Energiebesparingsopties woonschepen VWEH Maart 2015

Transcriptie

1 Energiebesparingsopties woonschepen VWEH Maart 2015 Bart Roossien & Bas van Schelven

2 Inhoudsopgave 1. Introductie Leeswijzer Profielen Aanpak Energiegebruik Installaties Isolatie Bewonersgedrag Profielen Besparingsmaatregelen Isoleren Infiltratie & ventilatie Verwarming Biodiesel Gasaansluiting met CV ketel Aansluiting op het warmtenet Collectieve warmte in eigen beheer Pellet-CV ketel Warmtepomp Verlichting Tapwater Douche WTW Zonneboiler Eigen elektriciteitopwekking Collectief PV Menukaarten De menukaart Menukaart profiel Menukaart profiel Menukaart profiel Financiering De subsidie woningisolatie Amsterdamse energielening BTW verlaging Epiloog Discussie Conclusie...29 Appendix A: Warmtebeelden P a g i n a 2

3 1. Introductie De Houthavens liggen ten noordwesten van het centrum van Amsterdam. De wijk heeft een rijke historie van industrie en het lossen van boomstammen door vrachtschepen. Sinds een paar jaar ondergaat het gebied ten westen van de huidige Pontsteiger een metamorfose. Ongeveer woningen, een school, horeca, zorginstellingen en bedrijfsruimtes zullen er verrijzen. De wijk gaat gebruik maken van onder meer stadsverwarming, warmte-koude opslag (WKO) en zonnepanelen en wordt daarmee klimaatneutraal. Bron: Projectbureau SpaarndammerHout [1]. De Vereniging woonschepen eigenaren Houthavens (VWEH), behartigt de belangen van 47 woonschepen in de Houthavens. Het betreft daarbij de Oude Houthaven, de Haparandadam en Haparandasteiger. In de Oude Houthaven liggen tijdelijk 32 woonschepen aan drie steigers. Deze keren terug naar de Houthaven zodra de ontwikkelingen in voorgenoemde gebied zijn afgerond. Er bestaat een kans dat een deel van deze schepen in de Oude Houthaven zal blijven. De veelal oliegestookte schepen passen niet binnen de klimaatneutrale ambities van de nieuwe wijk. De Vereniging woonschepen eigenaren Houthavens (VWEH), welke de belangen van deze schepen behartigt, heeft daarom de ambitie uitgesproken om met het duurzame karakter van de wijk Houthaven mee te willen gaan. Om de verduurzamingsmogelijkheden te onderzoeken heeft de Gemeente Amsterdam de VWEH een subsidie verstrekt. De VWEH heeft het consortium van EnergyGO en Waterloft gevraagd om het verduurzamingspotentieel in kaart te brengen en middels meerdere menukaarten de concrete maatregelen voor te stellen. Dit rapport beschrijft de onderzoeksresultaten van het huidige energiegebruik van de woonschepen van de VWEH in de Oude Houthaven en de maatregelen om dit energiegebruik te verlagen. Deze maatregelen zijn opgenomen in een energiebesparingsmenukaart voor drie schip-gebruikersprofielen. P a g i n a 3

4 1.1 Leeswijzer Het energiegebruik, de installaties en bouwkundige staat (isolatie) van de schepen en het gedrag van haar bewoners zijn verzameld met behulp van een vragenlijst en een bezoek. De resultaten van de vragenlijst en het bezoek aan zes woonschepen zijn beschreven in hoofdstuk 2. Deze gegevens zijn vervolgens geanalyseerd en gecombineerd tot drie schip-bewoner profielen. Hoofdstuk 3 beschrijft de verschillende duurzaamheids- en energiebesparingsmaatregelen en analyseert de haalbaarheid en investeringskosten van deze maatregelen. Hoofdstuk 4 verwerkt deze maatregelen tot een menukaart voor elk van de drie schip-bewonerprofielen. Vervolgens zijn de menukaarten doorgerekend op de te verwachte energiebesparing, investeringskosten en terugverdientijd. In Appendix A zijn warmtebeelden van de woonschepen opgenomen, welke zijn gemaakt gedurende het bezoek. P a g i n a 4

5 2. Profielen De energiebesparingsmenukaart is opgesteld voor drie gebruiker-schip combinatie profielen. Om tot deze profielen te komen is het energiegebruik, de isolatie en het gebruikersgedrag van de schepen in kaart gebracht. 2.1 Aanpak Eind oktober 2014 is een vragenlijst verspreid onder de 43 woonschipeigenaren. Doel van de vragenlijst was om gegevens over het energiegebruik, installaties en bouwkundige staat (isolatie) van elk schip te inventariseren. Daarnaast is op 28 november door EnergyGO en Waterloft een bezoek gebracht aan zes schepen. Hierbij is een visuele inspectie van het schip gemaakt, zowel door het maken van foto s als van warmtebeelden met behulp van een infraroodcamera. Verder zijn gegevens over het energiegebruik verkregen door de eigenaren te interviewen. De combinatie van vragenlijsten en bezoeken hebben gegevens van 17 woonschepen opgeleverd over het energiegebruik en de installaties. Een van deze zeventien schepen, de Tasmania, wijkt qua ontwerp af van de overige schepen. De meeste schepen zijn uit de commerciële vaart genomen spitsen, luxe motoren of kempenaars; deze zijn (soms) ingekort en daarna afgetimmerd. De Tasmania is een schip dat van de grond af aan is ontworpen en gebouwd. De Tasmania gebruikt alleen elektriciteit en wordt verwarmd met een warmtepomp. Daarnaast liggen er 40 zonnepanelen op het dak, voldoende om de gehele elektriciteitsvraag te dekken. Het schip is dus (ongeveer) energieneutraal. De Tasmania is een mooi voorbeeld wat de mogelijkheden zijn qua energiebesparing, maar valt buiten de doorsnee schipgebruikersprofielen. Van een tweede schip zijn wel installatie- en isolatiegegevens verkregen, maar geen energiegegevens. Daarom zijn alleen de gegevens van de overige 15 geënquêteerde schepen opgenomen in dit hoofdstuk. De overige schepen waar geen energiegegevens van bekend zijn, zijn goed te vergelijken met deze 15 geënquêteerde schepen. Een steekproef van ongeveer 32% wordt als voldoende gezien om iets te kunnen zeggen over alle schepen. 2.2 Energiegebruik Het gebruik van diesel, hout, kolen, gasflessen en elektriciteit is in kaart gebracht. De opgaven van de eigenaren zijn veelal schattingen. Van elektriciteit was niet altijd het gebruik in kwh bekend, maar wel het maandelijks voorschotbedrag. EnergyGO heeft deze voorschotbedragen zelf omgerekend naar een geschat elektriciteitsgebruik. Hierbij P a g i n a 5

6 zijn de gegevens voor vastrecht, energiebelasting en elektriciteitsprijzen van Liander en Nuon op 1 december 2014 gehanteerd. Het gebruik is omgerekend van brandstofvolumes naar de energie-eenheid megajoule (MJ) en CO 2 uitstoot. Daarvoor zijn de factoren in Tabel 1 gebruikt. Op deze wijze kunnen de verschillende brandstoffen eenvoudig met elkaar worden vergeleken. Tabel 1: Omrekenfactoren voor brandstoffen. Brandstof Energie Prijs CO2 uitstoot (e) Diesel 38,6 MJ/l 1,30 /l g CO 2 /l Bio-diesel 35,4 MJ/l 1,20 /l g CO 2 /l Elektriciteit (a) 9,2 MJ/kWh 0,22 /kwh 455 g CO 2 /kwh Gasfles (10,5 kg) (b) 523 MJ/fles 35 /fles g CO 2 /fles Gas (leidingnet) 35,17 MJ/m 3 0,62 /m g CO 2 /m 3 Hout (c) 16,2 MJ/kg 0,22 /kg (d) 0 g CO 2 /kg (f) Kolen 24 MJ/kg 0,375 /kg g CO 2 /kg Hout pellets 16,2 MJ/kg 0,36 /kg 0 g CO 2 /kg (f) Warmtenet - 15,58 /GJ g CO 2 /GJ (a) Bij een gemiddeld rendement van 39% van een elektriciteitscentrale, inclusief netverliezen. (b) Een 10,5 kg propaanfles (grijs) bevat ongeveer 10,5 kg, ofwel 21 liter propaan. (c) Droog hout, aangenomen is 544 kg/m 3 (pellet los hout) of 15 kg/zak. (d) Gemiddelde prijs, 3,70 /zak en 110 /m 3 (los hout). [2] (e) Bron: [3]. (f) Hout heeft een korte koolstofcyclus en wordt daarom gezien als klimaatneutraal. Gecertificeerd hout (FSC) komt uit duurzaam beheerde bossen. Bij het omrekenen van het elektriciteitsgebruik van kilowattuur (kwh) naar megajoule (MJ) is het rendement van de elektriciteitscentrale meegenomen. Dit is het zogenaamde primair energiegebruik, de energie die in de oorspronkelijke brandstof zat waar het finaal energiegebruik (in het woonschip) uit voortgekomen is. Bijvoorbeeld, voor elke kwh aan elektriciteit die in Nederland wordt afgenomen uit het stopcontact, is 2,56 kwh aan energie nodig, dat is opgeslagen in bijvoorbeeld kolen of gas. Op deze wijze wordt het elektriciteitsgebruik eerlijker vergeleken met de andere brandstoffen. P a g i n a 6

7 Energiegebruik [1000 MJ] Het energiegebruik per brandstoftype per woonschip is weergegeven in Figuur 1. De respondenten zijn anoniem genummerd. Van de schepen 1 tot en met 9 is het volledige energiegebruik inzichtelijk gemaakt. Van de schepen 10 tot en met 15 ontbreken gegevens over één of meerdere energiebronnen. Het totale energiegebruik van deze schepen is dus onbekend. Van respondent 10, 11, 12 en 15 ontbreekt het elektriciteitsgebruik, van respondent 11 ontbreekt het kolengebruik, van respondent 13 en 14 ontbreekt het dieselgebruik en van respondent 14 ontbreekt het gebruik in gasflessen. Van de tien respondenten zijn er twee (2 en 8) die geen diesel gebruiken voor verwarming. Twee schepen (4 en 11) maken gebruik van kolen in plaats van hout. Drie (3, 6 en 14) andere schepen gebruiken helemaal geen hout of kolen. Twee (8 en 9) schepen zijn aangesloten op het gasleidingnet. De energiekosten zijn berekend met behulp van de omrekenfactoren in Tabel 1. Deze zijn vervolgens in Figuur 2 per brandstoftype per woonschip weergeven. De kosten zijn inclusief belastingen en accijnzen, maar exclusief vaste kosten zoals vastrecht, netbeheer en teruggave energiebelasting. Direct duidelijk is dat diesel de grootste kostenpost is voor een woonschip, gemiddeld zo n 66% van de totale energiekosten. Energiegebruik woonschepen Gas (leiding) Diesel Hout Kolen Gas (fles) Elektra Figuur 1: Het jaarlijks energiegebruik van 15 woonschepen van de VWEH, uitgedrukt in megajoule en uitgesplitst naar type brandstof. Van de schepen 10 t/m 15 waren niet alle data beschikbaar. P a g i n a 7

8 Energiekosten [ /jaar] Energiekosten woonschepen Gas (leiding) Diesel Hout Kolen Gas (fles) Elektra Figuur 2: De energiekosten van 15 woonschepen van de VWEH, uitgedrukt in euro s per jaar en uitgesplitst naar type brandstof. Van de schepen 10 t/m 15 waren niet alle data beschikbaar. 2.3 Installaties Verwarming vindt in de meeste schepen plaats met behulp van een dieselgestookte CV ketel in combinatie met een hout- of kolenkachel. Het afgiftesysteem waar de dieselgestookte ketel op aangesloten is, bestaat uit radiatoren, convectoren en/of een vloerverwarmingssysteem. Hier zit veel verschil in tussen de schepen. Op basis van de enquêtes en bezoeken is ingeschat dat ongeveer 1/3 van de schepen vloerverwarming gebruikt en 2/3 van de schepen radiatoren en/of convectoren. Verwarming van tapwater vindt plaats met behulp van dezelfde dieselgestookte ketel. De schepen die geen dieselgestookte ketel hebben, gebruiken hiervoor een elektrische boiler of gas uit het distributienet. Het merendeel van de verlichting in de schepen zijn halogeenspots en spaarlampen, met hier en daar klassieke gloei- en halogeenlampen. Een klein aantal schepen is inmiddels begonnen met de overstap naar energiezuinige LED verlichting. De meeste schepen worden natuurlijk geventileerd. Dit betekent dat verse lucht het schip binnenkomt via kieren, open ramen en eventueel roosters in de raamkozijnen. Een aantal schepen heeft mechanische afzuiging van lucht. Veel schepen hebben problemen met vocht die neerslaat op koudebruggen, zoals de patrijspoorten. Dit duidt op onvoldoende ventilatie in deze schepen. P a g i n a 8

9 2.4 Isolatie De schepen zijn voorzien van isolatie tussen de stalen scheepswand en de houten aftimmering. De mate van isolatie verschilt sterk per schip, variërend van een dikte van 1 tot 6 cm. Isolatiematerialen zijn PUR schuim, PIR platen, steenwol en EPS (piepschuim). De stuurhut is veelal matig tot slecht geïsoleerd, maar wordt dan ook zelden verwarmd. Echter, de koude lucht in de stuurhut trekt wel naar beneden het schip in. De meeste schepen zijn voorzien van dubbelglas, met uitzondering van sommige patrijspoorten. De patrijspoorten zijn ofwel met een tussenrubber ofwel met een laspoort aan het schip gemonteerd. Beide typen patrijspoorten hebben een koudebrug. De gelaste patrijspoorten hebben hier overigens relatief meer last van dan de variant met een tussenrubber. Veel warmwaterleidingen die van de ketel naar een radiator, vloer of tapwaterpunt lopen, zijn niet geïsoleerd. Omdat deze leidingen door onverwarmde ruimtes lopen, gaat er veel warmte verloren. Zie hiervoor ook bijlage A met warmtebeelden. P a g i n a 9

10 2.5 Bewonersgedrag TNO heeft samen met ECN vier gebruikersprofielen opgesteld [4]. Deze zijn veelvuldig gebruikt in verschillende onderzoeksprojecten binnen het Building Future programma. De profielen zijn: Profiel Gemak: Personen in dit profiel handelen naar behoefte aan comfort en hebben totaal geen besef van of interesse in energiegebruik, geld of milieu; Profiel Bewust: Deze mensen kiezen voor comfort, maar gaan daarbij op een bewuste manier om met milieu en portemonnee; Profiel Kosten: Personen zijn bewust van kosten en gaan zuinig om met energie om geld te sparen; Profiel Milieu: Deze mensen handelen vooral uit oogpunt van milieuvriendelijkheid. Het gebruikersprofiel is een indicatie hoe er door bewoners met gebruiksapparatuur (bijv. audio/video, ICT, witgoed, thermostaat) wordt omgegaan. Het profiel is echter geen directe indicatie voor de hoogte van het energiegebruik. Daar spelen zaken als woonoppervlak, isolatie en type installaties ook een belangrijke rol in. Door middel van de volgende enquêtevraag is vastgesteld binnen welk profiel een bewoner zich het meest vindt passen: Ik kies voor comfort en gemak en accepteer dat ik daarvoor een hogere energierekening heb. (Gemak) Ik kies voor duurzaamheid en accepteer dat dit comfort en gemak kan kosten. Daarnaast levert mijn investeringen in duurzaamheid niet altijd een lagere (energie)rekening op. (Milieu) Ik let op de kleintjes en probeer goedkoop mijn energie in te kopen. Ik accepteer dat dit comfort en gemak kan kosten. Daarnaast accepteer ik dat de goedkoopste oplossing niet altijd de duurzaamste oplossing is. (Kosten) Ik heb een klein beetje comfort en gemak ingeleverd om minder energie te gebruiken. Keuzes die ook nog duurzaam zijn, zijn mooi meegenomen. (Bewust) Veertien bewoners hebben deze vraag beantwoord. Het resultaat staat in Figuur 3. Milieu 14% Kosten 21% Gemak 22% Bewust 43% Figuur 3: Verdeling van gebruikersprofielen. Van de 14 mensen plaatsten er twee zichzelf in milieu, drie in gemak, drie in kosten en 6 in bewust. P a g i n a 10

11 2.6 Profielen In het algemeen kan gezegd worden dat een schip wordt verwarmd door een combinatie van een diesel CV ketel met een hout- of kolenkachel. De mate van diesel en hout/kolen gebruik hangt sterk af van de isolatiedikte en het type bewoner (alleenstaand, gezin). Vrijwel alle schepen koken op propaangas uit flessen. Het aantal flessen varieert van 2 tot 4, afhankelijk van hoeveel er gekookt wordt. Het elektriciteitsgebruik wordt in belangrijke mate bepaald door de bewoners zelf, bijvoorbeeld door het aantal computers en televisies. Elk schip heeft in ieder geval een basislast elektriciteit voor de hydrofoor (waterpomp) en verlichting. Op basis van bovenstaande gegevens zijn er drie profielen samengesteld. Profiel 1 is een schip met één of twee bewoners die relatief zuinig omgaan met energie. Het schip is geïsoleerd met PIR platen en steenwol. Profiel 2 is een doorsnee schip met een gezin, waarbij bewust wordt omgegaan met energie, maar nauwelijks ten koste van het comfort. Profiel 3 is een slecht geïsoleerd schip waar comfort belangrijker is dan het energiegebruik. Profiel 1 Profiel 2 Profiel 3 Diesel: 1000 l 1600 l 2400 l Kolen: 1500 kg Hout: 5 m 3 (2.650 kg) 8 m 3 (4.250 kg) Gas: 2 flessen 4 flessen 3 flessen Elektriciteit: kwh kwh kwh Totaal energie: 115 GJ 155 GJ 204 GJ Energiekosten: CO 2 uitstoot: kg kg kg Isolatie: PIR platen en steenwol PIR platen Gespoten PUR i.c.m steenwol onder de vloer Verlichting: Mix van spots, spaarlampen en TL 50% gloeilamp 50% halogeen spot 80% halogeen spot 20% spaarlamp Douche/bad: Douche Bad/douche combinatie Douchecabine Bewoners: Bewonerstype: Kostenbesparend Bewust Comfort P a g i n a 11

12 3. Besparingsmaatregelen 3.1 Isoleren Het na-isoleren van schepen is een lastige aangelegenheid. In tegenstelling tot veel Nederlandse woningen hebben schepen geen spouw die geïsoleerd kan worden. Het van binnenuit isoleren is niet altijd eenvoudig, omdat de bestaande betimmering kostbaar en veelal lastig te verwijderen is. Daarnaast is het van buitenaf isoleren niet mogelijk vanwege de bestaande stalen huid. Voor een schip dat deels of geheel opnieuw betimmerd wordt, is het isoleren van de gehele schil (vloer, wanden en dak) zeer aan te raden. Hierbij kunnen PIR platen en/of steenwol toegepast worden. PUR wordt afgeraden, vanwege de giftige dampen die vrijkomen bij het aanbrengen. Een isolatiedikte van minimaal 5 cm is daarbij gewenst. Uitstekende delen en balken die vast zitten aan de huid, bijvoorbeeld knietjes, moeten ook met dezelfde dikte geïsoleerd worden, om koudebruggen te voorkomen. In een schip dat reeds betimmerd is, zal op sommige plaatsen nog steeds ruimte zitten tussen de betimmering en de scheepshuid, bijvoorbeeld de vloer. Deze ruimte kan opgevuld worden met isolatiemateriaal. Dit isolatiemateriaal zal wel onbrandbaar moeten zijn vanwege mogelijk laswerk op het vlak. Verder isoleren is, zonder het verwijderen van de betimmering, niet mogelijk. In veel schepen lopen de warmwaterleidingen door onverwarmde ruimtes, bijvoorbeeld de machinekamer of de tussenruimte tussen de vloer en het scheepsvlak. De leidingen verliezen daardoor veel warmte. Het netjes aanbrengen van buisisolatie gaat deze verliezen tegen. Buisisolatie is relatief goedkoop (0,80 /m) en verdient zich doorgaans binnen een jaar terug. 3.2 Infiltratie & ventilatie Naast warmteverliezen door transmissie (scheepshuid) gaat veel warmte verloren door infiltratie ( tocht ) via kieren, naden en niet goed sluitende deuren en ramen. Grote kieren zijn nog wel eens te vinden in de aansluiting tussen een kozijn/vensterbank en de wand. Kieren kunnen op een koude dag met veel wind gevonden worden door bijvoorbeeld met een touwtje of een wierrookstokje langs de wanden te gaan. Kieren kunnen worden gedicht met kit, een timmerlat voorzien van een tochtband of eventueel een beetje PUR-schuim. Bij het inspectieluik (voor zover aanwezig) en op plekken waar leidingen door de vloer heen komen kunnen kieren en naden voorkomen. Het inspectieluik kan worden geïsoleerd met tochtbanden. Leidingdoorvoeren kunnen worden geïsoleerd met kit of PUR-schuim. P a g i n a 12

13 De meeste houten deuren en ramen sluiten niet naadloos aan op het kozijn. Hierdoor ontstaat een spleet, waar koude lucht tussendoor komt. Het aanbrengen van tochtstrips en tochtbanden biedt hier een oplossing. De stuurhut is veelal lastig te isoleren en kierdicht te maken. Hierdoor komt er veel koude via de stuurhut het schip binnen. Door een tussendeur te plaatsen, of eventueel een doek of gordijn te hangen, tussen de stuurhut en de rest van het schip wordt de koude luchtstroom tegengehouden. Hoewel kierdicht maken goed is voor het verlagen van de energiekosten, is het wel belangrijk dat er voldoende geventileerd wordt, met name in vochtige ruimtes zoals de badkamer en slaapkamer. Dit kan door overdag de ramen op een kier te zetten, door het plaatsen van een (beweegbaar) rooster in de gevel of door het mechanisch afzuigen van de lucht naar buiten toe. Een aantal schepen die bezocht zijn hadden in enkele ruimten last van water en schimmel op de patrijspoorten. Hoewel patrijspoorten een natuurlijke koudebrug zijn, waardoor waterdamp hierop snel condenseert, is dit een symptoom dat er te veel vocht in de lucht zit. Meer ventileren in deze ruimten zal tot minder condensvorming op de patrijspoorten leiden. 3.3 Verwarming Zes opties voor het verwarmen van een woonschip zijn nader bekeken: biodiesel, aardgasaansluiting met CV ketel, aansluiting op het warmtenet, eigen warmtenet exploiteren, een houtpellet CV ketel en een water-water warmtepomp Biodiesel Het toepassen van biodiesel in plaats van witte diesel levert vanuit een duurzaamheidsperspectief een besparing van ongeveer 50% op de CO 2 uitstoot. Biodiesel levert echter geen energiebesparing op. Daarnaast is biodiesel per energiehoeveelheid ongeveer even duur als witte diesel. Biodiesel kan in de meeste diesel CV ketels direct gebruikt worden. Biodiesel is bij enkele tankstations te krijgen in Amsterdam. Er is echter geen reseller gevonden die biodiesel aan schepen kan leveren. De biodieselfabriek in Slotervaart levert alleen aan oliemaatschappijen voor de (verplichte) bijmenging in autobrandstoffen. Aangezien biodiesel alleen een CO 2 besparing oplevert en praktisch lastig realiseerbaar is, lijkt deze oplossing op dit moment niet opportuun Gasaansluiting met CV ketel In plaats van een dieselgestookte CV ketel kan gekozen worden voor een aardgas gestookte CV ketel. Aardgas is per energie-eenheid 50% goedkoper dan diesel en stoot 42% minder CO 2 uit. P a g i n a 13

14 Om een aardgas gestookte CV ketel te realiseren is een aansluiting op het vaste gasleidingnet noodzakelijk. In het schip zal vervolgens de gasleiding worden doorgetrokken tot de locatie van de CV ketel. Een aardgas CV ketel is compacter dan een diesel-cv ketel. Daarnaast kan ook de dieselvoorraadtank verwijderd worden. Het is aan te bevelen om de CV ketel niet in een al te koude ruimte (bijv. machineruim) te plaatsen. De CV ketel is compact genoeg om in een bezemkast of zelfs een keuken te plaatsen. Omdat er toch een gasleiding in het schip wordt getrokken, kan deze worden doorgetrokken naar de keuken, zodat niet langer met (kostbare) gasflessen gekookt hoeft te worden. Woonschepen kunnen bij netbeheerder Liander een (nieuwe) gasaansluiting aanvragen. Echter, Liander legt geen leidingen over de steigers. De aansluiting van Liander wordt gerealiseerd tot de kade. Vanaf de kade tot de woonschepen zal een installateur de leidingen moeten aanleggen. De aansluiting tussen de leiding over de steigers en de schepen is een flexibele buis. Door voor deze flexibele buis een afsluiter te plaatsen, kan het schip ontkoppeld worden van het gasnet. De schepen kunnen daardoor blijven varen. Er zijn twee mogelijkheden voor aansluiting op het gasleidingnet van Liander. Als eerste kan elk schip een aansluiting aanvragen bij Liander. Het schip krijgt een eigen aansluiting en gasmeter op de kade. Vervolgens zal de aansluiting naar ieder schip doorgetrokken moeten worden. De eigenaar heeft vervolgens een contract met zowel Liander, als een leverancier van gas. Een andere mogelijkheid is dat er slechts 1 aansluiting met 1 gasmeter wordt aangevraagd door de VWEH zelf. Vanaf deze aansluiting worden leidingen getrokken naar de verschillende schepen. De VWEH heeft vervolgens een contract met Liander en een leverancier van gas. Op deze manier koopt de VWEH collectief gas in. De VWEH kan vervolgens aan de eigenaren een vast bedrag per maand vragen (servicekosten) voor het gasgebruik. Alle eigenaren betalen dan evenveel. Alternatief is om elk schip (of steigeraansluiting) uit te rusten met een gasmeter, waarmee de VWEH per eigenaar het gasgebruik afrekent. Dit is wel een extra administratieve last voor de VWEH. Het leidingwerk op de steiger en de aansluiting van de schepen wordt niet uitgevoerd door Liander. De VWEH heeft een offerte laten opmaken bij een installateur voor deze werkzaamheden. Het leidingwerk, verdeeld over drie steigers komt neer op [5]. Het aansluiten van de schepen kost 580 per schip. Een gemeenschappelijke G65 aansluiting bij Liander kost 3.748, aangenomen dat er een lagedruk gasleiding binnen 25 meter van de kade ligt. Meerkosten zijn alleen op aanvraag bij Liander. Een aardgas hoog rendement CV ketel, inclusief installatie en leidingwerk, kost ongeveer euro. De totale kosten (voor 30 schepen) bedragen dus zo n euro, oftewel zo n euro per schip. P a g i n a 14

15 Bovenstaande kosten zijn gebaseerd op de locatie Oude Houthaven. De kosten zijn afhankelijk van de afstand tot een lage druk gasleiding van Liander, alsook de lengte en het aantal aanlegsteigers Aansluiting op het warmtenet De nieuwe wijk Houthaven krijgt een aansluiting op het warmtenet. Een warmtenet is een leidingnetwerk met heet water, waarmee woningen worden verwarmd en voorzien van warm tapwater. De warmte wordt grotendeels verkregen uit de restwarmte van elektriciteits- en afvalverbrandingscentrales. Doordat deze restwarmte normaal gesproken verloren gaat, wordt het hergebruik gezien als een CO 2 -arme oplossing. Een warmtenet stoot 2 tot 3 keer minder CO 2 uit dan een gasaansluiting met een CV ketel. Het aansluiten op het warmtenet van de schepen aan de huidige locatie (Oude houthaven) is onwaarschijnlijk. De leiding moet het Westerkanaal oversteken. Warmteleidingen door of onder een kanaal doortrekken is een zeer kostbare aangelegenheid. De nieuwe locatie biedt wel perspectief. Er is in Nederland ervaring met het aansluiten van woonschepen op warmtenetten. Sinds 1988 zijn woonarken aan de Wheredijk in Purmerend aangesloten op het stadswarmtenet. In 2014 zijn de aansluitingen vernieuwd met behulp van flexibele leidingen [5]. Er zijn meerdere fabrikanten die dit soort leidingen aanbieden [7]. De woonarken in Purmerend liggen vast, zij hoeven dus niet ontkoppeld te kunnen worden. Omdat het arken zijn, hoeven zij niet periodiek naar de werf. Ontkoppelen van een warmtenet is, in tegenstelling tot een gasleiding, erg lastig. Een warmtenet is een gesloten warmwatercircuit. Het ontkoppelen betekent dat het circuit leegloopt. Bij de aankoppeling zal het circuit opnieuw gevuld en ontlucht moeten worden. Doordat de stalen woonschepen varen en/of naar de werf moeten, zal dit lastig zijn. Goede ontkoppeling van het warmtenet zal dus nog onderzocht moeten worden. De kosten van een aansluiting op het warmtenet bedragen voor de woningen in de Houthaven eenmalig euro per woning. De extra kosten voor het aansluiten van de schepen met flexibele leidingen, alsook het geschikt maken van de schepen voor aansluiting op het warmtenet (verwijdering ketel, CV leiding doortrekken naar koppelpunt warmtenet), zijn lastig te bepalen. Geschat wordt dat deze kosten ongeveer euro per schip bedragen. De periodieke aansluitkosten bedragen 231 /jaar. De warmte zelf kost 15,58 /GJ [1], ongeveer net zoveel als aardgas Collectieve warmte in eigen beheer Een alternatief voor een aansluiting op het warmtenet, is het in eigen beheer eigen beheer aanleggen van een collectief warmtesysteem. De VWEH wordt dan eigenaar van P a g i n a 15

16 het ketelhuis (de warmteopwekker(s)) en het warmtenet. Een eigen collectief warmtenet kan zowel op de oude als nieuwe locatie worden toegepast. Het ketelhuis kan bijvoorbeeld een gas CV ketel of een houtpelletketel bevatten. Een ruwe inschatting is dat deze ongeveer 750 kw aan thermisch vermogen moet kunnen leveren om alle schepen van warmte te voorzien. De kosten voor 9 x 85kW gasketels bedragen ongeveer euro, exclusief installatie, regelkast, en toebehoren zoals pompen, kleppen en expansievaten [9]. Geschat wordt dat installatie en toebehoren ongeveer euro kost. De investeringskosten voor een houtpelletketel liggen hoger. De kosten voor het aanleggen van een warmtenet is lastig in te schatten. Een algemene rekenregel is dat het aanleggen van een warmtenet ongeveer 600 euro/meter kost. Er is tenminste 400 meter leiding nodig om alle schepen te verbinden, een kostenpost van euro. Daarnaast zal elk schip geschikt gemaakt moeten worden voor aansluiting op het warmtenet. Deze kosten zijn in de vorige paragraaf geschat op euro per schip, een totaal van ongeveer euro. Daarnaast zijn er nog de jaarlijkse onderhoudskosten en natuurlijk het gas- en/of houtgebruik en de administratieve lasten die behoren bij het exploiteren van een eigen warmtenet. De hoge investering in een eigen warmtenet, zonder duidelijk financieel of duurzaam voordeel ten opzichte van andere warmtebronnen, maakt dit een onwaarschijnlijk optie Pellet-CV ketel Een pellet-cv ketel is vergelijkbaar met de diesel of aardgas CV ketel. Alleen de brandstof is anders. Een pellet-cv ketel maakt gebruik van houtpellets (snippers) om water te verwarmen. Een pellet-cv ketel is geen vervanger van de hout/kolen kachel in de woonkamer, het is enkel een vervanger van de diesel CV ketel. De verbranding in een pellet CV ketel is wel efficiënter en schoner dan in de hout/kolen kachels die op dit moment in de schepen te vinden zijn. De fijnstof uitstoot van een goede pellet-cv ketel kan zelfs lager zijn dan van een gas HR ketel. Een pellet-cv kachel reguleert zichzelf. Het bijvullen van de pellets kan handmatig gedaan worden (om de 3-6 dagen), maar kan ook automatisch met behulp van een vijzel in een pelletbunker. Deze pelletbunker kan in de plaats komen van de huidige dieseltank. Houtpellets die zijn gecertificeerd (bijvoorbeeld EN Plus A1) zijn 100% duurzaam en worden gezien als CO 2 neutraal. Gecertificeerde houtpellets kosten 0,39 /kg in losse zakken van 15 kg of 0,34 /kg als pallet (75 zakken, 1125 kg) aan huis geleverd. De VWEH zou op een van de steigers of op de kade een schuurtje kunnen plaatsen waar de zakken bewaard worden. De VWEH kan op deze wijze één of meerdere pallets met zakken collectief inkopen en zo 10-15% besparen op de inkoop. P a g i n a 16

17 Een pellet-cv ketel, inclusief installatie en boiler en exclusief een eventuele pelletbunker, kost ongeveer euro [8]. Een pellet-cv ketel is geheel decentraal, er is geen verbinding nodig met de wal. Wel heeft een pellet-cv ketel elektriciteit nodig voor de pompen, regeling en ventilatoren. Dit betekent dat het ook een oplossing kan zijn voor varende schepen. Ze kunnen blijven gebruik maken van de pellet-cv ketel tijdens het varen Warmtepomp Een warmtepomp is een efficiënte manier om warmte van een laag naar een hoog temperatuurniveau te pompen. Hiervoor gebruikt de warmtepomp elektriciteit. Voor elk deel elektriciteit maakt de warmtepomp drie delen warmte. Een warmtepomp is dus drie keer zo efficiënt als elektrische verwarming. Een warmtepomp heeft een bron nodig waar hij de warmte vandaan haalt. Dit kan de buitenlucht, de grond of oppervlaktewater zijn. In het geval van de woonschepen is oppervlaktewater een uitstekende bron. Het energiezuinige schip Tasmania is hier een mooi voorbeeld van. Een nadeel van warmtepompen is dat zij minder efficiënt zijn bij het maken van hoge temperaturen (60 C). Een warmtepomp werkt het best in combinatie met lage temperatuur (35 C) vloerverwarming. Het gevolg is dat het verwarmingsvermogen beperkt is. Slecht geïsoleerde schepen kunnen daardoor mogelijk niet voldoende verwarmd worden in koude winters. Een combinatie van een warmtepomp met een (bestaande) hout- of kolenkachel zou hier uitkomst kunnen bieden. De warmtepomp levert de basislast aan warmte, de houtkachel levert extra comfort op de koude winterdagen. Een warmtepomp kan, met behulp van een boiler, warm tapwater maken. Vanwege de hoge temperatuur van het tapwater is de warmtepomp dan wel minder efficiënt. De prijs van een water-water warmtepomp is ongeveer euro [10][11]. De installatiekosten en toebehoren zijn ongeveer euro [11]. Een warmtepomp stoot indirect ongeveer 50% minder CO 2 uit dan een diesel CV ketel. Een woonschip is niet locatiegebonden bij het gebruik van een warmtepomp. Wel is een 3-fase walaansluiting nodig. Tijdens het varen kan de warmtepomp dus niet gebruikt worden. 3.4 Verlichting De woonschepen gebruiken een combinatie van halogeenverlichting en spaarlampen. LED verlichting heeft zich inmiddels zodanig ontwikkeld, dat zij hiervoor een waardig alternatief bieden, zowel qua intensiteit als kleur. Daarnaast zijn er tegenwoordig veel LED lampen die ook gedimd kunnen worden. Op halogeenverlichting kan gemiddeld een besparing van 80% worden behaald door over te gaan op LED verlichting. De terugverdientijd ligt ongeveer tussen de 2 en 3 jaar. P a g i n a 17

18 De besparing van LED ten opzichte van spaarlampen is gering. LED heeft echter twee grote voordelen ten opzichte van spaarlampen. Als eerste bevatten spaarlampen nog steeds kwik, dit in tegenstelling tot LED. LED is dus minder schadelijk voor de volksgezondheid en het milieu. Daarnaast gaat (goede) LED verlichting twee tot drie keer zo lang mee als een spaarlamp. Wel is het belangrijk om goede kwaliteit LED verlichting te kopen. Er zijn veel cowboys op de markt die goedkope LED lampen aanbieden. Wij adviseren daarom bij de bekende LED fabrikanten te blijven: Philips, Verbatim en Osram. 3.5 Tapwater Naast verwarming is ook warm tapwater een grote energievrager. In deze paragraaf staan twee energiebesparende maatregelen beschreven die veel worden toegepast in woningen Douche WTW Bij warmteterugwinning (WTW) in een douchebak wordt het warme afvalwater gebruikt om het koude leidingwater voor te verwarmen. Hierdoor hoeft er minder heet water met het koude leidingwater te worden gemengd, waardoor energie wordt bespaard. De warmtewisseling tussen het warme afvalwater en koude leidingwater vindt veelal plaats aan de onderzijde van de douchebak (douchegoot) of middels een douchepijp. Een douche-wtw is met name interessant voor schepen met tenminste twee bewoners, die dagelijks ieder meer dan 5 minuten douchen. Een douche-wtw werkt niet in combinatie met een bad. Met een douche-wtw wordt ongeveer 50% aan energie bespaard. Kosten zijn ongeveer 700 euro inclusief installatie Zonneboiler Een zonneboiler bestaat uit een opslagvat met water ( liter) en twee tot vier zonnecollectoren. Deze collectoren vangen het zonlicht op en zetten deze om in warmte. In de zomer kan hiermee het boilervat tot 95 C worden verwarmd. Op dagen met weinig zon, of veel tapwater vraag, kan de gewone warmwaterketel bijspringen. Met behulp van een zonneboiler kan ongeveer 50% van de tapwatervraag worden ingevuld met zonnewarmte. Het is wel ideaal als bewoners met name aan het einde van de dag warm water afnemen (douchen), omdat dan de zonnewarmte het beste benut wordt. Een zonneboiler kost ongeveer euro inclusief installatie. P a g i n a 18

19 3.6 Eigen elektriciteitopwekking Zonnepanelen (niet te verwarren met zonnecollectoren) zijn op dit moment de meest populaire vorm voor particulieren om eigen elektriciteit op te wekken. Zonnepanelen zijn relatief goedkoop, onderhoudsarm, gaan 20 jaar mee en verdienen zich in ongeveer 8 tot 10 jaar terug. Zonnepanelen zetten zonlicht om in gelijkstroom. In woningen wordt met behulp van een omvormer deze gelijkstroom omgezet naar 230 volt wisselstroom, zoals uit het stopcontact komt. Dit is ook mogelijk op schepen, zolang het schip verbonden is met de wal. In sommige schepen zijn accu s aanwezig. Door een andere type omvormer te gebruiken, kan de elektriciteit worden opgeslagen in de accu s. Hierdoor werken de zonnepanelen ook tijdens de vaart. Een pakket van 10 zonnepanelen, inclusief omvormer en installatie, kost ongeveer euro. Hiermee wordt jaarlijks kwh opgewekt, waarmee 500 euro/jaar op de elektriciteitsrekening wordt bespaard. Andere vormen van elektriciteit opwekken worden afgeraden. Zo hebben stadswindturbines onvoldoende rendement om financieel aantrekkelijk te zijn. Warmtekrachtkoppeling (WKK) voor woningen en schepen, zij het op aardgas, houtpellets of diesel, is een techniek die nog steeds geplaagd wordt door kinderziekten. De relatief lage betrouwbaarheid en hoge aanschafkosten van een WKK wegen niet op tegen de opbrengst van de elektriciteitsopwekking Collectief PV Er bestaat ook de mogelijkheid om de zonnepanelen gezamenlijk in te kopen en ergens anders neer te leggen, bijvoorbeeld op gemeentelijke gebouwen (scholen, gemeentewerf) of door het huren van een (commercieel) dak. De daken aan de Van Diemenkade zijn overigens ongeschikt, vanwege opbouw en installaties. Bij eigen zonnepanelen (bijv. op een woonschip), wordt de energieproductie verrekend met het eigen energiegebruik. Een bewoner krijgt dezelfde prijs voor levering als voor gebruik, ongeveer 22 cent per kwh. Bijzonder hieraan is dat de bewoner voor levering dus ook alle belastingen (energiebelasting, BTW) terugkrijgt. Deze regeling heet salderen. De regeling is alleen geldig voor kleingebruikers met eigen zonnepanelen. Als de panelen ergens anders liggen, gaat deze regeling niet meer op. Het gevolg is dat bij collectieve installaties niet 22 cent per kwh, maar slechts 5 a 6 cent per kwh wordt verkregen voor de geproduceerde energie. Hierdoor is het onmogelijk om de investering in zonnepanelen binnen de technische levensduur van 25 jaar terug te verdienen. De overheid heeft een aantal subsidieregelingen in het leven geroepen die collectieve initiatieven kunnen helpen. Zo is er de postcoderoosregeling, waarbij particulieren die investeren in zonnepanelen op een ander dak, toch deels mogen salderen. Zij ontvangen P a g i n a 19

20 ongeveer 14 cent per kwh. Ondanks dat de regeling al een jaar loopt, zijn er vrijwel geen initiatieven met de postcoderoosregeling in Nederland gestart. De regeling is administratief zeer complex en de business case levert, voor zover deze überhaupt rond te krijgen is, een mager rendement op [9]. Een andere subsidieregeling is de SDE+. Alle vormen van duurzame opwekking komen in aanmerking voor deze subsidieregeling. Inschrijvers vragen een basisbedrag per geproduceerde kwh aan. Dit basisbedrag is een gegarandeerd bedrag dat de producent krijgt. De subsidie is het basisbedrag minus de opbrengst van de geproduceerde energie op de markt. Gaan de energieprijzen omhoog, dan wordt er dus minder subsidie uitgekeerd. De regeling start aan het begin van elk jaar en bestaat uit fases. In elke opvolgende fase wordt het maximale basisbedrag verhoogd. Bijvoorbeeld, in fase 1 (april kan maximaal 7 cent/kwh worden gevraagd, in fase 2 (mei) kan 8 cent/kwh worden gevraagd. Daarnaast is er per technologie ook nog een maximum. Voor zonnepanelen is dit in 2015 een maximum van 14,1 cent/kwh. Dit bedrag kan in fase 9, vanaf 9 november worden aangevraagd. Het is natuurlijk mogelijk om in een eerdere fase een lager bedrag aan te vragen. Een belangrijke voorwaarde van de SDE+ is dat de installatie minimaal 15 kwp groot is (ongeveer 60 panelen). Het hangt er overigens om of de SDE+ voldoende is voor een energie coöperatie/collectief om kostendekkend te zijn. De meeste SDE+ aanvragers zijn bedrijven met een groot eigen dak. P a g i n a 20

21 4. Menukaarten Maatregelen voor energiebesparing en duurzaamheid worden gecombineerd tot een menukaart voor elk van de drie profielen. De menukaart als geheel wordt vervolgens doorgerekend op energiebesparing, energiekosten en investering. 4.1 De menukaart De schepen kenmerken zich door beperkte mogelijkheden om de energievraag terug te brengen. De schepen kunnen immers niet worden voorzien van een dikke laag isolatie. Er zijn wel eenvoudige maatregelen mogelijk die zo n 10% op de energievraag bespaart. Het gaat daarbij om leidingisolatie, kierdichting, het toepassen van LED verlichting en in sommige schepen het gebruik van een douche-wtw. Het verlagen van de energievraag is het voorgerecht van de menukaart. De focus van het verduurzamen van de schepen komt daarmee bij de installaties die voorzien in de relatief hoge warmtevraag. Dit is het hoofdgerecht van de menukaart. De huidige dieselgestookte CV ketel is kostbaar in gebruik en geheel niet duurzaam. Er is in de menukaarten gekozen om de schepen varend te houden. Dat betekent dat aansluiting op het gasleidingnet of warmtenet niet als een optie worden gezien, los van de hoge kosten van deze maatregelen. Als laatste kunnen de schepen ook hun eigen energie opwekken middels zonnepanelen of een zonneboiler. Dit is het toetje of van de menukaart. Het zelf opwekken van energie maakt de schepen minder afhankelijk van externe energieleveranciers. Hierdoor zijn de energiekosten op lange termijn beter beheersbaar. Daarnaast zijn dit maatregelen die 100% duurzaam zijn, waardoor veel CO 2 uitstoot wordt vermeden. De menukaart bestaat dus uit een drie-gangen menu. Zoals het ook in een echt restaurant betaamt, zijn de drie gangen met zorg samengesteld. Hoewel elk van de gangen los gegeten kunnen worden, komt de maaltijd pas echt tot zijn recht als alle drie de gangen worden genuttigd. De verduurzamingsmaatregelen in de menukaart van elk schip-bewoner profiel komt dus het best tot zijn recht als zij als pakket worden geïmplementeerd. P a g i n a 21

22 4.2 Menukaart profiel 1 Het eerste profiel heeft een lage warmtevraag, zowel voor ruimteverwarming als voor warm tapwater. Het investeren in energiezuinige installaties is daarom financieel niet aantrekkelijk, de terugverdientijd is namelijk relatief lang. Om toch de duurzaamheid te verhogen, wordt er gekozen voor biodiesel. Daarmee wordt de CO 2 uitstoot gehalveerd. De menukaart ziet er als volgt uit: Voorgerecht Alle kieren en naden worden gedicht. Het isoleren van alle warmwaterleidingen om warmteverliezen tegen te gaan. De halogeen lampen worden vervangen door LED verlichting. Hoofdgerecht In plaats van witte diesel wordt er biodiesel ingekocht (indien mogelijk). Nagerecht Het plaatsen van 6 zonnepanelen op het dek (3 aan elke zijde). De leveren jaarlijks ongeveer kwh aan elektriciteit. Het voorgerecht levert een besparing op van ongeveer 10% op de warmtevraag en 150 kwh op elektriciteit en kost ongeveer 300 euro. Er zijn geen investeringskosten verbonden aan de inkoop van biodiesel. Het nagerecht levert in totaal kwh/jaar besparing op elektriciteit De investeringskosten bedragen euro. Daarmee komen de totale investeringskosten voor deze menukaart op euro. De volgende tabel geeft het energiegebruik, de energiekosten en CO 2 uitstoot voor en na het toepassen van de maatregelen in de menukaart. Oude situatie Menukaart Gebruik Kosten CO 2 Gebruik Kosten CO 2 Biodiesel: 981 l kg Diesel: l kg Hout (blokken): kg kg kg kg Hout (pellets): Kolen: Elektriciteit: kwh kg kwh kg Gasflessen: 2 flessen kg 2 flessen kg TOTAAL: 114 GJ kg 96 GJ kg Besparing: 18 GJ kg 16% 16% 45% Deze menukaart bespaart 16% op het energiegebruik en 45% op de CO 2 uitstoot. De maatregelen verdienen zich terug in 6,7 jaar. P a g i n a 22

23 4.3 Menukaart profiel 2 Het profiel kenmerkt zich door een gemiddelde warmtevraag. Door koude luchtstromen tegen te gaan, alle kieren en naden te dichten en extra isolatiemateriaal te plaatsen waar dat nog mogelijk is, wordt de warmtevraag verminderd. Vervolgens kan een warmtepomp de basislast voor ruimteverwarming dragen. Op piekmomenten in de warmtevraag (koude winterdagen) wordt ook de kolenkachel ingezet. Omdat er een bad aanwezig is, is een douche-wtw geen optie. Daarom wordt een zonneboiler toegepast om de tapwatervraag te verminderen. De bewoners gaan bewust met energie om en kiezen er daarom voor om aan het einde van de dag te douchen. De menukaart ziet er als volgt uit: Voorgerecht Daar waar mogelijk wordt extra isolatie aangebracht tussen de scheepshuid en de betimmering. Alle kieren en naden worden gedicht. Er worden tussendeuren geplaatst tussen de koude (stuurhut, slaapkamers) en warme ruimten (woonkamer). Het isoleren van alle warmwaterleidingen om warmteverliezen tegen te gaan. Het vervangen van alle verlichting door LED lampen. Hoofdgerecht Het vervangen van de diesel-cv ketel door een water-water warmtepomp die op het vloerverwarmingssysteem wordt aangesloten. De warmtepomp voorziet in de basislast van de verwarmingsvraag. Op piekmomenten wordt de kolen- en/of houtkachel ingezet. Nagerecht Het plaatsen van 16 zonnepanelen op het dek (8 aan elke zijde). De zonnepanelen leveren elektriciteit voor de warmtepomp. Het plaatsen van een zonneboiler van 300 liter. De boiler heeft twee warmtewisselaren en wordt zowel op de zonnecollectoren als de warmtepomp aangesloten. De collectoren worden horizontaal geplaatst op het stuurhuis, zodat de oriëntatie van het schip er niet toe doet. De kosten voor het voorgerecht worden ingeschat op euro. Voor het hoofdgerecht wordt ingeschat dat er ongeveer euro aan investeringen nodig zijn. Het nagerecht kost ongeveer euro. Daarmee komt de totale investering voor de maatregelen in deze menukaart op euro. P a g i n a 23

24 De volgende tabel geeft het energiegebruik, de energiekosten en CO 2 uitstoot voor en na het toepassen van de maatregelen in de menukaart. Oude situatie Menukaart Gebruik Kosten CO 2 Gebruik Kosten CO 2 Biodiesel: Diesel: l kg Hout (blokken): Hout (pellets): Kolen: kg kg kg kg Elektriciteit: kwh kg kwh kg Gasflessen: 4 flessen kg 2 flessen kg TOTAAL: 155 GJ kg 88 GJ kg Besparing: 67 GJ kg 43% 52% 51% Deze menukaart bespaart 43% op het energiegebruik en 51% op de CO 2 uitstoot. De maatregelen verdienen zich in 10,4 jaar. 4.4 Menukaart profiel 3 Het derde en laatste profiel kenmerkt zich door een hoge warmtevraag en veel behoefte naar comfort. Omdat de isolatiemogelijkheden zeer beperkt zijn, zal de warmtevraag hoog blijven. Een pellet CV ketel is het meest geschikt om in de comfortbehoefte te voorzien. Een warmtepomp kan onvoldoende vermogen leveren en biodiesel is kostbaar. Aansluiting op een gas- of warmtenet is ongeveer net zo kostbaar als de aanschaf van een pellet CV ketel, maar dat zijn minder duurzame oplossingen die er bovendien voor zorgen dat het schip moeilijker kan varen. De menukaart ziet er als volgt uit: Voorgerecht Het isoleren van de vloer door het plaatsen van 5 cm PIR panelen aan de onderzijde van de vloerbetimmering. Het isoleren van alle warmwaterleidingen om warmteverliezen tegen te gaan. Het dichten van alle kieren en naden. Het plaatsen van een douche-wtw om de vraag naar warm water te verminderen. Het vervangen van alle verlichting door LED lampen. Hoofdgerecht Het vervangen van de diesel-cv ketel door een pellet CV ketel die op het vloerverwarmingssysteem wordt aangesloten. Als er geen vloerverwarming is, worden alle radiatoren voorzien van een thermostaatknop (met temperatuurregeling). P a g i n a 24

25 Nagerecht Het plaatsen van 10 zonnepanelen op het dek (5 aan elke zijde) De kosten voor het voorgerecht worden ingeschat op euro. Voor het hoofdgerecht wordt ingeschat dat er ongeveer euro aan investeringen nodig zijn. Het nagerecht kost ongeveer euro. Daarmee komt de totale investering voor de maatregelen in deze menukaart op euro. De volgende tabel geeft het energiegebruik, de energiekosten en CO 2 uitstoot voor en na het toepassen van de maatregelen in de menukaart. Oude situatie Menukaart Gebruik Kosten CO 2 Gebruik Kosten CO 2 Biodiesel: Diesel: l kg Hout (blokken): kg kg kg kg Hout (pellets): kg kg Kolen: Elektriciteit: kwh kg kwh kg Gasflessen: 3 flessen kg 3 flessen kg TOTAAL: 204 GJ kg 159 GJ kg Besparing: 45 GJ kg 22% 38% 89% Deze menukaart bespaart 22% op het energiegebruik en 89% op de CO 2 uitstoot. De maatregelen verdienen zich in 8,5 jaar. P a g i n a 25

26 5. Financiering Niet iedere woonschipbewoner heeft de investeringskracht om deze maatregelen te kunnen bekostigen. Subsidie of goedkope leningen zouden een mooie mogelijkheid zijn om hierin tegemoet te komen. Bij de zonnepanelen zijn de regelingen t.a.v. deze specifieke investering benoemd. Wij hebben de volgende mogelijkheden op een rijtje gezet. 5.1 De subsidie woningisolatie De Subsidie Woningisolatie is een subsidieregeling van de Amsterdamse stadsdelen. De regeling is bedoeld om particuliere eigenaren te stimuleren hun eigen woning te isoleren. U kunt online subsidie aanvragen via deze website. Ook als u lid bent van een VvE kunt u individueel of collectief (met uw VvE) subsidie aanvragen. Het subsidiepercentage is maximaal 15 procent van de subsidiabele kosten. U komt alleen in aanmerking voor subsidie als u zelf ook investeert. Minimaal subsidiebedrag per aanvraag is 500 euro en het maximaal subsidiebedrag per particuliere woningeigenaar is euro. Aanvragen moeten voor 1 juli 2015 binnen zijn. Subsidie wordt toegekend op basis van de volgorde van binnenkomst van aanvragen. P a g i n a 26

27 5.2 Amsterdamse energielening Bijna alle bovenstaande maatregelen vallen onder deze regeling (bijv. LED-lampen niet). De kenmerken van deze lening zijn: het is een annuïteitenlening, waarbij de lener maandelijks steeds hetzelfde bedrag -de annuïteit, een combinatie van rente en aflossingen- aan de geldgever betaalt vaste looptijd van 10 jaar géén aflossingsvrije aanvangsjaren vanaf 1 januari 2015 heeft de energielening een rentepercentage van 1,05%. Dit rentepercentage geldt voor alle leningen die vanaf 1 januari 2015 worden aangevraagd. minimaal leenbedrag is 5.000,-, maximaal kan er ,- per woning geleend worden extra aflossing is altijd mogelijk 5.3 BTW verlaging Voor renovatie- en herstelwerkzaamheden geldt van 1 maart 2013 tot 1 juli 2015 het verlaagd btw-tarief (6%). Om te beoordelen of de werkzaamheden onder het lage btwtarief vallen, is het moment van afronden van de werkzaamheden bepalend. De voorwaarden om in aanmerking te komen voor het verlaagde btw-tarief zijn de volgende: Het verlaagde tarief is van toepassing op alle renovatie- en herstelwerkzaamheden die in en aan een woning (inclusief woonschepen) worden verricht; Onder renovatie- en herstelwerkzaamheden vallen: het vernieuwen, vergroten, herstellen of vervangen en onderhouden, van (delen van) de woning; Het verlaagde tarief is uitsluitend van toepassing op de arbeidskosten van de renovatie- en herstelwerkzaamheid en niet op de materiaalkosten. Onder arbeid vallen ook kosten die rechtstreeks aan de renovatie of het herstel zijn toe te rekenen, zoals de huur van apparatuur en voorrijkosten; De woning moet minimaal 2 jaar oud zijn (na eerste ingebruikneming van die woning). Nieuwbouw komt dus niet in aanmerking. De arbeidskosten voor vloer-, dak- en gevelisolatie bij woningen ouder dan twee jaar vallen onder het lage btw-tarief. Een belangrijke voorwaarde die daarbij wordt gesteld is dat de Rc-waarde (de warmteweerstand) van de scheidingsconstructie minimaal voldoet aan de eisen van het bouwbesluit. P a g i n a 27