CAROLIEN FLEDDERUS-PLAISIER (UMC UTRECHT) MIJN BAAN IS ÉÉN GROTE UITDAGING

Transcriptie

1 09 VAKBLAD VOOR MANAGERS VAN OPERATIEAFDELINGEN CAROLIEN FLEDDERUS-PLAISIER (UMC UTRECHT) MIJN BAAN IS ÉÉN GROTE UITDAGING VMS VEILIGHEIDSPROGRAMMA VOOR ZIEKENHUIZEN STERIELE VERPAKKINGEN: KENNISBUNDELING IN VOORBEREIDING UMC UTRECHT: ASSISTENTEN VERRICHTEN BELEIDSMATIGE TAKEN NIEUW HANDBOEK OVER ENDOSCOPISCHE TECHNOLOGIE

2

3 PALAMIX Optimaal mengen van botcement: Eenvoudig veilig ef ciënt* Vacuümmengsysteem VAN HERAEUS v o o r b otc e m e nt PALAMIX eenvoudig gebruik voor alle toepassingen * eenvoudig in slechts een paar stappen naar een homogeen en gebruiksklaar botcement * veilig betrouwbare vacuümcontrole door vacuümindicator aan het luchtslangetje * ef ciënt een systeem voor alle toepassingen in de gecementeerde prothesiologie door een keur aan patronen met verschillende afmetingen en speciale accessoires Heraeus Kulzer Benelux BV Postbus RZ Haarlem Nederland Tel.: +31 (0)

4 Snel op de hoogte met OK nieuws.nl Ontwikkelingen in de wereld van de OK volgen elkaar in snel tempo op. Daarom vindt u op dagelijks: het laatste nieuws interessante achtergrondverhalen agenda met vakevenementen vacatures Dé nieuwssite voor de OK: van operatieassistent tot anesthesiemedewerker en van OK-manager tot chirurg.

5 VOORWOORD wat is niet realistisch of niet meer actueel; ontwikkeling van het vak manager/leiding tegen welke obstakels lopen we aan? Vele OK... Vult u maar aan. vragen domineren onze vergadersessies. In gesprekken tijdens bestuursvergaderin- Ik nodig u uit om in de komende tijd het gen, maar ook met individuele leden, komt bestuur of mij persoonlijk te benaderen met de laatste tijd steeds de vraag naar boven onderwerpen waarvan u vindt dat deze wat de NVLO nog meer gaat doen, nu we thuishoren in het todolijstje van de NVLO. Standortbestimmung FOTO: FOTOTEAM-KENM.NL al succesvolle congressen organiseren en nu ons nieuwe blad verschijnt, nu de nieuwe, frisse en up-to-date website bijna online gaat, nu we goedbezochte NVLO-cursussen voor buitendienstmedewerkers geven, nu de landelijke bekendheid van onze vereniging groeit, nu het aantal nieuwe (jonge) Waaraan heeft u als leidinggevende nu behoefte in uw dagelijkse struggle for life, en wat verwacht u dan van een beroepsvereniging? Als u uw ideeën heeft aangegeven, hoor ik ook graag van u wat uw bijdrage is aan het uitvoeren ervan. De NVLO is een vereniging van organisatoren, coördinato- leden gestaag stijgt, nu de NVLO actief aan ren en andere proactievelingen. Wedden dat Af en toe is het goed om stil te staan. Dat diverse onderzoeken deelneemt en nu zij is u goede ideeën en inzet heeft? geldt voor vele dingen in het leven, op het geformeerd tot een beroepsvereniging? werk en privé. Het is echter ook verstandig Het bestuur en ondergetekende horen graag om een moment achterom te kijken, zodat Welnu, dat kan het bestuur u natuurlijk van u. Maar bovenal: zij rekenen op u! je weer weet waar je vandaan komt. Ver- niet allemaal vertellen. Simpelweg omdat volgens kun je de route die je hebt gekozen de vereniging meer is dan het bestuur. De Eduard Monteban, voorzitter NVLO bijstellen, of vervolgen zonder wijzigingen. vereniging, dat bent u! emonteban@nvlo.nl Onze oosterburen hebben daar een mooi woord voor: Standortbestimmung. Ik roep u daarom op om u in te zetten voor uw vereniging. Er is nog heel veel te doen. Het bestuur is ook bezig met een dergelijke Denkt u maar eens aan het uitvaardigen Standortbestimmung: wat hebben we de van richtlijnen, het opzetten van een kennis- afgelopen tijd gedaan; wat hebben we bank voor onze jonge collegae en een audit- behaald en wat niet; wat willen we nog en systeem voor OK s, het meedenken over de Nederlandse Vereniging Leidinggevenden Operatieafdeling COLOFON OK Management is het vakblad voor het management in de operatiekamer. Het wordt gemaakt in nauwe samenwerking met de NVLO, de Nederlandse Vereniging Leidinggevenden Operatieafdeling en fungeert als forum en platform voor informatieuitwisseling tussen NVLO-leden. OK Management verschijnt vier keer per jaar. OK Management biedt nieuws over het management van de OK in de meest brede zin. 2 e jaargang nummer Redactieadres Y-Publicaties / OK Management Postbus 10208, 1001 EE Amsterdam Tel: okmanagement@y-publicaties.nl Uitgever: Ralf Beekveldt Bladmanager: Menno Goosen m.goosen@y-publicaties.nl NVLO-coördinator: Annerieke de Vries Eindredactie: Marloes van Hoorn Tekstcorrectie: Marijn Mostart Beeldredactie: Menno Goosen Vormgeving: Annelies van Turnhout Druk: BalMedia Vaste medewerkers: Corina de Feijter, Cindy Lammers, Astrid van Pelt, Marieke Los, Linda van Pelt, Leonore Pulleman, Pieter Pulleman, Stan Verhaag, Maartje van der Zedde. Coverfoto: Johannes Abeling Fotografen: Johannes Abeling, Dirk van Baren, Fototeam-kenm.nl, Jos Heijnen, Robbert Hendriks, Hans Oostrum, Nationale Beeldbank, Stockxpert.com, Henk Veenstra (Henx), Edwin Wiekens en Ivonne Zijp. Advertenties: Cross Advertising Telefoon: okvakbladen@crossadvertising.nl Abonnementen en adreswijzigingen SP Abonneeservice Postbus 105, 2400 AC Alphen a/d Rijn Telefoon: info@spabonneeservice.nl Toezending van OK Management is voor NVLO-leden gratis onderdeel van hun lidmaatschap. Voor niet-leden gelden de volgende abonne ments prijzen: Jaarabonnement: 80 / Losse nummers: 20 Abonnementen buiten Nederland: 95 Alle prijzen zijn incl. btw en verzendkosten. Prijswijzigingen voorbehouden. Opzegging betaalde abonnementen: schriftelijk, uiterlijk twee maanden voor afloop van de abonnementsperiode. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd OK Management Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd door middel van boekdruk, foto-offset, microfilm of welke methode dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. 4 OK MANAGEMENT 2, JUNI 2009

6 INHOUD VMS VEILIGHEIDSPROGRAMMA Een veiligheidsmanagementsysteem en praktische tools voor tien belangrijke thema s moeten helpen de patiëntveiligheid te verbeteren. 18 STERIEL VERPAKKEN Er is nog veel onduidelijk over de verpakking van gesteriliseerde medische hulpmiddelen. De website moet uitkomst bieden. 22 OP DE WERKVLOER Het UMC Utrecht werkt met senior OK-medewerkers. Zij worden 10 procent van hun werktijd uitgepland voor beleidsmatige taken. 26 ACHTERGRONDEN BIJ ENDOSCOPIE Gebruik jij ook altijd de standaardinstelling van endoscopische apparaten? De hoogste tijd om het Handboek Endoscopische Chirurgie te lezen, aldus de auteurs Broeders en Kalisingh. EN VERDER: 06 NIEUWS 16 PORTRET NVLO-LID 28 BOEKEN De verschijning van OK Management wordt mede mogelijk gemaakt door de volgende Founding Fathers: OK MANAGEMENT 2, JUNI

7 NIEUWS Tekst: Menno Goosen VERSLAAFDE ARTSEN OP ZWARTE LIJST SNELLERE BEPALING ZIEKENHUISBACTERIE IS BETROUWBAAR Net als misdadigers zijn ook bacteriën via een DNA-profiel herkenbaar. Promovenda Risma Ikawaty van de universiteit Utrecht onderzocht de effectiviteit van DNA-profielen bij het typeren van MRSA. Als een MRSA-bacterie wordt aangetroffen, willen artsen zo snel mogelijk weten of het om een gevaarlijke, zich snel verspreidende stam gaat. Het maken van een DNA-profiel (de MVLA-methode) blijkt net zo betrouwbaar als de huidige gouden standaard (PFGE-methode), maar is sneller, goedkoper en objectiever. Artsen kunnen er binnen een dag mee vaststellen of aangetroffen MRSA-bacteriën horen bij een uitbraakstam. Met andere methodes moeten ze daar drie dagen tot wel een week op wachten. Al die tijd worden verdachte patiënten in isolatie verpleegd, terwijl dat wellicht onnodig is. Ikawaty raadt ziekenhuizen aan om MRSA via DNA-profielen te typeren. FOTO: STOCKXPERT.COM Er moet een zwarte lijst komen met de namen van medisch specialisten die in hun vorige baan slecht hebben gefunctioneerd. Daarvoor pleit de Orde van Medisch Specialisten. Het gaat bijvoorbeeld om dokters die door een drank- of drugsverslaving hun werk niet goed konden doen. De Orde heeft vorig jaar al een protocol ingesteld dat bijvoorbeeld collega-artsen kunnen volgen als ze merken dat een dokter zijn werk slecht doet. Naar schatting zijn er bij één op de twintig specialisten problemen rond het functioneren, stelt de organisatie. Volgens de woordvoerder is dat aantal net zo hoog als bij andere beroepsgroepen. TE VEEL UREN EN TE WEINIG RUST VOOR ARTS-ASSISTENT Arts-assistenten draaien te veel uren tijdens een dienst en krijgen te weinig rust. De daadwerkelijk gewerkte uren liggen door druk van bovenaf vaak hoger dan de geregistreerde. Daarnaast heeft iets meer dan de helft van de artsassistenten in de geïnspecteerde ziekenhuizen regelmatig of structureel te maken met stress op het werk. De grootste bronnen van stress zijn de hoeveelheid en zwaarte van het werk en het contact met leidinggevenden. De Arbeidsinspectie constateerde 98 overtredingen bij 26 van de 31 gecontroleerde ziekenhuizen. Het ging vooral om te lang werken, tot zelfs 21 uur achter elkaar, te weinig rust per week en te veel opeenvolgende bereikbaarheidsdiensten. De sector erkent het probleem en neemt maatregelen. De Jonge Orde heeft bijvoorbeeld een systeem aangeschaft om roosters te toetsen. De Arbeidsinspectie gaat de sector voorlichting geven om de naleving van de regels te verbeteren. Per 1 augustus 2009 wordt de wettelijk toegestane maximale werkweek voor arts-assistenten teruggebracht van 56 naar 48 uur. Minister Donner van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft een verzoek bij de EU ingediend voor een overgangsperiode van twee jaar. 6 OK MANAGEMENT 2, JUNI 2009

8 ARTSEN DIENEN MASSAAL BEZWAAR IN TEGEN EPD Een ruime meerderheid van de artsen heeft het bezwaarformulier EPD ingevuld of overweegt dit te doen. In de rol van patiënt willen zij niet worden opgenomen in het landelijke systeem. Dit blijkt uit een enquête uitgevoerd door en gepubliceerd in het tijdschrift Medisch Contact. Een derde van de artsen (31%) heeft het bezwaarformulier EPD ingevuld, een kwart (25%) van de dokters overweegt alsnog bezwaar aan te tekenen. En nog eens zeven procent zou dit hebben gedaan als bezwaar maken eenvoudiger was. Tot half maart 2009 hebben al bijna een half miljoen burgers het bezwaarformulier EPD ingevuld en verzonden. Het percentage artsen dat dit doet, blijkt meer dan het tienvoudige van gewone burgers. Vele artsen geven aan vanwege hun kijk achter de schermen geen vertrouwen te hebben in de veiligheid en betrouwbaarheid van het systeem. Hoofdredacteur van Medisch Contact, Ben Crul: Je zou het kunnen vergelijken met een kok die weet hoe het er in de keuken aan toe gaat, en daardoor niet in zijn eigen restaurant wil eten. Zo meldt één ondervraagde arts: Omdat ik deelneem aan het opzetten van het EPD in mijn eigen ziekenhuis ken ik precies de zwakke plekken en daar zijn er veel van. Het ondervraagde panel vertegenwoordigt een representatieve steekproef van Nederlandse artsen. Ruim 800 artsen vulden de enquête in, waarvan 625 hun antwoord toelichtten. Sommige artsen die het bezwaarformulier invulden, zijn wel voor de invoering van een landelijk EPD, maar niet onder deze voorwaarden. Van het totale aantal deelnemers is minder dan de helft (48%) in principe vóór invoering van een landelijk EPD, 20 procent blijft neutraal. Het artikel over het onderzoek uit Medisch Contact Te vroeg voor het landelijk EPD is te lezen op mconline/dossiers/elektronisch-patienten-dossier.htm [Bron: Medisch Contact] LOGISTIEKE OPLEIDINGEN IN DE ZORG Optimalisering van logistiek is een belangrijke uitdaging voor de zorg in de komende jaren. Daarom hebben de NVZ vereniging van ziekenhuizen, de organisatie van zorgondernemers ActiZ en de vereniging Logistiek management een samenwerkingsconvenant getekend. Zij gaan samen, met subsidie van het ministerie van VWS, een logistiek modulair opleidingenhuis ontwikkelen. Hiervoor is een project met de naam LogiZ ( Logistieke opleidingen in de Zorg ) opgezet. Met het aanbieden van de modules moet de logistieke kennis in de ziekenhuizen en van zorgondernemers in verpleging, verzorging en thuiszorg verbeterd worden. STEEKPROEF: BRANDVEILIGHEID ZIEKENHUIZEN REDELIJK OP ORDE De brandveiligheid in Nederlandse ziekenhuizen is redelijk op orde, maar kan beter. De Consumentenbond onderzocht negen willekeurig gekozen ziekenhuizen. Daarbij zijn geen ernstige misstanden aangetroffen, maar er valt nog wel het een en ander te verbeteren. Tijdens de rondgang langs de ziekenhuizen stuitte de door de Consumentenbond ingehuurde specialist onder andere op verkeerd aangegeven vluchtroutes, bedden en rolstoelen die delen van de gang blokkeerden, karren of infuusrekken voor de nooduitgang, deuren die de verkeerde kant op draaien en een niet gekeurde brandblusser. Het gaat vaak om kleine punten, maar als er paniek uitbreekt bij brand en het zicht is verminderd door rook, zijn ook kleine dingen belangrijk. In de Gezondgids van april staat een uitgebreid overzicht van de bevindingen. Omdat de steekproef in een beperkt aantal ziekenhuizen en op een selectie van afdelingen is gedaan, is het niet FOTO: STOCKXPERT.COM mogelijk om conclusies trekken over de brandveiligheid van Nederlandse ziekenhuizen in het algemeen. Wel pleit de Consumentenbond op basis van de resultaten voor een scherpere naleving van de brandveiligheidseisen. Enkele betrokken ziekenhuizen hebben inmiddels maatregelen genomen of veranderingen aangekondigd naar aanleiding van dit onderzoek. OK MANAGEMENT 2, JUNI

9 NIEUWS RAPPORT MINIMAAL INVASIEVE CHIRURGIE BESCHIKBAAR ONCOLOGIE WEBTELEVISIE VOOR DE MEDISCHE PROFESSIONAL Quadia Web TV introduceert het eerste internet televisiekanaal voor medische professionals over de behandeling van kanker. Iedereen met een BIG-registratie kan zich kosteloos voor Oncologie TV aanmelden. De programma s en nascholingen op Oncologie TV worden geproduceerd in nauwe samenwerking met een onafhankelijke medische redactieadviesraad bestaande uit dr. ir. Koos van der Hoeven, (Internist oncoloog) voorzitter NVMO (Nederlandse Vereniging voor Medische Oncologie). Prof. dr. Pieter Postmus (longarts), VUMC Amsterdam. Prof. dr. Peter Mulders (uroloog), UMC St Radboud Nijmegen. Prof. dr. Emiel Rutgers (borst, chirurgie), AvL Amsterdam. Prof. dr. Suresh Senan (radiotherapie), VUMC Amsterdam. En Prof. dr. Cees Punt (intern, colorectaal), UMC St Radboud Nijmegen. WIBAZ (de Werkgroep Instrumentatie Beheer Academische Ziekenhuizen) en NVKF (de beroepsvereniging van de klinisch fysici in Nederland) hebben een gezamenlijk rapport uitgebracht. Het geeft zowel ziekenhuizen als overkoepelende verenigingen handvatten voor de kwaliteitsborging van instrumenten en apparatuur die worden gebruikt bij minimaal invasieve chirurgie. Het rapport is te downloaden op en CHIRURGISCHE INGREEP VOOR 64 PROCENT DEBET AAN ONBEDOELDE SCHADE PATIËNT Verkeerde chirurgische ingrepen zijn voor 64 procent verantwoordelijk voor onbedoelde schade die patiënten oplopen in ziekenhuizen; 36,5 procent van deze ingrepen was meer dan waarschijnlijk vermijdbaar en 4,3 procent zeker. Van alle vermijdbare schade kan 73 procent in verband worden gebracht met een inadequate of te late ingreep of behandeling, terwijl de diagnose juist was. Dat meldt het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde in een onderzoek naar patiëntveiligheid. De meeste onbedoelde schade bij de snijdende specialismen ontstond binnen de algemene chirurgie. Bij 2 procent van de patiënten was er een blijvende gezondheidsbeperking, en bij 8 procent had de onbedoelde schade mogelijk mede bijgedragen aan het voortijdig overlijden van de patiënt, aldus de onderzoekers. Binnen de vaatchirurgie droeg 14 procent van de onbedoelde schade waarschijnlijk mede bij aan het overlijden van de patiënt. Blijvende gezondheidsbeperkingen traden relatief vaker op bij schades binnen de vaatchirurgie, gynaecologie, plastische chirurgie en anesthesiologie. In het algemeen leidde de onbedoelde schade bij gemiddeld 5 procent van de patiënten tot permanente gezondheidsbeperkingen, zoals abnormaal lage bloeddruk na een operatie met als gevolg een herseninfarct en schade aan de hartspier. De onderzoekers benadrukken dat het tijdig vragen van hulp van collega-chirurgen en betere supervisie en training van artsen in opleiding tot specialist nuttig kunnen zijn. Ook moeten chirurgen zich niet laten opjagen tijdens de operatie door tijdnood en drukte. (Bron: Zorgpers + Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde) 8 OK MANAGEMENT 2, JUNI 2009

10 INSPECTIE ZORG IS VEEL TE NEGATIEF De harde toon van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) schrikt talentvolle jongeren af van een carrière in de zorg. Dat zegt directeur Gita Gallé van de Nederlandse vereniging van ziekenhuizen. Het werkt ontzettend demotiverend dat de IGZ alleen de nadruk legt op wat fout gaat in de zorg. De Inspectie zegt dat het noodzakelijk is misstanden in de zorg aan de kaak te stellen. Problemen worden zo sneller aangepakt, waardoor de zorg veiliger wordt. Mensen kunnen door de hausse aan slechte berichten over IC s, operatiekamers en gebrekkige samenwerking tussen artsen echter verontrust raken. Door alle kritische rapporten lijkt het inderdaad alsof in de zorg meer fouten worden gemaakt, aldus hoofdinspecteur Patiëntveiligheid Jan Vesseur. Maar dat is niet zo. Vroeger was het minder zichtbaar. De IZG schiet hierin echter door, meent Willem van der Ham, voorzitter van de Orde van Medisch Specialisten. De Inspectie dreigt haar gezag in de medische wereld te verliezen. Een inspectie die keer op keer heel boude uitspraken doet over ondermaatse zorg, wordt op een gegeven moment niet meer gedekt door de beroepsgroep. Dit is wel noodzakelijk om verbeteringen in de zorg door te voeren. Het zijn immers de artsen en verpleegkundigen die hiervoor moeten zorgen en op wie de patiënt blindelings moet kunnen vertrouwen. (Bron: Het Parool) NIEUWE DBC S BETER MEDISCH HERKENBAAR In het nieuwe dbc-systeem DOT ( dbc s op weg naar transparantie ) worden de huidige dbc s vervangen door circa drieduizend zorgproducten. Momenteel zijn er zo n dertigduizend dbc s in gebruik. De nieuwe zorgproducten zijn beter herkenbaar voor medisch specialisten, zorgverzekeraars en patiënten. Minister Klink stuurde hierover een brief naar de Tweede Kamer. De kosten van de nieuwe zorgproducten zijn een betere weergave van de geboden zorg. Daarmee levert het systeem begrijpelijke facturen op. Ook wordt het administratieve proces eenvoudiger en beter controleerbaar, zodat de kans op fouten afneemt. De instellingen en medisch specialisten starten vanaf 1 juli 2009 met registreren volgens de nieuwe dbc-systematiek is een overgangsjaar: zorgaanbieders registreren dan al volgens het nieuwe systeem, maar declareren nog in het huidige. Vanaf 2011 gaan instellingen en medisch specialisten op basis van deze nieuwe zorgproducten declareren bij de verzekeraars. NIEUWE WEBSITE: Uitgeverij Y-Publicaties heeft het initiatief genomen om te lanceren. Een website met nieuws voor iedereen die werkzaam is op de OK: van operatieassistent tot anesthesiemedewerker en van ok-manager tot chirurg. Op de site vindt u onder andere het laatste nieuws, interessante achtergrondverhalen, vacatures, een poll en een agenda met belangrijke vakevenementen. Op de site kunt u zich aanmelden voor de gratis nieuwsbrief. Dan ontvangt u het laatste oknieuws vanzelf in uw mailbox. FOTO: STOCKXPERT.COM OK MANAGEMENT 2, JUNI

11 VMS VEILIGHEIDSPROGRAMMA AL VIER THEMA S IN GANG Een veiligheidsmanagementsysteem en praktische tools voor tien thema s moeten helpen om de patiëntveiligheid te verbeteren. Brigit Heemskerk van het VMS Veiligheidsprogramma over de laatste ontwikkelingen. TEKST: LEONORE PULLEMAN Door veiliger te werken kan het aantal incidenten in ziekenhuizen met 75 procent omlaag. Dat stelde Rein Willems, CDA-politicus en voormalig president-directeur van Shell Nederland, in het rapport Hier werk je veilig of je werkt hier niet (2004). Dit schreef hij in het kader van het programma Sneller Beter van het ministerie van VWS. In het rapport is te lezen dat een instelling goed zicht moet hebben op de zorgprestaties om veiligheid systematisch te kunnen managen. Ook moet zij over een cultuur beschikken waarin slechte uitkomsten niet worden geaccepteerd. Bovendien moeten er goede interventiemogelijkheden beschikbaar zijn. De conclusies van Willems werden gedeeld door toenmalig minister Hans Hoogervorst. Sindsdien moeten ziekenhuizen de veiligheid van de zorgverlening managen met behulp van een veiligheidsmanagementsysteem (VMS). Dit bestaat uit een systematische risicoanalyse, een systeem voor incidentmelding en een verbeterproces. Onderzoek van EMGO-Nivel stelde dat zo n systeem onbedoelde en vermijdbare schade met 50 procent moet kunnen reduceren. KADERS SCHEPPEN Het VMS Veiligheidsprogramma is een samenwerkingsverband tussen vijf initiatiefnemers zonder enig commercieel belang. Dit zijn de NVZ vereniging van ziekenhuizen, de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra, de Orde van Medisch Specialisten, Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland en het Landelijk Expertisecentrum Verpleging en Verzorging. Het partnerschap wordt voor een deel gesubsidieerd door VWS, maar de partners dragen zelf ook financieel bij. Bioloog en gezondheidswetenschapper Brigit Heemskerk is programmamanager van het VMS Veiligheidsprogramma. Ze werkte zes jaar in academische ziekenhuizen, in meerdere 10 OK MANAGEMENT 2, JUNI 2009

12 GEZET functies. Daarna stapte ze over naar de Orde van Medisch Specialisten en zette het project VMSzorg op, de voorloper van het VMS Veiligheidsprogramma. Afgelopen zomer schreef ze het nieuwe projectplan en werd ze tevens programmamanager. Heemskerk: Ons doel is tools maken, kaders scheppen voor normeringen om zo snel mogelijk verbeterstappen te zetten met elkaar. In plaats van dat elk ziekenhuis afzonderlijk moet uitzoeken hoe je met infecties na een operatie moet omgaan. DE NTA 8009 De eerste stap was het beantwoorden van vragen. Heemskerk: Wat is een VMS? Hoe vul je dat concreet in? Hoe kun je het implementeren? Vervolgens zijn negen pilotziekenhuizen benaderd. Dit resulteerde in een document met basiseisen van een VMS, genaamd de Nederlands Technische Afspraak Naast dit normatieve document hebben we ook producten gemaakt waarmee de ziekenhuizen de reductie kunnen realiseren. Er zijn draaiboeken, keuringsmodules en dergelijke ontwikkeld, die direct gebruikt kunnen worden. Als je ook aantoonbaar schade wilt reduceren, aldus Heemskerk, zul je je meer op de inhoud moeten gaan richten. Dat is ook voor de professional interessanter. Zo ontstonden de tien thema s van het VMS Veiligheidsprogramma rondom terreinen waar aantoonbaar verbeteringen te realiseren zijn. Het programma loopt tot december EXPERTTEAM Bij elk van de tien thema s (zie kader) horen meerdere themaconferenties. Bovendien zijn voor de thema s doelstellingen vastgesteld en interventies en indicatoren geformuleerd door een expertteam dat past bij het thema. Het expertteam rond wondinfecties bijvoorbeeld bestaat uit ziekenhuishygiënisten, verpleegkundigen, medisch specialisten enzovoort. In het expertteam Voorkomen van wondinfecties na een operatie zijn de doelstellingen gebaseerd op gegevens van PREZIES (PREventie van ZIEkenhuisinfecties door Surveillance). Heemskerk: We hebben gekeken naar de infectiepercentages van een aantal ingrepen: waar liggen de infectiepercentages het hoogst, welke laten de grootste variatie in infectiepercentage zien en wat is het volume van die ingrepen? Zo zijn dertien indicatoringrepen geselecteerd, waaruit ziekenhuizen kunnen kiezen. Ze kiezen er in totaal vijf, verdeeld over drie specialismen. Waarom ziekenhuizen maar vijf van de dertien ingrepen kiezen? Als het lukt om bij vijf verschillende ingrepen goede resultaten te boeken, verwachten de experts, heeft het ziekenhuis de slag te pakken en lukt het ook bij andere ingrepen. INTERVENTIEBUNDEL Het VMS Veiligheidsprogramma werkt met bundels, maatregelen die gecombineerd ingevoerd dienen te worden. Het thema Voorkomen van wondinfecties na een operatie bestaat uit één bundel met de volgende interventies: hygiënediscipline (plus reduceren van deurbewegingen tijdens de ingreep); antibioticaprofylaxe (het juiste middel op het juiste tijdstip); niet preoperatief ontharen (maar op het OK-complex met een tondeuse); perioperatieve normothermie (afkoelen van de patiënt voorkomen). Brigit Heemskerk, programmamanager van het VMS Veiligheidsprogramma. FOTO: RENÉ VERLEG FOTOGRAFIE OK MANAGEMENT 2, JUNI

13

14 Voor het ontwikkelen van de wondinfectiebundel zijn de ervaringen uit Sneller Beter meegenomen. Heemskerk: Een deel van de experts uit dat programma zit ook in ons expertteam. We hebben infecties besproken, de literatuur erbij gezocht en discussie gevoerd over wat zinvol was. Zo hebben we bijvoorbeeld normothermie en de deurbewegingen meegenomen als disciplinemaatregel. Bij dit soort zaken is het belangrijk dat de betrokkenen er elke keer tijdens het opereren op gewezen worden. Als ondersteuning bij de implementatie is een praktijkgids te downloaden van de site Op deze website wordt binnenkort ook een productenportaal gelanceerd, waar voor OK-managers van alles te bestellen is. Praktijkgidsen, maar ook illustraties voor scheren en deurbewegingen. Daarvan kunnen grote posters gedrukt worden om op te hangen in het OK-complex. Zo krijgt het Veiligheidsprogramma een gezicht, en managers kunnen de site gebruiken voor de communicatie erover. DATA VERSTREKKEN Door de bundel van interventies gecombineerd in te voeren en een hoge compliance in het ziekenhuis, kan het risico op postoperatieve wondinfecties (POWI s) sterk gereduceerd worden. Heemskerk benadrukt dat het operatieteam de maatregelen dan bij zo veel mogelijk patiënten en zo volledig mogelijk moet toepassen. Vanuit PREZIES kunnen deelnemende ziekenhuizen vervolgens exact terugkrijgen wat hun compliance is. Wie aan het programma meedoet, verstrekt ook gegevens, zodat wij kunnen kijken hoe we het landelijk doen met elkaar. Het is goed dat we als sector kunnen laten zien dat we verbeterslagen maken, zodat dit via de media ook bij het publiek terechtkomt. Overigens publiceren we de resultaten alleen geaggregeerd. Ze zijn dus nooit te herleiden naar een ziekenhuis. DRUK BEZIG De programmamanager legt uit dat het nog te vroeg is om resultaten te melden. We hebben de POWI-conferentie op 26 maart gehouden. De ziekenhuizen zijn er nu druk mee bezig. We merken dat ze bezig zijn om automatische deurtellers te plaatsen, om uit te dokteren hoe ze het best bij patiënten de temperatuur kunnen meten, hoe het scheren op het OKcomplex kan gebeuren in plaats van op de afdeling. Op de conferentie bleek juist over dit laatste punt veel verbazing te bestaan. Er was zelfs discussie over. Nu horen we terug van OKmanagers dat die weerstand in de praktijk erg meeviel. In die ziekenhuizen is het scheren nu niet meer verdeeld over allerlei verpleegkundigen, maar is het een standaardprocedure op de OK geworden; waar bovendien de chirurg kan beoordelen of scheren van het operatiegebied echt noodzakelijk is. De thema s 1 tot en met 4 zijn in gang gezet. Heemskerk vertelt dat na de zomer nog een belangrijk thema voor operatiekamers klaar is, namelijk nummer 7: Voorkomen van onnodig pijn lijden. En met thema 9, Voorkomen van verwisseling van en bij patiënten, zijn de expertteams nu volop bezig. DE TIEN THEMA S VAN HET VMS VEILIGHEIDSPROGRAMMA 1 voorkomen van wondinfecties na een operatie (POWI); 2 voorkomen van lijnsepsis en behandeling van ernstige sepsis (bloedvergiftiging); 3 vroege herkenning en behandeling van de vitaal bedreigde patiënt; 4 medicatieverificatie bij opname en ontslag; 5 voorkomen van onbedoelde vermijdbare schade bij oudere patiënten; 6 voorkomen van sterfte ten gevolge van een hartinfarct; 7 voorkomen van onnodig pijn lijden door patiënten; 8 voorkomen van incidenten bij het bereiden en toedienen van high-risk medicatie; 9 voorkomen van verwisseling van patiënten en bij patiënten; 10 voorkomen van nierinsufficiëntie bij gebruik van contrastmiddelen en medicatie. (Bron: PRAGMATISCH VERBETEREN OK-managers moeten volgens de programmamanager beseffen dat zij ook een voorbeeldrol vervullen in de openheid over patiëntveiligheid. Dat ze zich moeten verdiepen in het melden van incidenten, in het analyseren van de manier waarop deze hebben kunnen ontstaan. Niet: wie heeft het gedaan?, maar: wat is er gebeurd en hoe kunnen we dat voorkomen?. Het is belangrijk voor het VMS dat risico s van processen in kaart gebracht worden, vindt Heemskerk. Hier spelen OK-managers een grote rol. Ze kunnen enkele risicovolle processen selecteren, bijvoorbeeld één of twee per jaar, en die met een team analyseren: wat kan er nu misgaan, hoe vaak gaat het bij ons mis, en als het misgaat, hoe erg is dat dan? Op basis daarvan kun je verbetertrajecten opzetten. Probeer daarbij de verbeteringen niet te ingewikkeld te maken. Niet alle verbeteringen hoeven grootschalig met een team en een projectplan te worden opgezet. Het kan ook zijn dat je de checklist aanpast en test met een enkele chirurg en operatieassistent. Zo kun je op een heel kleinschalige, pragmatische manier verbeteringen stap voor stap realiseren. OK MANAGEMENT 2, JUNI

15 CAROLIEN FLEDDERUS-PLAISIER: MIJN BAAN IS

16 PORTRET NVLO-LID ÉÉN GROTE UITDAGING De 31-jarige Carolien Fledderus-Plaisier is sinds twee jaar locatiemanager bij het UMC Utrecht op het OK-complex van het Wilhelmina Kinderziekenhuis (WKZ). De uitdaging nooit schuwend, heeft ze tot nu toe een opmerkelijke loopbaan: van verpleegkundige, via beleidsadviseur van de raad van bestuur, naar baas van de OK. TEKST: MARIEKE LOS FOTO: JOHANNES ABELING Ik heb sterk de behoefte aan steeds weer nieuwe uitdagingen, al van jongs af aan. Tijdens mijn opleiding hbo-v merkte ik dat ik die uitdaging miste. Bovendien realiseerde ik me dat ik de verpleging een prachtig vak vond, maar dat ik meer wilde met mijn loopbaan. In mijn derde jaar verpleegkunde ben ik er een studie bij gaan doen: Beleid en Management Gezondheidszorg (BMG) aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Ik wilde die loopbaan namelijk wel in de zorg. Als klein meisje wilde ik al zuster worden en die interesse is altijd gebleven. Toen ik in 2002 als verpleegkundige aan het werk ging op de afdeling Hematologie van het UMC Utrecht, moest ik nog twee jaar BMG studeren. Nu zou ik niet meer weten hoe ik het zou moeten doen, maar toen werkte die combinatie prima. Op een gegeven moment past alles in je levensritme. Ik had zelfs nog tijd voor leuke dingen. Gelukkig was mijn werkgever flexibel. Ik werkte 90 procent en kon mijn uren zo indelen, dat ik wat minder in het ziekenhuis werkte als ik examens had, terwijl ik tijdens vakanties vaker werd ingeroosterd. BELEIDSADVISEUR RAAD VAN BESTUUR Toen ik klaar was met mijn opleiding in Rotterdam, in 2004, ben ik gaan werken als beleidsadviseur voor de raad van bestuur van het UMC Utrecht. Ik hield me vooral bezig met de kwaliteit van zorg en de patiëntveiligheid. Dat was een ontzettend interessante en leerzame tijd. Het UMC Utrecht is pionier in Nederland als het gaat om patiëntveiligheid, bijvoorbeeld met het Kenniscentrum Patiëntveiligheid. Ik was, samen met Ian Leistikow, staflid van de raad van bestuur, nauw betrokken bij de ontwikkeling van het huidige patiëntveiligheidsbeleid van het ziekenhuis. Daarnaast was ik secretaris van de MIP-commissie voor melding van incidenten. Vanuit mijn beleidspositie leerde ik alle zorgdivisies van het ziekenhuis kennen. In 2007 zocht men een locatiemanager voor het OK-complex van het WKZ. Dat complex heeft zes operatiekamers en een hartkatheterisatiekamer. Alle operaties van kinderen van 0 tot 18 jaar en de obstetrie-ingrepen worden daar gedaan. De OK-afdeling van het WKZ heeft meer dan zesduizend patiënten per jaar. Ik dacht toen: ik heb het adviseren gedaan, nu wil ik het leidinggeven wel proberen. Regelen zat al vroeg in mijn bloed en leidinggeven leek me al lang interessant. Er was maar één manier om erachter te komen of het ook echt wat voor mij was: doen. VERPLEEGKUNDIGE Als locatiemanager van het OK-complex ben ik eindverantwoordelijke voor alle processen op de OK. Van planning tot materiaal, van personeel tot budget. Het patiëntveiligheidsbeleid valt daar ook onder. Die link met patiëntveiligheid blijf ik houden. Ik ben ook voorzitter van de veiligheidscommissie van de divisie Perioperatieve Zorg en Spoedeisende Hulp, waaronder de OK in het WKZ valt. Het feit dat ik verpleegkundige ben en geen OK-opleiding heb gevolgd, zie ik nauwelijks als een beperking. Soms is het wat lastig. Ik doe er af en toe wat langer over om OK MANAGEMENT 2, JUNI

17 Single incision. Single port. Simple choice. The SILS Port allows surgeons multiple instrument access through a single incision, offering a less invasive option in a range of laparoscopic procedures. Minimally invasive surgery. Minimized. silsport.com Covidien holds training programs on advanced laparoscopic surgery, including SILS procedures. Contact Covidien for more information. Covidien Nederland B.V. Hogeweg 105, 5301 LL Zaltbommel Postbus 2205, 5300 CE Zaltbommel Telefoon +31 (0) Fax +31 (0) infonl@covidien.com

18 een proces helemaal te doorgronden. En ik kan niet even snel inspringen op de OK. Dat zou eigenlijk ook niet nodig moeten zijn, maar zou in de praktijk heel soms wel eens handig zijn. Aan de andere kant zie ik voordelen van mijn afwijkende achtergrond: ik kijk vaak met een andere blik een frissere zou je kunnen zeggen naar bepaalde processen of situaties. Of ik als intermediair tussen verpleging en OK een belangrijke functie bekleed, dat moeten andere mensen beoordelen. Ik zie wel dat de contacten tussen verpleging, medisch specialisten en de OK heel laagdrempelig zijn bij ons. In het UMC Utrecht werken we met een duaal management. Dat wil zeggen dat naast mij in de organisatie een medisch afdelingshoofd staat, een kinderanesthesioloog. Gezamenlijk zijn we verantwoordelijk voor het hele reilen en zeilen. IEDERE DAG LEREN Na twee jaar kan ik volmondig met ja antwoorden als je me vraagt of deze leidinggevende functie me bevalt. Ik ben erg enthousiast; de afwisseling is leuk. Ik ben betrokken bij de organisatie, die ik al goed kende vanuit mijn vorige functies. Verder biedt het UMC Utrecht alle ruimte voor ontwikkeling. Daardoor leer ik nog iedere dag. Ik kan aankomen met leervragen en ontwikkelingsvragen. Hierdoor vind ik ook iedere dag de uitdaging die ik zo belangrijk vind. Ook voor de ontwikkeling van mijn medewerkers is alle ruimte. Zo zijn we onlangs gestart met een project waarbij medewerkers een seniorfunctie kunnen krijgen, waardoor ze een deel van hun tijd gaan werken voor beleidsmatige projecten (zie ook pagina 22, red.). Ze steunen dan de locatieleiding en de teamleiders bij beleidsontwikkelingen. Het is een functiedifferentiatie naar boven, en goed voor de ontplooiing en ontwikkeling. Bovendien is het voor ons als leiding interessant om bijgestaan te worden door mensen uit de praktijk. ik bijvoorbeeld aan opleidingen en ontwikkelingen, aanbestedingen en patiëntveiligheid. VERWONDEREN De zorg blijft me boeien. Maar er zijn ook dingen waarover ik me kan verwonderen. Dat zijn zaken waarvan ik vind dat ze anders zouden moeten, maar die ik met geen mogelijkheid voor elkaar krijg. De praktijk is soms weerbarstiger dan ik dacht. Neem het fenomeen tijd. Om de schaarse OK-capaciteit optimaal te benutten, is het belangrijk dat iedereen op tijd aanwezig is. Dat blijkt voor velen moeilijk te zijn. Door de verschillende belangen van met name de medisch specialisten is het niet altijd mogelijk hen op hetzelfde tijdstip op de OK te hebben. Het blijft dus een uitdaging de beschikbare OK-tijd zo efficiënt mogelijk te benutten. Handen wassen, ook zoiets. In de media is er veel om te doen geweest. In het dagelijks leven blijkt discipline niet altijd gemakkelijk. Ik blijf de mensen confronteren met hun eigen gedrag. Het is niet altijd leuk, agentje spelen. Maar cultuurveranderingen erdoor krijgen is vooral een kwestie van een lange adem. En laten we wel wezen: we hebben op het gebied van patiëntveiligheid de afgelopen jaren al gigantische slagen gemaakt. MINDER LEUKE KANTEN Natuurlijk zitten er ook aan deze baan minder leuke kanten. Bijvoorbeeld dat je soms niet de tijd hebt om dingen af te maken zoals jij zou willen. Daarbij ben je in zo n grote organisatie afhankelijk van veel anderen en veel ontwikkelingen. Neem de implementatie van de time-outprocedure. We hebben ervoor gekozen dat we in het hele UMC Utrecht een eenduidig beleid voeren ten aanzien van die procedure. Maar met drie OK-locaties met drie zo verschillende karakters loop je tegen grenzen aan. Verder merk ik dat ik door de waan van de dag de dingen soms niet zo zorgvuldig kan doen als ik zou willen. Dan merk ik bijvoorbeeld dat ik niet helemaal kan voldoen aan de verwachtingen van de medewerkers. Ik merk dat het op de loer ligt om de aandacht en tijd voor hen te offeren als ik het heel druk heb met andere zaken. Daar waak ik wel voor. Het grote voordeel is dat ik nauw samenwerk met de managers van de andere locaties en met heel betrokken teamleiders. We verdelen veel taken en spreken af wie wat onder zijn hoede neemt. Dan denk OK MANAGEMENT 2, JUNI

19

20 STERIELE VERPAKKINGEN NOG VEEL DISCUSSIE, MAAR KENNISBUNDELING IN DE MAAK Er bestaan veel Nederlandse richtlijnen en meerdere Europese normen voor de verpakking van gesteriliseerde medische hulpmiddelen. Toch steken steeds weer dezelfde vragen over deze middelen de kop op. Een soort wiki moet uitkomst bieden. TEKST: FRANK VAN WIJCK FOTO S: EDWIN WIEKENS Over verpakkingen voor gesteriliseerde medische hulpmiddelen raken de hoofden CSA en de deskundigen steriele medische hulpmiddelen nooit uitgepraat. Toch gebeurt dit verpakken eigenlijk nog op dezelfde manier als toen ik in 1983 voor het eerst op een CSA kwam, zegt Philip de Vries, werkzaam als ziekenhuisapotheker en deskundige steriele medische hulpmiddelen in het UMC Utrecht. Maar het is blijkbaar een onderwerp waarover we steeds weer in discussie willen gaan, vervolgt hij. Ook op de relevante websites voor de beroepsgroepen zie je er steeds weer vragen over. En op ebay worden zelfs oude sterilisatieverpakkingen als memorabilia aangeboden. Het Nederlands Normalisatie-instituut (NEN) bleef niet achter in deze voortdurende discussie en organiseerde recentelijk het symposium Steriliteit: laten we praten over verpakkingen, samen met de Centrale Sterilisatie Club (CSC) en de Vereniging van Deskundigen Steriele Medische Hulpmiddelen (VDSMH). En dat is begrijpelijk; de manier waarop de CSA medische hulpmiddelen verpakt mag dan min of meer hetzelfde zijn gebleven, daaromheen is veel veranderd. Ten eerste verjongt het personeel op de CSA voortdurend, zodat kennis steeds opnieuw moet worden overgedragen en steeds opnieuw vragen worden gesteld. Ten tweede zijn er in de loop der jaren nieuwe verpakkingsmaterialen en -concepten bij gekomen. En ten derde is voor dit aandachtsgebied Nederlandse regelgeving en Europese normering ontwikkeld. Ten vierde bestaat de CSC in 2009 veertig jaar en de VDSMH tien jaar. Het initiatief van het NEN om een symposium te organiseren over verpakkingen, voorzag dan ook op verschillende niveaus in een behoefte. De zaal was met tachtig mensen goed gevuld, en de discussie die zij na de lezingen voerden, was af en toe bepaald fel. DRIE SOORTEN De tijden van het bruine kraftpapier waaraan de gebruikers nogal eens hun vingers openhaalden, liggen ver achter ons. Tegenwoordig hebben CSA s de keuze uit drie soorten verpakkingsmateriaal: reusable sterilisatiecontainers, disposable inpakvellen (van nonwoven of crêpepapier), en laminaatzakken of laminaat op rol. De fabrikanten gebruiken de mooiste namen, maar dit is het wel zo n beetje, stelde Peter Belgraver, hoofd CSA van het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis in Amsterdam, op het congres. Belgraver hield de aanwezigen een spiegel voor. De houdbaarheidsdatum van verpakkingsmateriaal dat het ziekenhuis aangeleverd krijgt, staat op de transportverpakking. Als je als ziekenhuis de doos eraf haalt om het materiaal in het magazijn op te slaan, moet je eigenlijk omlabelen, zei hij. Maar wie doet dat nog? Het publiek zweeg, maar het antwoord was duidelijk: in veel ziekenhuizen gebeurt dit omlabelen niet meer. Toch ligt het maar net aan de opslagcondities in het steriele magazijn temperatuur, vochtigheid, blootstelling aan direct zonlicht of de oorspronkelijk door de leverancier aangegeven houdbaarheidsdatum in de praktijk reëel is. OK MANAGEMENT 2, JUNI

21 RICHTLIJNEN EN NORMEN De discussie over verpakkingsmaterialen is niet nieuw, maar keert wel steeds terug. Aan de ene kant is dit door de steeds nieuwe aanwas van de CSA wel logisch. Maar aan de andere kant hebben we wel een flinke stapel Nederlandse richtlijnen waarop we kunnen terugvallen als de antwoorden op vragen over deze materialen onduidelijk blijven. We hebben R 3290 voor sterilisatietape, R 3280 voor sealapparatuur, R 3270 voor dust covers, R 3251 en R 3252 voor verpakking voor hergebruik en R 3210 voor het verpakken van te steriliseren medische hulpmiddelen. Daarbovenop hebben we nog eens de Europese normen EN 868-serie en EN ISO deel 1 en 2. Maar misschien is het juist die veelheid aan literatuur die ervoor zorgt dat altijd maar discussie over het onderwerp blijft bestaan. Een praktisch standaardhandboek over verpakking en verpakken ontbreekt, zegt De Vries van het UMC Utrecht. En dat zou er eigenlijk wel moeten zijn. STERILISATIECONTAINERS De discussie op het congres vloog alle kanten op. Toch stonden twee onderwerpen centraal: het gebruik van de sterilisatiecontainer als verpakking en de vraag of het mogelijk en wenselijk is om een dubbele verpakkingslaag in één handeling aan te brengen. Om te beginnen de sterilisatiecontainer. Clemens van Hooft, die een presentatie verzorgde namens B. Braun Aesculap, stelde dat sterilisatiecontainers in Nederland nauwelijks gebruikt worden als verpakkingsmateriaal, maar dat in Duitsland 90 procent van alle te steriliseren medische hulpmiddelen in sterilisatiecontainers gaat. Als voordelen van containers noemde hij de grote mate van flexibiliteit vanwege de modulaire opbouw. Bovendien zijn ze veilig in transport, kennen ze een korte verpakkingstijd en een hoge beschermingsgraad, zijn ze onderhoudsvrij en duurzaam, en maken ze aseptische voorbereiding op de OK mogelijk, zei hij. En ze kunnen een drukverandering van 30 bar/min. doorstaan, terwijl in de sterilisator in de praktijk slechts een drukverandering van 10 bar/min. wordt gehaald. Dat deze containers in Nederland nauwelijks worden toegepast, heeft volgens Van Hooft veel te maken met het feit dat een CSA niet zomaar kan overstappen op containers. De afdeling moet dan ook beschikken over een faciliteit om ze te reinigen, stelde hij. Voor een bestaande CSA is het niet zo eenvoudig om daarin te voorzien. De discussie die vervolgens ontstond, kwam uiteindelijk neer op slechts één facet van het werken met sterilisatiecontainers: is het nu wel of niet noodzakelijk hierin een binnenverpakking te gebruiken? Het antwoord van de containerfabrikant verklaart in ieder geval voor een deel waarom de discussie over verpakkingen altijd blijft bestaan. Het luidt namelijk: een binnenverpakking mag, maar hoeft niet, en voor de aseptische presentatie op de OK is het niet nodig. Het is dus maar net wat de gebruiker zelf wil. Een aantal gebruikers stelde overigens wel dat het moeilijk is de inhoud op aseptische wijze uit de container te halen. INSTRUMENT TOETSINGSCRITERIA VERPAKKINGSCONCEPTEN René Vis was voorzitter van de Centrale Sterilisatie Club toen hij in 2000 de aanzet gaf tot het instrument Toetsingscriteria verpakkingsconcepten. Tijdens het NEN-congres bleek vrijwel niemand van de aanwezigen dit instrument te kennen. Toch is het een waardevol hulpmiddel voor de CSA, omdat het helpt om te beoordelen of het kwaliteitssysteem van deze afdeling op het punt van verpakken voldoende gewaarborgd is. Het instrument biedt een mogelijkheid om de verpakking te volgen gedurende alle stappen in het ziekenhuis en levert daarmee een bijdrage aan het werken volgens EN ISO en 2. Slechts een handvol mensen in de zaal heeft deze norm gelezen, stelde Vis vast. Toch heeft iedere CSA ermee te maken. En die norm is een grotere uitdaging dan we ons realiseren. Het instrument is te vinden op 20 OK MANAGEMENT 2, JUNI 2009

22 ONE STEP Over de (on)wenselijkheid van het in één handeling aanbrengen van twee verpakkingslagen bestaat al veel langer discussie. Kimberly-Clark bracht deze mogelijkheid in Nederland in 1998 onder de aandacht door het One Stepconcept te introduceren: twee aan de randen thermisch aan elkaar gesealde verpakkingslagen, waarin de te steriliseren medische hulpmiddelen in één handeling dubbel kunnen worden verpakt. De achterliggende gedachte was dat met de introductie van het nonwoven verpakkingsmateriaal de hele redenering achter het dubbel verpakken feitelijk achterhaald was geworden, gelet op de goede kwaliteit van dat materiaal. Maar die gedachte ging voorbij aan een ander aspect van het verpakken in twee lagen, namelijk de mogelijkheid om een hulpmiddel dat in twee lagen is verpakt op de OK aseptisch te presenteren. Hoewel de discussie erover nooit tot een duidelijke conclusie heeft geleid, begonnen andere aanbieders van verpakkingsmaterialen het concept al snel te kopiëren. Een aantal CSA s ging het toepassen in de praktijk. Het argument van de hoofden CSA was dat de OK liever slechts één verpakkingslaag verwijdert omdat dit het aantal luchtwervelingen reduceert. AFWIJKEN VAN DE NORM Hoewel er veel internationale normen zijn verschenen voor verpakkingsmaterialen en -vormen, bestaat er geen internationale norm voor de verpakkingsmethode. Aangenomen werd dat zo n normering na de introductie van de zogeheten eenfaseverpakking vanzelf zou opschuiven richting deze nieuwe mogelijkheid. Groot was dan ook de verbazing toen bleek dat de nieuwe richtlijn 3210 glashelder uitgaat van verpakken in twee lagen in twee opeenvolgende handelingen. Dat dit niet zonder gevolgen kan blijven voor de praktijksituatie op de CSA s die inmiddels op het eenfaseconcept zijn overgestapt, was voor alle aanwezigen tijdens het symposium duidelijk. Voor Tim Galekop van Ahlstrom was de richtlijn een reden om tijdens zijn lezing een uiterst fel betoog tégen het eenfaseconcept af te steken. Maar het bleef de aanwezigen onduidelijk of ze het inmiddels door hen omarmde eenfaseconcept nu conform deze richtlijn weer verlaten, of toch niet. Het frustrerende was dat hierop feitelijk geen eenduidig antwoord te geven was. De Vries deed zijn best door te stellen: Als je volgens de norm werkt, mag je het eenfaseconcept niet toepassen. Maar hij voegde er direct aan toe: Niemand verplicht je echter om volgens de norm te werken, want een norm staat altijd toe dat je mits goed beredeneerd afwijkt van hetgeen in die norm gesteld wordt. Van de discussie over dit omstreden concept zijn de CSA s voorlopig dus nog niet af. WIKI Zowel de aanwezigen in de zaal als de sprekers van het panel toonden zich enigszins gefrustreerd over deze voortdurende onduidelijkheid over een verpakkingsconcept dat inmiddels al ruim tien jaar op de markt is, en over het feit dat ook verpakkingen op zich een voortdurend onderwerp van discussie blijven. Saliha Lalout van het NEN redde voor beide partijen de dag. De wens van Philip de Vries om tot een praktisch verpakkingshandboek te komen, blijkt breed te worden gedragen. Ook bij het NEN is over iets soortgelijks allang nagedacht. Het plan dat Lalout presenteerde, vormt een potentiële aanzet tot zo n handboek. Het NEN introduceert binnenkort de website www. ditissteriel.nl, bedoeld voor basisinformatie over steriliteit, verpakkingen, nieuws en links. Maar bovenal: voor discussie. Het instituut biedt deze website vooral aan als platform waar iedereen terechtkan die betrokken is bij (verpakking van) gesteriliseerde medische hulpmiddelen. Zij kunnen hier vragen, opmerkingen, inzichten en standpunten op elkaar afvuren. Zie het maar als een soort wiki op dit gebied, aldus Lalout. Het NEN slaat zo twee vliegen in één klap. Het biedt een platform om kennis die nu verspreid aanwezig is bij elkaar te brengen en beschikbaar te stellen voor de dagelijkse praktijk. En het helpt om de kenniskloof te dichten die ontstaat als over pakweg vijf jaar het grootste deel van de oude garde op CSA-gebied is vertrokken. Hun kennis wordt vervangen door nieuwe hoofden CSA die primair zijn opgeleid als managers en niet als inhoudsdeskundigen. Als alle betrokkenen elkaar hiervoor weten te vinden op deze site, en als het NEN erin slaagt de aangeboden informatie te kanaliseren, dan komt dat handboek er al dan niet digitaal vanzelf wel.

23 SASKIA GOOREN EN ANNEMIEK BROUWER VAN HET UMC UTRECHT. SENIORS ZIJN NOG GEEN Het UMC Utrecht werkt sinds een jaar met senior operatieassistenten en senior anesthesiemedewerkers. Zij worden voor 10 procent van hun werktijd uitgepland om beleidsmatige taken te verrichten. Twee seniors vertellen over hun werk. Ik ben nu disciplineoverstijgend bezig, echt een verrijking van mijn functie. TEKST: CINDY LAMMERS FOTO: JOHANNES ABELING 22 OK MANAGEMENT 2, JUNI 2009

24 OP DE WERKVLOER haar carrière als anesthesiemedewerker al in een academisch ziekenhuis, in Groningen. Ze verhuisde enkele jaren later naar het UMC Utrecht, locatie Wilhelmina Kinderziekenhuis (WKZ), waar ze nog steeds anesthesiemedewerker is. De kennismaking tussen Gooren en Brouwer dateert van circa een jaar geleden, en wordt in feite door één woordje gesymboliseerd: senior. Een upgrading van hun functie, in taken en euro s. Een jaar terug kreeg het OK-personeel binnen het UMC Utrecht de kans om te solliciteren naar de functie van senior, vertelt Gooren. Aanleiding was de focus van het ziekenhuis op het verbeteren van de kwaliteit van zorg en onderwijs. Je wilt graag dat je personeel hieraan meewerkt, en met zo n seniorfunctie is dat mogelijk. Want een senior OK-medewerker besteedt 10 procent van zijn tijd dus vier uur op een volledige werkweek aan beleidsmatige taken, aan projecten. Overstijgende taken, zo werd het mooi omschreven. Gooren en Brouwer zagen het wel zitten. Als operatieassistent heb je weinig doorgroeimogelijkheden, zegt de eerste. Het seniorschap geeft verdieping en verbreding van je functie. Ze overlegden eerst met hun leidinggevenden; daarna schreven ze een sollicitatiebrief. Brouwer: Eenmaal uitgekozen kreeg je een assessment, zodat kon worden gecheckt of je op hbo-niveau projectmatig zou kunnen werken. Vervolgens waren er nog enkele adviserende gesprekken, met onder anderen de locatiemanager en een senior verpleegkundige. Kwam je hier goed doorheen, dan kreeg je groen licht om het traject van seniortrainingen in te gaan. Deze waren voornamelijk gericht op werken in en aan projecten die verbetering van de kwaliteit van zorg en onderwijs tot doel hebben. MANAGERS Saskia Gooren (30) verruilde de geneeskundige troepen van de Landmacht voor het Amsterdamse Slotervaartziekenhuis. Doel was verpleegkundige te worden. Dat werd ze uiteindelijk ook, maar eenmaal geconfronteerd met groen, metaal en bloed ging haar hart uit naar de OK. Ze deed de opleiding tot operatieassistent in het Spaarne Ziekenhuis in Haarlem en belandde vervolgens bij het UMC Utrecht, waar ze operatieassistent is bij KNO, neuro- en oogchirurgie, en specialismedeskundige bij KNO. Annemiek Brouwer (34) begon INMIDDELS ZIJN JULLIE GESLAAGD EN MET PROJECTEN BEZIG. WELKE ZIJN DAT? Brouwer: Ik ben bezig met de decentralisering van de wettelijk verplichte commissie voor melding van incidenten, de MIPcommissie [Melding Incidenten Patiëntenzorg]. De centrale commissie blijft wel, maar de bedoeling is dat elke afdeling haar eigen MIP-commissie krijgt, waar op afdelingsniveau incidenten en bijna-incidenten gemeld en geanalyseerd kunnen worden. MIP gaat dan DIA heten, afkorting van Decentraal Incident Analyseren. Die decentralisering is overigens niet nieuw; het gebeurt al in meerdere ziekenhuizen, maar nog niet in het UMC Utrecht. Vandaar dit project. Gooren: Ik heb net twee projecten afgerond. Het project Hygiënemaatregelen en de briefing/time-outprocedure. Voorafgaand OK MANAGEMENT 2, JUNI