Het Multipilot project op de Interconfessionele Scholengemeenschap Maartenscollege (Haren)

Transcriptie

1 Het Multipilot project op de Interconfessionele Scholengemeenschap Maartenscollege (Haren) Drie jaar onderwijsontwikkeling in de bètavakken. Inleiding Het Multipilot project is een landelijk project rondom de vernieuwingen in de bètavakken op havo/vwo scholen. Het project was door het ministerie van onderwijs geïnitieerd en liep van augustus 2008 tot en met juli Er deden acht scholen aan mee. Twee vragen stonden bij dit project centraal. 1. In hoeverre is het voor een school haalbaar om meerdere vernieuwde examenprogramma s tegelijkertijd in te voeren? 2. In hoeverre kunnen de docenten met de vernieuwde examenprogramma s meer samenhang in het onderwijs tussen de verschillende vakken aanbrengen? Het project werd op de scholen begeleid door Rupert Genseberger (voorgedragen door de vakvernieuwingscommissies) en facilitair ondersteund vanuit de SLO. Algemene informatie over de school. Het Maartenscollege bestaat in de huidige vorm ruim 22 jaar, voortgekomen uit een fusie tussen het Sint Maartenscollege en twee kleinere Mavo (vmbo)-scholen. Het is een Interconfessionele school voor mavo, havo, atheneum, gymnasium, TTO en internationaal onderwijs. Ze valt bestuurlijk onder de Stichting Carmelcollege. De term mavo wordt gebruikt voor de vmbo-t. De school biedt vwo leerlingen tweetalig onderwijs aan volgens het internationale Middle Years Programme (MYP) gebaseerd op standaarden van de International Baccalaureate Organization (IBO). De Internationale School heeft deels een private financiering en is formeel gescheiden van het Nederlandse onderwijs. De leerlingen voor het Nederlandse onderwijs worden meteen bij binnenkomst van de school geselecteerd en geplaatst in klassen die met de drie verschillende schooltypen overeenkomen. In principe blijven de mavo, havo en vwo- leerlingen drie jaar in dezelfde groep, maar ze kunnen blijven zitten bij onvoldoende prestaties. Tussentijdse overstap (opstroom, afstroom is mogelijk). In de bovenbouw worden de leerlingen hergegroepeerd volgens profielen die ze kiezen. De school is georganiseerd in teams. In de Tweede Fase zijn er het Maatschappijteam (M) en het Natuurteam (N). Het N-team verzorgd onderwijs aan alle leerlingen havo en vwo met een N-profiel. De docenten in het N-team vertegenwoordigen de volgende vakken: Ne, Du, En, Klassieken, Maatschappijleer, Wiskunde B, Natuurkunde, Scheikunde, Biologie, NLT. De vaksecties staan ten dienste van het team. Zowel docenten als klassen van het N-team werken voornamelijk in een eigen deel van het gebouw. De bètasecties zijn geïntegreerd in het natuurteam. Het natuurteam vergadert eens per maand over organisatie onderwijs/ didaktiek/projecten of leerlingbegeleiding. De vaksecties vergaderen eens per twee maanden afzonderlijk over zaken zoals planners en toetsen. De school is op bètagebied goed geoutilleerd. Er is een permanent onderzoekslokaal, dat helaas door overbevolking momenteel als leslokaal wordt ingezet. In het eerste jaar van het MP project was de lesduur 45 minuten, daarna is die veranderd naar 50 minuten. 1

2 Vakken en docenten in het Multipilot project Het Maartens College heeft drie jaar met de volgende vakken en docenten aan het project deelgenomen: Havo: vak docenten natuurkunde Michael Lubbinge Sieberen Idzenga wiskunde Hans Nahumury vwo: vak docenten biologie Wim van Everdink Marjolein Willemse scheikunde Caroline Kasteleijn Ben Nusse De school kreeg faciliteiten om met de Havo twee jaar en met het Vwo drie jaar aan het project mee te doen. De school besloot echter om ook met de Havo drie jaar mee te doen. Beginsituatie en ambitie van de school binnen het Multipilot project: Samenvatting volgens de Pilotbeschrijving van het Maartens college (december 2008): Ervaring afstemming en/of samenhang Er is ervaring met aanpassing volgorde van diverse monovakken. Meestal betrof dit twee vakken. Er is gepoogd om de rekenvaardigheden die van leerlingen gevraagd worden, beter op elkaar af te stemmen. Er is ervaring met samenhang tussen vakken in de volgende projecten: Breebaart: onderzoek met biologische en scheikundige aspecten. Klassieken en wetenschap (Biologie en Grieks/Latijn); Debat (Nederlands, Engels, Biologie); Zonneboot (Natuurkunde en NLT). Ambities organisatie We zien de multipilot als extra stimulans om afstemming en samenhang tussen de bètavakken te bewerkstellingen. We denken daarbij de afstemming tot op niveau 3 te realiseren. We willen één van de docenten als projectleider voor twee jaar aan stellen. Ambities afstemming en samenhang Schooljaar We zijn op zoek naar doorlopende leerlijnen, ook in vaardigheden Het lijkt ons kansrijk om vanuit een nieuw vakoverstijgend samenhangend curriculum met docenten van meerdere disciplines samenhang en afstemming te realiseren. Schooljaar Salvo materiaal uitbreiden en geschikt maken voor gebruik op het Maartens. Biologie en scheikunde gebruiken gelijktijdig nieuwe modules als lesmateriaal. 2

3 Ontwikkeling van het onderwijs op de school gedurende de Multipilot We kijken hierna terug op het proces vanuit de twee vragen die centraal stonden: 1. In hoeverre is het voor een school haalbaar om meerdere vernieuwde examenprogramma s tegelijkertijd in te voeren? 2. In hoeverre kunnen de docenten met de vernieuwde examenprogramma s meer samenhang in het onderwijs tussen de verschillende vakken aanbrengen? Voor de hiernavolgende terugblik is de begeleider uitgegaan van de verslagen die hij in de loop van de drie jaar geschreven heeft, na afloop van ieder schoolbezoek. Die verslagen heeft hij ook steeds naar de school gestuurd. Wat de eerste vraag betreft: er was nooit te merken dat de docenten zich extra zorgen maakten over de invoering van het vernieuwde examenprogramma. Men leek er alle vertrouwen in te hebben dat dit wel goed zou gaan, ook met de nieuwe examens. De schoolleiding zag de deelname aan de vernieuwde examenprogramma s als een kans om meer onderling overleg en afstemming tussen docenten tot stand te brengen. Aan het einde van het project bleek dat de docenten inderdaad het werken aan de nieuwe curricula en het voorbereiden voor de nieuwe examens op zichzelf niet als een probleem hadden gezien. Dat er in meerdere vakken iets nieuws was aangepakt, had de onderlinge afstemming bevorderd, al was daar minder aan gedaan dan ze verwacht hadden. (verslag 3 e bezoek 3 e jaar). De ontwikkeling in de school die deelname aan de vernieuwde examens meebracht, beschrijven we hierna bij de beantwoording van de tweede vraag, integraal met de beschrijving over de vorderingen betreffende de samenhang. Voortgang onderwijsontwikkeling en samenhang tussen de vakken De schoolleiding heeft duidelijk verwachtingen van de deelname aan de MP. Zij hopen dat er meer samenwerking tussen de docenten van de verschillende science vakken en wiskunde op gang zal komen. De samenwerking zou in doorlopende leerlijnen moeten uitmonden, zowel voor onderwerpen als voor vaardigheden. Dit zou al in de onderbouw moeten beginnen en in de bovenbouw worden voortgezet. Vooral de wiskundedocenten moeten meer samenwerken met en leren van de anderen, met als doel dat wiskunde voor de leerlingen interessanter wordt. Om de voortgang in het proces te bevorderen, heeft de schoolleiding een coördinator voor het MP proces aangesteld. Er wordt van hem ook verwacht dat hij het werken aan de doorlopende leerlijnen gaat coördineren. (verslag 1 e bezoek 1 e jaar) Deze verwachtingen van de schoolleiding blijken aan het begin van het project nog geen gemeengoed te zijn in de groep MP docenten. Als voorbereiding op de MP hebben de biologie- en scheikundedocenten van het VWO met elkaar overlegd. De scheikundedocenten hebben de volgorde in het programma veranderd om beter bij biologie aan te sluiten. De biologiedocenten voelen weinig voor het nieuwe curriculum en de modules van Nieuwe Biologie. Zij willen niet uitgaan van een praktijk waar alles aan wordt opgehangen, maar een context gebruiken bij één concept. De wiskunde- en natuurkundedocenten van het HAVO hebben nog niet overlegd. Een wiskunde docent wil niet met de nieuwe modules werken. Een andere docent gaat met SALVO werken, voor betere afstemming met natuurkunde (verslag 1 e bezoek 1 e jaar). 3

4 Na een paar maanden blijkt dat er geen voortgang is gemaakt: de schoolleiding en de projectleider vragen hulp aan de begeleider over het voortzetten van het proces. Tijdens het bezoek wordt besproken hoe de voortgang concreet kan worden aangepakt: met individuele docenten, vakgroepen en werken aan thema s. Er worden concrete afspraken gemaakt over een VWO project Groeien met scheikunde en biologie. Afgesproken wordt dat de begeleider altijd voor hulp beschikbaar is. (verslag 2 e bezoek 1 e jaar). In april blijkt dat het project nog steeds niet goed loopt. Een analyse met schoolleiding en projectleider laat zien wat er aan de hand is. Wiskunde en natuurkunde werken wel met SALVO, maar de leerlingen zien geen samenhang. De biologie en scheikundedocenten werken niet samen aan een onderwerp, hun overleg heeft niet veel opgeleverd. De projectleider wist niet hoe hij het aan moest pakken, de schoolleiding heeft hem geen praktische steun geboden. Ook structuur ontbrak, zo was er geen vast tijdstip voor de groep om bijeen te komen. Op initiatief van de begeleider worden afspraken gemaakt voor de rest van het jaar: - een geregeld en ingeroosterd overleg tussen de biologie- en scheikundedocenten van het vwo, onder leiding van de coördinator. De inzet is tot afstemming te komen over de volgende onderwerpen. Dit ingeroosterde overleg wordt volgend jaar voortgezet. - De natuurkunde en de wiskunde docenten van de havo gaan een practicum voorbereiden bij de SALVO opdrachten. Die opdrachten worden dan zodanig bewerkt dat ze passen bij dat practicum. - de docenten die met elkaar afstemmen, gaan ook lessen bij elkaar bezoeken. (verslag 3 e bezoek 1 e jaar) Aan het einde van het schooljaar blijkt dat geen een van de afspraken is nagekomen en dat de wiskundedocent niet meer meewerkt aan het project. Onder leiding van de begeleider werken de scheikunde en biologiedocenten van het vwo vervolgens aan afstemming over een lessenserie (Voeding). Ze nemen een module door en verdelen taken. Dit concreet werken aan afstemming bevalt zo goed dat ze afspreken volgend jaar een andere module (antibiotica) op dezelfde manier aan te pakken. (verslag 4 e bezoek 1 e jaar). Na de zomervakantie laat de projectleider weten (nog) geen behoefte te hebben aan overleg. De begeleider zal vervolgens het hele jaar niet meer op school komen. De projectleider organiseert in de loop van het jaar een paar intersectie bijeenkomsten. Daarin maken de docenten afspraken over o.a. werken met verhoudingstabellen, grafieken en nauwkeurigheid. SALVO loopt nog steeds moeizaam, daarom besluiten de docenten wiskunde en natuurkunde om eigen materiaal te ontwikkelen, uitgaande van experimentjes. Leerlingen en docenten zijn daar veel meer tevreden over. Scheikunde en biologie docenten werken samen rondom de modules Schijf van vijf en Antibiotica. ( en Pilotbeschrijving). In oktober van het derde jaar ontwerpen de biologie- en scheikundedocenten onder leiding van de begeleider een nieuwe lessenserie rondom brandwonden. In een paar uur tijd ontstaat hiervoor een kader waar iedereen vertrouwen in heeft. Belangrijke winstpunten: docenten hebben met onderdelen van elkaars vak kennis gemaakt en gezien dat ze samen iets kunnen maken zonder al te veel tijdsinvestering. Gaandeweg blijkt dat iedereen er nu wel voor voelt om voortaan meer samen te werken. Men besluit het werken aan de gezamenlijk lessenseries voort te zetten en samen onderzoekvaardigheden 4

5 voor de leerlingen aan te pakken. Men heeft ervaren dat dit het onderwijs kan verbeteren en het werkklimaat voor docenten plezieriger kan maken. Soms is het goed om een vast stramien te doorbreken, ook voor leerlingen. Toen ongeveer vijf jaar geleden in de school het Natuurteam gevormd werd, verwachtten ze dat er een dergelijke samenwerking zou ontstaan. Die bleef echter technisch, een vakinhoudelijke samenwerking zoals nu met de MP is in het Natuurteam (helaas) nooit van de grond gekomen. (verslag 1 e + 2 e bezoek 3 e jaar). Het MP project heeft het Maartenscollege het volgende opgeleverd: A. De docenten hebben ontdekt dat samenwerken wat op kan leveren voor onderwijs leerlingen en werkklimaat docenten. Daarom is dat nu van de grond gekomen. B. Er is een intersectieoverleg ontstaan, waarin afspraken over inhoudelijke samenhang en samenwerken gemaakt worden. C. Biologie en scheikunde hebben enkele onderwerpen samen gedaan. Belangrijk was dat docenten hun eigen onderwerpen en werkwijzen konden kiezen. Als criteria voor een werkbare samenhang lessenserie hebben ze gevonden: + de lessenserie is kort, het werk en de organisatie blijven beheersbaar; + de opzet moet zo zijn dat een roosterwijziging de organisatie niet verstoort; + ze is opgezet, denkend vanuit vragen die de leerlingen zouden kunnen hebben; + de docenten hoeven niet veel te schrijven, gebruiken vooral bestaand materiaal; + actief: leerlingen zijn vooral zélf aan het werk: uitzoeken, schrijven, discussiëren. D. Natuurkunde is meer aan rekenen gaan doen. Ze zijn wel geïnspireerd door SALVO, maar gaan uit van experimenten. E. Natuurkunde is afgestapt van kookboekpractica aan de hand van het boek. Nu moeten de leerlingen meer zelf nadenken en zelf een verslag schrijven. F. Biologie heeft de eisen aan practicum in onder- en bovenbouw op elkaar afgestemd. G. Aan het einde van het vierde jaar krijgen de leerlingen een gezamenlijke meerdaagse cursus onderzoekvaardigheden, op basis van een ontwerp van het Marianum. H. De leerlingen zijn wat zelfstandiger geworden, meer bereid om hun eigen vragen te stellen. Ze waren bij een aantal lessen meer gemotiveerd om zelf iets uit te zoeken, omdat ze het interessant vonden, niet alleen maar omdat ze het voor de toets moesten doen. De actievere werkwijze was aanvankelijk lastig voor hen en de docenten, maar leverde als resultaat op dat ze handiger werden en minder bang om iets nieuws aan te pakken. Die werkwijze moet wel herhaald worden, pas dan beklijft ze, ook bij de leerlingen. (verslagen 2 e + 3 e bezoek 3 e jaar). 5