expertise, maar zoeken ook bij elkaar naar inspiratie en goede voorbeelden. Kennisnet organiseert 120 bijeenkomsten, waarvan 50 visiesessies en 70 implementatiessessies voor instellingen in het po, vo en mbo. De waardering voor deze sessies moet minimaal een 7 zijn. Kennisnet levert bij 20 instellingen in het vo en mbo een bijdrage in het vertalen van visie naar ambities en implementatieplannen binnen de instelling. Kennisnet organiseert minimaal vier bijeenkomsten (twee po/vo, twee mbo) waar onderwijsmanagers met elkaar ervaringen delen over implementatiestrategieën. Q1 Q2 Q3 Q4 Totaal 2012 (doel) Visiesessies 19(10) 16(17) 8(10) 25(15) 68(50) Implementatiesessies 12(12) 22(19) 5(18) 12(19) 51(70) Ambitiesessies 5(5) 6(5) 4(2) 15(8) 30(20) Bijeenkomsten onderwijsmanagers 0(1) 3(2) (0) 2(1) 5(4) Op het aantal implementatiesessies na is deze doelstelling ruim behaald. In totaal zijn er 154 bijeenkomsten geweest. De doelstelling voor de implementatiesessies is niet behaald. In de loop van het jaar is gebleken dat de manier van het aanbieden van de sessies niet aansloot bij de verwachtingen van schoolleiders in het mbo. Er is daarom gekozen om de mbo-instellingen op een andere manier te ondersteunen in hun implementatie vraagstukken, bijvoorbeeld door meer op de instellingen zelf sessies te organiseren. Kennisnet ontsluit expertise over duurzaam gebruik van ict Er is een verkenning voor het po en vo opgeleverd en gepubliceerd. Kennisnet ondersteunt in het po een netwerk van bestuurders met hoge ambities (voorheen Denver groep, nu PO-Raad). Er is een actief netwerk voortgekomen uit de Denver groep. Het netwerk adviseert het bestuur van de PO-Raad op onderwerpen betreffende onderwijsinnovatie en ict in het primair onderwijs. Het bestaat momenteel uit 21 besturen. Het netwerk doet steeds meer een beroep op de expertise van Kennisnet. Een eerste concrete resultaat, het Programma van Eisen Leermiddelenbeleid, is inmiddels gereed. Expertise ict-bekwaamheidseisen voor docenten De toename van het gebruik van ict stelt andere eisen aan de docent. Aansluitend aan de door de Onderwijscoöperatie gedefinieerde bekwaamheidseisen zijn er ictbekwaamheidseisen opgesteld die richting geven aan het professionaliseringbeleid van instellingen. Kennisnet ontwikkelt en beheert de set van ict-bekwaamheidseisen. Bij elke eis zijn online praktische voorbeelden beschikbaar voor zowel (aankomend) docenten als managers. Het Kader voor ict-bekwaamheid is op de Dag van de Leraar (6 oktober) gepresenteerd aan het onderwijsveld, samen met een bijhorende website. Dit kader beschrijft welke bekwaamheden leraren nodig hebben om ict op zo n manier te integreren dat het hun onderwijs aantrekkelijker, 10

11 efficiënter en/of effectiever maakt. Het kader is zeer positief ontvangen door zowel docenten als managers. Organiseren van acht bijeenkomsten bij Pabo s en Lero s waar (docenten)opleiders geïnformeerd worden over de set van ict-bekwaamheidseisen. Q1 Q2 Q3 Q4 Doel 2012 Bijeenkomsten Pabo s/lero s 2(0) 4(1) 0(3) 9(4) 15(8) Er zijn bijna tweemaal zoveel bijeenkomsten georganiseerd. De belangstelling vanuit de pabo s was groter dan verwacht. De oorzaak hiervan is dat veel pabo s bezig zijn met het verbeteren van hun curriculum zodat aankomende leerkrachten beter in staat zijn ict te integreren in het onderwijs van morgen. Kennisnet verkent op welke wijze zij instellingen verder kan ondersteunen in hun ictprofessionaliseringsbeleid. Bijvoorbeeld door online workshops, diagnosetools of werkmethodiek gebaseerd op TPACK. De ondersteuning op het gebied van ict-professionalisering bestaat uit een website, met onder andere een aantal best practices en een discussiestarter. Het TPACK model is in deze ondersteunende middelen verwerkt. Expertise Praktische kennis voor opbrengstgericht werken Door vakinhoud, didactiek en ict te combineren kunnen docenten en hun opleiders het rendement van leren verbeteren. Hiervoor is het belangrijk dat kennis over wat wel en niet werkt met ict vrij toegankelijk, beschikbaar en bruikbaar is. Vertalen van beschikbare inzichten uit onderzoek in praktisch toepasbare kennis en deze presenteren in webdossiers en andere publicaties. Er zijn vijf themasites gerealiseerd: Ict-bekwaamheid, Passend onderwijs, Sociale Media, Digitale schoolborden en Video. Deze thema s zijn ook uitgewerkt in publicaties en presentaties. Kennisnet levert 130 inhoudelijke bijdragen aan door instellingen georganiseerde studieen professionaliseringsdagen en in het Kennisnet Ambassadeursprogramma. Q1 Q2 Q3 Q4 Doel 2012 Workshops 83(50) 49(20) 25(20) 37(40) 194(130) De belangstelling voor de workshops en bijdragen van Kennisnet is groot. De jaardoelstelling voor po/vo en mbo workshops was al na een half jaar behaald. De workshops worden bijzonder goed gewaardeerd door het onderwijsveld. Daarom is besloten om meer workshops aan te bieden. Expertise Stuurinformatie een stap verder Om leerlingen optimaal door het onderwijsstelstel te laten bewegen is een goede uitwisseling van informatie tussen sectoren onontbeerlijk. Bijvoorbeeld door de samenhang tussen systemen en applicaties te verbeteren. Binnen instellingen is zowel bij managers als docenten behoefte aan adequate informatie om de juiste besluiten te kunnen nemen. Daarnaast is er de behoefte om de administratieve lasten terug te brengen. De sectorraden hebben begin 2011 het Samenwerkingsplatform Informatie Onderwijs opgericht. Kennisnet en SURF ondersteunen dit platform. Het programma Samenwerkingsplatform Informatie Onderwijs wordt door het ministerie van OCW apart gesubsidieerd. Kennisnet ondersteunt bij de uitvoering van dit programma, onder andere bij het: - ontwikkelen, implementeren en toepassen van een Referentie Architectuur Onderwijs en de processen die nodig zijn om de architectuur levend te houden en van toegevoegde waarde te laten zijn voor de uitvoering van projecten in alle sectoren van het onderwijs. - ontwikkelen en beproeven van een concept om het in- en uitschrijven van leerlingen in de sectoren met ict te verbeteren en de administratieve lasten terug te brengen. 11

12 Een belangrijk resultaat van 2012 is verbetering van de samenwerking in de keten, zowel tussen sectoren onderling als met DUO en OCW. Door deze samenwerking weet het onderwijsveld elkaar beter en eerder te vinden. Dit is bekrachtigd in het Afsprakendocument, waarin de wijze van samenwerking is opgesteld en ondertekend. Mede door deze betere samenwerking op informatiebeleid tussen sectoren zijn stappen gezet om hun ambities te realiseren. De scholen en raden krijgen (nu nog in pilotvorm) betere stuurinformatie en benchmarkgegevens van de eigen sector en vanuit andere sectoren. Deze informatie is eenduidiger en beter toegankelijk en kan hierdoor worden ingezet om de kwaliteit van onderwijs te verbeteren. Enkele voorbeelden hiervan zijn: - De referentiearchitectuur is uitgewerkt voor het proces In- en uitschrijven. De referentiearchitectuur bevat een uitwerking van het administratief ketenproces 'aanmelden, inschrijven en uitschrijven (inclusief 'doorgeven/overdragen')'. - Het concept om leerlingen digitaal in te kunnen schrijven is voor het mbo uitgewerkt en omgezet in een werend digitaal inschrijfformulier. Kennisnet doet aanbevelingen over de wijze waarop stuurinformatie van binnen en buiten de instelling met ict beschikbaar gemaakt kan worden. Samen met Berenschot is onderzoek gedaan naar de juridische, bestuurlijke en technische aspecten van de gegevensuitwisseling, nodig voor de doorstroommonitor. Voor Vensters voor Verantwoording zijn doorstroomgegevens opgeleverd. Voor het mbo is verkend hoe sturingsgegevens getoond kunnen worden aan de instellingen en het veld. Door middel van een onderzoek en een pilot is een serie eisen en wensen opgesteld voor een te ontwikkelen dienst MBO-transparant. Kennisnet ontwikkelt en beproeft een concept om de opleidingskeuze door leerlingen in het mbo met ict te verbeteren. De doelstelling is behaald. Er is een project Datamining gestart i.s.m. het Noorderpoort college. Doel van dit project is het halen van nuttige informatie uit de grote hoeveelheid data over de keuze en voortgang van studenten. Expertise Verstevigen van het informatiemanagement In veel instellingen is een te grote afstand ontstaan tussen de vraag van onderwijs en de geleverde diensten door de ict-professionals. De afstand kan overbrugd worden door het (verder) inrichten van informatiemanagement. Bovendien willen instellingen bewuster kunnen besluiten over vaak hoge ict-investeringen. Dit vergt een meer zakelijke benaderwijze, waarbij vooraf opbrengsten, kosten en risico voldoende in kaart gebracht zijn. Instellingen hechten hierbij veel waarde aan de collegiale verbinding met instellingen. Kennisnet doet aanbevelingen aan instellingen over de inrichting van informatiemanagement (portfoliomanagement, business case). In 2012 is de themasite Richten van ict opgeleverd. Deze themasite laat zien hoe informatiemanagement ingezet kan worden in het onderwijs. Daarnaast is er een methodiek ontwikkeld om een businesscase te maken voor ict-investeringen. De brochure is zeer positief ontvangen. In het mbo zijn informatiemanagers verder geprofessionaliseerd via een Masterclass en delen zij hun kennis en ervaringen in een netwerk. Hier nemen 20 instellingen aan deel. 12

13 Kennisnet organiseert het netwerk van bovenschoolse ict-coördinatoren waar 20% van de po-besturen in participeert. In de eerste helft van 2012 zullen de veertien regionale Samen Deskundiger-netwerken omgezet worden naar vier regionale netwerken. De doelstelling van 20% is gehaald. Er zijn in 2012 diverse bijeenkomsten geweest waar Kennisnet een actieve bijdrage aan heeft geleverd. De eerste regionale Samen Deskundiger-bijeenkomsten in de nieuwe opzet zijn uitgevoerd en worden zeer gewaardeerd. Kennisnet organiseert het netwerk van (staf)medewerkers onderwijs en ict waarin 95% van de mbo-instellingen participeert. Kennisnet organiseert vijf themabijeenkomsten, faciliteert de onderlinge communicatie via een LinkedIn-groep en voert een jaarlijks evaluatiegesprek per deelnemende onderwijsinstelling (met de ambassadeur en de betrokken manager). Het ambassadeursnetwerk mbo is erg actief. Na twee fusies tussen mbo-instellingen zijn er nu 60 instellingen die participeren in het netwerk, dit is 94% van het totaal aantal instellingen. Het netwerk is vijf keer bij elkaar geweest. Met een aantal deelnemende instellingen is een evaluatiegesprek gevoerd. Expertise Infrastructuur op (gewenst) niveau De ict-infrastructuur in een instelling dient op orde te zijn zodat docenten en andere betrokkenen ict zonder problemen kunnen inzetten. Hiervoor is het belangrijk dat de eisen aan de inrichting van de infrastructuur duidelijk zijn. Kennisnet doet aanbevelingen over de inrichting van de infrastructuur aan instellingen in het po en vo. Deze kunnen zij gebruiken bij inkoop- en aanbestedingstrajecten, onder andere voor nieuwbouw en renovatie. Er is een leidraad opgesteld voor de selectie en beoordeling van ictinfrastructuur. Deze is afgestemd met scholen en ict-leveranciers in het po en vo. Deze leidraad is eind 2012 online gepubliceerd en op verschillende manieren onder de aandacht gebracht. Kennisnet beschrijft vier concrete toepassingen van clouddiensten voor instellingen die zij kunnen gebruiken in discussies over nut, veiligheid en privacy. Q1 Q2 Q3 Q4 Doel 2012 Toepassingen clouddiensten 0 (0) 1(1) 1(1) 2(2) 4(4) Voor het po en vo zijn er twee concrete toepassingen uitgewerkt: (1) leerlingvolgsystemen in de cloud en (2) samen werken aan documenten in de cloud. Voor het mbo zijn er ook twee cases uitgewerkt: (3) archiveren in de cloud en (4) bestanden delen in de cloud. Kennisnet onderzoekt de toegevoegde waarde van tablets in het onderwijs Kennisnet heeft in 2012 voor het mbo onderzoek gedaan naar de inzet van BYOD in het onderwijs. Instellingen hebben heel veel vragen over BYOD. Deskundigen werkzaam binnen het onderwijs bleken sommige van deze vragen niet te kunnen beantwoorden, terwijl deze vragen wel cruciaal zijn voor de verdere invoering van BYOD. Hierdoor is besloten om de Hoe?Zo! publicatie uit te stellen tot 2013 en in de tussentijd deskundigen te raadplegen uit andere sectoren dan het onderwijs om mogelijkerwijs wel de juiste antwoorden te kunnen geven. Expertise Educatief partnerschap tussen de instellingen en de samenleving Instellingen willen intensiever samenwerken met betrokkenen als het bedrijfsleven, kinderopvang en zorg, maar lopen tegen knelpunten in de (structurele) communicatie en afstemming aan. Omgekeerd willen instellingen zichzelf verantwoorden over de geleverde prestaties naar de financier, maar ook naar ouders en stakeholders in de regio. De inzet van ict kan zowel de samenwerking als de (horizontale) verantwoording verbeteren. 13

14 Kennisnet doet aanbevelingen aan managers en handreikingen aan docenten over de beproefde inzet van sociale media in stage en beroepspraktijkvorming. Eind 2012 is er een Hoe?Zo! publicatie over Sociale media uitgebracht en is bijbehorend themasite online gegaan. In het vo zijn drie pilots uitgevoerd. De resultaten hiervan worden in 2013 gedeeld. Kennisnet ondersteunt de vijf mbo-netwerkscholen in het landelijke experiment bij het bereiken van hun ambities op ict-gebied. Kennisnet heeft de vijf netwerkscholen geadviseerd bij het maken van keuzes over de inzet van ict. De aanpak om leerkrachten zelf ict te laten integreren in hun onderwijs (DIDAC) is een succes gebleken in de instellingen. Kennisnet adviseert het Landelijke Platform Brede Scholen en draagt bij aan nieuwe schoolconcepten als de Sterrenschool in het po met betrekking tot de bijdrage van ict. Deze doelstelling is niet behaald. Op verzoek van het Landelijk Steunpunt is het adviestraject vertraagd tot Met de Sterrenschool zijn, op hun verzoek, in 2012 wel afspraken gemaakt en er is afgesproken om concrete ondersteuning in 2013 te laten plaatsvinden. In het programma Samenwerkingsplatform Informatie Onderwijs wordt bij vijf instellingen in het mbo een concept beproefd om begrijpelijke benchmarkindicatoren te presenteren voor een breed publiek, gebaseerd op ervaringen uit Vensters voor Verantwoording. Kennisnet ondersteunt hierbij. De proef heeft geleid tot een besluit van de stuurgroep van het programma SION om de voorziening MBO Transparant in te richten in MBO Transparant is een middel voor mbo-instellingen om horizontale verantwoording af te leggen. Expertise Ouder- en leerlingparticipatie Goede contacten tussen ouders, instelling en leerlingen komen de leerprestaties en de maatschappelijke ontwikkeling van leerlingen ten goede en werken door in de kwaliteit van de instelling. Goede communicatie tussen ouders, leerlingen en instellingen legt hiervoor een basis. Sociale media en andere ict-vormen geven deze basis vorm. Kennisnet ondersteunt initiatieven zoals die van het ministerie van OCW en sectorraden door het geven van aanbevelingen over de wijze waarop oudercommunicatie en - participatie vorm kan krijgen met inzet van sociale media en andere ict-middelen. De themasite Ouderbetrokkenheid is gelanceerd. Op deze site staat informatie hoe ict ouderbetrokkenheid kan verbeteren. Kennisnet ondersteunt initiatieven zoals die van het ministerie van OCW en sectorraden door het geven van aanbevelingen over de wijze waarop ervaringen en wensen van leerlingen over het gevolgde onderwijs beter inzichtelijk gemaakt kunnen worden met ict. Er is een themasite over dit onderwerp ontwikkeld. Kennisnet ondersteunt initiatieven zoals die van het ministerie van OCW en sectorraden door het geven van aanbevelingen over de wijze waarop leerlingen de inzet van ict binnen de instelling kunnen ondersteunen. Er is een publicatie uitgebracht met casussen waarin leerlingen succesvol ingezet zijn om de school te ondersteunen bij de inzet van ict. Ook is er per sector een aantal aanvullende casestudies uitgevoerd. Deze zullen vervolgens op de betreffende website beschikbaar worden gesteld. 14

15 Voorzieningen Vensters voor Verantwoording Vensters voor Verantwoording (VvV) biedt instellingen een betrouwbare basis voor de dialoog met hun belanghebbenden. Het verzamelt alle cijfermatige informatie over instellingen voor voortgezet onderwijs in één systeem. Dit geeft instellingen de mogelijkheid resultaten met elkaar te vergelijken (benchmarking) en verbindt de verticale en horizontale verantwoording. Kennisnet neemt, in opdracht van Schoolinfo, een deel van de ict van Vensters voor Verantwoording in het vo voor haar rekening. De wijze waarop Kennisnet dit invult wordt in een SLA vastgelegd. De dienstverlening wordt conform SLA uitgevoerd. Als ict-partner ondersteunt Kennisnet de realisatie en het beheer van Vensters voor Verantwoording in het po. Kennisnet heeft per 1 juli het technisch beheer overgenomen en ingericht. Overeenkomsten en SLA Schoolinfo ten behoeve van deze samenwerking zijn ondertekend. Voorzieningen Leraar24 Een competente docent vervult een sleutelrol bij het optimaliseren van het rendement van het onderwijs. Leraar24 ondersteunt docenten bij hun professionalisering door het bieden van informatie rondom thema s die aansluiten bij het beroep. Leraar24 is een initiatief van de Onderwijscoöperatie, LOOK, NTR en Kennisnet. Kennisnet is binnen het consortium verantwoordelijk voor de techniek. Het aantal bezoeken (> bezoeken per maand) en de waardering van de gebruiker (gemiddelde waardering hoger dan een 7) Leraar24- Bezoeken jan feb mrt apr mei juni juli aug sept okt nov dec realisatie 2011 realisatie 2012 Doelstelling Het aantal bezoeken was inclusief de iphone applicatie (ongeveer 4% van het totaal aantal bezoekers) gemiddeld per maand. De bezoekcijfers van Leraar24 laten heel duidelijk een seizoenstrend zien, waarbij de zomervakantie rustiger was. Na de zomervakantie zijn mede dankzij een AdWords campagne en diverse activiteiten rond de Leraar van het Jaar verkiezing de bezoekersaantallen weer op het gewenste niveau gekomen. 15

16 In 2012 is door KNOW uitgewerkt op welke wijze wetenschappelijk kennis kan worden geordend, welke metadata hierbij nodig zijn en op welke manier kennis kan worden gebundeld. Op Leraar24 zijn inmiddels meer dan 60 dossiers te vinden die volgens de KNOW methode zijn aangeleverd. In het kader van KNOW is ook onderzocht op welke wijze leraren deze kennis kunnen en willen gebruiken. De waardering van Leraar24 is gemiddeld een 7. Voorzieningen Overstapservice Onderwijs (OSO) Kennisnet is in gesprek met het project Overstapservice Onderwijs om afspraken te maken over het hosten en beheren van het traffic center van de overstapservice. De doelstellingen zullen aansluiten bij de gemaakte afspraken tussen beide organisaties. Het project Overstap Service Onderwijs wordt uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van de PO-Raad en zal in 2012 overgaan naar Schoolinfo. Kennisnet werkt als technische partner samen met Schoolinfo om de overgang soepel te laten verlopen. De doelstelling is behaald. Het projectmanagement is per 1 september door de PO-Raad en VO-Raad overgedragen aan Schoolinfo. De verantwoordelijkheden en contracten blijven bij de PO-Raad en VO- Raad. Hosting, beheer en ontwikkeling van het traffic center zijn ondergebracht bij Kennisnet. Kennisnet heeft daarnaast Schoolinfo geadviseerd over de verdere ontwikkeling van OSO. Voorzieningen Marktplaats mbo Managers en docenten in het mbo willen kennis delen over de wijze waarop zij onderwijskundige en bedrijfsvoeringsvraagstukken opgelost hebben. De Markplaatsmbo is een internetomgeving waar docenten en managers documenten, presentaties en video s delen. MBO Diensten en Kennisnet bieden de Marktplaatsmbo aan. Kennisnet is in de samenwerking verantwoordelijk voor de techniek en usability van de website en draagt bij aan de marketingcommunicatie om Marktplaats mbo te promoten bezoeken. De Marktplaatsmbo functioneert conform de met MBO Diensten afgesproken SLA. Marktplaatsmbo - Bezoeken jan feb mrt apr mei juni juli aug sept okt nov dec Doelstelling realisatie 2012 realisatie 2011 Prognose 16

17 Het aantal bezoeken is 1% boven doelstelling. Dit is mede te danken aan een ad-word campagne die na de zomer begonnen is. Hierdoor kon de (lichte) achterstand worden ingelopen. Innovatie Privacy, transparantie en digitale identiteit Adaptief onderwijs, maatwerk en transparantie in sturing en verantwoording leidt tot kwalitatief beter en doelmatiger onderwijs, maar zorgt tegelijkertijd voor een toenemend privacy vraagstuk. Het decentraliseren van de verantwoordelijkheid over de gegevens naar de authentieke bron of eigenaar biedt mogelijk een oplossing voor dit vraagstuk. Kennisnet verkent de mogelijkheden van decentralisatie en komt tot een model dat instellingen helpt de privacy van het individu in het onderwijs te borgen. Dit leidt tot vier scenario s waarmee instellingen kunnen beoordelen welke positie ze innemen met betrekking tot de privacy van hun leerlingen en staf. De verkenning toont alternatieve organisatievormen van informatie die het vraagstuk vereenvoudigen door verantwoordelijkheden dichter bij de bron te leggen. Om privacyvraagstukken in het onderwijs te illustreren zijn drie cases uitgewerkt (overdracht onderwijskundig rapport, afsluiten stagecontract en aanschaf digitale methode) die inzicht verschaffen over de informatiestromen en privacyproblematiek in het onderwijs. Deze cases worden gebruikt voor diverse publicaties van kennisnet. Het concept Identity 2.0 en de gevolgen hiervan voor het onderwijs zijn gedeeld op een goed bezochte sessie op De Onderwijsdagen. 17

18 2.2 Iedere leerling groeit Iedere leerling is anders. Dat betekent ook dat iedere leerling ander onderwijs nodig heeft. Het inzetten van ict maakt dat op veel terreinen mogelijk. Instellingen creëren voor elke leerling de omstandigheden om het eigen talent te ontdekken en dit vervolgens te ontwikkelen, geheel op eigen tempo, maar met voldoende uitdaging en ondersteuning. Expertise Verplichte digitale voortgangstoetsing en centrale examinering Instellingen krijgen de komende jaren meer te maken met landelijke, digitale examinering en toetsing op voortgang. Digitaal examinering en toetsen stellen eisen aan de infrastructuur van de instelling en brengen (organisatie-)kosten met zich mee. Kennisnet geeft advies aan de sectororganisaties, College voor Examens en het ministerie van OCW over de effecten van gekozen technologische oplossingen voor instellingen. Kennisnet heeft in het eerste halfjaar in brede afstemming met de po-, voen mbo-sector een advies uitgebracht over een standaard voor informatieuitwisseling: edexml. Er is een tweede editie van de Hoe?Zo! publicatie Centraal ontwikkelde examens Nederlandse taal en rekenen in het mbo gepubliceerd. Het Advies Groen Proeven (examenstandaarden vmbo groen) is opgeleverd m.b.v. Combikracht, het samenwerkingsverband van alle, door de overheid gefinancierde ondersteuningsorganisaties die voor het groene onderwijs actief zijn. Kennisnet geeft advies over (internationaal) werkbare, alternatieve technologische oplossingen voor digitaal toetsen van voortgang en examineren. De vraag om advies binnen het onderwijsveld was minder urgent en actueel dan verwacht, derhalve is gekozen om hiervoor geen grootschalig onderzoek uit te laten voeren. Expertise Differentiatie naar leerlingen Instellingen en docenten willen beter kunnen inspelen op de verschillen in (groepen van) leerlingen. Daarbij moeten de prestaties op het gebied van taal en rekenen in alle sectoren beter. Ict helpt leermateriaal meer op maat aan te bieden, leerlingen te volgen in hun individuele ontwikkeling. Onder andere om hen het gewenste niveau op taal en rekenen te laten behalen. Kennisnet onderzoekt welke combinatie van ict en onderwijs in de onderwijspraktijk rendement oplevert voor specifieke groepen leerlingen en kijkt welke vormen van digitaal leermateriaal en applicaties leiden tot hogere opbrengsten op het gebied van taal en rekenen. Hier is een onderzoek naar gedaan. De uitkomsten van dit onderzoek zijn verschenen in het tijdschrift 'Van 12-18' in november Op basis van de uitkomsten geeft Kennisnet (aankomend) docenten handreikingen die zij in de onderwijspraktijk kunnen inzetten De themasites taal en ict en rekenen en ict zijn in afwachting van een laatste controle op de volledigheid van de inhoud en worden in maart 2013 gelanceerd. 18

19 Expertise Faciliteren van Passend Onderwijs De invoering van Passend Onderwijs stelt hoge eisen aan instellingen en docenten. Ict helpt aan deze hoge eisen te voldoen, zowel in het leerproces als in de organisatie van het leren. Kennisnet geeft handreikingen aan docenten hoe met ict vier voorkomende leerproblemen beter ondersteund kunnen worden. Q1 Q2 Q3 Q4 Doel 2012 Handreikingen leerproblemen 0(1) 0(1) 0(1) 4(1) 4(4) Voor de vier leerproblemen dyslexie, dyscalculie, ADHD en autisme is een handreiking verschenen. Om voldoende aandacht te vestigen op de wijze waarop ict kan bijdragen aan deze leerproblemen is besloten deze tijdens de NOT in januari 2013 te publiceren. Kennisnet doet aanbevelingen in het po en vo hoe ict de administratieve last bij managers en docenten kan verminderen. De themasite Passend onderwijs is gepubliceerd. Op deze themasite is aandacht voor passend onderwijs en is er veel informatie te vinden over de administratieve lasten en verplichtingen. Expertise Optimalisatie van leermiddelenbeleid Instellingen willen de keuze voor en het gebruik van (digitale) leermiddelen optimaliseren. Digitale leermiddelen veroorzaken nieuwe knelpunten. Met helder beleid, goede afspraken en de juiste inzet van technologie zijn deze knelpunten op te lossen. Kennisnet doet aanbevelingen aan instellingen in het po en mbo hoe visie is te vertalen in (digitaal) leermiddelenbeleid. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de ervaringen van het project Leermiddelenbeleid van IP-vo. Voor dit onderwerp is er een krachtenveldanalyse opgeleverd. In deze analyse is het po speelveld rondom leermiddelen in kaart gebracht en zijn vier mogelijke scenario's uitgewerkt. Dit rapport dient als input voor de PO-Raad voor traject rondom regie op de keten. Dit is onder meer gebruikt bij de invulling van het Plan van Eisen Leermiddelenbeleid voor de PO-Raad. Aan de hand van de uitgangspunten van Limbo (een aanzienlijke verbetering in de distributieketen in het MBO) zijn een drietal pilots uitgevoerd op MBO instellingen. Dit heeft geleid tot een Pakket van eisen leermaterialenketen MBO. Daarnaast heeft het programma een rapport opgeleverd, Technologie-, marktontwikkelingen en varianten van de leermaterialenketen in het MBO dat een viertal scenario s schetst voor toekomstige invullingen van die keten, aan de hand waarvan de instellingen keuzes kunnen maken over de gewenste manieren waarop met leermateriaal in het mbo wordt omgegaan. Kennisnet maakt met GEU en sectorraden een modelovereenkomst voor digitale leermiddelen waarin onder andere wordt ingegaan op de levering, beschikbaarheid en support. Er is een modelovereenkomst SLA opgesteld. Deze is geëvalueerd en opgeleverd aan sambo-ict en GEU. 19

20 Voorzieningen Wikiwijs Met de Open Universiteit realiseert Kennisnet Wikiwijs. Met Wikiwijs kunnen docenten leermateriaal vinden, gebruiken en aanpassen. Daarnaast kunnen zij zelf materiaal ontwikkelen, bewaren en delen met collega s. Docenten krijgen zo meer keuzevrijheid om te differentiëren en instellingen kunnen een meer doelmatig en geïntegreerd leermiddelenbeleid voeren. Wikiwijs wordt door het ministerie van OCW apart gesubsidieerd. Wikiwijs - Uploads jan feb mrt apr mei juni juli aug sept okt nov dec Doelstelling realisatie 2012 realisatie 2011 Prognose Wikiwijs - Downloads jan feb mrt apr mei juni juli aug sept okt nov dec Doelstelling realisatie 2012 realisatie 2011 Prognose Realisatie 2012 oud Ondanks een aantal extra acties, zijn de uploads op 28% onder de doelstelling gebleven. Het metadateren (het labelen van lesmateriaal) blijft een barrière voor docenten die willen delen. Wikiwijs heeft hier een aantal verbeteringen voor ontwikkeld maar deze zullen pas in 2014 geactiveerd worden als het Onderwijs Begrippenkader gelanceerd wordt. Daarnaast is er weinig veranderd in de schoolorganisatie, bijvoorbeeld het tijd krijgen voor het maken lesmateriaal en faciliteiten om lessen te publiceren. Er is op korte 20

21 termijn weinig verbetering te verwachten in de randvoorwaarden vanuit de schoolorganisatie en daarmee de beschikbare tijd van docenten om leermateriaal te ontwikkelen. Het aantal downloads is over geheel % boven de doelstelling. Dit is grotendeels te danken aan het toenemende gebruik van de arrangementen van VO-Content en mbo Groen in Wikiwijs. Daarmee is het gebruik van open digitale leermiddelen ruimschoots boven verwachting geëindigd. Wikiwijs - Bezoeken jan feb mrt apr mei juni juli aug sept okt nov dec Doelstelling realisatie 2012 realisatie 2011 Prognose De target voor bezoeken aan het zoekportaal van Wikiwijs is, 5% boven de doelstelling, gehaald. Dit is mede te danken aan additionele communicatieinspanningen in het laatste kwartaal. Gemiddelde waardering van 7,0 of hoger. De gemiddelde waardering is een 7. Dit cijfer word online gemeten bij gebruikers van Wikwijs en de leermaterialen. 21

22 Voorzieningen Communities De Communities zijn voor docenten de omgeving waar ze collega s treffen om met elkaar van gedachten te wisselen over hun vakgebied, zich te laten informeren over de nieuwste ontwikkelingen en om via Wikiwijs digitaal leermateriaal te vinden. Uploads en downloads po Communities po - Uploads jan feb mrt apr mei juni juli aug sept okt nov dec Doelstelling realisatie 2012 realisatie 2011 Prognose Nieuwe prognose Communities po - Downloads jan feb mrt apr mei juni juli aug sept okt nov dec Doelstelling realisatie 2012 realisatie 2011 Prognose Het aantal uploads komt voor geheel 2012 uit op 33% onder de doelstelling. Een veranderende vraag van docenten maakte het noodzakelijk om de communities anders in te richten. Er was grote vraag naar meer interactie en minder afhankelijkheid van de individuele communitie manager. Ook is ervoor gekozen om de focus te verleggen naar leermiddelen (in samenwerking met Wikiwijs). Eind 2012 is hier bijna alles voor gerealiseerd. 22

23 Dit heeft wel tot gevolg gehad dat er kwantitatief minder is geupload dan verwacht. Een speciale uploadactie (in samenwerking met Wikiwijs) in Q4 heeft wel effect gehad op het aantal uploads, maar dit was niet genoeg. Het aantal downloads komt uit op 7 procent onder de doelstelling. Door een wisseling van activiteiten is er minder aandacht geweest voor het promoten van het bestaande materiaal (downloads). Ook de strategie om via Wikiwijs het materiaal aan te bieden leidt tot een lager aantal downloads bij de communities. Uploads en downloads vo Communities vo - Uploads 0 jan feb mrt apr mei juni juli aug sept okt nov dec Doelstelling realisatie 2012 realisatie 2011 Prognose Nieuwe prognose Communities vo - Downloads jan feb mrt apr mei juni juli aug sept okt nov dec Doelstelling realisatie 2012 realisatie 2011 Prognose Het aantal uploads is in totaal 51% onder de doelstelling. Net als in het po lopen de resultaten achter op de doelstelling als gevolg van de nieuwe insteek die samen met Digischool gekozen is voor de Kennisnet Vakcommunities om in te spelen op de veranderde vraag van docenten. 23

24 De realisatie van het aantal downloads is 7% onder de doelstelling. Dit heeft dezelfde oorzaak als in het po. Aantal leden mbo-community, aantal bezoeken mbo Communities mbo - Bezoeken jan feb mrt apr mei juni juli aug sept okt nov dec Doelstelling realisatie 2012 realisatie 2011 Prognose Communities mbo - Leden jan feb mrt apr mei juni juli aug sept okt nov dec Doelstelling realisatie 2012 realisatie 2011 Prognose Nieuwe prognose Het aantal bezoeken aan de mbo communities was over geheel % boven de doelstelling. Verbeterde nieuwsbrieven en een betere inzet van sociale media hebben gezorgd voor een groot aantal bezoeken in het laatste kwartaal van De ledenaantallen van de mbo communities komen uit op 8% onder de doelstelling. Dit is gelijk aan de prognose die halverwege het jaar is bijgesteld. 24

25 Voorzieningen Voorzieningen Acadin Leerlingen die cognitief getalenteerd zijn worden vaak onvoldoende uitgedaagd in het reguliere onderwijs. Acadin ontsluit leermateriaal voor de cognitief getalenteerde leerling. Daarnaast biedt het ondersteuning voor docenten en andere betrokkenen die deze leerlingen begeleiden. SLO draagt vanaf 2012 de verantwoordelijkheid voor Acadin als geheel. Kennisnet is verantwoordelijk voor de technologie. Acadin functioneert conform de met SLO afgesproken SLA. Dit betreft onder andere het functioneren van het platform en de geboden ondersteuning van eindgebruikers. Acadin functioneert conform de gemaakte afspraken met SLO. Doel: Afronding programma en start programma 2012 Teleblik Er zijn in 2012 drie nieuwe releases doorgevoerd. Daarnaast is er een vierde release ontwikkeld, die begin 2013 live gaat. De inhoud van de releases is in overleg met SLO bepaald. Daarnaast is er samen met SLO gewerkt aan een plan voor Acadin na Digitaal audiovisueel materiaal biedt docenten meer mogelijkheden om het onderwijs te verlevendigen. Teleblik is de gratis website voor het onderwijs met educatief televisie- en radiomateriaal van de publieke omroepen en andere educatieve videocollecties. Teleblik wordt aangeboden door Kennisnet, NIBG en NTR. De verantwoordelijkheid van Kennisnet betreft hier voornamelijk de technologie. Teleblik (gedeelde verantwoordelijkheid): bekeken video s Teleblik- Bekeken Streams jan feb mrt apr mei juni juli aug sept okt nov dec Het aantal bekeken streams is ruim boven doelstelling (20%). Begin juli is de ipad-release van Teleblik live gegaan, waarmee het mogelijk is uitzendingen en fragmenten te bekijken op een ipad. De dienst Ed*it maakt gebruik van een aantal voorzieningen van Kennisnet. Hierover zijn afspraken gemaakt tussen NIBG en Kennisnet. In 2012 wordt gekeken hoe Ed*it en Teleblik elkaar verder kunnen versterken Doelstelling realisatie 2012 realisatie 2011 Prognose Er vindt op strategisch niveau overleg plaats tussen NTR, NIBG en Kennisnet over de toekomst van Teleblik en de andere videodiensten. Er is nog geen akkoord, maar het overleg is nog steeds gaande. 25

26 Voorzieningen School aan zet (nieuw) De portal draagt bij aan de makelaar- en schakelfunctie van School aan Zet: scholen met leveranciers in contact brengen, en interactie tussen scholen onderling bevorderen. Kennisnet is verantwoordelijk voor de techniek en zorgt voor een werkende versie van het School aan Zet portaal. Kennisnet heeft in 2012 in opdracht van het programma School aan Zet de portal ontworpen, gebouwd en in beheer genomen. School aan Zet is een programma dat wordt uitgevoerd in opdracht van het ministerie van OCW. School aan Zet activeert scholen en helpt mee om de kwaliteit van het Nederlandse onderwijs (nog verder) te verbeteren. De portal ondersteunt het programma met informatie en tools voor de deelnemende scholen. Ook kunnen scholen zoeken naar leveranciers die hen kunnen helpen met het realiseren van de gestelde doelen. Daarnaast kunnen scholen de portal gebruiken voor het vastleggen van de voortgang in het programma in de MijnSchoolAanZetomgeving. Eind april is de initiële versie van de portal live gegaan, deze versie is eind juni uitgebreid met een organisatiemodule waarmee leveranciers zich konden registreren. Begin september is de portal vernieuwd waarbij de content van de oude website is overgenomen. Tevens konden bezoekers zoeken in het aanbod van leveranciers. Kort daarop is de portal geïntegreerd met de MijnSchoolAanZet functionaliteit en in december is de leveranciersdatabase gekoppeld met de externe database van EDventure, de branchevereniging van onderwijsadviesbureaus. Innovatie Adaptieve leermiddelen en Learning Analytics Analyse van de vorderingen van een leerling door adaptieve leermiddelen vormt de basis voor aanpassing in aanbod, niveau en tempo en geeft de docent aanbevelingen voor een aangepaste individuele leerroute. Daarnaast is het een waardevol hulpmiddel bij het sturen en verantwoorden van onderwijs, bijvoorbeeld bij het voorspellen van uitval. Kennisnet experimenteert met drie adaptieve leermiddelen en beproeft twee learning analytics oplossingen. Focus ligt daarbij op de gebruikte dataset en uitwisseling van leerresultaten. Kennisnet beschrijft haar bevindingen en best practices in het onderwijs. Er is een pilot gestart waarin de ervaringen van docenten met het inzetten van drie adaptieve systemen (Kahn Academy, Rekentuin en Pulse-On) worden onderzocht. Voor de analyse van adaptief leermateriaal is specifiek gekeken naar gamification. Er zijn een aantal workshops over gamification gegeven en er is een podcast opgenomen over het onderwerp. In Q4 heeft een hackathon plaatsgevonden waarbij gameprofessionals samen met mensen uit het onderwijs gamification-concepten hebben uitgedacht. Het winnende concept wordt in 2013 verder uitgewerkt en, indien haalbaar, ontwikkeld. Innovatie Nieuw evenwicht van informatieaanbod, instructie en toepassing Door exponentiële groei in online informatie zijn informatievaardigheden essentieel in elk vakgebied. Leermateriaal is er in overvloed, altijd en overal beschikbaar. Door hiervan gebruik te maken kan schaarse onderwijstijd nuttiger worden besteed. Kennisnet verkent het omdraaien van de klassieke klas in drie experimenten: van instructie en thuis oefenen naar vooraf leermateriaal bekijken en dit in groepsverband bediscussiëren. 26

27 Deze activiteit wordt gecombineerd met experimenten en onderzoek naar de learning analytics aspecten in innovatief adaptief digitaal leermateriaal. Kennisnet verheldert nieuwe businessmodellen rond leermateriaal in een aantal scenario s die instellingen helpen hun leermiddelenbeleid vorm te geven. Na verkenning van verschillende nieuwe business modellen is een aantal trends gedestilleerd. Op basis van deze trends zijn drie scenario s ontwikkeld die de waarde van data gegenereerd door digitale leermiddelen illustreren. Met de scenario s wordt de discussie met het onderwijsveld en de educatieve markt opgezocht, onder andere door presentaties en blogposts. Doel is het aanscherpen van de inzichten in en bewustwording van nieuwe marktmechanismen rond gegevens over het leren. Innovatie Augmented Reality als uitbreiding van de klas Met Augmented Reality (AR) toepassingen wordt een brug geslagen tussen het leren in de klas en de toepassing van kennis in de (werk)praktijk. Uit kleinschalige initiatieven blijkt dat AR een bijdrage kan leveren aan de intrinsieke motivatie van leerlingen. Kennisnet maakt een overzicht van de vormen van AR die beschikbaar zijn en al zijn verkend, inclusief handleidingen voor docenten om AR zelf te kunnen inzetten in de klas. Er zijn zeven praktijkvoorbeelden beschreven van toepassingen van AR in een lessituatie. De zeven voorbeelden worden in 2013 gedeeld op de innovatiesite van Kennisnet. Aan de hand van een lesbrief, handleiding en video kunnen leerkrachten direct aan de slag met Augmented Reality in de les. Kennisnet voert drie experimenten met AR uit, waarbij voornamelijk het gerealiseerde leerrendement wordt onderzocht. Uit een meta-studie van 24 nationale en internationale experimenten en projecten blijkt dat aanvullende experimenten minder zinvol zijn. Er ligt meer toegevoegde waarde in de uitwerking van rijk geïllustreerde good practices. Er is gekozen om deze activiteit samen te voegen met de bovenstaande activiteit. 27

28 2.3 Toereikend onderwijsaanbod Teruglopende aantallen leerlingen in krimpregio s, tekorten aan docenten in bepaalde vakken en het verkorten van de opleidingsduur van de mbo-niveau 4 opleiding zijn ontwikkelingen die instellingen voor het vraagstuk plaatsen hoe er met de beschikbare financiële en organisatorische kaders een kwalitatief hoogwaardig onderwijsaanbod kan worden aangeboden. Expertise Expertise Alternatief voor onderwijs in regio s met tekorten Instellingen in regio s met krimp of met een lerarentekort worstelen met de vraag hoe zij een betaalbaar en toereikend onderwijsaanbod kunnen bieden. Kennisnet ontwikkelt een alternatief concept voor (te) kleine instellingen in het po. Na een succesvol testtraject met een po bestuur in Friesland is eind 2012 begonnen aan een tweede traject met een ander po bestuur in Zeeland. Daarnaast is het webdossier kansen bij krimp gereed. Het alternatieve concept staat beschreven in het webdossier. Kennisnet vertaalt en beproeft het ontwikkelde concept 'Ruimte voor talent' in minimaal drie instellingen in regio s met krimp en/of een lerarentekort. Deze doelstelling heeft zich vertaald in het project de onderwijscatalogus voor het vo. Met vijf instellingen is gewerkt aan het beschrijven van de verschillende aspecten van flexibilisering in een vo-instelling. Hierin zijn toepassingen beschreven en is er een globaal programma van eisen opgesteld. Dit wordt in Q gepubliceerd. Kennisnet ontwikkelt en beproeft voor twee vakken in het vo een concept waarmee een bevoegd docent tegelijkertijd meerdere klassen in verschillende instellingen kan bedienen. Er is een implementatiehandleiding voor de inzet van ict bij vakken in het vo met weinig leerlingen of een lerarentekort geschreven. Kennisnet beproeft bij minimaal twee instellingen een concept dat onrendabele, te kleine opleidingen in het mbo helpt bij het organiseren van hun onderwijs. Dit jaar is met een mbo instelling een kwalitatieve business case gemaakt op basis van het concept Online leren in balans. Mede op basis hiervan heeft deze instelling besloten om meerdere opleidingen (grotendeels) online aan te bieden. Verder zijn met meerdere instellingen gesprekken gevoerd, waaronder het kenniscentrum voor kleine vakopleidingen. Met hen wordt momenteel een begeleidingstraject ingericht voor het aanbieden van een mbo-opleiding m.b.v. ict. Meer leertijd in een (kortere) opleidingsduur Instellingen in het mbo dienen de niveau vier opleidingen van vier naar drie jaar te verkorten. Instellingen in het po zoeken naar ruimte binnen hun lesuren voor andere vakken dan taal en rekenen. De inzet van ict kan oplossingen leveren door bijvoorbeeld leertijd te optimaliseren en tijd van docenten en leerlingen te besparen. Kennisnet onderzoekt welke inzet van ict tijd bespaart voor docenten. In december is een rapportage opgeleverd in het kader van ict en tijdsbesparing. Vijftien leraren en docenten uit po, vo en mbo geven hier aan op welke manier zij tijd besparen door inzet van ict, welke problemen ze hierbij ondervinden en op welke manier inzet van ict hen juist tijd kost. Kennisnet doet aanbevelingen hoe met ict de (informele) leertijd van leerlingen kan worden geoptimaliseerd door inzet van bijvoorbeeld mobiele toepassingen. Dossier Flipping the Classroom is opgeleverd en breed onder de aandacht gebracht. Voor mobiele toepassingen is een whitepaper geschreven. 28