Inventarisatie verslaglegging sociaal-emotionele ontwikkeling. Resultaten onderzoek
|
|
- Alexander Vos
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Inventarisatie verslaglegging sociaal-emotionele ontwikkeling Resultaten onderzoek Onderzoek Opbrengstgericht Montessorionderwijs Montessori Lyceum Amsterdam Student Niels Nannes, MA Studentnummer Lichting Voltijd februari 2014 Mail Telefoon Vak Opdrachtgever Profiel Product II Product Montessori Lyceum Amsterdam Ellen van Veldhoven Evelien Winters Docente ILO dr. Mariska Min-Leliveld Datum 18 januari 2015 Interfacultaire Lerarenopleiding Universiteit van Amsterdam 1
2 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING)...)3 1.1 AANLEIDING, KENNISVRAAG EN PRODUCT BESCHRIJVING ONDERZOEKSMETHODE Onderzoeksgroep!...! Data-analyse!...! Afwijkingen van het plan van aanpak!...!5 1.3 IMPLEMENTATIE REFLECTIE TOTSTANDKOMING EN UITVOERING ONDERZOEK RESULTATEN)ONDERZOEK)INVENTARISATIE)...)7 2.1 OPENBARE BASISSCHOOL LATERNA MAGICA Karakteristiek school!...! Visie op sociale competenties!...! Sociale competenties!...! Methodiek!...! Het rapport!...! Administratie!...! Aandachtspunten!...! MONTESSORISCHOOL BOVEN T IJ Karakteristiek school!...! Visie sociale competenties!...! Sociale competenties!...! Methodiek!...! Het rapport!...! Administratie!...! Aandachtspunten!...! SPINOZA LYCEUM Karakteristiek school!...! Visie sociale competenties!...! Sociale competenties!...! Methodiek!...! Het rapport!...! Administratie!...! Aandachtspunten!...!33 3. ADVIES)...)34 LITERATUUR)...)37 BIJLAGE)1)INTERVIEWLEIDRAAD)&)CHECKLIST)...)39 BIJLAGE)2)LEERLINGVRAGENLIJST)ZIEN!)MONTESORISCHOOL)BOVEN) T)IJ)...)42 BIJLAGE)3)LESPLAN)SECTIE)NEDERLANDS)SPINOZA)LYCEUM)...)43 BIJLAGE)4)OVERZICHTEN)INVENTARISATIE)SOCIALE)COMPETENTIES)GEÏNTERVIEWDE)SCHOLEN)...)44 2
3 1. Inleiding 1.1 Aanleiding, kennisvraag en product Het Montessori Lyceum Amsterdam (MLA) ervaart het probleem dat het aantal aanmeldingen van leerlingen met hoge citoscores de afgelopen jaren afneemt. Dit leidt tot het gevaar dat het evenwicht tussen goede leerlingen en zwakkere leerlingen op het vwo wordt verstoord. De schoolleiding heeft hierover haar zorg uitgesproken en heeft de wens geuit dit proces een halt toe te roepen en te streven naar een gezonde, evenwichtige leerlingenpopulatie. Eén van de geïdentificeerde oorzaken ligt in het profiel van de school. Leerlingen met hoge Citoscores en/of hun ouders zien de toegevoegde waarde van het montessorionderwijs mogelijk niet en kiezen bewust voor een klassieke vorming op een reguliere school (Winters & Van Veldhoven, 2014). De oplossing wordt daarom gezocht in het inzichtelijker maken van de toegevoegde waarde van het montessorionderwijs op sociaal-emotionele vorming door de vorderingen in sociale competenties van leerlingen op basis van duidelijke criteria te beoordelen, inzichtelijk te maken en te rapporteren. De onderzoeksvraag is dan ook welke verslagleggingsmethodieken van sociale competenties van leerlingen worden gehanteerd bij vergelijkbare scholen en die als input kunnen dienen voor het beter volgen, beoordelen en rapporteren van de sociaal-emotionele ontwikkeling van haar leerlingen door het MLA?? Het product is een inventarisatie van deze verslaggevingsmethodieken per geïnterviewde school. Uit deze inventarisatie van sociaal-emotionele verslagleggingsmethodieken is een advies voortgevloeid hoe het MLA deze ontwikkelingsaspecten mogelijkerwijs kan volgen, beoordelen en rapporteren in het voortgangsverslag teneinde de meerwaarde van het montessorionderwijs op het MLA beter tot uitdrukking te kunnen laten komen. De bevindingen dienen een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van het instrument. 1.2 Beschrijving onderzoeksmethode Het onderzoek is vormgegeven door kwalitatief onderzoek (interviews met terzakekundige personen van de scholen) en bronnenonderzoek van beschikbaargestelde documentatie en bronnen waar naar werd verwezen. Voor de interviews is gebruik gemaakt van een interviewleidraad met open vragen om richting te geven aan de gesprekken (Van der Donk & Van Lanen, 2014). Deze leidraad is opgenomen in bijlage 1, waar de sociale competenties als gedefinieerd door Van Eck, Van Daalen & Van Heemskerk (2011) samen met de deelvragen als checklist fungeren. De gehouden interviews namen ongeveer een uur tot anderhalf uur in 3
4 beslag, wat voldoende bleek om alle vragen te behandelen en uitleg te krijgen over de gebruikte methodieken. Meer tijd hadden de geïnterviewden ook niet daar de interviews waren ingekaderd door andere afspraken of lessen. De gesprekken zijn opgenomen om de uitleg terug te kunnen luisteren. In de interviews heb ik regelmatig een samenvatting van de uitleg gegeven en bevestiging gevraagd of mijn interpretatie correct was. Om zaken concreet te maken, heb ik tijdens de interviews gevraagd naar voorbeelden, zoals rapporten, leerlingportfolios, reflectievragenlijsten, documenten, leerdoelen sociale competenties, portfoliomappen, waarvan ik voorbeelden mocht meenemen. Het bronnenonderzoek richtte zich, naast de websites van de scholen, met name op bovengenoemde documenten voor het analyseren van aspecten gerelateerd aan sociale competenties Onderzoeksgroep De inventarisatie is gedaan bij soortgelijke scholen als het MLA in het primair en voortgezet onderwijs. Deze scholen hebben naast de cognitieve leerlijn ook een focus op de sociaalemotionele ontwikkeling van de leerlingen. Om het onderzoek haalbaar en pragmatisch te houden, is er in overleg met het onderzoeksteam gekozen voor scholen in Amsterdam waar mogelijk reeds ingangen voor contact waren via de ACOA, ILO dan wel persoonlijk. Met de volgende drie scholen en genoemde personen is uiteindelijk een interview, volgens de interviewleidraad, gehouden: Primair onderwijs: Basisschool Laterna Magica IJburg (Natuurlijk Leren) Interview met: Annette van Valkengoed, directrice. Basisschool Boven t IJ (Montessori) Interview met: Diana Comello, intern begeleider/bovenbouwleerkracht. Voortgezet onderwijs: Spinoza Lyceum Amsterdam (Dalton) Interview met: Willem Huijsmans (afdelingsleider vwo bovenbouw) & Rolf Haak (lid Dalton commissie/docent) Data-analyse De interviews waren inventariserend en definiërend van aard en zijn aan de hand van de interview-leidraadvragen per school beschrijvend samengevat. Hierbij wordt een beeld 4
5 verkregen welke sociale competenties worden beoordeeld, gevolgd en gerapporteerd, welke methodieken en criteria er worden gebruikt om dit te meten, hoe dit wordt geadministreerd en hoe dit in het rapport naar voren komt. Ter verduidelijking is per school is een korte karakteristiek van de onderwijsfilosofie gegeven. Daarnaast zijn de gevolgde sociale competenties gecategoriseerd in een tabel volgens de indeling van Van Eck, Van Daalen & Heemskerk (2011), waarmee er zicht is verkregen in welke type sociale competenties de scholen volgen Afwijkingen van het plan van aanpak In het plan van aanpak stond ook het IJburg College als beoogde school. Zij gaven echter aan dat zij pas in februari tijd hadden voor een interview wegens drukte rondom de jaarwisseling. Dit was helaas te laat voor het tijdsbestek van dit onderzoek. Als alternatief is de Openschoolgemeenschap Bijlmer benaderd. Zij konden zich echter ook niet schikken in de planning van dit onderzoek. De montessoribasisschool Boven t IJ heeft de geplande montessoribasisschool Steigereiland vervangen, daar zij in het geheel niet reageerden op mijn verzoeken en reminders. Het resultaat is dat de opzet voor het primair onderwijs overeind is gebleven, maar dat er slechts met één voortgezet onderwijsschool is gesproken, wat het onderzoek hier wat smal maakt. Desondanks waren de gesprekken nuttig; de drie scholen bleken volop bezig te zijn met sociale competenties. 1.3 Implementatie Het onderzoeksteam van het MLA stelt zich ten doel een instrument te ontwerpen dat inzicht geeft in de bijdrage van het montessorionderwijs op het MLA aan de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerling (de zogenaamde M-factor ). De doelstelling van mijn onderzoek is inzicht bieden in hoe de scholen hun verslaglegging doen op de persoonlijke ontwikkeling van hun leerlingen en een advies te geven hoe het MLA dit mogelijkerwijs kan vormgeven, teneinde een bijdrage te leveren aan dit instrument. De onderzoeksresultaten en het advies zijn aangeboden en gepresenteerd aan de onderzoeksdocenten, die dit meenemen in hun onderzoek Opbrengstgericht Montessorionderwijs waarvan dit onderzoek een deelvraag vormt. Het implementeren van een dergelijk instrument is, zo blijkt uit de interviews met de scholen, een uitdaging. Het wordt aangeraden om eerst een breed draagvlak te creëren bij de uitvoerende docenten, beleidsmatige inbedding te waarborgen en vooral klein te beginnen en modulair verder uit te bouwen en hier periodiek op te evalueren. Daarnaast zijn 5
6 een eenduidige communicatie en instructie een voorwaarde, opdat een ieder precies weet wat de bedoeling is en het instrument op een zelfde wijze gebruikt. Ook dit moet regelmatig worden geëvalueerd, bijgestuurd en geborgd. Voor de uitvoering van de methodieken in de praktijk blijkt een strakke organisatie tussen leerling leerkrachten coach/mentor randvoorwaardelijk. De coach/mentor staat centraal, maar voor een optimale aansturing en ontwikkeling van de leerling, is een gestructureerde communicatie tussen de partijen en concrete feedback over de leerling cruciaal. 1.4 Reflectie totstandkoming en uitvoering onderzoek De totstandkoming van dit onderzoek was bijzonder moeizaam en tijdrovend, met name het maken van afspraken voor interviews. De gecontacteerden reageerden in het geheel niet of pas heel laat na de nodige reminders en nabellen. Hier was ik te optimistisch of wellicht wat naïef. De eerste deadline was dan ook niet haalbaar. Wat ook meespeelde is de drukke periode voor het onderwijs voor en na de kerstvakantie met toetsen, verslagbesprekingen en voorbereiding voor het nieuwe blok, waardoor hun tijd beperkt bleek. Daarnaast bleek dat scholen vele verzoeken voor onderzoek of interviews krijgen: je bent niet de enige. Dit noopte mij tot het inzetten van alternatieve wegen om ingangen te vinden, zoals alternatieve contacten zoeken bij het Spinoza Lyceum via hun ACOA-onderzoeksdocenten, of alternatieven te zoeken via ILO-studenten, voor bijvoorbeeld de montessoribasisschool Boven t IJ. Mijn ervaring is dat het je, wegens een persoonlijke relatie of via een gezamelijk netwerk, dan ook goeddeels wordt gegund. Mijn advies is jouw netwerk te gebruiken en een ruime leadtime te plannen voor het maken van afspraken, zo mogelijk in een rustigere periode voor scholen. De interviews met behulp van de leidraad werkten op zich goed; de gesprekken waren zo goed gestructureerd en de antwoorden konden efficiënt worden genoteerd. De leidraad had ik voorafgaand aan de interviews aan de geïnterviewden gestuurd, opdat ze zich alvast konden oriënteren en voorbereiden op de vragen in het interview, wat ze ook gedaan bleken te hebben. Wat ook meehielp, is het nemen van het verslag/rapport als vertrek- en uitgangspunt, waardoor het gelijk concreet werd gemaakt voor de geïnterviewden. Ook stuurde het verslag/rapport het gesprek met een top-down benadering, waarbij de methodiek meer en meer in detail moest worden verduidelijkt. 6
7 2. Resultaten onderzoek inventarisatie De resultaten van het onderzoek zijn per school beschreven met een korte karakteristiek van de school, hun visie op sociale competenties, de sociale competenties die ontwikkeld worden, de gebruikte methodiek in het ontwikkelen, volgen en meten en wat en hoe dit op het rapport voor de ouders en leerlingen terugkomt. Elk onderzoek wordt afgesloten met aandachtpunten van de school voor de implementatie en het gebruik van hun methodiek inzake sociale competenties. Een overzicht per school is in bijlage 4 opgenomen. 2.1 Openbare basisschool Laterna Magica Openbare basisschool Laterna Magica Eva Besnyöstraat LG Amsterdam info@obslaternamagica.nl (020) Interview gehouden met directrice Annette van Valkengoed op donderdag 4 december 2014 van 11:00 12: Karakteristiek school Laterna Magica is een vrij nieuwe school gelegen op Amsterdam-IJburg en gaat uit van het natuurlijk leren van het kind. De school is onderverdeeld in units, een opdeling in kleinere deelschooltjes. Elke unit is vervolgens onderverdeeld in vier heterogene stamgroepen. De kinderen hebben een stamgroep als thuisbasis, waar ze een vaste coach hebben. De stamgroep bestaat uit maximaal 20 kinderen met 1 begeleider op 10 kinderen. In de stamgroepen zitten kinderen van verschillende leeftijden bij elkaar: kinderen van 0-3, van 3-8 en groepen van 8-13 jaar. Dit stelt kinderen in staat van elkaar te leren (OBS Laterna Magica, Werkwijze Laterna Magica, n.d.). Het uitgangspunt is de ontwikkeling van het kind, waarbij persoonsvorming, socialisatie en kwalificatie onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. De school wil een kind echt leren kennen en op maat begeleiden. De kinderen op Laterna Magica hebben daarom een eigen persoonlijk ontwikkelplan en een vaste coach. De vaste coach houdt samen met het kind een portfolio bij. 7
8 De coach volgt het kind en houdt de ontwikkeling van het kind bij. De coach begeleidt het kind op zijn eigen leer- en ontwikkelroute gedurende drie tot vier jaar. De coach leert het kind en zijn ouders daardoor heel goed kennen en andersom (OBS Laterna Magica, Ontwikkelingsuitgangspunten kind Laterna Magica, n.d.) Visie op sociale competenties Naast de cognitieve ontwikkeling is persoonlijke én sociale ontwikkeling belangrijk bij Laterna Magica. Het kind leert vaardigheden zoals samenwerken, weten waar je goed en niet goed in bent en waar je interesses liggen. Een brede ontwikkeling van het kind staat centraal: kinderen doen wendbare kennis op. Ze leren over allerlei onderwerpen en ontdekken daarin zelf sleutelinzichten over de wereld, teneinde uit te kunnen groeien tot creatieve, zelfsturende mensen die zichzelf doelen kunnen stellen, die moeite leren doen om die doelen te halen en die weten waar ze goed in zijn en hoe ze minder sterke kanten kunnen compenseren. Belangrijke uitgangspunten zijn onafhankelijkheid, creatief leren denken, zelf oplossingen kunnen zoeken en geloven in eigen mogelijkheden. De ultieme opbrengst is dat kinderen gelukkig zijn en zichzelf leren sturen in relatie met hun omgeving (OBS LAterna Magica, Brede ontwikkeling kind Laterna Magica, n.d.). Laterna Magica werkt daarbij met ontwikkellijnen, welke de persoonlijke ontwikkeling van kinderen weergeven. Voorbeelden van aspecten voor kinderen vanaf 4 jaar zijn: keuzes kunnen maken, samenwerken, doorzettingsvermogen en leren van het verleden. Kinderen verzamelen werk voor hun portfolio waarmee zij laten zien dat ze een bepaalde vaardigheid hebben bereikt of dat ze gegroeid zijn in een persoonlijke kwaliteit. Ook de coach kan werk verzamelen en dat teruggeven aan het kind. In een gesprek met de coach krijgt het kind feedback en worden de status en vooruitgang op de ontwikkellijnen samen vastgesteld en nieuwe ontwikkeldoelen gesteld Sociale competenties Op aangeven van Annette van Valkengoed worden de volgende sociale competenties, naar de indeling van Van Eck, Van Daalen & Heemskerk (2011), gevolgd en ontwikkeld (zie tabel 1): 8
9 Sociale competenties Leerling tot zichzelf Leerling naar anderen Attitude zelfvertrouwen, zelfrespect, verantwoordelijkheid willen nemen voor eigen handelen, zelfstandigheid in de zin van eigen koers durven varen, prestatiemotivatie, doorzettingsvermogen. vertrouwen in anderen, respecteren van anderen, betrokken bij anderen, verantwoordelijkheid willen nemen voor relaties met anderen, dialoog met anderen, initiatief tonen, anderen motiveren en inspireren. Kennis zelfkennis. kennis van sociale regels en omgangsvormen (andere culturen). Reflectie kritisch inzicht in (de wensen, mogelijkheden, beweegredenen van) jezelf. kritisch inzicht in (de wensen, mogelijkheden, beweegredenen van) anderen, in sociale en groepsprocessen, effect van eigen handelen op anderen. Vaardigheden zelfsturing (regulering van eigen impulsen en emoties, doelen stellen, plannen, prioriteiten stellen, keuzes maken, bijsturen), concentratie, discipline, creatief en flexibel denken, probleem oplossen, gestructureerd kunnen werken. Tabel 1 Sociale compententies Laterna Magica sociaal communicatieve vaardigheden (luisteren, overtuigen, zichzelf presenteren, verplaatsen in een ander, met kritiek kunnen omgaan, samenwerken), van perspectief kunnen wisselen en omgaan met (culturele) diversiteit Methodiek Laterna Magica kent de volgende ontwikkellijnen, waar sociale competenties centraal staan: Zo ben ik knap (ik weet wat ik kan en hoe ik leer) Probleem oplossen (ik kan met tegenslagen omgaan) Samenwerken (ik gebruik mijn eigen kracht en die van een ander) Ik en de wereld (dit is mijn plek in de wereld) Verantwoordelijkheid (een betere wereld begint bij mijzelf) De coach houdt gemiddeld een keer in de zes weken (6 à 7 maal per jaar) een coachgesprek met het kind om zijn plaats te bepalen op de ontwikkellijnen. Hiervoor is een eenvoudige methodiek ontwikkeld van twee uitersten: de starter versus de expert, het beoogde einddoel. Deze uitersten zijn beschreven met korte omschrijvingen in leerlingtaal van wat het nog niet kan aan vaardigheden en ongewenst gedrag als starter en wat het wel al kan aan vaardigheden en gedrag als expert, zie tabel 2. 9
10 Op een lineaire lijn zonder schaalverdeling wordt samen de plaats bepaald op deelgebieden per ontwikkellijn. De coach bevraagt daarbij het kind te bedenken wat zij samen en zelf kunnen doen om beter te worden en helpt het kind daarbij door het maken van suggesties. De neerslag van het coachgesprek komt in het woordrapport, waarin doelen staan voor de volgende keer en hoe er naar toe gewerkt gaat worden. Schaal ! Ontwikkellijn Aspecten Starter Expert Zo ben ik knap Creativiteit. Talenten. Meervoudige intelligentie. Leerstijlen. Zelfkennis. Ik weet niet waar ik goed in ben. Ik krijg mij taken niet af. Ik doe alles een beetje maar niets helemaal. Ik kies voor de makkelijke weg. Ik doe van alles, maar vind niets superleuk. Ik weet hoe ik het beste leer en zorg ervoor dat ik op deze manier werk. Ik weet waar ik goed in ben. Ik druk me op mijn manier uit (beeld, woord, beweging, geluid, natuur). Ik stel mezelf doelen. Ik hou me aan een tijdsplanning en voer deze uit. Ik weet wat ik nodig heb om het beste uit mijn werk te halen. Probleem oplossen Veerkracht. Probleem oplossen. Doorzettingsvermogen. Zelfreflectie. Ik stel mijzelf centraal. Als iets niet lukt, geef ik het op. Ik word snel boos als dingen niet gaan zoals ik wil. Ik vind het moeilijk om uit te leggen waarom ik boos ben. In een ruzie ligt het altijd aan de ander. Ik kan een probleem onder woorden brengen. Als iets niet in een keer lukt, probeer ik het op een andere manier. Ik durf hulp te vragen als dit nodig is. Ik neem initiatief om een probleem op te lossen. Ik kan op een goede manier een ruzie oplossen. Ik kan kritiek ontvangen en daarover nadenken. Ik leer van mijn fouten en ervaringen. Ik probeer mijn doelen te behalen en stel ze in overleg bij als dat nodig is. Ik kan over mijn emoties als verdriet, boosheid en angsten praten. Samenwerken Contact maken. Samenwerken. Helpen. Ik werk nooit samen. Ik doe mijn eigen ding. Ik luister nooit naar anderen. Ik geef anderen de kans ideeën uit te voeren. Ik gebruik kwaliteiten van een ander die ik zelf nog niet heb. Ik help anderen niet. Als ik een idee heb, luister ik naar andere ideeën en help mee het beste 10
11 Als ik iets vind, vind ik dat gewoon. idee te kiezen. Ik luister naar anderen en reageer hierop. Ik kan mijn mening met argumenten onderbouwen. Ik kan me in een ander verplaatsen. Ik help anderen. Ik deel. In en de wereld Milieubewustzijn. Historisch besef. Houding ten opzichte van anderen in de wereld. Ik leef in het hier en nu. Ik denk niet na over de wereld. Mijn directe omgeving is mijn wereld. Ik verspil energie. Ik gooi afval op straat. Ik heb besef van de wereld om mij heen. Ik weet dat gebeurtenissen van vroeger invloed hebben op het leven zoals het nu is. Ik weet waar ik sta op de tijdlijn. Ik speel graag in de natuur en ben er zuinig op. Ik snap dat mensen invloed hebben op het milieu. Ik weet dat ze in andere landen een andere taal spreken en andere gewoontes hebben. Ik verdiep me in gewoonten en rituelen van anderen. Ik denk na over de toekomst: over het milieu, het broeikaseffect, energieverspilling, milieuvervuiling, natuurrampen, vluchtelingen, arm en rijk. Verantwoordelijkheid Actief burgerschap. Respect. Culturen en religies. Normen en waarden. Mensen met een ander geloof vind ik raar. Mensen met een andere mening zijn stom! Ik zit alleen naast mijn vrienden. Ik hou geen rekening met anderen. Iedereen is anders en dat maakt het boeiend. Ik wil graag leren van en over andere mensen en/of culturen. Ik gedraag me sociaal, verplaats me in anderen, neem verantwoordelijkheid voor mezelf en anderen. Ik doe gewoon waar ik zin in heb. Ik doe dingen zonder er eerst over na te denken. Ik ruim niet op. Je hoeft het niet met mij eens te zijn om mijn vriend te zijn. Ik werk actief mee om het leven van mijzelf en anderen plezieriger te maken. Ik vind het moeilijk om me aan afspraken te houden. Ik doe iets wat ik moeilijk vind, als het belangrijk is voor anderen. Ik ruim op als we klaar zijn. 11
12 Ik maak afspraken en kom deze na. Ik weet welk gedrag wel of niet passend is in verschillende situaties. Ik hou me aan algemene regels (zoals verkeer en sociale regels). Ik gebruik wat ik geleerd heb, om het vandaag zo goed mogelijk te doen. Ik heb interesse in de wereld om mij heen. Ik volg het nieuws. Tabel 2 Ontwikkellijnen Laterna Magica: omschrijvingen competenties starter en expert. Aanvullend op de ontwikkellijnen worden de leerlingen gevraagd de SAQI-toets in te vullen. Deze School Attitude Questionnaire Internet (SAQI) is een vragenlijst die informatie geeft over hoe een leerling de school ervaart. De SAQI meet de motivatie voor schoolvakken, de tevredenheid met school en het zelfvertrouwen (SAQI, n.d.). Deze informatie wordt meegenomen in de coachgesprekken voor de ontwikkellijnen. Een voorwaarde voor deze methodiek is dat de coach getraind is in coachgesprekken en zicht heeft op ontwikkelingspsychologie om goed en met enige objectiviteit in te schatten waar het kind staat en wat het op een gegeven moment moet kunnen. Hierop worden de coaches ook getraind. Daarnaast krijgt de coach vanuit meerdere leerkrachten binnen de unit feedback over de kinderen, wat een vast onderdeel is in de teambesprekingen. De beoordelingscriteria staan vermeld in de portfoliomap en zijn daarmee transparant voor kinderen en ouders Het rapport De rapportage van de sociale competenties van de ontwikkellijnen wordt vastgelegd in de portfoliomap. Het portfolio is een map waarin de leer- en ontwikkelingslijnen staan. Kinderen bewaren hierin de bewijsstukken waaraan je kunt zien dat ze iets geleerd hebben. Ook het werk waar ze trots op zijn, zijn in het portfolio opgenomen. In het persoonlijk ontwikkelplan van het kind wordt de ontwikkellijn van het kind geëvalueerd en zonodig bijgesteld. Laterna Magica werkt niet met cijfers, maar met een woordrapport per ontwikkellijn, dat uit drie delen bestaat: 12
13 Vieren Hier wordt vermeld wat er geleerd is en wat goed gaat. Dit wordt ondersteund met werkjes als bewijsjes. Nieuwe doelen Hier worden nieuwe doelen gesteld voor het volgende blok. Plan en steun Het kind wordt hier aangestuurd waarop het moet focussen in oefeningen en wat het moet volgen. Tevens wordt vermeld welke steun het kind kan aanspreken of wat het kind zelf kan doen om zich te focussen. Daarnaast wordt het persoonlijke ontwikkelplan opgesteld, eveneens een woordrapport. Dit is een meer algemene evaluatie met de volgende delen: Talenten/sterktes Een beschrijving van de talenten en sterke punten van het kind met concrete voorbeelden van wat het kind goed kan en erg leuk vindt. Dit richt zich zowel op cognitieve als op non-cognitieve aspecten van de ontwikkeling. Interesses Een korte beschrijving van favoriete onderwerpen en leerbezigheden. Jezelf sturen Een beschrijving van hoe de zelfsturing gaat en wat beter kan/moet. Leerstrategiën Het accent ligt hier op leren om te leren: welke vaardigheden waar en wanneer te oefenen. Perpectief Het cognitieve ontwikkelperspectief, te weten jaardoelen waar een kind aan dient te voldoen, wordt hier vermeld. De coach van het kind bespreekt de resultaten, de persoonlijke ontwikkeling, het gedrag van het kind en het ontwikkelplan met de ouders op drie vaste momenten per jaar, de zogenaamde portfoliogesprekken. Hier wordt ruim de tijd voor genomen, 30 minuten per gesprek Administratie De portfoliomap en de ontwikkelplannen worden niet ondersteund door een softwaresysteem. Het portfoliodossier vormt als het ware het leerling-volg-jezelf-systeem. Momenteel worden de ontwikkelplannen en woordrapporten in Microsoft Word geregistreerd, uitgeprint en in de portfoliomappen verzameld. Daarbij worden werkjes van het kind aan de map toegevoegd en filmpjes op de laptop bewaard. Dit is een tijdrovend proces met een vrij hoge administratieve last, maar niet precies vast te stellen hoe hoog. De portfoliomappen zijn te allen tijde in te zien door leerlingen en ouders. 13
14 2.1.7 Aandachtspunten Omdat de coachgesprekken centraal staan in het volgen en ontwikkelen van de sociaalemotionele vaardigheden, wordt hier veel training in gegeven zodat wordt geborgd dat alle leerkrachten dit op een juiste, vaardige en consistente wijze doen. Daarnaast is het belangrijk om een vaste en frequente overlegstrucuur met het team te hebben. Doordat leerlingen werken in een unit met daarin vier stamgroepen, krijgen ze les van verschillende leerkrachten. De feedback over het functioneren van de leerling moet dan wel weer bij de coach terecht komen. 14
15 2.2 Montessorischool Boven t IJ Montessorischool Boven t IJ, lokatie Azalea Azaleastraat BT Amsterdam info@montessori-boventij.nl (020) Interview gehouden met Diana Comello, intern begeleider/bovenbouwleerkracht, op dinsdag 18 december 2014 van 13:00 tot 14: Karakteristiek school Montessorischool Boven t IJ is gelegen in Amsterdam-Noord. Op deze school wordt gewerkt vanuit de ideeën van Maria Montessori, wat in de praktijk betekent dat er op deze school wordt gestreefd ieder kind zich te laten ontwikkelen naar eigen vermogen. Dit houdt in dat alle kinderen opgroeien tot zelfstandig functionerende en denkende volwassenen die in staat zijn hun eigen verantwoordelijkheid te dragen. De school is verdeeld in 4 heterogene bouwen: Groepen 1 en 2: onderbouw Groepen 3 en 4: middenbouw Groepen 5 en 6: tussenbouw Groepen 7 en 8: bovenbouw Een belangrijke reden om de schoolorganisatie op deze wijze in te delen, is dat kinderen zo ervaren hoe het is om afwisselend de jongste of de oudste in een groep te zijn. Van oudere kinderen wordt wat meer zelfstandigheid verwacht en hen kan gevraagd worden de jongeren af en toe te helpen. De jongeren zien het als een uitdaging om de activiteiten van de ouderen ook te mogen leren. Dit stimuleert en activeert. De leerstof wordt individueel aangeboden. Ieder kind heeft steeds 2 jaar om de leerstof te verwerken. Een wat sneller lerend kind kan zich verder in de leerstof verdiepen, een trager lerend kind kan meer tijd nemen (Montessori Boven t IJ, n.d.). Het montessorionderwijs is gebaseerd op het pedagogisch gedachtegoed van Maria Montessori. Ze wilde de kinderen vrijheid geven omdat ze ervan overtuigd was dat kinderen 15
16 zichzelf het best konden ontwikkelen als ze maar in een voorbereide omgeving werden opgevoed, door adequaat opgeleide begeleiders in een groep met verticale leeftijdsstructuur. Kinderen mogen zelf een keuze maken uit de leermiddelen waardoor ze worden omringd (keuzevrijheid) en ze mogen daarmee zo lang werken als ze willen (tempovrijheid). Ze zijn zelf de maat voor wat ze presteren: iedereen doet datgene wat hij kan zo goed mogelijk naar eigen vermogen (niveauvrijheid). In de groep mogen kinderen zelf het materiaal uit de vaste plaats in de kast gaan halen en het er na gebruik weer in terug zetten (bewegingsvrijheid) ( Montessori basisonderwijs, n.d.). Het is de bedoeling dat de kinderen worden gemotiveerd door het werk zelf en daardoor hun uiterste best te doen. Omdat ze dit werk zelf mogen kiezen, kan deze gemotiveerdheid ook worden verwacht. Om deze reden, en omdat het kind zelf de maat voor zijn presteren is, worden in het montessorionderwijs geen cijferbeoordelingen voor gemaakt werk gegeven. Het gevolg daarvan is dat er ook geen cijferrapporten worden verstrekt, maar een verslag in de vorm van bolletjes (Nederlandse Montessori Vereniging, n.d.) Visie sociale competenties De sociaal-emotionele ontwikkeling van het kind vormt samen met de cognitieve ontwikkeling de pijlers binnen het onderwijs van Boven t IJ. Het gaat uit van welbevinden en betrokkenheid van de leerling in samenhang met sociaal initiatief, sociale flexibiliteit, sociale autonomie, impulsbeheersing en inlevingsvermogen (zie figuur 1). Naast de aandacht hiervoor in de reguliere lessen, zijn er één keer in de twee weken zogenaamde Goed gedaan! -lessen. Goed gedaan! is een lesmethode voor sociaal-emotionele ontwikkeling waarmee kinderen van groep 1 t/m 8 leren respectvol met elkaar om te gaan en op een eigentijdse en positieve manier uitleg geven over gevoelens en gedrag. De lessen hebben een focus op zelfreflectie, opkomen voor jezelf, complimenten geven en pesten. Alle heterogene klassen volgen dan dezelfde thema s en onderwerpen zodat er een optimale synergie is over het onderwerp onder de leerlingen binnen en buiten de school. De sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen wordt op drie manieren gevolgd: Docentvragenlijst (een maal per jaar in december/januari), waar de docent over de leerling oordeelt. Leerlingvragenlijst (een maal per jaar in december/januari), waar de leerling zelf een reflectie geeft. Bolletjesverslag over sociaal-emotionele ontwikkeling (twee maal per jaar: januari en juni) 16
17 Figuur 1 Uitgangspunten sociaal-emotionele ontwikkeling montessorischool Boven t IJ Sociale competenties Op aangeven van Diana Comello (de intern begeleider) worden de volgende sociale competenties, naar de indeling van Van Eck, Van Daalen & Heemskerk (2011), gevolgd en ontwikkeld (zie tabel 3):
18 Sociale competenties Leerling tot zichzelf Leerling naar anderen Attitude zelfvertrouwen, zelfrespect, verantwoordelijkheid willen nemen voor eigen handelen, zelfstandigheid in de zin van eigen koers durven varen, prestatiemotivatie, doorzettingsvermogen. vertrouwen in anderen, respecteren van anderen, betrokken bij anderen, verantwoordelijkheid willen nemen voor relaties met anderen, dialoog met anderen, initiatief tonen. Kennis Zelfkennis. kennis van sociale regels en omgangsvormen (andere culturen). Reflectie kritisch inzicht in (de wensen, mogelijkheden, beweegredenen van) jezelf kritisch inzicht in (de wensen, mogelijkheden, beweegredenen van) anderen, in sociale en groepsprocessen, effect van eigen handelen op anderen. Vaardigheden zelfsturing (regulering van eigen impulsen en emoties, doelen stellen, plannen, prioriteiten stellen, keuzes maken, bijsturen), concentratie, discipline, creatief en flexibel denken, probleem oplossen, gestructureerd kunnen werken. sociaal communicatieve vaardigheden (luisteren, zichzelf presenteren, verplaatsen in een ander, met kritiek kunnen omgaan, samenwerken), van perspectief kunnen wisselen en omgaan met (culturele) diversiteit. Tabel 3 Sociale compententies Montessorischool Boven t IJ Methodiek Montessorischool Boven t IJ gebruikt voor het volgen van de sociaal-emotionele ontwikkeling van hun leerlingen en het signaleren van aandachtsgebieden het leerlingvolgsysteem ParnasSys en de module ZIEN!. Dit systeem bestaat uit eerdergenoemde docentvragenlijst en leerlingvragenlijst. De antwoorden leiden tot een leerlingprofiel met een dashboard met sociaal-emotionele indicatoren, waarin met kleuren wordt aangegeven hoe het met de leerling gaat. Daarnaast maakt de leerkracht op basis van zijn observaties een bolletjesverslag over de sociaal-emotionele houding van de leerling. Docentvragenlijst ZIEN! is een webbased expertsysteem dat op basis van een analyse van observaties en op basis van een vragenlijst gericht op sociaal-emotionele ontwikkelingsaspecten, concrete doelen en handelingssuggesties voorstelt. Op die manier wordt de leerkracht geholpen bij 18
19 het ondersteunen van leerlingen en groepen. ZIEN! ondersteunt het gehele proces van handelingsgericht werken, van signaleren tot handelen (ZIEN voor onderwijs, n.d.). Een maal per jaar vult de leerkracht deze vragenlijst (30 vragen) in voor de leerlingen. Helaas heb ik geen hard copy van de vragen mogen ontvangen, maar deze zijn van dezelfde orde als de leerlingvragenlijst (zie voor een impressie bijlage 2). Leerlingvragenlijst Een maal per jaar reflecteren de individuele leerlingen over henzelf door middel van het invullen van de leerlingvragenlijst in ZIEN! De leerlingvragenlijst voor de bovenbouwgroepen 5-8 is door de leerlingen zelf digitaal in te vullen. Daarvoor is een aparte omgeving beschikbaar, zodat de leerlingen de leerkrachtomgeving daar niet voor hoeven te gebruiken. De leerlingvragenlijst bestaat uit 57 vragen. Deze vragen hebben betrekking op sociaalemotionele ontwikkeling in leerlingtaal en kunnen beantwoord worden op een schaal. Om de leerlingen zo goed mogelijk te helpen bij het interpreteren en invullen van de stellingen, is er vaak een toelichting te lezen bij de stelling. Een voorwaarde voor het invullen van de vragenlijst is dat de leerlingen goed begrijpend kunnen lezen. In bijlage 2 is voor een impressie een voorbeeld van een deel van de vragen opgenomen. Het proces is als volgt: Vragenlijst De leerkracht en leerling vullen hun eigen vragenlijst in. De vragen hebben betrekking op sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerling en kunnen worden beantwoord op een schaal: o Dat is (bijna) nooit zo. o Dat is soms zo. o Dat is vaak zo. o Dat is (bijna) altijd zo. Profiel en indicatie-uitspraken Het leerlingprofiel wordt door het syteem gegenereerd en indien van toepassing worden een of meer indicatie-uitspraken gegenereerd. De leerkracht interpreteert deze en gaat er eventueel over in gesprek met de leerling en/of de ouders. Selectie uitspraak en doel De leerkracht selecteert welke indicatie-uitspraak het meest relevant/geschikt lijkt om op in te steken. Hij kiest vervolgens een handelingsdoel bij de betreffende uitspraak. 19
20 Handelingsplan De leerkracht maakt een handelingsplan op basis van de toelichting van het gekozen doel. Aanpak De leerkracht voert samen met de leerling het handelingsplan uit. Hierbij kan hij de handelingssuggesties en diverse methodeverwijzingen in ZIEN! gebruiken als inspiratiebron. Terugblik De leerkracht evalueert of de aanpak de leerling heeft geholpen. Zowel de docentvragenlijst als de leerlingvragenlijst culmineren in een leerlingprofiel in de vorm van een dashboard met gekleurde indicatoren op sociaal-emotionele ontwikkeling (zie figuur 2). De leerlingvragenlijst omvat hierbij een breder spectrum dan de docentvragenlijst, zie tabel 4: Code Profielindicatoren Leerlingvragenlijst Docentvragenlijst BT Betrokkenheid VH Volharding VD Voldoening WB Welbevondenheid RK Relatie met Kinderen RL Relatie met Leertaak CP Competentie AN Autonomie SI Sociaal Initiatief SF Sociale Flexibiliteit SA Sociale Autonomie IB Impuls Beheersing IL Inlevingsvermogen PB Pestbeleving PG Pestgedrag Tabel 4 Profielindicatoren leerlingprofiel ZIEN! op basis van de leerlingvragenlijst en docentvragenlijst. De leerlingvragenlijst groep 5-8 werkt, net als de leerkrachtvragenlijst, met percentielen. Op basis van zo n ingevulde vragenlijsten is een normering vastgesteld. Afzonderlijk voor 20
21 jongens en meisjes is bepaald welke scores horen bij de volgende vier categorieën: de 25% hoogst scorende leerlingen (blauw) de 25% net boven het landelijk gemiddelde scorende leerlingen (groen) de 25% net onder het landelijk gemiddelde scorende leerlingen (oranje) de 25% laagst scorende leerlingen (rood) De kleuren in het leerlingprofiel geven geen waardeoordeel. Ze geven slechts aan hoe de beleving van het kind is ten opzichte van zijn leeftijdgenoten. Er wordt hierbij wel vanuit gegaan dat de leerlingen die behoren tot de 25% laagst scorende leerlingen (rood), mogelijk een zorgbehoefte hebben ( Normering ZIEN!, n.d.). Vanuit de indicatie-uitspraken, waarbij Boven t IJ zich richt op de kleuren oranje en rood, kan er in het systeem vanuit het leerlingprofiel in een drill down worden doorgeklikt naar een lager niveau indicatieuitspraken. Hier kan de leerkracht relevante uitspraken (gebaseerd op de vragen) selecteren. Aan deze uitspraken hangen handelingsdoelen die als advies kunnen wordt gebruikt bij het opstellen van een handelingsplan tot verbetering. Dit plan kan individueel zijn; als bepaalde indicaties meer of vaker voorkomen in een klas, kan dit plan ook voor een groep zijn. Figuur 2 Gefingeerd voorbeeld leerlingprofielen ZIEN! in de vorm van een dashboard: links op basis van de docentvragenlijst, rechts op basis van de leerlingvragenlijst (Bron: zienvooronderwijs.nl). Bolletjesverslag Het bolletjesverslag is een indicatie van de houding van het kind op school: werkhouding, houding ten opzichte van de leerkrachten en klasgenootjes en de verzorging van werk en omgeving. Het bolletjesverslag wordt twee maal per jaar opgemaakt en is onderdeel van het schriftelijk verslag (rapport) voor de bespreking met de ouders. Aan de houding van het kind wordt bewust geen oordeel gehangen. Dit is in tegenstelling tot het andere deel in het verslag, namelijk de cognitieve leerprestaties. Deze worden beoordeeld op een schaal van
22 vijf bolletjes in hoeverre het kind de leerlijn volgt of daarop achter- of voorloopt. In een woordverslag worden de constateringen gemotiveerd. Het bolletjesverslag en de toelichting vormen samen de basis voor het gesprek en discussie met de ouders. De leerkracht geeft op basis van zijn observaties aan waar het kind staat op de volgende aspecten (op een schaal van vijf bolletjes): Algemeen gedrag Verzorging omgeving Houding ten opzichte van leerkrachten Houding ten opzichte van andere kinderen Houding ten opzichte van het werk In tabel 5 zijn de bovenstaande aspecten gespecificeerd. Deze aspecten worden in het verslag in twee, tegengestelde polen, omschreven. Houding Aspecten linkerpool Schaal Aspecten rechterpool Algemeen gedrag Onzelfstandig O O O O O Zelfstandig Bewegelijk O O O O O Rustig Vaak ruzie O O O O O Nooit ruzie Stelt zich op de voorgrond O O O O O Bescheiden Weinig zelfvertrouwen O O O O O Veel zelfvertrouwen Geremd O O O O O Spontaan Weinig verantwoordelijkheid O O O O O Veel verantwoordelijkheid Vraagt veel aandacht O O O O O Vraagt weinig aandacht Verzorging omgeving Slordig O O O O O Netjes Taakje wordt niet verzorgd O O O O O Taakje wordt goed verzorgd Weinig oog voor de omgeving O O O O O Heeft oog voor de omgeving Houding ten opzichte van leerkracht(en) Weinig behulpzaam Nogal gesloten O O O O O O O O O O Behulpzaam Openhartig Is regelmatig brutaal O O O O O Is meestal beleefd Luistert vaak slecht O O O O O Luistert meestal goed Staat niet open voor correctie O O O O O Staat open voor correctie 22
23 Houding ten opzichte van andere kinderen Niet behulpzaam Kan niet goed samenwerken O O O O O O O O O O Zeer behulpzaam Kan goed samenwerken Heeft weinig contact O O O O O Heeft veel contact Houdt weinig rekening met anderen O O O O O Houdt veel rekening met anderen Weinig incasseringsvermogen O O O O O Goed incasseringsvermogen Kan niet goed naar anderen luisteren O O O O O Kan goed naar anderen luisteren Tabel 5 Bolletjesverslag social-emotionele ontwikkeling: omschrijvingen houding linker en rechter pool. De leerlingvragenlijst, docentvragenlijst en het bolletjesverslag zijn als een driehoek met elkaar verbonden en dienen (ongeveer) consistent te zijn. Om de consitentie te bewaken, wordt dit - per leerling - door de interne begeleider Diana Comello gecontroleerd. Indien de consistentie te veel afwijkt, treedt zij in overleg met de leerkracht en wordt kritisch nagegaan waar de afwijkingen zijn en waarom dit is Het rapport Twee maal per jaar, in januari en juni, wordt een schriftelijk verslag (rapport) van de ontwikkeling van het kind gegeven, welke met de ouders wordt besproken. Het verslag bestaat uit twee delen: het eerste deel gaat over de sociaal-emotionele ontwikkeling in de vorm van het bolletjesverslag (zie tabel 5), waarin is aangegeven waar het kind staat op basis van de observaties van de leerkracht, zonder daarbij een oordeel te geven. Dit is aangevuld met een woordrapport. het tweede deel gaat over de leerprestaties, waarbij wel een oordeel gegeven wordt waar het kind volgens het leerplan staat. Dit wordt eveneens aangevuld met een woordrapport Administratie Montessorischool Boven t IJ werkt met het leerlingvolgsysteem ParnasSys. Voor het signaleren, volgen en ontwikkelen van sociaal-emotionele ontwikkeling wordt specifiek gewerkt met de module ZIEN!. De module wordt gebruikt voor de docentvragenlijst, de leerlingvragenlijst en het automatisch genereren van het leerlingprofiel. Het bolletjesverslag wordt handmatig ingevuld en vervolgens in de verslaggenerator Signum ingevoerd en uitgeprint. Het geheel is een arbeidsintensief proces. Het bolletjesverslag neemt ongeveer 30 23
24 minuten per leerling in beslag; hetzelfde geldt voor het invullen van de docentvragenlijst. Daarnaast zit er de nodige voorbereidingstijd in de instructie van en begeleiding bij het invullen van de leerlingvragenlijst. Dit verschilt echter per kind en is daardoor moeilijk aan te geven. Zowel de docentvragenlijst als de leerlingvragenlijst zijn voor de ouders op verzoek in te zien. Het bolletjesverslag is onderdeel van het schriftelijk verslag dat op vaste momenten wordt besproken met ouders en het kind Aandachtspunten De waarde van de methodiek voor de school is tweeledig: ten eerste geeft de methodiek inzicht in de plaats waar het kind staat en hoe het zich al dan niet ontwikkeld voor de leerkracht. Ten tweede biedt het de ouders goed inzicht in hoe hun kind zich verhoudt tot zichzelf en tot anderen. Doordat er geen oordeel aan wordt gegeven, is het mogelijk een open discussie met ouders te houden. Soms vinden ouders deze werkwijze zonder oordeel lastig, omdat ze geneigd zijn hun kind het liefste zoveel mogelijk aan de rechterpool terug te willen zien. De intern begeleider geeft aan dat dit beter werkt met hoogopgeleide ouders, al zijn die soms meer prestatiegericht dan laagopgeleide ouders. De laatsten hebben soms een mindere focus op sociaal-emotionele ontwikkeling en richten zich meer op de leerprestaties. Het is belangrijk dat iedere leerkracht dezelfde uitgangspunten hanteert in de observaties en de vragenlijst. Dit vergt een duidelijke communicatie en instructie van de methodiek, opdat iedere leerkracht dit op eenduidige wijze doet, zodat daarmee de consistentie en de waarde worden geborgd. Leerkrachten moeten ook oog hebben voor sociaal-emotionele ontwikkeling, omdat niet alle uitingen altijd even tastbaar zijn. De leerkrachten mogen dan ook niet handelingsverlegen zijn. Voor de leerlingen geldt dat ze goed begrijpend moeten kunnen lezen om de leerlingvragenlijst valide te kunnen invullen. Voor het invoeren van een dergelijke methodiek wordt aangeraden voldoende draagvlak te creëren door de werkvloer er volop bij te betrekken. Daarnaast moet de haalbaarheid in acht worden genomen gezien de administratieve last en complexiteit. Het wordt daarom aangeraden om klein te beginnen en deze methodiek stapsgewijs uit te bouwen. 24
25 2.3 Spinoza Lyceum Spinoza Lyceum Peter van Anrooystraat BH Amsterdam info@spinozalyceum.nl (020) Interview gehouden met Willem Huijsmans (afdelingsleider vwo bovenbouw) en Rolf Haak (lid Daltoncommissie/docent), op woensdag 12 december 2014 van 13:15 tot 14: Karakteristiek school Het Spinoza Lyceum is de enige daltonschool voor voortgezet onderwijs in Amsterdam en omgeving. Door het volgen van daltononderwijs leert de leerling zelfstandig werken, samenwerken en verantwoordelijkheid te dragen. Het daltononderwijs is gebaseerd op het gedachtegoed van Helen Parkhust ( ) en is erop gericht leerlingen in hun eigen tempo en op hun eigen niveau te laten leren (Spinoza Lyceum, n.d.). Het Nederlandse daltononderwijs kent van oorsprong drie daltonprincipes: vrijheid in gebondenheid, zelfstandigheid en samenwerken. In 2012 zijn aanvullend vijf kernwaarden als pijlers geïntroduceerd, die ook het Spinoza Lyceum hanteert (Dalton, Dalton kernwaarden, n.d.). Deze vijf kernwaarden zijn: Samenwerking Een daltonschool is een leef- en leergemeenschap waar leerlingen, leerkrachten, ouders, schoolleiding en bestuur op een natuurlijke en gestructureerde wijze samen leven en werken. Het verwerven van kennis en vaardigheden in samenwerking met anderen kan het leren vergemakkelijken. Leerlingen leren dat er verschillen bestaan tussen mensen. Ze leren naar elkaar te luisteren en respect te hebben voor elkaar. Als leerlingen met elkaar samenwerken, ontwikkelen ze sociale vaardigheden en leren ze reflecteren op de manier waarop ze leren, zoals het beoordelen van eigen inbreng en die van een medeleerlingen, het aangaan van de dialoog, het leren omgaan met teleurstellingen en het ervaren van een meeropbrengst uit de samenwerking. 25
26 Vrijheid en verantwoordelijkheid Vrijheid is noodzakelijk om eigen keuzes te kunnen maken en eigen wegen te vinden. Vrijheid in het daltononderwijs is de gelegenheid krijgen om het taakwerk zelf te organiseren. De opgegeven leerstof en de eisen die daaraan worden gesteld, zoals de tijdslimiet, de werkafspraken en de schoolregels, vormen de grenzen waarbinnen de leerlingen hun vrijheid leren gebruiken. Leerlingen krijgen de ruimte om te ontdekken en te experimenteren, maar worden tegelijk geconfronteerd met de relatie tussen wat ze doen en wat dat oplevert. Dat is voor leerlingen een geleidelijk leerproces, waarin zelfkennis en zelfinschatting een grote rol spelen. Effectiviteit Dalton is een maatregel om effectiever te werken. Hierbij wordt leerlingen veel verantwoordelijkheid in handen gegeven. Als leerlingen een taak krijgen, waar zij verantwoordelijkheid voor dragen en die ze in vrijheid zelf plannen en uitvoeren, wordt het onderwijs veel effectiever. Zelfstandigheid Zelfstandig leren en werken op een daltonschool is actief leren en doelgericht werken en hulp zoeken indien noodzakelijk. Deze manier van werken stimuleert het probleemoplossend denken van leerlingen. Om later als volwassene goed te kunnen functioneren moet een leerling leren beoordelen welke beslissingen hij moet nemen en wat de gevolgen daarvan zijn. De keuzevrijheid dwingt een leerling tot het nemen van zelfstandige beslissingen die voor hem effectief en verantwoord zijn. Reflectie Reflexiviteit, de bewustwording en het nadenken over het eigen gedrag en het eigen werk, de vaardigheden in het zelfstandig werken en het samenwerken, is de vijfde pijler. Naast de gewone lessen hebben de leerlingen iedere dag een daltonuur. Dit is een verplicht lesuur waarin de leerling zelfstandig aan de slag gaat. Zij hebben daarbij de vrijheid om te kiezen aan welk vak ze werken, bij welke docent en/of met welke medeleerlingen. 26
27 2.3.2 Visie sociale competenties Daltononderwijs behoort leerlingen cultureel en moreel te vormen zodat ze zelfredzaam zijn en zich sociaal verantwoordelijk voelen: ze zijn geoefend in, gewend aan en voorbereid op het leven, het werken en het samenleven in de toekomstige maatschappij. Kortom, het gaat om persoonsvorming en socialisatie (Dalton, Dalton 21 st Century Skills, n.d.). Het Spinoza Lyceum geeft daarom naast het cognitieve onderwijs ook invulling aan vorming: het stimuleren van creativiteit, kritisch denken, probleemoplossend vermogen, omgaan met culturele verschillen, samenwerking, sociale vaardigheden en reflectie. Dit wordt gedaan met leerlijnen onder de noemer Daltonvaardigheden, gebaseerd op de pijlers zelfstandigheid, vrijheid en verantwoordelijkheid en samenwerken Sociale competenties Op aangeven van Willem Huijsmans (afdelingsleider vwo bovenbouw) en Rolf Haak (lid Daltoncommissie) worden de volgende sociale competenties, naar de indeling van Van Eck, Van Daalen & Heemskerk (2011), gevolgd en ontwikkeld (zie tabel 6): Sociale competenties Leerling tot zichzelf Leerling naar anderen Attitude zelfvertrouwen, zelfrespect, verantwoordelijkheid willen nemen voor eigen handelen, zelfstandigheid in de zin van eigen koers durven varen, prestatiemotivatie, vertrouwen in anderen, respecteren van anderen, betrokken bij anderen, verantwoordelijkheid willen nemen voor relaties met anderen, dialoog met anderen, initiatief tonen. doorzettingsvermogen. Kennis zelfkennis. kennis van sociale regels en omgangsvormen (andere culturen). Reflectie kritisch inzicht in (de wensen, mogelijkheden, beweegredenen van) jezelf kritisch inzicht in (de wensen, mogelijkheden, beweegredenen van) anderen, in sociale en groepsprocessen, effect van eigen handelen op anderen. Vaardigheden zelfsturing doelen stellen, plannen, prioriteiten stellen, keuzes maken, bijsturen), concentratie, discipline, creatief en flexibel denken, probleem oplossen, gestructureerd kunnen werken sociaal communicatieve vaardigheden (luisteren, overtuigen, zichzelf presenteren, verplaatsen in een ander, met kritiek kunnen omgaan, samenwerken), van perspectief kunnen wisselen en omgaan met (culturele) diversiteit. Tabel 6 Sociale compententies Spinoza Lyceum. 27
Stellingen en normering leerlingvragenlijst
Stellingen en normering leerlingvragenlijst Expertsysteem ZIEN! voor het primair onderwijs 2.0 juli 2012 ZIEN! is een product van, in samenwerking met ParnasSys ZIEN!PO leerlingvragenlijst 2.0 Stellingen
Nadere informatieStellingen en normering leerlingvragenlijst
Stellingen en normering leerlingvragenlijst Expertsysteem ZIEN! voor het primair onderwijs 3.0 oktober 2014 ZIEN! is een product van, in samenwerking met ParnasSys ZIEN!PO leerlingvragenlijst 3.0 Stellingen
Nadere informatieStellingen leerlingvragenlijst
Stellingen leerlingvragenlijst Expertsysteem ZIEN! voor het primair onderwijs 1.0 sept 2011 ZIEN! is een product van, in samenwerking met ParnasSys ZIEN!PO leerlingvragenlijst Stellingen en toelichtingen
Nadere informatieIk-Wijzer Ik ben wie ik ben
Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,
Nadere informatieDE 12 VAN DOK12. Dit ben ik
Dit ben ik Op DOK12 verwerf ik kennis, vaardigheden en ontwikkel ik mij als persoon. Ik krijg ruimte om mijzelf goed te leren kennen, te zijn wie ik ben en mijn talenten te ontwikkelen. Ook leer ik oog
Nadere informatieDoel van deze presentatie is
Doel van deze presentatie is Oplossingsgericht? Sjoemelen? Evaluatie van de praktische oefening. Verbetersuggesties qua oplossingsgerichtheid (niet met betrekking tot de inhoud van de gebruikte materialen)
Nadere informatievaardigheden - 21st century skills
vaardigheden - 21st century skills 21st century skills waarom? De Hoeksteen bereidt leerlingen voor op betekenisvolle deelname aan de wereld van vandaag en de toekomst. Deze wereld vraagt kinderen met
Nadere informatieZelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W
Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W 1 Naam student: Studentnummer: Datum: Naam leercoach: Inleiding Voor jou ligt het meetinstrument ondernemende houding. Met dit meetinstrument
Nadere informatieOuderinformatie over ZIEN!
Ouderinformatie over ZIEN! Algemene ouderavond 1 november 2012 ZIEN! is een product van, in samenwerking met ParnasSys ZIEN op school Aandacht voor het sociaal-emotioneel functioneren van kinderen. Sanne
Nadere informatieIdentiteitsdocument van Jenaplanschool de Sterrenwachter
Identiteitsdocument van Jenaplanschool de Sterrenwachter Onze ideologie We zien iedereen als uniek en waardevol. Ieder kind heeft talenten en samen gaan we die ontdekken en ontwikkelen. Hierdoor kunnen
Nadere informatieIk-Wijzer Ik ben wie ik ben
Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,
Nadere informatie1. Wat is Dalton Dalton is no method, no system. Dalton is an influence. Geschiedenis 1. 2.
1. Wat is Dalton Dalton is no method, no system. Dalton is an influence. (Dalton is geen methode, geen systeem, maar een manier van denken.) Helen Parkhurst, founder Met meer dan 400 scholen is het daltononderwijs
Nadere informatieWelke ruimte en skills hebben leerlingen nodig om bevlogen en gemotiveerd te werken. Astrid van den Hurk 22 januari 2015
Welke ruimte en skills hebben leerlingen nodig om bevlogen en gemotiveerd te werken Astrid van den Hurk 22 januari 2015 Doelen Zicht op basisbehoeftes van leerlingen om gemotiveerd te kunnen werken; Zelfdeterminatietheorie
Nadere informatieAchtergrond. Missie Onze missie op basis van deze situatie luidt:
Achtergrond Basisschool De Regenboog staat in de wijk Zuid-west in Boekel en valt onder het bestuur van Zicht PO. Evenals de andere scholen onder dit bestuur gaan wij de komende periode vorm geven aan
Nadere informatieRubrics vaardigheden
Rubrics vaardigheden Rubrics vaardigheden In het leerlab 2020 hebben 7 vernieuwingsscholen vier rubrics ontwikkeld om de persoonlijke groei van leerlingen in kaart te brengen. Deze rubrics zijn vaardigheden
Nadere informatieRubrics vaardigheden
Rubrics vaardigheden Rubrics vaardigheden In het leerlab 2020 hebben 7 vernieuwingsscholen vier rubrics ontwikkeld om de persoonlijke groei van leerlingen in kaart te brengen. Deze rubrics zijn vaardigheden
Nadere informatieIK-DOELEN BIJ DE DALTONUITGANGSPUNTEN
IK-DOELEN BIJ DE DALTONUITGANGSPUNTEN 1 2 3 4 5 A Samen werken (spelen) Hierbij is het samenwerken nog vooral doel en nog geen middel. Er is nog geen sprake van taakdifferentiatie. De taak ligt vooraf
Nadere informatieInhoud. Veenendaal, Onderwerp: verantwoording van ons onderwijs. Beste ouder(s)/verzorger(s),
Veenendaal, 22-6-2016 Onderwerp: verantwoording van ons onderwijs Beste ouder(s)/verzorger(s), Door middel van dit schrijven willen we ons onderwijs verantwoorden aan u als ouders. Heeft u vragen of opmerkingen
Nadere informatieZIEN!leerlingvragenlijst BETROKKENHEID WELBEVINDEN. Dit klopt soms. Dit klopt vaak. Dit klopt (bijna)nooit. Dit klopt (bijna) altijd
Naam:. Datum:. ZIEN!leerlingvragenlijst Dit klopt (bijna)nooit Dit klopt soms Dit klopt vaak Dit klopt (bijna) altijd BT BETROKKENHEID VH Volharding 1. Als mijn juf of meester iets uitlegt, let ik op.
Nadere informatieVerwonderen Ontdekken Onderzoeken
Verwonderen Ontdekken Onderzoeken Op reis naar toekomstvaardige leerlingen! Visiedocument Samenwerkingsschool de Nijewier Tjalleberd Datum: 25 maart 2019 Versie: vastgesteld Inhoudsopgave 1. Inleiding...
Nadere informatieBetrokkenheid. Competentie. De behoefte aan competentie wordt vervuld.
Betrokkenheid Autonomie Competentie Relatie leerkracht Relatie leerlingen De behoefte aan autonomie De behoefte aan competentie De behoefte aan een goede relatie met de leerkracht De behoefte aan goede
Nadere informatieGroep: Leerkracht(en):
Verslag van: Groep: Leerkracht(en): Schooljaar: 2017-2018 Bovenbouw Gortstraat 3 3554 DD Hoogeveen tel: 043-2354343 Julianastraat 15 4554 BT Emmen tel: 012-6341726 Geachte ouder(s), verzorger(s), Drie
Nadere informatieOnderwijskundige Visie
Onderwijskundige Visie 1 Inleiding Missie Het kind Het kind staat voorop en dus centraal. Ieder kind is uniek en heeft talenten. Elk kind is bijzonder en elk kind mag er zijn. Kinderen zijn niet gelijk,
Nadere informatieIK WIJZER. Ik wil graag weten wie ik ben
IK WIJZER Ik wil graag weten wie ik ben Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Jouw uitslag... 4 Copyright DilemmaManager B.V. Pagina 2 van 8 1 Inleiding Hallo Ruben, Dit is de uitslag van jouw Ik-Wijzer.
Nadere informatie- Betrokkenheid - Vertrouwen - Verantwoordelijkheid Betrokkenheid is motivatie. Leerlingen die gemotiveerd zijn, ontwikkelen zich.
Waarom vinden wij deze kernwaarden belangrijk voor de leerlingen van de Driesprong? Hoe organiseren we ons onderwijs gebaseerd op onze overtuigingen? Wat voor soort onderwijs geven wij op de Driesprong?
Nadere informatieCREATIEF VERMOGEN. Andrea Jetten, Hester Stubbé
CREATIEF VERMOGEN Andrea Jetten, Hester Stubbé OPDRACHT Creativitief vermogen meetbaar maken zodat de ontwikkeling ervan gestimuleerd kan worden bij leerlingen. 21st century skills Het uitgangspunt is
Nadere informatie2 Training of therapie/hulpverlening?
Bewustwording wordt de sleutel voor veranderen Peter is een zeer opvallende leerling die voortdurend conflicten heeft met medeleerlingen en de schoolleiding. Bij een leerlingbespreking wordt opgemerkt
Nadere informatieZelfstandig werken = actief en zelfstandig leren van een leerling. Het kan individueel of in een groep van maximaal 6 leerlingen.
Zelfstandig werken Zelfstandig werken = actief en zelfstandig leren van een leerling. Het kan individueel of in een groep van maximaal 6 leerlingen. Visie Leerlinggericht: gericht op de mogelijkheden van
Nadere informatieSCOL Sociale Competentie Observatielijst. Analyse doelen Jonge kind
SCOL Sociale Competentie Observatielijst Analyse doelen Jonge kind Maart 2013 Verantwoording 2013 SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), Enschede Mits de bron wordt vermeld, is het toegestaan
Nadere informatiePortfolio voor medewerkers Natuurlijk leren Parels ontstaan door schuring
Portfolio voor medewerkers Natuurlijk leren Parels ontstaan door schuring Authentiek leiderschap Pedagogische tact Ruimte geven Hoge verwachtingen Authentiek contact! Ik heb zelfvertrouwen. Ik heb hoge
Nadere informatieIk stel veel 'doe-ik-het-goed' vragen. Ik weet hoe ik mezelf kan verbeteren, maar het lukt mij nog niet.
Leerdoelen a.d.h.v. rubrics Rubrics voor het onderwijs Deze rubrics zijn door ons verzameld, geschreven of herschreven. Met vriendelijke groet, Team Vierkantgoed Rubric Optie 1 Optie 2 Optie 3 Optie 4
Nadere informatieVerantwoording van ons onderwijs
Verantwoording van ons onderwijs Veenendaal, 27-6-2017 Beste ouder(s)/verzorger(s), Door middel van dit document willen we ons onderwijs verantwoorden aan u als ouders. Heeft u vragen of opmerkingen over
Nadere informatieEindverslag Academische Opleidingsschool Sophianum, juni 2011
Eindverslag Academische Opleidingsschool Sophianum, juni 2011 Welke middelen kan een docent tijdens zijn les gebruiken / hanteren om leerlingen van havo 4 op het Sophianum meer te motiveren? Motivatie
Nadere informatietalentstimuleren.nl CREATIEF DENKEN Ik kom met originele oplossingen en bedenk vernieuwende ideeën
Ik kom met originele oplossingen en bedenk vernieuwende ideeën Ik let op (onopvallende) details en voeg details toe aan eerdere ideeën Ik zie meerdere denkrichtingen en verander flexibel van denkrichting
Nadere informatie2013-2017. Huiswerkbeleid
01-017 Huiswerkbeleid Inhoudsopgave Beschrijving doelgroep Visie op onderwijs Basisvisie Leerinhouden/Activiteiten De voor- en nadelen van het geven van huiswerk Voordelen Nadelen Richtlijnen voor het
Nadere informatieRegionaal verslag. Landelijk debat Ons Onderwijs Den Haag, 28 mei 2015
Regionaal verslag Landelijk debat Ons Onderwijs 2032 Den Haag, 28 mei 2015 1. Een korte impressie van de dialoog De debatavond in Den Haag bij het HCO is bezocht door circa 35 deelnemers. Van de aanwezige
Nadere informatieDoelstellingen van PAD
Beste ouders, We kozen er samen voor om voor onze school een aantal afspraken te maken rond weerbaarheid. Aan de hand van 5 pictogrammen willen we de sociaal-emotionele ontwikkeling van onze leerlingen
Nadere informatieGRO TE REIS. Het leven is één WAAR DE SCHOOL VOOR STAAT 2
Schoolbrochure GRO TE REIS Het leven is één WAAR DE SCHOOL VOOR STAAT 2 het onderwijsaanbod 8 typisch Daltonschool 14 WAAR DE SCHOOL VOOR STAAT Onze kernwaarden 1 3 4 5 6 7 2 3 Leren leven, leren leren
Nadere informatieFunctieprofiel. Leraar. op OBS Het Toverkruid LA, 1,0 FTE. Aanstelling voor een jaar welke bij goed functioneren kan leiden tot een vaste aanstelling.
Functieprofiel Leraar op OBS Het Toverkruid LA, 1,0 FTE Aanstelling voor een jaar welke bij goed functioneren kan leiden tot een vaste aanstelling. April 2018 Specifieke competenties teamlid OBS Het Toverkruid
Nadere informatieLeer- en ontwikkelingslijnen jonge kind (ZONDER extra doelen) - versie aug Naam leerling. Sociaal-emotionele ontwikkeling Betrokkenheid
Leer- en ontwikkelingslijnen jonge kind (ZONDER extra doelen) - versie aug 2018 Sociaal-emotionele ontwikkeling etrokkenheid etrokkenheid - 0 eleeft plezier in het ontdekken van nieuwe dingen Laat heel
Nadere informatieRapportage sociaal-emotionele ontwikkeling Playing for Success
Rapportage sociaal-emotionele ontwikkeling Playing for Success Leercentrum Nijmegen Oberon, november 2012 1 Inleiding Playing for Success heeft, naast het verhogen van de taal- en rekenprestaties van de
Nadere informatieCompetenties. De beschrijvingen van de 7 competenties :
Inhoud Inleiding...3 Competenties...4 1. Interpersoonlijk competent...5 2. Pedagogisch competent...5 3. Vakinhoudelijk en didactisch competent...6 4. Organisatorisch competent...6 5. Competent in samenwerking
Nadere informatieEvaluatieverslag mindfulnesstraining
marijke markus spaarnestraat 37 2314 tm leiden Evaluatieverslag mindfulnesstraining 06 29288479 marijke.markus@freeler.nl www.inzichtinzicht.nl kvk 28109401 btw NL 079.44.295.B01 postbank 4898261 14 oktober
Nadere informatieProgramma Tienerclub. Tienerclub Blok 1 & 5: Adventure 4 Kids Op avontuur met jezelf
Programma Tienerclub. Tienerclub Blok 1 & 5: Adventure 4 Kids Op avontuur met jezelf Vijf woensdagmiddagen kunnen jongens en meiden tussen de 10 en 14 jaar op avontuur naar zichzelf. Het kind leert zichzelf
Nadere informatieAls je in zorg of welzijn werkt, krijg je veel te maken met zorgvragers die ondersteunt moeten worden in hun persoonlijke verzorging/adl.
STER opdracht ADL Als je in zorg of welzijn werkt, krijg je veel te maken met zorgvragers die ondersteunt moeten worden in hun persoonlijke verzorging/adl. In de eerste 10 weken van je opleiding heb je
Nadere informatieRapportage Competenties. Bea het Voorbeeld. support@meurshrm.nl. Naam: Datum: 16.06.2015. Email:
Rapportage Competenties Naam: Bea het Voorbeeld Datum: 16.06.2015 Email: support@meurshrm.nl Bea het Voorbeeld / 16.06.2015 / Competenties (QPN) 2 Inleiding In dit rapport wordt ingegaan op de competenties
Nadere informatieOpbrengstgericht werken in het Voortgezet onderwijs
Opbrengstgericht werken in het Voortgezet onderwijs Wat is opbrengstgericht werken? Opbrengstgericht werken is het systematisch en doelgericht werken aan het maximaliseren van de prestaties van leerlingen.
Nadere informatieElementen van een professionele leergemeenschap
Professioneel Statuut Op de Groen van Prinstererschool werken we aan een professionele leergemeenschap: een cultuur waarin alle betrokkenen in de school samenwerken, reflecteren, onderzoeken en professionaliseren.
Nadere informatieFOLLOW YOUR SUN LESSENREEKS GROEP 7 & 8 SCHOOLJAAR 2018 / Missie: ieder kind straalt!
LESSENREEKS GROEP 7 & 8 SCHOOLJAAR 2018 / 2019 Follow your Sun biedt 10 wekelijkse lessen van 1.5 uur waarin kinderen hun talenten en die van hun klasgenoten ontdekken en leren te gebruiken. Tijdens de
Nadere informatiePOP Martin van der Kevie
Naam student: Martin van der Kevie Studentnr.: s1030766 Studiefase: leerjaar 1 Datum: 18 okt 2009 Interpersoonlijk competent Overzicht wat leerlingen bezig houdt dit kun je gebruiken tijdens de les. Verder
Nadere informatieMissie van de Oosteinder: Het verzorgen van primair onderwijs in Aalsmeer Oost vanuit een integratieve aanpak en katholieke geloofsovertuiging.
Missie van de Oosteinder: Het verzorgen van primair onderwijs in Aalsmeer Oost vanuit een integratieve aanpak en katholieke geloofsovertuiging. Wij zijn een katholieke school en daarom vinden het belangrijk
Nadere informatieAnalytisch denken Het oplossen van problemen door vragen te ontleden in kleinere delen, verbanden leggen en logische conclusies trekken.
Creatief denken Het flexibel kunnen inspelen op nieuwe omstandigheden. Associëren, brainstormen en het bedenken van nieuwe originele dingen en originele oplossingen voor problemen. Analytisch denken Het
Nadere informatieFusie nieuwsbrief obs Onnema en obs de Schutsluis. Nummer 1, 24 maart 2015
Fusie nieuwsbrief obs Onnema en obs de Schutsluis Nummer 1, 24 maart 2015 Beste ouders, teamleden en betrokkenen, Voor u ligt de fusienieuwsbrief. Met deze nieuwsbrief willen wij u informeren over de voortgang
Nadere informatiePROTOCOL COACHGESPREKKEN OBS DE ROLPAAL
PROTOCOL COACHGESPREKKEN OBS DE ROLPAAL Versie januari 2016 1 Inleiding:... 3 Gebruikte termen in dit document... 4 Stamgroep:... 4 Stamgroepleider:... 4 Coach:... 4 Specialist:... 4 Workshop:... 4 IOP...
Nadere informatieIDee NEDERLANDSE DALTON VERENIGING
IDee NEDERLANDSE DALTON VERENIGING 2 www.dalton.nl 3 DALTON IS AN INFLUENCE, A WAY OF LIFE Helen Huss Parkhurst (January 3, 1887 June 1, 1973) 4 eigenaarschap persoonlijke ontwikkeling betrokkenheid van
Nadere informatieKader voor ontwikkeling - Vaardigheden
Kader voor ontwikkeling - Vaardigheden Zelfsturing Zelfsturing - Onderbouw O: Ik begin uit mezelf met mijn werk en houd mijn aandacht erbij -19-0 O: Ik vraag op tijd hulp als ik ergens zelf niet uit kom
Nadere informatieZIEN! Pedagogisch expertsysteem voor het basisonderwijs
ZIEN! Pedagogisch expertsysteem voor het basisonderwijs 1 Wat is ZIEN!? Het pedagogisch expertsysteem ZIEN! is een krachtig instrument om de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen van groep 1 t/m
Nadere informatieThermometer leerkrachthandelen
Thermometer leerkrachthandelen Leerlijnen en ontwikkelingslijn voor leerkrachten van WSKO 1 Inleiding Leerkracht zijn is een dynamisch en complex vak. Mensen die leerkracht zijn en binnen onze organisatie
Nadere informatieAnnette Koops: Een dialoog in de klas
Annette Koops: Een dialoog in de klas Als ondersteuning bij het houden van een dialoog vindt u hier een compilatie aan van Spreken is zilver, luisteren is goud : een handleiding voor het houden van een
Nadere informatieTHEMA SOCIAAL-EMOTIONELE ONTWIKKELING Kern Subkern 0-4 groep 1-2 groep 3-6 groep 7-8 Onderbouw vo Bovenbouw vmbo Bovenbouw havo-vwo
Kern Subkern 0-4 groep 1-2 groep 3-6 groep 7-8 Onderbouw vo Zelf Gevoelens Verbaal en non-verbaal primaire gevoelens beschrijven en uiten. Kwaliteiten Verbaal en non-verbaal beschrijven dat fijne en nare
Nadere informatieTeamkompas voor Zelfsturing
Teamkompas voor Zelfsturing Wat is het teamkompas: Met dit instrument kun je inzicht krijgen in de ontwikkeling van je team als het gaat om effectief samenwerken: Waar staan wij als team? Hoe werken wij
Nadere informatieProfiel mobiliteitscoach
Profiel mobiliteitscoach 22-02- 2014 PROFIEL MOBILITEITSCOACH De mobiliteitscoach werkt in een organisatie met mobiliteitsprocessen. Hij/zij werkt aan het organiseren van het inductieproces van studenten
Nadere informatieJ L. Nordwin College Competentiemeter MBO - 21st Century & Green Skills. Vaardigheden Gedragsindicatoren. 21st Century Skill - -
Nordwin College Competentiemeter MBO - 21st Century & Green Skills 21st Century Skill Jouw talent Vaardigheden Gedragsindicatoren J L Ik weet wat ik wil Ik weet wat ik kan Ik ga na waarom iets mij interesseert
Nadere informatieKijkwijzer werkdruk; je school in beeld
Kijkwijzer werkdruk; je school in beeld Blok 1: De werknemer Met deze vragenlijst kan je onderzoeken hoe het staat met de werkdruk op je eigen school. Het is te gebruiken als onderzoekstool, maar ook als
Nadere informatiePraktijkschool Westfriesland
Beste ouders/verzorgers, Praktijkonderwijs is een (bijzondere) richting in het voortgezet onderwijs. Praktijkonderwijs is eindonderwijs en richt zich op het verwerven van competenties. De leerlingen worden
Nadere informatieIdentiteit van de Koos Meindertsschool
Identiteit van de Koos Meindertsschool 1. Identiteit - het karakter van de school Wij zijn een open school waarin een ieder gelijkwaardig is. Wij heten elk kind welkom op de Koos Meindertsschool, ongeacht
Nadere informatieNEDERLANDSE DALTON VERENIGING
IDee NEDERLANDSE DALTON VERENIGING www.dalton.nl Bezuidenhoutseweg 251-253 2594 AM Den Haag T. 070-331 52 81 E. bestuursbureau@dalton.nl www.dalton.nl 1 2 eigenaarschap persoonlijke ontwikkeling DALTON
Nadere informatieHANDBOEK ZIEN! CBS De Regenboog Zandbos DE Hoofddorp
HANDBOEK ZIEN! CBS De Regenboog Zandbos 48 2134 DE Hoofddorp 023 5634514 info@deregenbooghoofddorp.nl Inhoudsopgave Blz. Visie 3 Inleiding 5 Groep 1 t/m 4 6 Groep 5 t/m 8 7 Wat doen we met de gegevens
Nadere informatieZelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld.
Zelfbeeld Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Een kind dat over het algemeen positief over zichzelf denkt, heeft meer zelfvertrouwen.
Nadere informatie2013-2017. Actief burgerschap en sociale integratie
201-2017 Actief burgerschap en sociale integratie Inhoudsopgave: Kwaliteitszorg actief burgerschap en sociale integratie Visie en planmatigheid Visie Doelen Invulling Verantwoording Resultaten Risico s
Nadere informatieITT/HU Beoordelingscriteria praktijk Fase 3 (jaar 3)
ITT/HU Beoordelingscriteria praktijk 2018-2019 Fase 3 (jaar 3) Kerntaak 1: Pedagogische adequaat handelen: opbouwende relatie met kinderen ontwikkelen, leiding geven aan de groep, zorgen voor een goed
Nadere informatieBegrippenkader Studieloopbaanbegeleiding en Reflectie
Begrippenkader Studieloopbaanbegeleiding en Reflectie Kariene Mittendorff, lectoraat Innovatief en Effectief Onderwijs Studieloopbaanbegeleiding Binnen scholen wordt op verschillende manieren gewerkt aan
Nadere informatieVISIE. Met opvoeden en onderwijzen beogen leerkrachten de harmonische ontplooiing van de totale persoon.
Met opvoeden en onderwijzen beogen leerkrachten de harmonische ontplooiing van de totale persoon. OPVOEDEN en LEREN is gebaseerd op een draagvlak van STEUNEN, STUREN EN STIMULEREN: Om binnen de grenzen
Nadere informatieEen Positief. leer en leefklimaat. op uw school
Een Positief leer en leefklimaat op uw school met TOPs! positief positief denken en doen Leerlingen op uw school ontwikkelen zich het beste in een positief leer- en leefklimaat; een klimaat waarin ze zich
Nadere informatieStap 3 Leeractiviteiten begeleiden
Stap 3 Leeractiviteiten begeleiden Bij het begeleiden van leeractiviteiten kun je twee aspecten aan het gedrag van leerkrachten onderscheiden, namelijk het pedagogisch handelen en het didactisch handelen.
Nadere informatieHandelingsadvies Proces zichtbaar maken
Handelingsadvies Proces zichtbaar maken Dit handelingsadvies kan gebruikt worden door docenten om het proces van de leerlingen zichtbaar te maken bij de leerlingen. Om het proces zichtbaar te maken is
Nadere informatieRapportage. Vertrouwelijk. De volgende tests zijn afgenomen: Persoonsgegevens Aanvullende persoonsgegevens. D. Emo. Naam.
Rapportage De volgende tests zijn afgenomen: Test Persoonsgegevens Aanvullende persoonsgegevens Persoonlijkheidstest (MPT-BS) Status Voltooid Voltooid Voltooid Vertrouwelijk Naam Datum onderzoek Emailadres
Nadere informatieGedragscode. Gewoon goed doen
Gedragscode Gewoon goed doen 2 Inhoudsopgave pagina 1. Missie, ambitie en kernwaarden 4 2. Gewoon goed doen 5 3. Waarom een gedragscode? 6 4. Omgaan met de patiënt/klant: respectvol en gastvrij 7 5. Professioneel
Nadere informatiePortfolio en beoordeling
Portfolio en beoordeling Doel Inzicht bieden in de mogelijkheden met een portfolio en de aanpak om hiermee te gaan werken. Soort instrument Achtergrondinformatie en stappenplan. Te gebruiken in de fase
Nadere informatiePortfolio en beoordeling
Portfolio en beoordeling Doel Inzicht bieden in de mogelijkheden met een portfolio en de aanpak om hiermee te gaan werken. Soort instrument Achtergrondinformatie en stappenplan. Te gebruiken in de fase
Nadere informatieCompetentiescan Propedeuse Academie voor Beeldende Vorming Tilburg
Competentiescan Propedeuse Academie voor Beeldende Vorming Tilburg naam student: Stan Verhees.. A1 CREËREND VERMOGEN 1 De student kan zelfstandig een beeldend proces op gang brengen, dit proces kwalitatief
Nadere informatieWerken in het Lab Beleid verrijkingsklassen Stichting KBO Haarlem-Schoten (concept 2 oktober 2015)
Werken in het Lab Beleid verrijkingsklassen Stichting KBO Haarlem-Schoten (concept 2 oktober 2015) 2015 1. Inhoud 1. Inhoud... 1 2. Woord vooraf... 2 3. Doelstelling van het Lab... 3 3.1. Visie... 3 3.2.
Nadere informatieVragenlijst leerlingen Eureka! Oberon & Eureka!, januari 2012
Vragenlijst leerlingen Eureka! Oberon & Eureka!, januari 2012 Toelichting Beste leerling, Jij zit in de Eureka!-klas. We zijn benieuwd naar jouw mening. Die kun je geven in deze vragenlijst. Die bestaat
Nadere informatieDe Klankhof t Kofschip waar iedereen tot zijn recht komt
Positionering De Klankhof en t Kofschip, Etten-Leur Kernwoorden: Je mag er zijn Vertrouwen Positief kijken naar jezelf en anderen Meervoudige intelligentie Samen de merkbelofte van De Klankhof t Kofschip:
Nadere informatie4 INZICHTEN. De vier inzichten in dit boekje zijn gebaseerd op de uitkomsten van het Trainer-Kind-Interactieonderzoek,
4 INZICHTEN De vier inzichten in dit boekje zijn gebaseerd op de uitkomsten van het Trainer-Kind-Interactieonderzoek, waarbij 37 trainers en coaches een seizoen lang intensief zijn gevolgd. Dit onderzoek
Nadere informatieSTRATEGISCH PLAN BASISSCHOOL DE VORDERING 2015-2019
STRATEGISCH PLAN BASISSCHOOL DE VORDERING 2015-2019 MISSIE DE VORDERING Vanuit een traditie van katholieke waarden en voor iedereen toegankelijk, verzorgen wij kwalitatief hoogstaand eigentijds basisonderwijs,
Nadere informatie[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster
[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9
Nadere informatieInleiding. Start met proefabonnement. acadin 1
Inleiding Acadin is een leeromgeving met veel faciliteiten en een grote hoeveel leeractiviteiten. Het succevol implementeren ervan, vraagt om doordachte keuzes. Voor u ligt de opzet van een plan van aanpak
Nadere informatieBreidt netwerk min of meer bij toeval uit. Verneemt bij bedrijven wensen voor nieuwe
Accountmanager Accountmanager onderhoudt relaties met bedrijven en organisaties met het doel voor praktijkleren binnen te halen. Hij kan nagaan welke bedrijven hebben, doet voorstellen voor bij bedrijven
Nadere informatieToelichting zeven dimensies
Toelichting zeven dimensies Expertsysteem ZIEN! voor het primair onderwijs December 2009 ZIEN! is een product van, in samenwerking met ParnasSys Inhoudsopgave Zeven dimensies 3 1. De kwaliteitsdimensies
Nadere informatieInspectie van het Onderwijs en ZIEN!
Inspectie van het Onderwijs en ZIEN! Expertsysteem ZIEN! voor het primair onderwijs November 2009 ZIEN! is een product van, in samenwerking met ParnasSys De (meer)waarde van het expertsysteem ZIEN! Argumentatie
Nadere informatieFAALANGST DE BAAS! TRAINING 1. faalangst. de baas! training. www.kinderpraktijklandsmeer.nl info@kinderpraktijklandsmeer.nl
FAALANGST DE BAAS! TRAINING 1 faalangst de baas! training www.kinderpraktijklandsmeer.nl info@kinderpraktijklandsmeer.nl 2 KINDERPRAKTIJK LANDSMEER FAALANGST DE BAAS! TRAINING 3 faalangst de Baas! training
Nadere informatieCompetenties De Fontein
Competenties De Fontein We werken met de volgende 4 competenties: 1. Verantwoordelijkheid 2. Samenwerken 3. Organisatie en planning, zelfstandigheid 4. Motivatie - In klas 1 wordt gewerkt aan de volgende
Nadere informatieHoe werken met de portfolio s? In de portfolio s is een duidelijke leerlijn ingebouwd.
VRAAG 7 Hoe werken met de portfolio s? In de portfolio s is een duidelijke leerlijn ingebouwd. We beschouwen attitudes als voedingsbodem voor het leren leren. - Eerste graad: expliciteren : binnencirkel
Nadere informatieIDee NEDERLANDSE DALTON VERENIGING
IDee NEDERLANDSE DALTON VERENIGING 1 1 www.dalton.nl 2 21/01/2018 19:29 3 3 DALTON IS AN INFLUENCE, A WAY OF LIFE Helen Parkhurst (8 maart 1886-1 juni 1973) 4 eigenaarschap persoonlijke ontwikkeling betrokkenheid
Nadere informatieHet spel der democratische opvoeding Wat vooraf ging: Aan de hand van de 4 pijlers deden de ambassadeurs van Triodus samen goed voor later en de werkgroep wat iedere kindwijzerorganisatie deed, inventariseren!
Nadere informatieE-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU?
E-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU? Thuis en op school heb je allerlei waarden meegekregen. Sommigen passen bij je, anderen misschien helemaal niet. Iedereen heeft waarden. Ken
Nadere informatieRapport Docent i360. Test Kandidaat
Rapport Docent i360 Naam Test Kandidaat Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Sterkte/zwakte-analyse 3. Feedback open vragen 4. Overzicht competenties 5. Persoonlijk ontwikkelingsplan Inleiding Voor u ligt het
Nadere informatieOnline Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week
onderbouw Les 1 Online Dit ben ik! Besef van jezelf Forming Ik kan mezelf voorstellen aan een ander. Ken je iemand nog niet? Vertel hoe je heet. Les 2 Online Hoe spreken we dit af? Keuzes maken Norming
Nadere informatieVisie (Pedagogisch werkplan)
Visie (Pedagogisch werkplan) Gastouderopvang De Krummeltjes stelt zich tot doel om een omgeving te bieden waarin kinderen kunnen opgroeien tot zelfstandige en evenwichtige mensen met respect voor anderen
Nadere informatie