Blauwdruk voor een coöperatief woonzorgmodel

Transcriptie

1 Blauwdruk voor een coöperatief woonzorgmodel Koba Tuts en Luc Everts Vzw Autiwoonzorg

2

3 Blauwdruk voor een coöperatief woonzorgmodel Deze blauwdruk werd ontwikkeld door vzw Autiwoonzorg, dankzij de gewaardeerde steun van de Vlaamse Overheid. Autiwoonzorg werkte aan deze blauwdruk in het kader van een oproep naar pilootprojecten rond de ontwikkeling van een coöperatief organisatie- en financieringsmodel. Autiwoonzorg stelt zich tot doel het zelfstandig wonen van normaal begaafde personen met autisme te faciliteren.

4

5 Inhoudstafel Voorwoord Monique Swinnen... 2 Voorwoord Cis Schiltmans... 4 Woord van de auteurs Voorstelling: wie bent u? Identiteitskaart Situering Autiwoonzorg Historiek: wat is de achtergrond van uw project? Initiatiefnemers Motivatie van de initiatiefnemers om het project in te dienen Missie, strategie, visie: wat wil u bereiken? Te realiseren doelstellingen met de coöperatieve onderneming Stand van zaken Strategisch Operationeel Activititeitsniche Dienstverlening die zal aangeboden worden Klanten Personen met autisme Personen op zoek naar alternatieve financieringsvormen van wonen Aflijning van de klantengroep Geografische reikwijdte Fundamentele veranderingen tussen projectvoorstel en ingevulde blauwdruk Met betrekking tot wonen Homogeen samenwonen met inwonende zorg versus volledig zelfstandig wonen Voorlopig besluit Wonen geeft ook een identiteit Met betrekking tot zorg... 22

6 4.3. Met betrekking tot het inloophuis Met betrekking tot inclusie Met betrekking tot het financieel model Wonen is duur Denkoefeningen Waarom niet samen met Inclusie Invest? Keuze voor het statuut van coöperatieve vennootschap Element van waardegedrevenheid Algemene kansen voor de coöperatie inzake wonen De coöperatie als hefboom voor capaciteitsuitbreiding De coöperatie als hefboom voor eigen vermogen De coöperatie als hefboom voor vreemd vermogen De coöperatie als verlener van schaalvoordelen De coöperatie als verlener van kansen voor vraaggestuurd werken De coöperatie als verlener voor kansen voor inclusief wonen De coöperatie en economische activiteiten Visie van Autiwoonzorg op de relevante maatschappelijke uitdagingen tegen Inspiratiebron voor de medewerkers Beperkingen van het coöperatieve model Kernwaarden binnen de coöperatie Kernwaarden binnen de coöperatie met sociaal oogmerk Autiwoonzorg Kernwaarden binnen de coöperatie Citywonen Omgevingsanalyse Demografisch Economisch Sociaal-cultureel Technologisch Ecologisch Politiek juridisch SWOT-analyse SWOT-analyse voor cvba-so Autiwoonzorg... 42

7 7.2. SWOT-analyse voor cvba Citywonen Marketing/communicatie: aan wie en hoe zal u uw product/dienst verkopen? Segmentatie De diensten Prijs Plaats Promotie De cvba-so Autiwoonzorg De cvba Citywonen Operationeel plan: hoe zullen wij onze coöperatie/initiatief organiseren? Raad van Bestuur Dagelijkse leiding Personeelsbeleid Klantgerelateerde bedrijfsprocessen Voor de cvba-so Autiwoonzorg Voor de cvba Citywonen De rechtsvorm Essentiële stappen Mijlpalen en struikelstenen: Erkenning Nationale Raad voor de Coöperatie Vennoten van de coöperaties Verschillende categorieën vennoten Nieuwe vennoten Nominale waarde van een aandeel Modaliteiten van het variabel kapitaal Stemrecht A.V Winstbeleid van de coöperatie? Externe ondersteuning Zorgorganisaties Woonorganisaties Financiële experten... 62

8 10.4. Juridische experten Procesbegeleiders Stakeholdermanagement Cvba-so Autiwoonzorg Cvba Citywonen Het financieel plan: hoe zullen we het betalen? Een concreet voorbeeld Boekhoudkundige verplichtingen De balans De resultatenrekening De kasstromen De uitgewerkte oefening Lessons learned uit uw project Moeilijkheden Tips voorgelijkaardige starters Voorzie een adviesgroep Start met één concrete actie Werk stap voor stap en wees flexibel bij gewijzigde omstandigheden maar blijf trouw aan je missie en visie Laat je niet ontmoedigen en vraag hulp Zorg voor een heterogene groep Besteed aan de samenstelling van de Raad van Bestuur minstens zoveel aandacht als aan de selectie van personeel Welke successen hebt u geboekt? BIJLAGEN 1. Prognose balans, resultatenrekening en kasstromen Voorbeeld 1 met eigen vermogen 80% en vreemd vermogen 20% Voorbeeld 2 met eigen vermogen 20% en vreemd vermogen 80% Werkversie van de statuten van de cvba-so Autiwoonzorg Samenvatting onderzoeksrapport Conclusies Vraagverduidelijking

9 3.3. Indicatiestelling Netwerkoverleg en zorgtoewijzing Zorgrealisatie

10

11 Voorwoord Monique Swinnen Beste lezer, Oost west, thuis best. Dit motto geldt voor de meesten onder ons. En nog meer voor mensen met een beperking. Voor hen is het essentieel om ergens terecht te kunnen waar ze omringd worden door vertrouwde gezichten en de zorg en begeleiding krijgen die ze nodig hebben om zo zelfstandig mogelijk te leven. Dit is helaas niet altijd eenvoudig. Er is een schrijnend tekort aan opvangplaatsen voor personen met een handicap en de budgetten voor uitbreiding zijn beperkt. De verschillende overheden hebben de laatste jaren stappen gezet om het tij te keren en inclusieve opvangalternatieven te stimuleren. Zo wil Vlaanderen tegen 2020 mensen met een handicap zoveel mogelijk 'gewoon in de samenleving' en zo weinig mogelijk 'uitzonderlijk en afzonderlijk'. Er zal meer ingezet worden op projecten waarbij mensen met een beperking zo lang mogelijk in een aangepaste woning kunnen verblijven tussen andere mensen. Zorg en begeleiding krijgen ze in de buurt via het reguliere zorgnetwerk. De provincie Vlaams-Brabant is een groot aanhanger van deze evolutie. We voeren reeds jaren een stimulerend beleid voor initiatiefnemers in de welzijnssector. De drempels om in Vlaams- Brabant een project van de grond te krijgen, zijn namelijk groot: hoge woningprijzen, complexe regelgeving en logge subsidieprocedures. Diegenen die een initiatief lanceren dat een hiaat opvult in het aanbod, kunnen we daarom niet genoeg ondersteunen. Zij kunnen een beroep doen op provinciale investeringssubsidies en op subsidies voor vernieuwende projecten. Uiteraard staan we nergens zonder mensen die de sprong effectief wagen. Daarom staan we volledig achter het project Autiwoonzorg. Dit project bewijst wat bereikt kan worden als gelijkgestemden de schouders onder een gezamenlijke droom zetten. Mensen die perfect de noden kennen die ingevuld moeten worden en naar een gerichte, solidaire en participatieve oplossing gezocht hebben. Zulke mensen en projecten hebben we meer nodig in onze provincie! We wensen Autiwoonzorg alle succes, Monique Swinnen, gedeputeerde voor welzijn 2 P a g i n a.

12 Monique Swinnen is voorzitter van een bedrijf met meer dan 7000 werknemers: Landelijke Kinderopvang en Stekelbees, Landelijke Thuiszorg, Landelijk Dienstencoöperatief. Als gedeputeerde van de provincie Vlaams-Brabant is zij bevoegd voor landbouw en platteland, Europa, welzijn en opvoedingsondersteuning, toerisme en waterlopen. 3 P a g i n a.

13 Voorwoord Cis Schiltmans Genieten van verwantschap Als je mensen met autisme ontmoet, hoef je geen specialist te zijn om - bij de één al wat sneller dan bij de ander - aan te voelen dat er iéts aan de hand is. Dat 'iets' is echter dikwijls onzichtbaar en ongrijpbaar. En dat zorgt voor heel wat verwarring. Mensen met autisme registreren net als iedereen de informatie in hun omgeving, maar hun hersenen verwerken die op een fundamenteel andere manier. De gemiddelde mens filtert in elke situatie bliksemsnel de op dat moment relevante informatie, wat hem in staat stelt om gebeurtenissen op een betekenisvolle manier met elkaar in verband te brengen en om daar snel en adequaat op te reageren. Zo schept zijn brein voortdurend een overzichtelijke werkelijkheid. Bij mensen met autisme verloopt dit anders. Jan beschrijft het als volgt: "Mijn hersenen zijn als een mailbox zonder spamfilter. Ik word constant overspoeld door allerlei prikkels, waardoor ik het moeilijk vind om gebeurtenissen en relaties tussen mensen te begrijpen en om er gepast op te reageren." Autisme heeft indringende gevolgen op iemands ontwikkeling en zo ook op de manier waarop iemand functioneert. Leven met autisme betekent bijvoorbeeld: elk moment de puzzel leggen van hoe, wanneer en in welke volgorde je handelingen moet uitvoeren, erachter komen wat mensen van je verwachten en hoe je best met hen omgaat. En dan ook: het aantal prikkels beperken en contacten met mensen zo doseren dat je er niet aan ten onder gaat. De samenleving is de laatste decennia zo geëvolueerd dat de wisselwerking tussen een steeds complexere wereld en de beperkingen als gevolg van het autisme, nu vaker dan vroeger, ook bij mensen met een normale begaafdheid leidt tot wat we een handicap noemen. Daarom is extra ondersteuning geen luxe, maar een noodzaak. Laten we echter niet vergeten dat mensen met autisme ons heel wat te bieden hebben: hun oog voor detail, hun gevoelige zintuigen, hun ondubbelzinnige manier van communiceren, hun talent om out of the box te denken, hun analytisch vermogen, enz. Het leren omgaan met mensen met autisme - via het verduidelijken en visualiseren van onze communicatie en van hun omgeving - heeft ons in het onderwijs ook geholpen om beter te communiceren met leerlingen met diverse beperkingen. Meer nog, die 'aanpak' van autisme blijkt in onze steeds complexere samenleving een meerwaarde te hebben voor iedereen. Mensen met autisme inspireren ons om beter te leren omgaan met andere mensen. Omdat ze de wereld op zo n andere manier ervaren, beschrijven ze zichzelf vaak als mensen met een 4 P a g i n a.

14 andere cultuur. Het is hun wens bruggen te bouwen waarop mensen met en zonder autisme elkaar kunnen ontmoeten om zo ieders eigenheid te ontdekken en om van onze verwantschap te genieten. Reden te meer om in te zetten op de ondersteuning van mensen met autisme. Cis Schiltmans Cis Schiltmans is moeder van een zoon met autisme en is meer dan twintig jaar actief in de Vlaamse Vereniging Autisme en in het vormingswerk met ouders en dienstverleners. Bijzonder belang hecht ze aan de ervaringsdeskundigheid van ouders en mensen met autisme, aan sterk makende onderlinge ondersteuning en aan het herstel en de opbouw van een sociaal netwerk. 5 P a g i n a.

15 Woord van de auteurs Deze blauwdruk is opgebouwd volgens het vragenschema dat we kregen aangereikt door de Vlaamse overheid. Dit document is een inhoudelijke rapportering in het kader van de Pilootprojecten Coöperatief Ondernemen, waarvoor Autiwoonzorg vzw financiële ondersteuning verkreeg om dit coöperatief woonzorgmodel uit te werken en te rapporteren. Wanneer wij in deze blauwdruk in de derde persoon enkelvoud schrijven, dan hebben wij uitsluitend gebruik gemaakt van hij/hem ter wille van een vlotte leesbaarheid. We vragen de lezer dan ook deze hij/hem te interpreteren als zij/haar. Verschillende diagnostische namen zoals ASS, atypisch autisme, Asperger-syndroom, autistische stoornis, etc worden door elkaar gebruikt. Gemakkelijkheidshalve en correcter volgens de nieuwe DSM gebruiken wij steeds de term autisme. Ook spreken wij over personen met autisme en niet over autisten. Deze blauwdruk is tot stand gekomen dankzij de inspanningen van vele mensen. De mensen die we op de eerste plaats erkentelijk horen te zijn, zijn de personen met autisme, omdat zij dagdagelijks hun welgemeende best doen om het leven te leven zoals het dagelijks geleefd moet worden. Met alle obstructies, pijn en ongemakken. Ook het netwerk van deze personen willen we erkentelijk zijn. Hun authentieke en creatieve zoektocht om het leven voor de persoon met autisme draagbaar te maken verschafte ons inspiratie en vooral doorzettingskracht. Hun nooit versagende bekommernis ten overstaan van hun geliefde persoon met autisme werkte als een stuwende kracht bij het uitschrijven van onze bevindingen en bedenkingen die wij samengesprokkelden in het werkveld van het leven met autisme. We voelden ons ook zeer geborgen bij het mogen werken onder het dak van Oikonde Leuven - een inspirerende en motiverende werkomgeving - waar de woorden inclusie, zorgnetwerk en vermaatschappelijking van de zorg reeds decennia lang in praktijk gebracht worden, lang voordat ze uitgevonden werden. Leuven, 28 september 2012 De auteurs 6 P a g i n a.

16 1.Voorstelling: wie bent u? 1.1. Identiteitskaart Naam initiatief: vzw AUTIWOONZORG Naam verantwoordelijke: Lieve Jacobs, voorzitter Raad van Bestuur Autiwoonzorg Dagelijks bestuurder: Roger De Wachter, bestuurder Autiwoonzorg Adres: Tiensevest 17, 3010 Leuven Telefoonnummer: 0497/ website: Streefdatum oprichting coöperatie: Lente 2013 voor de oprichting van cvba-so Autiwoonzorg December 2013 voor de oprichting van cvba Citywonen 1.2. Situering Autiwoonzorg Autiwoonzorg is ontstaan als initiatief van ouders van kinderen met autisme. De vzw Autiwoonzorg werd opgericht in oktober Autiwoonzorg wil het zelfstandig leven van normaal begaafde personen met autisme faciliteren. Het wil de toegang tot bestaande diensten ontsluiten door een eerste aanspreekpunt te zijn voor personen met autisme in geval er zich problemen voordoen en hen door te verwijzen naar de juiste diensten. Autiwoonzorg pleit daarbij voor een betere bereikbaarheid, een sterkere onderlinge samenwerking, een fijnere afstemming op de noden en dus voor een optimalisering van de zorg voor personen met autisme. Er is een verband tussen armoede en handicap, dit is niet anders voor personen met autisme 1. Om armoede te bestrijden en volwaardige participatie aan en integratie in de maatschappij te bevorderen, moet de ondersteuning voor de persoon met autisme in zijn breedste betekenis alle domeinen van het leven beslaan. De ondersteuning moet daarenboven flexibel zijn om te kunnen inspelen op crisissituaties. In dit verband kan opgemerkt worden dat ook in het wonen 1 Rapport Armoedebarometer P a g i n a.

17 flexibiliteit vereist is. De traditionele oplossing voor mensen met een handicap, namelijk groepswonen, beschouwen wij niet als een optie voor personen met autisme 2. Autiwoonzorg wil zich eveneens positioneren als een pilootproject: eerst en vooral willen we onderzoeken in welke mate en op welke wijze het coöperatieve ondernemingsmodel iets kan betekenen voor de organisatie van Autiwoonzorg. In die zin werkt Autiwoonzorg ruimer dan enkel aan de realisatie van haar doel. Autiwoonzorg wil ook onderzoeken in hoeverre dit experiment toepasbaar is voor andere zorgvragen. We zijn er namelijk van overtuigd dat de klassieke zorgbenadering van personen met een handicap moet veranderen. En aangezien autisme al vaker voor vernieuwingen heeft gezorgd, lijkt Autiwoonzorg ons een project dat bij uitstek geschikt is voor vernieuwende experimenten. 2 Vanuit gesprekken met zowel ouders als personen met autisme zelf als zorgpartners wordt groepswonen sterk afgeraden 8 P a g i n a.

18 2. Historiek: wat is de achtergrond van uw project? 2.1. Initiatiefnemers een groep van gemotiveerde ouders van personen met autisme slaan de handen aan de ploeg om iets concreets te ondernemen inzake het zelfstandig wonen voor hun eigen kinderen en algemeen om gepaste zorg naar hun kinderen te brengen wanneer deze zelfstandig zouden willen gaan wonen Motivatie van de initiatiefnemers om het project in te dienen Deze ouders willen hun geld als een hefboom gebruiken om een bredere groep met autisme aan een betaalbare woning te helpen en om de doelgroep zelfstandig te kunnen laten wonen. Het betaalbaar maken van het wonen willen ze realiseren via een coöperatie. Het faciliteren van zelfstandig wonen impliceert het aanbod van zorg op maat vanwege de beperking van het autisme. Ook de vereenzaming waar mensen met autisme makkelijker aan ten prooi vallen moet opgevangen worden. Het inloophuis werd opgericht als magneet, toegangspoort en ontmoetingsplaats en krijgt ook een ondersteunende functie voor het wonen en de zorg. De ouders organiseerden zich in een feitelijke vereniging, maakten een vzw en namen middels toegekende subsidies 1,5 VTE aan om een woonzorgmodel in coöperatieve vorm uit te werken en te onderzoeken. Indien het onderzoek zou uitwijzen dat dit woonzorgmodel in coöperatieve vorm de meest geschikte vorm blijkt, dan zou de oprichting van een coöperatie noodzakelijk worden. Als belangrijke kernwaarden bij het ontwikkelen van dit model speelden de gedachte van inclusie (als tegenhanger van integratie), vermaatschappelijking van de zorg (als tegenhanger van professionele betaalde zorg) en het betaalbaar maken van zelfstandig wonen en aansluitende zorg. 9 P a g i n a.

19 3. Missie, strategie, visie: wat wil u bereiken? 3.1. Te realiseren doelstellingen met de coöperatieve onderneming Doelstelling: betaalbaar, duurzaam, inclusief, zelfstandig wonen faciliteren voor normaal begaafde personen met autisme. Autiwoonzorg richt een coöperatieve vennootschap op teneinde het aanbod van wooneenheden aan personen met autisme betaalbaar te maken én tegelijk bij te dragen tot de inclusie van de persoon met autisme in de samenleving. Wonen via de coöperatie zorgt voor veiligheid, voor een meer onbekommerde huisvesting die op haar beurt een aantal meer substantiële zekerheden biedt dan het wonen op de particuliere markt Stand van zaken Strategisch Er wordt een dubbele coöperatieconstructie opgezet: enerzijds een Autiwoonzorg-coöperatie met sociaal oogmerk en anderzijds een wooncoöperatie. De cvba-so Autiwoonzorg heeft als hoofddoel kapitaal op te halen bij het directe en indirecte netwerk van de persoon met autisme én bij geëngageerde derden om op deze manier de financiële druk op de schouders van de persoon met autisme te verlichten. Met dit kapitaal kunnen aandelen gekocht worden bij de wooncoöperatie Citywonen. Deze aandelen in Citywonen verschaffen een woonrecht in een aantal wooneenheden verspreid over de stad. Immers, de wooncoöperatie heeft als bedoeling woonpanden verspreid over de stad Leuven aan te kopen en onder te brengen in deze wooncoöperatie. De cvba Citywonen richt zich op een breed woonpubliek en heeft als hoofddoel het betaalbaar maken van wonen in de stad, maar behoudt steeds het recht voor aan de cvba-so Autiwoonzorg om per woonpand gebruik te maken van één à twee wooneenheden ten behoeve van haar doelpubliek. Deze dubbele coop-constructie is noodzakelijk, omdat een coöperatie enkel bestemd voor personen met autisme economisch niet rendabel is. We hebben de wooncoöperatie Citywonen ook nodig om schaalvoordelen te creëren. De gemiddelde kost van een wooneenheid daalt door meer eenheden in één pand onder te brengen. De vaste kosten en de werkingskosten worden verdeeld (verminderd energiegebruik, gemeenschappelijk gebruik apparaten, verdelen gemeenschappelijke huishoudelijke taken, kosten voor het pandenbeheer), de woonbelasting vermindert, evenals de eigendomslasten, de grondlasten, de interestlasten van een lening, de notariskosten en de eventuele 10 P a g i n a.

20 makelaarskosten. Schaalgrootte creëren is alleen mogelijk door zoveel mogelijk personen te betrekken. De laatste drijfveer tenslotte voor het opzetten van de dubbele constructie is de leefbaarheid van het woonmodel. Het samenwonen van enkel personen met autisme is niet wenselijk, omdat het enerzijds volledig ingaat tegen onze missie en visie (we willen een alternatief bieden voor het instellingsdenken), anderzijds is het ook praktisch niet haalbaar omdat de leefbaarheid in het woonpand in het gedrang wanneer personen met autisme elkaars beperkingen niet kunnen opvangen, integendeel versterken Operationeel Lente 2013 Zomer en herfst 2013 Oprichten cvba-so Autiwoonzorg Opzetten marketingplannen voor de wooncoöperatie Citywonen, opmaken prospectus Uitbreiden en consolideren cvba-so Autiwoonzorg 1 december 2013 Oprichten cvba Citywonen Lente 2014 Herfst 2014 Lente 2015 Herfst 2015 Verwerven eerste woonpand door de cvba Citywonen In gebruik nemen van het woonpand, waarvan er één à twee wooneenheden gereserveerd worden voor de cvba-so Autiwoonzorg Nazorgfase van het effectief uitgerolde pilootproject waarbij er speciale aandacht zal besteed worden aan de overdracht en het verder verspreiden van het ontwikkelde model Verwerven tweede woonpand 11 P a g i n a.

21 3.3. Activititeitsniche 3 Het woonpandenmodel zoals uitgewerkt door Autiwoonzorg situeert zich in eerste instantie in de niche van wonen. De woningmarkt maakt deel uit van de vastgoedeconomie. Vastgoed en economie gaan hand in hand. De beurs, de rente en de mobiliteit spelen allemaal een rol. Dat de gezondheidstoestand van de vastgoedmarkt belangrijk is voor de economie in het algemeen staat buiten kijf. De link tussen beide is de jongste jaren overigens alleen maar toegenomen. Maar Autiwoonzorg gaat over meer dan enkel vastgoed en investeren. Het finale doel is het faciliteren van zelfstandig wonen van normaal begaafde personen met autisme. Het woonpandenmodel situeert zich dus eveneens in de niche combinatie van wonen en zorg. Tenslotte is er nog de niche armoedebestrijding. We zien vandaag al dat vele personen met autisme in een toestand van kansarmoede verzeild geraken. Ze zijn op min of meer permanente basis belemmerd in hun kansen om voldoende deel te nemen aan onderwijs, arbeid, huisvesting, gezondheid, vrije tijd, cultuur, sociale netwerken en aan andere maatschappelijk hooggewaardeerde aspecten van het leven. Autiwoonzorg hanteert het uitgangspunt dat wonen met een aangepaste ondersteuning een belangrijk element is om buiten de armoede te blijven Dienstverlening die zal aangeboden worden De cvba-so Autiwoonzorg biedt gesponsord duurzaam woonrecht aan personen met autisme en tegelijkertijd via de samenwerking met de cvba Citywonen een manier om inclusief te wonen en om mogelijke vereenzaming tegen te gaan. De cvba of mogelijks de achterliggende vzw neemt het op zich om een informatieve samenwoningsvergadering te organiseren voor alle toekomstige bewoners van het woonpand, waarbij in samenspraak met de persoon met autisme aandacht wordt besteed aan eventuele gevoeligheden van de beperking. Via dit soort vergaderingen wordt tevens het zorgzaam nabuurschap gestimuleerd. Het zou bijvoorbeeld kunnen dat de medebewoners een noodnummer ter beschikking krijgen (van de ouders van de persoon met autisme bijvoorbeeld), zodat zij in uitzonderlijke noodgevallen met iemand contact kunnen opnemen. De cvba Citywonen biedt betaalbaar en duurzaam wonen in de stad aan, waarbij mensen zullen participeren in het beheer van een gebouw, in het beheer van het kapitaal dat ze investeren in de wooneenheden. De wooncoöperatie Citywonen houdt de inclusiegedachte in het achterhoofd, doordat zij telkens per woonpand via het aandeelhouderschap één of twee 3 De Vlaamse overheid voorziet de volgende niches: duurzame productie en consumptie, productie en verdeling van hernieuwbare energie, wonen, combinatie van wonen en zorg, kinderopvang, armoedebestrijding en cultuur. 12 P a g i n a.

22 wooneenheden reserveert voor coöperaties met een sociaal oogmerk, die zich inzetten voor de huisvesting van personen met een zorgvraag. Hier zien we het belangrijk aspect van overdraagbaarheid van deze blauwdruk: op zich is het irrelevant of het hier gaat over huisvesting van personen met autisme, huisvesting voor ouderen, voor mensen met beperkingen, noem maar op Klanten Personen met autisme We hebben getracht een schatting te maken van het aantal normaal begaafde personen met autisme. Dit hebben we gedaan door middel van een theoretische berekening waarbij we gebruik maken van de bevolkingsaantallen door hierop de prevalentiecijfers toe te passen. Prevalentiecijfers Traditioneel werd aangenomen dat het voorkomen van autisme 4 à 5 op bedroeg. Voor het hele spectrum werd het voorkomen geschat op 22 à 25 op Stilaan hebben we het getal voor autisme zien stijgen tot 10 en later zelfs tot 20 op In sommige studies worden nog hogere aantallen vermeld. Voor het hele spectrum kwamen een aantal recente studies onafhankelijk van elkaar uit op een getal in de buurt van 60 op of 1 op 166 personen 4. Ook hier zijn er af en toe uitschieters, tot zelfs meer dan 1%. Het is echter heel moeilijk om studies met elkaar te vergelijken. De verschillen in resultaten hebben ondermeer te maken met het opzet van de studie, de grootte van de steekproef en met de strengheid waarmee de diagnostische criteria worden gehanteerd. Het cijfer van 60 op , of 0,6%, lijkt voorlopig een vrij algemeen aanvaard compromis te zijn. Ook een recente, kleinere studie bij Vlaamse kleuters 5 kwam op dit getal uit. Verhouding normaal begaafd en verstandelijke beperking? Lange tijd werd aangenomen dat 70 tot 80% van de personen met een autismespectrumstoornis ook mentaal geretardeerd of verstandelijk beperkt was. Dat is nog steeds zo voor autisme wanneer we heel strenge diagnostische criteria hanteren. Maar 4 Deze gegevens zijn gebaseerd op een uitgebreide literatuurstudie die in 2000 werd uitgevoerd door Herbert Roeyers en Sylvie Verté. Een volledige referentielijst is verkrijgbaar op eenvoudig verzoek bij Herbert Roeyers, Onderzoeksgroep ontwikkelingsstoornissen, Universiteit Gent, Dunantlaan 2, 9000 Gent 5 Opsporen van Autisme bij Kleuters. Prof. Dr. Herbert Roeyers en Ruth Raymaekers, 2001, 2003 en P a g i n a.

23 wanneer we de criteria iets minder nauw interpreteren, zien we dat de verhouding tussen wel of niet verstandelijk beperkt binnen het gehele spectrum eerder opschuift naar 50/50. Bevolkingsaantallen in het Vlaams Gewest 6 op 1 januari 2010 gerelateerd aan de prevalentiecijfers: personen volgens het prevalentiecijfer van 60 op komen we op personen met autisme. Met een verhouding van 50/50 normaal begaafd en verstandelijke beperking zouden we spreken over normaal begaafde personen met autisme. Het NIS leert ons dat in het Vlaamse Gewest de leeftijd van de bevolking als volgt is verdeeld: - 19,75% is jonger dan 17-62,40% is tussen 18 en 64 jaar - 17,86% is ouder dan 65. Deze verhouding toegepast op normaal begaafde personen met autisme in het Vlaamse Gewest geeft ons de volgende cijfers: normaal begaafde kinderen met autisme jonger dan 18 onze doelgroep van morgen normaal begaafde personen met autisme tussen 18 en 64 onze doelgroep van vandaag normaal begaafde personen met autisme ouder dan 65 ook dit kan onze doelgroep zijn Personen op zoek naar alternatieve financieringsvormen van wonen Sterke toename van één- en tweepersoonshuishoudens De Studiedienst van de Vlaamse Regering (SVR) maakt vijfjaarlijks projecties van de bevolking en van de huishoudens voor Vlaamse steden en gemeenten. Bevolkings- en huishoudprognoses zijn leerinstrumenten die toelaten over huidige en toekomstige uitdagingen te reflecteren en die proactief het beleid op alle beleidsniveaus kunnen ondersteunen. De volgende gegevens komen uit deze studie 7. Volgens de SVR-projecties zou de bevolking in het Vlaamse Gewest stijgen van 6, 1 miljoen inwoners in 2008 naar 6,5 miljoen in 2018 en 6,6 miljoen inwoners in In de eerste periode zou de bevolking met 5,7% groeien. Het Vlaamse Gewest zou in 2028 bijna meer inwoners tellen dan in 2008 (+7,3%). 6 volkingsdichtheid.jsp P a g i n a.

24 De 13 centrumsteden 8 zouden van 1,52 miljoen inwoners in 2008 naar 1,64 miljoen inwoners in 2018 en 1,65 miljoen inwoners in 2028 evolueren (+8%). De bevolking blijft ook na 2018 in de meeste centrumsteden verder aangroeien maar aan een sterk zwakker ritme. Wat de projecties van de huishoudens betreft, wijzen de onderzoekers op de volgende aandachtspunten: 1. Aantal huishoudens stijgt: voor het Vlaamse Gewest stijgt naar verwachting het totaal aantal private huishoudens, van 2,58 miljoen naar 2,82 miljoen in 2020 en tot 2,91 miljoen in 2030 (+13%). 2. Aantal één- en tweepersoonshuishoudens neemt toe: er wordt vooral een sterke toename verwacht bij één- en tweepersoonshuishoudens. Bij de eenpersoonshuishoudens evolueren de aantallen volgens verwachting van in 2008 tot ongeveer in 2020 en tot bijna in Grotere huishoudens vertonen de tendens te verminderen in aantal. Ook wat dit onderwerp betreft, is er sprake van een grote lokale diversiteit. Vandaag is er geen alternatief tussen kopen of huren Vandaag is er geen formule die de voordelen van het huren kan combineren met de voordelen van kopen. Men kiest ofwel voor kopen ofwel voor huren. Meest belangrijke voordelen van huren: Geen grote financiële buffer nodig. Het enige ongemak dat er kan zijn, is de garantie van twee maanden huur die op een geblokkeerde rekening moet gestort worden. Snel en eenvoudig, zeker in vergelijking met de verplichtingen voor de aankoop van een pand. De mobiliteit is veel groter met een tijdelijke woonst. Mits een kleine opzegtermijn kan er gewisseld worden van woning. Geen onderhoudskarweien: lekkende kranen, verstopte leidingen, piepende deuren, barsten in muren... komen grotendeels op de rekening van de huiseigenaar. Geen overheadkosten zoals kadastrale kosten, kosten van algemeen beheer (syndicus), aanleg van provisies, enz. Meest belangrijke nadelen van huren: Als huurder investeer je niet in je eigen kapitaal. Het geld dat aan huur wordt betaald is in zekere zin verloren. In tegenstelling met een aankoop dragen de bedragen niet bij tot het samenstellen van een eigen patrimonium. 8 Aalst, Antwerpen, Brugge, Genk, Gent, Hasselt, Kortrijk, Leuven, Mechelen, Oostende, Roeselare, Sint- Niklaas, Turnhout 15 P a g i n a.

25 De huurder is altijd afhankelijk van de intenties van de woningeigenaar. Zo kan die op het einde van een huurovereenkomst, bijvoorbeeld, weigeren om deze te vernieuwen of beslissen om het pand te verkopen. Meest belangrijke voordelen van kopen: Je bezit de woning. Je bent er thuis en doet wat je wil. Je bouwt en verbouwt het pand zoals je zelf wil. Enige beperking zijn de regels van ruimtelijke ordening. Het is een investering: het gebouw kan in verhuur geplaatst worden, verkocht worden, geschonken worden aan de kinderen, Als eigenaar kan je rekenen op tal van fiscale voordelen en premies. Een investering in bakstenen wordt vaak beschouwd als duurzaam en zeker. Meest belangrijke nadelen van kopen: Je hebt al een belangrijke som spaargeld nodig vooraleer je een woonst kan kopen. Zoniet zal je verdrinken in de maandelijkse afbetalingen die een lening met zich meebrengt. Het is niet evident om een betaalbare woning te vinden in de buurt die je zelf wil. Het is belangrijk om voor ogen te houden dat de waarde van je onroerend goed in elk geval onderhevig is aan de schommelingen die gepaard gaan met vraag en aanbod, aan de gezondheid van de vastgoedmarkt en afhankelijk is van de economische toestand in het algemeen. Het aankopen van een onroerend goed is een werkelijk engagement dat de facto impliceert dat je geld in zekere zin 'geblokkeerd' staat en dat het niet zo gemakkelijk is om het snel vrij te kunnen maken. Het wordt voor jonge gezinnen moeilijker om eigenaar te worden Kandidaat-huizenkopers worden almaar jonger, zegt vastgoedketen Century21. Wij zien tegenwoordig al mensen van 18 tot 21jaar die naar een eigen woonst uitkijken, maar dan merken dat ze er geen lening voor kunnen krijgen.' Ook gaan almaar meer Vlamingen over de taalgrens op zoek naar een goedkoper stulpje. Het voorbije jaar konden minder jonge gezinnen zich een woning aanschaffen', zegt CEO van Century21 Mathieu Verwilghen. Tegelijk zien we almaar jongere kandidaat-kopers. Zelfs mensen van 18 à 21jaar, die afgeschrikt raken door de hoge huurprijzen en dan denken dat ze een huis zullen kunnen kopen. Maar als ze alleenstaand zijn en geen hulp van hun ouders 16 P a g i n a.

26 krijgen, is dat meestal onmogelijk en moeten ze afhaken. Uiteindelijk moeten ze vaak vrede nemen met een huurhuis, dat veel bescheidener is dan wat ze oorspronkelijk gehoopt hadden.' Bron: (21/12/2011) Aflijning van de klantengroep Bij zowel de coöperatie Citywonen als bij de coöperatie met sociaal oogmerk Autiwoonzorg krijgen mensen de mogelijkheid om op een duurzame manier te investeren in huisvesting middels aandelen. In ruil voor deze investering krijgen de huurders een huurkorting. Bij de cvba-so Autiwoonzorg is een belangrijke plaats voorbehouden voor sympathisanten en geldschieters die willen investeren in wonen voor de doelgroep, namelijk personen met autisme en normale begaafdheid, die een eigen inkomen en een hoge graad van zelfredzaamheid hebben. Personen met autisme kunnen middels een beperkte investering toch gegarandeerd woonrecht verwerven en krijgen op deze manier dezelfde kansen als de neurotypical 9. Uiteraard dienen ze zich te houden aan dezelfde regels en plichten (huisreglement) net zoals de andere huurders, maar als alles goed gaat hebben de ouders en het netwerk van de persoon met autisme toch de gerustheid dat hij of zij zijn leven in eigen regie zal kunnen leven en dit onder zijn eigen dak. De cvba Citywonen mikt vooreerst op een publiek van studenten en werkende jongvolwassenen, maar de wooneenheden staan open voor mensen van alle leeftijden en klassen. Per woonpand wordt steeds een hoeveelheid van één of twee wooneenheden voorbehouden aan personen die aangedragen worden door aandeelhouders van de categorie wooncoöperatieven die zich inzetten voor huisvesting voor personen met een beperking. 9 Neurotypical is een term die in eerste instantie gebruikt werd door de autistische gemeenschap als een label voor personen zonder autisme. Neurotypische mensen hebben de neurologische ontwikkeling die in overeenstemming is met wat de meeste mensen zouden zien als normaal, in het bijzonder met betrekking tot hun vermogen om taalkundige informatie en sociale signalen te verwerken. Het concept werd later overgenomen door zowel de neurodiversity beweging als door de wetenschappelijke gemeenschap. Neurodiversiteit, een begrip vertaald uit het Engels (neurodiversity), is een concept dat stelt dat een atypisch neurologische structuur een normaal menselijk verschil is dat getolereerd en gerespecteerd moet worden, net zoals elk ander menselijk verschil. 17 P a g i n a.

27 3.6. Geografische reikwijdte Het woonzorgmodel is vlot overdraagbaar. In eerste instantie richten we ons op Leuven. We hebben de bedoeling in Vlaanderen uit te breiden naar de provinciehoofdsteden en andere dichtbevolkte steden. Het woonmodel richt zich op de stad, omdat in een stad alle leef- en woonfuncties op korte afstand vertegenwoordigd zijn. Dit draagt bij tot het makkelijker zelfstandig wonen. In een stad heb je een groter aanbod van kamers en studio s die verhuurd kunnen worden. Bovendien is de stad een vruchtbare teeltbodem voor een inclusief woonalternatief. 18 P a g i n a.

28 4. Fundamentele veranderingen tussen projectvoorstel en ingevulde blauwdruk Wanneer we kijken naar de doelstellingen uit de aanvraag, zien we dat we héél veel gerealiseerd hebben. In cursief vindt u een kopie uit onze aanvraag. We zetten één coöperatie op met twee functies: enerzijds gebouwen verwerven en verhuren, anderzijds opnemen van de coördinatorfunctie ten aanzien van de lokale Autiwoonzorg-eenheden. - Coöperatie als eigenaar van wooneenheden zodat we een portefeuille van wooneenheden ter beschikking kunnen stellen (verhuren) aan personen met autisme. De uitwerking van dit model vindt u neergeschreven in deze blauwdruk. - Coöperatie als eigenaar van inloophuizen, zodat we per lokale Autiwoonzorg-entiteit lokalen ter beschikking kunnen stellen die dienst doen als inloophuis. Het inloophuis is veranderd van concept dit leggen we verder in dit hoofdstuk uit. - Coöperatie als eigenaar van wooneenheden zodat we ouders kunnen tegemoet komen in hun vraag om te investeren in de toekomst van hun kind met autisme, net zoals ze dit willen doen voor hun kinderen zonder autisme. Ouders kunnen investeren via de cvba-so Autiwoonzorg - Tweedegraadscoöperatie om (voornamelijk) schaalvoordelen te creëren en om een coördinerende rol te spelen tussen de lokale Autiwoonzorgentiteiten. Het oprichten van Autiwoonzorg Vlaanderen blijft een van de strategische doelstellingen van Autiwoonzorg op de lange termijn. Autiwoonzorg is ambitieus maar we werken stap voor stap. Samengevat: via de wooneenheden willen we voor normaalbegaafde personen met autisme woningen ter beschikking stellen aan sociale huurtarieven. Het aanbieden van woningen aan huurprijzen die gelijk zijn aan die van de sociale woningmarkt is niét mogelijk. De huurprijs is weliswaar lager dan op de privé-markt, omdat er een huurkorting zal kunnen gegeven worden die in verhouding zal staan tot de investering in de wooncoöperatie. 19 P a g i n a.

29 Via het inloophuis willen we een soort nuldelijn creëren om de link tussen wonen en zorg te kunnen leggen, omdat in ons model wonen en zorg volledig van elkaar zijn losgekoppeld. En de verschillende Autiwoonzorg-entiteiten, die lokaal ingebed en georganiseerd zijn, willen samenwerken op vlak van beleid, strategie, communicatie, personeel, zodat ze hier (onder meer) schaalvoordelen kunnen realiseren. Niettemin heeft de organisatie een enorme evolutie meegemaakt en is ze ook inhoudelijk absoluut veranderd. Daar waar we aanvankelijk de idealistische bedoelingen hadden opgevat om voor een hele brede groep van personen met autisme stuk voor stuk langdurige woonrechten te garanderen tegen zeer betaalbare prijzen, met zelf georganiseerde ondersteuning op maat en op vraag middels een zorgplatform van lokale zorgactoren, zijn we op verschillende fronten op beperkingen gestuit: - De beperkingen opgelegd door de onvoorspelbare aard van het autisme zelf; - De verkeerde inschattingen van de zelfredzaamheid van een meerderheid van de doelgroep: vele ouders overschatten de zelfredzaamheid van hun zoon of dochter; - De hoge zorgnood die velen onder de aanvankelijke doelgroep treft; - De economische realiteit van de hoge woonprijzen op de lokale Leuvense woningmarkt; - Het feit dat zorg-op-maat nauwelijks te organiseren is bij autisme; getuige de onderschatte ernst van het autisme op alle facetten van de levensdomeinen; - De nakende veranderingen in de zorgsector (pleegzorg, afschaffing WOP); - De reglementaire beperking van het niet mogen verlenen van zorg aan de niet-vaph 10 erkende cliënten door de VAPH-zorgpartners; de hulp zou slechts beperkt en tijdelijk zijn (rechtstreeks toegankelijke zorg); - Het inloophuis is géén huis meer dat op één locatie gehuisvest is. Het is een verzameling geworden van activiteiten, onthaal, ontspanning, een forum,... Deze kunnen plaatsvinden op verschillende locaties. Binnen de inloopwerking is er ruimte voor een hele brede doelgroep: van de hoge zorgbehoeftige personen met autisme tot de in hoge mate zelfredzame persoon met autisme. 10 Het VAPH (Vlaams Agentschap voor personen met een handicap) wil de participatie, integratie en gelijkheid van kansen van personen met een handicap bevorderen in alle domeinen van het maatschappelijk leven. Het doel is dat zij de grootst mogelijke autonomie en levenskwaliteit bereiken. Het VAPH subsidieert hiertoe diensten, voorzieningen en personen met een handicap op verschillende domeinen: Diensten en voorzieningen, hulpmiddelen en aanpassingen en persoonlijkeassistentiebudget. 20 P a g i n a.

30 - Om uit te leggen hoe we van A naar Z zijn gegaan en hoe onze gedachtegang inzake de samenstellende delen van Autiwoonzorg geëvolueerd is, lichten we elk onderdeel hieronder afzonderlijk toe Met betrekking tot wonen Homogeen samenwonen met inwonende zorg versus volledig zelfstandig wonen Autiwoonzorg wil het zelfstandig wonen faciliteren voor normaalbegaafde personen met autisme, waarbij de persoon met autisme de inrichting van zijn eigen leven in eigen handen kan en mag nemen mits ondersteuning op bepaalde vlakken van zijn levensdomeinen. Wat Autiwoonzorg onmogelijk acht is dat één woonpand exclusief bewoond wordt door mensen met autisme en dat er een inwonende ondersteuningsfiguur aanwezig is die beroepshalve een goede werking van het pand nastreeft. Wat Autiwoonzorg ook niet mogelijk acht is dat een persoon met autisme volledig alléén gaat wonen zonder énige vorm van speciale aandacht voor hem. Twee onmogelijke stellingen: 1. Onder homogeen samenwonen met inwonende zorg formuleren wij de situatie waarbij een aantal personen met autisme elk apart in een wooneenheid wonen in één woonpand met gemeenschappelijke ruimtes en waarbij de ondersteuningsfiguur continu inwoont om te kunnen ingrijpen wanneer noodzakelijk. Dit is een situatie die niet overeenkomt met de visie en de missie van Autiwoonzorg. De taak van Autiwoonzorg is net om de vrijheid te bieden te kunnen kiezen voor een woning zonder er de inwonende zorg bij te moeten nemen. Het is allesbehalve een inclusieve manier van wonen. De persoon met autisme heeft slechts in beperkte mate de regie van zijn leven in eigen handen. Deze woonmogelijkheid wordt uitgesloten. 2. Onder volledig zelfstandig wonen begrijpen wij dat de persoon met autisme apart in een wooneenheid woont en volledig zelf zijn plan kan trekken om zijn eigen leven uit te bouwen. Deze stelling van volledig zelfstandig zijn eigen leven uit te bouwen zou de inspanningen van Autiwoonzorg ten behoeve van de persoon met autisme natuurlijk volledig opheffen: immers wanneer iemand het volledig zelfstandig kan (of wanneer het natuurlijke netwerk van de persoon eventuele problemen oplost), heeft deze Autiwoonzorg of welke organisatie dan ook niet nodig. 21 P a g i n a.

31 Voorlopig besluit Deze twee mogelijkheden zijn niet verder uit te werken omdat ze geen van beiden een antwoord bieden op onze vraag. We zullen op zoek moeten gaan naar een tussenoplossing Wonen geeft ook een identiteit Naast gewoon normaal onderdak geeft wonen een identiteit aan de bewoner. Een vast onderkomen is noodzakelijk. Zelfstandig willen gaan wonen van de persoon met autisme is voor deze doelgroep ook een zoektocht. Dit zelfstandig wonen kan op verscheidene manieren opgevat worden, doch door de aard van het autisme valt er echter voortdurend rekening gehouden te worden met de component ondersteuning. Wij haalden eerder al aan dat wonen en zorg volledig met elkaar verbonden zijn. Het is juist door het autisme dat deze personen op bepaalde momenten van hun leven een uitval hebben en dus ondersteuning nodig hebben, zodat het leven na de ondersteuning weer gewoon zijn gang kan gaan. Tegelijk moeten wij de opdracht erbij nemen om deze doelgroep een faire mogelijkheid te bieden om zich een correcte plaats in de samenleving te laten bemachtigen (inclusie). Aangezien de doelgroep vaak in vereenzaming dreigt te vervallen, vormt dit uiteindelijk de grootste kwaal, waarvan de oplossing juist als doelstelling bij Autiwoonzorg staat ingeschreven Met betrekking tot zorg Het Autiwoonzorgmodel steunde aanvankelijk op de aanwezigheid van een ondersteuningsfiguur die ofwel in de buurt woont en regelmatig langskomt ofwel die ook woont in het woonpand waar ook de persoon met autisme woont. Deze steunfiguur zou door zijn aanwezigheid de kleine huis-, tuin- en keukenprobleempjes van de persoon met autisme kunnen lenigen. Wanneer de ondersteuningsfiguur zou overvraagd worden, dan zou deze ten allen tijde een beroep kunnen doen op de zorgprofessioneel van het zorgplatform dat opgezet is rond Autiwoonzorg. Deze ondersteuningsfiguur kadert in de presentiebenadering, die voor Autiwoonzorg belangrijk blijft. De naam presentiebenadering 11 verwijst naar een praktijk waarbij de zorggever zich aandachtig en toegewijd op de ander betrekt, zo leert zien wat er bij die ander op het spel staat en die in aansluiting dáárbij gaat begrijpen wat er in de desbetreffende situatie gedaan zou kunnen worden. 11 Andries Baart, Introductie in de presentietheorie, 22 P a g i n a.

32 Bijzonder aan deze benadering is bijvoorbeeld de volgorde waarin het beschreven handelen zich ontplooit: eerst wordt de betrekking op een specifieke, intense wijze aangegaan, dan pas kan blijken wat de hulpverlener voor de ander kan betekenen en om welk verlangen of om welke nood het zal gaan en wat zorg behoeft. De relatie staat dus voorop, het probleemoplossende handelen is opgeschort en de identiteit van de hulp- of zorgverlener staat niet vast, maar vormt zich in een gedeeld leerproces. Dat wijkt af van wat we meestal zien: doorgaans staat tevoren reeds vast wie en wat de hulpverlener voor de ander moet zijn en waarom het zal draaien in de betrekking. Maar stemmen gingen op om de rol van de ondersteuningsfiguur onder de loupe te nemen. Zijn rol wordt niettemin zeer naar waarde geschat, doch gecontesteerd of bedreigd door enkele feiten: - Het feit dat er gevreesd wordt dat de druk op de zorgvrijwilliger te groot zou worden door de aanspraak erop door de persoon met autisme. - Het feit dat door de besparingsmaatregelen in de zorgsector het WOP-wonen (Wonen onder toezicht van een particulier) van overheidswege financieel volledig zou komen te vervallen en zou opgeslorpt worden door de grote bestaande diensten van Begeleid Wonen en Beschermd Wonen. Het triademodel (waarvan u een visuele voorstelling hieronder vindt) verdwijnt dus uit ons woonzorgmodel; presentie blijft een van de kernwaarden van het begeleid/beschermd wonen. - Het feit dat deze ondersteuningsfiguur (ook steunfiguur of zorgvrijwilliger genoemd) toch op de een of andere wijze zou gehonoreerd dienen te worden door bijvoorbeeld zelf goedkoper te wonen, is financieel niet haalbaar, aangezien de andere bewoners, 23 P a g i n a.

33 de personen met autisme, deze extra kosten niet kunnen opvangen. Kapitaal dat verzameld wordt binnen de coöperatie kan bovendien niet dienen om werkingskosten (personeel of steunfiguur) te vergoeden. - Binnen het oorspronkelijke WOP-wonen (Wonen Onder Toezicht van een Particulier) kan de steunfiguur op moeilijke momenten of in uitzonderlijke situaties ook steeds terugvallen op de professionele hulpverlener, die erover waakt dat de steunfiguur zélf zijn evenwicht bewaart. Vermaatschappelijking van de zorg is voor ons geen na te streven ideaal maar een haalbare kaart, zij het ondersteund. Zonder ondersteuning kan de draagkracht aangetast worden, de situatie uit de hand lopen en geven mensen het op. Deze ondersteuning en de (lage) financiële tegemoetkoming, die nauwelijks de kosten van de steunfiguur compenseert, maken vermaatschappelijking mogelijk en zijn ons inziens een kleine kost vergeleken met het alternatief (betaalde professionele zorg). Daarbij wint zowel de persoon met beperking als de maatschappij erbij. Maar zoals reeds vermeld blijft deze vorm van ondersteund wonen niet bestaan. - Men kan een steunfiguur niet vragen om zonder financiële tegemoetkoming of enig huurvoordeel een belangrijk deel van zijn tijd en energie te geven aan de ondersteuning van verschillende personen met autisme Met betrekking tot het inloophuis Tot nu hebben we een inloophuis dat maandelijks activiteiten organiseert voor personen met autisme, voornamelijk gericht op sociaal contact, ervaringsuitwisseling en ondersteuning van het netwerk. Deze inloophuiswerking is voor het ogenblik kleinschalig, doch een goede basis om verder uit te bouwen. De inloophuiswerking is noodzakelijk voor de persoon met autisme. Het bindt mensen en het laat mensen met elkaar omgaan in een veilige omgeving en dit voor elke persoon met autisme op zijn eigen tempo. Op zich is het volledig vergelijkbaar met en te integreren in het stedelijke verenigingsleven. Het is evident dat de organisatie van de activiteiten van de inloopwerking ook rekening zal moeten houden met de aard van het autisme. Autisme is een spectrumstoornis en de inloopwerking zal een spectrum aan activiteiten aanbieden, die er alle op gericht zijn te leiden tot een meer zelfstandig leven. De huidige werking van het inloophuis is zeer breed en gediversifieerd gehouden, toegankelijk voor iederéén. Dus van die personen met autisme die een hogere zorgnood hebben tot de personen met autisme die zeer zelfredzaam zijn. 24 P a g i n a.

34 4.4. Met betrekking tot inclusie Integratie, participatie, inclusie. Termen die men gebruikt in de zorg en in de ondersteuning aan mensen met een beperking. De betekenis van en verschillen tussen de termen integratie, participatie en inclusie is niet altijd helder. Inclusie is in dit rijtje een behoorlijk nieuw begrip. Maar wat betekent inclusie eigenlijk? Hoe verhoudt deze term zich tot de begrippen integratie en participatie? De gedachtegang achter het woord integratie is dat er vanuit gegaan wordt dat mensen met een beperking zich aanpassen aan de maatschappij en de heersende normen in acht nemen. Inclusie betekent letterlijk ingesloten worden en suggereert dat het vanzelfsprekend zou moeten zijn dat mensen met een beperking er gewoon bijhoren. En dat mensen met een beperking op alle mogelijke gebieden (onderwijs, werken, wonen, vrije tijd, ) zouden moeten kunnen deelnemen aan het maatschappelijk leven als een volwaardig burger. Autiwoonzorg laveert tussen de twee onmogelijke uitersten van homogeen samenwonen met inwonende zorg en volledig zelfstandig wonen door de persoon met autisme. Vereenzaming is eigenlijk het grootste probleem van de persoon met autisme. Daarom dat het noodzakelijk is dat de persoon met autisme de mogelijkheid wordt aangeboden om hem van die vereenzaming te behoeden door een zorgnetwerk rondom hem te bouwen, dat oog heeft voor de typische problemen van zijn autisme Met betrekking tot het financieel model Wonen is duur Het is een basisgegeven dat de stad Leuven, waar ons pilootproject werd uitgewerkt, een dure stad is om er te verblijven 12 en te wonen 13. Alle inwonenden - burgers, studenten, werkenden - hebben baat bij de stad: alle facilitaire functies die een stad te bieden heeft zijn afgestemd op de levensdomeinen van een persoon: wonen, werk, ontspanning, administratie, sociaal leven, onderwijs Iederéén kan een beroep doen op de allesomvattende diensten die er verstrekt worden. Juist vanwege de volledige uitbouw van de Leuvense stadfuncties is het in Leuven quasi onmogelijk geworden om er als particulier of als minder kapitaalkrachtige een vastgoed tot 12 De gemiddelde gemeentebelasting in Leuven bedraagt 7,5%. Hiermee zit Leuven dichtbij het Vlaamse gemiddelde van 7,41%. Het gemiddelde in Vlaams-Brabant bedraagt 7,17%. 13 Een gezinswoning in Leuven kostte in 2011 volgens de Woningbarometer, die ontwikkeld werd door het franchisenetwerk ERA en die te raadplegen is via Dit is bijna het dubbele van een gezinswoning in Tienen, die gemiddeld kostte. Gemiddeld in Vlaanderen betaalde men in de eerste jaarhelft van 2010 voor een gezinswoning P a g i n a.

35 wonen te verwerven. Daarom dat er een oplossing zal dienen gezocht te worden tot gezamenlijke aankoop én bewoning. We zijn op zoek gegaan naar mogelijke woonpanden. - Leegstaande panden: van alle leegstaande panden (allemaal!) hebben we de eigenaars opgebeld met de vraag of ze bereid waren om een zakelijk recht op hun pand te verlenen aan Autiwoonzorg. Het leek ons voor een eigenaar van een leegstaand pand interessant om bijvoorbeeld een erfpacht 14 te verlenen aan Autiwoonzorg voor een (al dan niet) symbolisch bedrag. o Voordelen voor een eigenaar om aan Autiwoonzorg een erfpacht te verlenen: Hij heeft geen enkele kost meer aan zijn eigendom, de erfpachter neemt alle verplichtingen van de eigenaar over Hij blijft het onroerend goed toch in zijn patrimonium houden; bij zijn overlijden gaat de erfpacht over op zijn erfgenamen. Voorlopig hebben we geen eigenaars bereid gevonden om hier op in te gaan. We spelen met de idee om in de toekomst een informatiesessie te organiseren voor eigenaars van leegstaande panden. - De panden die in Leuven te koop staan zijn allen onderhevig aan een stevige verbouwing. Niet enkel om er wooneenheden in te voorzien zoals het in ons woonmodel is voorgeschreven, maar ze zijn toe aan een algehele verbouwing wegens de intrinsieke bouwfysische aftakeling ervan: alles dient vernieuwd te worden en aangepast aan de normen van hedendaagse bewoning. In verhouding is het beter om minstens acht of tien wooneenheden te voorzien in één woonpand. Het is zo dat met meerdere wooneenheden in één woonpand de algemene kosten naar beneden gaan. En dat zo de wooneenheden toch weer betaalbaarder worden Denkoefeningen We voorzien hiernavolgend daarom enkele rekenoefeningen voor bewoning. Wanneer we rekening houden met bovenstaande bevindingen en opwerpingen kunnen we enkele belangrijke elementen isoleren: - Om financieel haalbaar te zijn, moeten er schaalvoordelen gecreëerd worden, het woonpand moet groot genoeg zijn en er dienen vele wooneenheden erin ondergebracht te worden. 14 Het recht van erfpacht is het recht om het volle genot te hebben van een onroerend goed, dat aan iemand anders toebehoort, gedurende een bepaalde periode. Drie essentiële kenmerken: 1) het betreft steeds onroerende goederen (gronden, woonhuizen), 2) het recht heeft een tijdelijk karakter met een minimumduur van 27 jaar en een maximumduur van 99 jaar, 3) de erfpachter moet jaarlijks een vergoeding, pacht genoemd, betalen aan de eigenaar. Deze vergoeding kan ook éénmalig betaald worden bij de aanvang van de erfpacht. 26 P a g i n a.

36 - Steunfiguren zijn niet haalbaar of mogelijk onder een permanente vorm. Er moet dus: o Niet veel ondersteuning nodig zijn. Dus de doelgroep persoon met autisme wordt, zeker in eerste instantie, beperkt tot diegenen die een hoge mate van zelfredzaamheid hebben. Een mogelijke indicatie van deze zelfredzaamheid zouden we in eerste instantie kunnen vinden in bijvoorbeeld het zelf kunnen voorzien in zijn financiële behoeften via werk. o Genoeg draagkracht zijn in het huis. Er mogen slechts enkele (afhankelijk van de grootte van het woonpand en afhankelijk van de mate van het autisme) personen met autisme in één woonpand wonen. o Een zorgzame sfeer heersen in het huis. Er moet gewerkt worden aan een zorgzame sfeer in het huis. Er wordt geen vrijwilligersengagement gevraagd, doch slechts een vriendelijk nabuurschap, met spontaan begrip voor de persoon met autisme. Onvermijdelijk komen we dus uit bij een verbreding van de doelgroep huurders. We hebben met andere woorden externen nodig: particuliere huurders die er geen probleem mee hebben dat in het hele woonpand één persoon/twee personen met autisme woont. Om dit te realiseren hebben we echter niet één maar twee coöperaties nodig. - Voor de brede doelgroep particuliere huurders is de eenvoudigste oplossing een wooncoöperatie, die zich alleen bezighoudt met het beheer van woonpanden. Men koopt een aandeel met woonrecht en in ruil krijgt men huurkorting. Deze wooncoöperatie noemen we de cvba Citywonen. - Voor de doelgroep personen met autisme dient er om in de hierboven omschreven wooncoöperatie te kunnen wonen een vehikel te zijn om mensen uit het netwerk, sympathisanten en bedrijven te laten investeren in de huisvesting van énkel deze personen met autisme. Samen kopen zij aandelen van de cvba-so Autiwoonzorg, die op zijn beurt juist het vehikel wordt om samen een aandeel van Citywonen te kunnen kopen. De cvba-so Autiwoonzorg maakt het dus voor de persoon met autisme financieel beter haalbaar om zelfstandig te kunnen wonen. Een extra taak die de cvba-so Autiwoonzorg op zich neemt is het stimuleren van een autismevriendelijke woonomgeving. Daar moet niet teveel, maar ook niet te weinig onder verstaan worden. De andere particuliere huurders worden op de hoogte gebracht van de beperking van hun buur en krijgen hierover informatie. Uiteraard steeds in samenspraak met de persoon met autisme. Anderzijds krijgt de persoon met autisme geen voorkeursbehandelingen en zal hij te maken krijgen met dezelfde rechten en plichten die eender welke huurder heeft. Vanuit deze uit ons onderzoek geconcludeerde beperkingen zijn we geëvolueerd naar een werkbaar model, waarbij we de bedoeling hebben om (alleszins in eerste instantie) een beperkte groep van hoge zelfredzame personen met autisme samen met hun netwerk de kans te bieden toch te realiseren wat ze in hun eentje niet in elkaar zouden kunnen zetten en hen 27 P a g i n a.

37 hierin laten lukken. Vergeet hierbij niet de minimale steunpunten zoals de warme en vriendelijke aanwezigheid van medebewoners-buren binnen hetzelfde pand Waarom niet samen met Inclusie Invest? We willen hierbij opmerken dat we enorm veel geleerd hebben uit onze contacten met de cvba-so Inclusie Invest. Deze coöperatie wil patrimonium opbouwen en woonmogelijkheden aanbieden ten behoeve van de zorgsector, maar zonder zelf een zorgaanbieder te zijn. Zij bieden dus de infrastructuur van woonpanden aan en laat organisaties in de zorgsector en ouders intekenen op een project, waarbij een gepaste zorgaanbieder door de organisaties of de ouders moeten worden aangezocht om ondersteuning te bieden aan deze groep van personen met een beperking. Zij zijn voor ons een inspirerend voorbeeld, omdat zij met dezelfde coöperatieve waarden werken, omdat ze kapitaal hebben weten te mobiliseren voor hun doeleinden die uiterst grote gelijkenissen vertonen met onze doelstellingen -, omdat ze de mogelijkheid geven aan het netwerk financieel te investeren in de huisvesting van de persoon met beperking, omdat ze vanuit hun visie op grootschaligheid ons beeld op wonen hebben opengetrokken en omdat ze ons inzichten hebben gegeven inzake versnippering rond wonen. We hebben echter besloten om op dit moment niet met hen een project op te zetten, omdat Autiwoonzorg-cliënten die wonen in wooneenheden van Inclusie-Invest, eigenlijk VAPHondersteuning moeten hebben. Omwille van de regelgeving inzake VAPH-zorg is ons model voor een zorgplatform echter onmogelijk geworden. We haken in deze fase ook af, omdat we door de hoeveelheid woningen die moeten aangekocht worden (omwille van de financiële schaalvoordelen), de inclusie zien aangetast worden. Er is immers geen financiële ruimte voor de zorgvrijwilliger, waardoor er geen heterogene en inclusieve bevolkingsmix ontstaat. Omdat we via een lange weg van vallen en opstaan uiteindelijk zijn uitgekomen bij de dubbele constructie cvba-so Autiwoonzorg en cvba Citywonen zal het in deze blauwdruk merkbaar zijn dat de eerste coöperatie verder uitgewerkt is dan de coöperatie Citywonen. 28 P a g i n a.

38 5. Keuze voor het statuut van coöperatieve vennootschap Element van waardegedrevenheid Een coöperatieve vennootschap hebben we leren kennen als een moderne bedrijfsvorm, ideaal om in tijden van crisis op een verantwoorde manier waarde te creëren. Coöperaties kunnen terugvallen op een eenduidig kader van waarden en normen, dat opgesteld werd in de schoot van de International Co-operative Alliance (ICA). Tijdens haar eeuwviering in 1995 presenteerde de ICA deze geactualiseerde invulling van de basiswaarden en principes voor coöperatief ondernemen. Deze basiswaarden en principes worden wereldwijd als maatstaf voor coöperatief ondernemen gehanteerd. Deze coöperatieve basiswaarden, waarop we ook nog verder terugkomen onder 5.5. Kernwaarden binnen de coöperatie op pagina 36 en volgende, worden verder geconcretiseerd in de zeven coöperatieve principes, die als leidraad gelden om deze coöperatieve waarden om te zetten in de dagdagelijkse bedrijfsvoering. Het gaat over deze zeven principes: 1. Vrijwillig en open lidmaatschap: Coöperaties zijn vrijwillige organisaties, open voor alle personen die de diensten ervan kunnen benutten en die de verantwoordelijkheden van het lidmaatschap willen aanvaarden, zonder seksuele, sociale, raciale, politieke of religieuze discriminatie. 2. Democratische controle door de leden: Coöperaties zijn democratische organisaties, gecontroleerd door hun vennoten, die actief deelnemen aan het beleid en de besluitvorming. Mannen en vrouwen zijn als verkozen vertegenwoordigers van de coöperatie rekenschap verschuldigd aan de vennoten. In principe hebben vennoten gelijk stemrecht of zijn ze minstens georganiseerd op een democratische manier. 3. Economische participatie door de leden: Het kapitaal van de coöperatie wordt gekenmerkt door billijke bijdragen en een democratische controle door de vennoten. Gewoonlijk is minstens een deel van het kapitaal gemeenschappelijk bezit van de coöperatie. Vennoten ontvangen gewoonlijk een beperkt rendement op het ingebrachte kapitaal. Vennoten gebruiken overschotten voor een of meerdere van volgende doelstellingen: de ontwikkeling van de coöperatie, het aanleggen van (ten dele ondeelbare) reserves, voordelen voor de vennoten in verhouding tot hun transacties met de coöperatie, en de ondersteuning van andere activiteiten die de goedkeuring van de vennoten meedragen. 4. Autonomie en onafhankelijkheid: Coöperaties zijn autonome zelfhulporganisaties die gecontroleerd worden door hun vennoten. Wanneer coöperaties akkoorden sluiten met andere organisaties, inclusief overheden, of kapitaal aantrekken van externe bronnen, dan doen ze dat op een manier die de democratische controle door de leden en de autonomie van de coöperatie waarborgt. 29 P a g i n a.

39 5. Onderwijs, vorming en informatieverstrekking: Coöperaties voorzien in onderwijs en vorming voor hun vennoten, hun verkozen vertegenwoordigers, hun managers en hun werknemers zodat deze op een doeltreffende manier kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van de coöperatie. Ze informeren het ruimere publiek met in het bijzonder jongeren en opiniemakers over de aard en de voordelen van de coöperatie. 6. Coöperatie tussen coöperaties: Coöperaties bedienen hun vennoten het meest effectief en versterken de coöperatieve beweging door samenwerking via lokale, nationale, regionale en internationale structuren. 7. Aandacht voor de gemeenschap: Coöperaties werken voor de duurzame ontwikkeling van hun gemeenschap via beleidsmaatregelen die goedgekeurd worden door de vennoten. We zijn echter de mening toegedaan dat waardegedreven ondernemen eveneens mogelijk is in andere organisatievormen. Toch zijn er een aantal redenen die een coöperatie bij uitstek geschikt maken voor het organiseren van dat wat we wensen te bereiken. Zo onderscheidt een coöperatie zich van andere vennootschappen door het feit dat hun vennoten ook van de diensten van de vennootschap genieten en geen gewone geldschieters zijn. De vennoten van de coöperaties hebben dus een dubbele hoedanigheid ten aanzien van de vennootschap: ze zijn tegelijk aandeelhouder en iets anders. De precieze aard van deze tweede hoedanigheid hangt natuurlijk sterk af van de aard van de activiteit van de coöperatie. In het geval van Autiwoonzorg zullen de meeste aandeelhouders ook gebruiker van de coöperatie zijn. Deze dubbele hoedanigheid is cruciaal: het is net hierom dat de Europese Commissie in haar Groenboek over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (18 juli 2001) de coöperatie als een ideaal instrument omschreef om op een maatschappelijk verantwoorde manier te ondernemen: An enterprise that is free from the primary need to provide a return to investors is also free to take a long term view of the interests of its stakeholders, be they customers, employees or the wider community European Commission, Communication from the Commission concerning Corporate Social Responsibility: A business contribution to Sustainable Development, COM(2002) 347 final, P a g i n a.

40 5.2. Algemene kansen voor de coöperatie inzake wonen 16 Innovaties komen vaak maar tot stand door eerst en vooral te kijken naar kansen en niet in eerste instantie ons blind te staren op knelpunten en randvoorwaarden De coöperatie als hefboom voor capaciteitsuitbreiding Door kapitaal te verzamelen kunnen de huidige wachtlijsten in de zorgsector voor een stuk weggewerkt worden in die zin dat een coöperatie de vraag naar overheidsmiddelen voor de bouw of aankoop van woonzorgvoorzieningen kan ontlasten. Op die manier kan het voor een uitbreiding van woonvormen zorgen binnen de zorgsector. Het gaat daarbij om een capaciteitsuitbreiding van de woningen. De zorg zelf dient dan wel nog steeds betaald te worden langs de klassieke weg De coöperatie als hefboom voor eigen vermogen Coöperaties kunnen meer middelen mobiliseren dan een VZW. Het eigen vermogen van een VZW bestaat immers uit fondsen die opgebouwd zijn uit giften en legaten en uit historisch opgebouwde reserves. Het eigen vermogen van een coöperatie bestaat uit aandelenkapitaal en historisch opgebouwde reserves. Het lijkt logisch dat je makkelijker een particulier of organisatie kan overtuigen om een aandeel te kopen (waardoor je dit aandeel later opnieuw terug kan inruilen tegen het nominale bedrag) dan om een gift te doen voor eenzelfde bedrag dat je kwijt bent. Willy Verbeeck (Inclusie Invest) verwoordt het als volgt: Wij stelden vast dat we in onze VZW moeten gaan bedelen en dat mensen giften moeten geven en dan zijn ze hun geld kwijt. Via giften, fancy fairs en giften met fiscale aftrek geraken we er niet. Als je dan ziet naar hoe groot de nood is [ ], dan hebben we 200 miljoen nodig. Dit kunnen we niet met giften. Als je werkt met aandeelhouders dan kan je zeggen: mensen we zullen proberen u het rendement van een spaarboekje te geven, dan maak je de banken niet rijk en dan help je mee te werken aan een sociaal probleem. Doordat we een coöperatieve vennootschap zijn met een SO is men ook vrijgesteld van de roerende voorheffing. Dus eigenlijk krijg je dezelfde voorwaarden als een spaarboekje. Op de koop toe denken wij dat we veel meer zekerheid kunnen bieden dan een bank. Want het zit in vastgoed. Een redelijke bedenking hierbij is dat aandelenkapitaal risicokapitaal is, terwijl het risico op een lening kleiner is (en al zeker op een spaarboekje). Het ingebrachte geld kan immers slecht besteed worden of het vastgoed waarin het belegd werd kan in waarde verminderen. 16 Met dank aan Karine Ruttens, die haar eindwerk aan de sociale hogeschool indiende rond het thema Coöperatief wonen en die Autiwoonzorg mee opgenomen heeft in haar uitgewerkte cases. 31 P a g i n a.

41 De coöperatie als hefboom voor vreemd vermogen Deze hefboom voor het aantrekken van eigen vermogen zorgt ook voor een financiële hefboom voor het vreemd vermogen, zoals leningen en obligaties. Lieve Jacobs (Coopburo) verduidelijkt dit met het volgende voorbeeld: Als je als VZW in kas hebt en je moet een huis van kopen en je moet gaan lenen, dan gaat een bank je nooit een lening geven. Als je in kas hebt als kapitaal en je moet maar lenen, dan krijg je het misschien wel betaalbaar en op het moment dat je lening afbetaald is, dan kan je ofwel die terug betalen aan je investeerders of je kan een nieuw pand beginnen aankopen De coöperatie als verlener van schaalvoordelen Coöperaties kunnen zorgen voor verschillende soorten schaalvoordelen: schaalvoordelen door samenaankoop (op een efficiëntere manier omgaan met budgetten en werkingskosten), door samenwerking tussen coöperaties, door gemeenschappelijk organiseren van bouwprojecten. Schaalvoordelen kunnen ook solidariteit mogelijk maken. Het is door een voldoende grote schaal dat lagere tarieven voor bepaalde personen mogelijk kunnen zijn met de middelen die ingebracht worden door de gebruikers met meer financiële draagkracht en met de kostenbesparingen die gerealiseerd worden door de schaalgrootte. Schaalvoordelen kunnen diversiteit en inclusief werken stimuleren. Met een coöperatie kunnen verschillende doelgroepen investeren in huisvesting (bv. personen met een handicap, ouderen, ). Dit is haalbaar wanneer je op een voldoende grote schaal werkt en duidelijke kaders kan aanbieden voor deze verschillende doelgroepen. Inclusief werken en diversiteit creëren vergroot trouwens de haalbaarheid van het project De coöperatie als verlener van kansen voor vraaggestuurd werken Coöperatief werken betekent net het heft in eigen hand nemen, een oplossing geven aan een vacuüm in de markt. Het eventueel aannemen van overheidssubsidies zoals bijvoorbeeld in de sociale woningmarkt - ontneemt net die kracht van empowerment die het coöperatieve denken meedraagt, ontneemt mensen hun verantwoordelijkheid en zet dit alles in een paternalistisch kader door opnieuw afhankelijk te zijn van wat de overheid geeft. De inzichten van coöperaties inzake inspraak en medezeggenschap geven en tegelijk ook het empoweren sluiten erg goed aan op de ortho-agogische concepten zoals zorg op maat, inspraak en keuzevrijheid, het bieden van ontplooiingskansen en inclusie, volwaardig burgerschap en emancipatorisch werken. Ook het volwaardig burgerschap dat bereikt kan worden via deelname en door zelf het recht op huren te verwezenlijken, sluiten goed aan bij het coöperatieve gedachtegoed. De coöperatie is het instrument bij uitstek om vraaggestuurd te werken, omdat mensen zelf middelen samenbrengen, ingegeven vanuit hun noden en 32 P a g i n a.

42 voorkeuren. Dat is nu net waarmee een coöperatie start, ze is er om tegemoet te komen aan de noden en aan het doel van haar vennoten. Er wordt gestart vanuit een vraag om samen een antwoord te vinden. Aandeelhouders zijn er eigenaar van, bewaken visie en missie en behouden de controle over hun organisatie. De mogelijkheid om levenslang in één setting te verblijven (en zorg in eigen regie te stellen) is een bijkomend voordeel aan coöperaties. Die lokale vestiging geeft meer kansen naar inclusie, de vermaatschappelijking van zorg en voorkomt vereenzaming of isolatie van personen in zorgnood. Het is net die diversiteit aan zorgvragen en noden die een wooncoöperatie kan clusteren (vb. ouderen en personen met een handicap samenbrengen) Hierbij denken we ook aan het ontnemen van de kracht en verantwoordelijkheid van ouders voor hun kinderen door overheidswege. Heel vaak worden er bij projecten rond inclusie een beroep gedaan op allerlei vormen van overheidssteun, die in wezen de taak van ouder deels ontnemen. Ouders met een kind met een handicap geraken hierdoor vaak te afhankelijk van overheidssteun en kunnen soms niet meer denken buiten het kader van de geboden hulp. Zo ontneem je hen ook die kracht en verantwoordelijkheid op eigen initiatief. Coöperaties kunnen empowerend werken, vanuit de kracht van mensen in tegenstelling tot het ontnemen van verantwoordelijkheid en een paternalistische houding. Niet enkel voor de persoon met een handicap maar ook voor de ouders werkt dit versterkend De coöperatie als verlener voor kansen voor inclusief wonen Coöperaties hebben de bedoeling om zich lokaal te verankeren. Daarbij geven ze het voordeel dat bestaande netwerken een zorgfunctie op zich kunnen nemen. We kijken dan naar bv. familieleden die betrokken blijven en bepaalde functies in begeleiding in handen kunnen nemen, daar waar in voorzieningen dit door professioneel personeel wordt uitgevoerd. Een belangrijk aspect van een coöperatie is de lokale verankering die niet enkel voor inclusie zorgt, maar ook de bestaande netwerken kan bewaren. Deze netwerken zorgen niet enkel voor een emotionele basis van de cliënten, maar betekenen een meerwaarde aan vrijwillige hulpverlening door ouders, familie, het netwerk, enz. Hierdoor heb je minder professionele begeleiding nodig en vermaatschappelijk je de zorg De coöperatie en economische activiteiten Om aandeelhouders te vergoeden met een dividend en om een eventuele lening af te betalen, dient de coöperatie een positieve kasstroom na te streven. Deze middelen kunnen komen uit de huurinkomsten. De coöperatie heeft echter nog een bijkomende troef bovenop de VZW. Als coöperatieve vennootschap mag je immers economische activiteiten uitoefenen, waarvan de opbrengst 33 P a g i n a.

43 geïnvesteerd kan worden in de uitbreiding van het woonaanbod. Deze activiteit moet natuurlijk wel voldoende winstgevend zijn om er ook werkelijk rendement uit te kunnen halen Visie van Autiwoonzorg op de relevante maatschappelijke uitdagingen tegen 2020 Autiwoonzorg ziet heel duidelijk de meerwaarde van coöperatief ondernemen. Door deze ondernemingsvorm kan er meer marktwerking toegelaten worden (zij het binnen bepaalde grenzen en met ingebouwde veiligheden en grenzen), kan solidariteit georganiseerd worden en kunnen burgers hun verantwoordelijkheid opnemen. We kiezen voor de dubbele constructie: - een wooncoöperatie om de stedelijke woonproblematiek te verlichten: hierbij besteden we bijzondere aandacht aan het creëren van een gezonde bewonersmix - een coöperatie met sociaal oogmerk ten gunste van personen met autisme: hier willen we personen met autisme inclusief laten wonen door hen onderdak te verschaffen en hen op te nemen als deel uitmakend van de bewonersmix. In essentie willen we het ruimere probleem van betaalbaar wonen aanpakken voor die groep die niet kapitaalkrachtig genoeg is om op de reguliere markt een woning aan te schaffen, maar die wel financieel sterk genoeg zijn om beperkt te willen investeren in vastgoed. Aangezien dit via een coöperatie zal lopen hebben we het voordeel dat deze rechtsvorm flexibel genoeg is om ook aan een tijdelijke woonnood te voldoen. Concreet zullen we ons voornamelijk richten op een dubbel publiek: enerzijds studenten en starters die in de stad willen wonen gedurende een bepaalde fase in hun leven, anderzijds normaal begaafde personen met autisme die in zich de mogelijkheid dragen een zelfstandig leven uit te bouwen, weliswaar met een steuntje in de rug van de dynamiek van een warme woonomgeving. Met dit woonmodel komen we voor een welbepaalde groep van personen met een beperking - tegemoet aan belangrijke richtlijnen van perspectief 2020: aandacht om vereenzaming tegen te gaan, het burgerschapsmodel, de zorgzame samenleving, verantwoordelijkheid opnemen bij het uitbouwen van het leven van de persoon met een beperking, het maximaal betrekken van het netwerk om de persoon met een beperking financieel en naar ondersteuning toe te helpen. De coöperatie biedt een veilige beleggingshaven, zowel financieel als naar zorgzaamheid. Het model baseert zich, om levensvatbaar te zijn, op de basiswaarden en principes van coöperatief ondernemen zelfredzaamheid verantwoordelijkheidszin democratie gelijkheid billijkheid solidariteit eerlijkheid openheid sociale verantwoordelijkheid aandacht voor anderen. 34 P a g i n a.

44 5.3. Inspiratiebron voor de medewerkers De medewerkers van Autiwoonzorg werden voor de uitdaging geplaatst om de visie en missie zoals geformuleerd door de oprichters van Autiwoonzorg vorm te geven in een werkbaar woonzorgmodel voor de doelgroep. Specifiek voor het wonen binnen het woonzorgmodel werd geopteerd voor de juridische structuur van een coöperatie. Het is juist de coöperatie die zich niet enkel bewust is, maar ook blijk geeft van een opsomming van de intrinsieke waarden van het dingen samen-doen tussen en met mensen, In casu: het wonen met mensen en tussen mensen ook zoals bijvoorbeeld beschreven in de nota Perspectief 2020 (vermaatschappelijking, solidariteit van netwerk, inclusie), maar die deze waarden ook vertaalt in een coöperatief kader van waaruit het mogelijk wordt gemaakt om ook economisch actief te zijn met een groep mensen die een maatschappelijk doel nastreven. De medewerkers zijn helemaal gebeten door de coöperatieve microbe Beperkingen van het coöperatieve model Het woonmodel is in de praktijk niet toegankelijk voor de brede basis die we ons aanvankelijk hadden voorgesteld, aangezien je een aanzienlijk bedrag moet investeren om er te mogen wonen. Je moet dus al iets van eigen middelen hebben. We zullen dus slechts een beperktere groep aan huisvesting kunnen helpen binnen de groep van normaal begaafde personen met autisme. Bovendien zullen we deze laatste groep geen actieve ondersteuning kunnen aanbieden, zoals oorspronkelijk opgevat werd via WOP (wonen onder begeleiding van een particulier) of via professionele ondersteuning (Begeleid Wonen). Dat maakt het model ook minder geschikt voor personen met autisme die volledig zonder netwerk zijn gevallen, aangezien de weliswaar zorgzame buren als het op hulpverlening aankomt niet meer dan een alarmfunctie vervullen, en er zelfs voor op alle vlakken van het leven goed functionerende personen met autisme af en toe ondersteuning (van het netwerk) nodig kan zijn. Er valt te waken over het solidariteitsprincipe binnen de coöperatie. In een peperdure woonmarkt zoals Leuven is de solidariteit met de armere financiële inbreng van de minderbedeelde doelgroep slechts op langere termijn mogelijk. Op termijn immers kan het voordeel van de coöperatie zich ook vertalen naar de financieel armere doelgroep door de herinvestering van de opbrengsten van de coöperatie in andere betaalbare woningen voor de doelgroep. Inzake democratische besluitvoering valt er te waken over de beperking van de inspraak van die zeer homogene groep aandeelhouders gevormd door ouders, omwille van hun grote 35 P a g i n a.

45 betrokkenheid, waardoor de kans bestaat dat deze groep hun persoonlijke directe belangen laten voorgaan op het algemene belang van de coöperatie en de doelgroep in het algemeen. Anders loopt de coöperatie het risico dat ze verzandt in het mulle zand van eigenbelang naar wonen en autisme toe met onwerkbaarheid en wanbeheer tot gevolg Kernwaarden binnen de coöperatie Coöperaties kunnen terugvallen op een eenduidig kader van waarden en normen, dat opgesteld werd in de schoot van de International Co-operative Alliance (ICA 17 ). Tijdens haar eeuwviering in 1995 presenteerde de ICA deze geactualiseerde invulling van de basiswaarden en principes voor coöperatief ondernemen. Deze basiswaarden en principes worden wereldwijd als maatstaf voor coöperatief ondernemen gehanteerd. Om de kernwaarden binnen beide coöperaties te beschrijven, vertrekken we van deze kernwaarden van coöperatief ondernemen, zoals geformuleerd door de ICA: Cooperatives are based on the values of self-help, self-responsibility, democracy, equality, equity, and solidarity. In the tradition of their founders, cooperative members believe in the ethical values of honesty, openness, social responsibility, and caring for others Kernwaarden binnen de coöperatie met sociaal oogmerk Autiwoonzorg Basiswaarden coöperatief ondernemen Zelfredzaamheid Verantwoordelijkheidszin Democratie Cvba-so Autiwoonzorg Een samenleving waar zelfredzaamheid actief beleefd wordt, staat lijnrecht tegenover een verzorgende staat waar elke burger verwacht dat de overheid instaat voor allerlei goederen en diensten die een burger nodig zou kunnen hebben. We nemen het heft zelf in handen. De coöperatie geeft de mogelijkheid om financieel de verantwoordelijkheid op te nemen. Het toelaten van zorg in de woning gebeurt op eigen initiatief. Er is ruimte voor overleg, zowel in verband met het beheer als in het samen wonen met de buren. 17 De International Co-operative Alliance is een niet-gouvernementele organisatie die wereldwijd coöperaties verenigt en vertegenwoordigt. Momenteel hebben ze leden die actief zijn in alle economische sectoren, uit 85 landen. In totaliteit verenigen al deze leden zo n 800 miljoen vennoten. 36 P a g i n a.

46 Gelijkheid Billijkheid en solidariteit De persoon met autisme wordt als volwaardige burger gezien. De winsten uit de wooncoöperatie worden gebruikt om het wonen voor de personen met autisme betaalbaarder te maken. Basiswaarden coöperatieve ondernemers Eerlijkheid Openheid Sociale verantwoordelijkheid Aandacht voor anderen Cvba-so Autiwoonzorg De coöperatie biedt de ouders en de persoon met autisme een eerlijke kans om hetzelfde te doen als wanneer er géén autisme in het spel was. Iedereen weet dat iemand van de buren autisme heeft; in overleg met deze persoon wordt open gepraat over de gevolgen hiervan op het samenwonen. Door deze coöperatie nemen de coöperanten (dus inclusief de personen met autisme en hun netwerk) hun sociale verantwoordelijkheid op om hun plaats in de maatschappij in te nemen. Het bezorgde netwerk krijgt een uitlaatklep om aandacht te geven aan de persoon met autisme. Ook in het grotere kader van het woonpand (waarbij er één of twee eenheden voorbehouden zijn voor personen met autisme), wordt een klimaat gecreëerd waar de buren en de medebewoners aandacht hebben voor deze personen met autisme. 37 P a g i n a.

47 Kernwaarden binnen de coöperatie Citywonen Basiswaarden coöperatief ondernemen Zelfredzaamheid Verantwoordelijkheidszin Democratie Gelijkheid Cvba Citywonen Citywonen is een autonome organisatie die werkt zonder een beroep te doen op structurele financiering van de overheid. Elke bewoner leeft volgens de basisregels van hoffelijkheid en zorg voor elkaar. Instapdrempel voor woonparticipatie is laag. Alle bewoners hebben dezelfde rechten en plichten. Billijkheid en solidariteit Basiswaarden coöperatieve ondernemers Eerlijkheid Openheid Sociale verantwoordelijkheid Aandacht voor anderen Cvba Citywonen In de cvba Citywonen zal er eerlijk en transparant gewerkt worden. Dit is trouwens ook een basisvoorwaarde om de democratie te kunnen waarmaken. Het zorgzame klimaat activeert, creëert een spontane openheid en stimuleert aandacht voor elkaar. Sociaal weefsel creëren: verantwoordelijkheid opnemen voor je buur. In het woonpand (waarbij er één of twee eenheden voorbehouden zijn voor personen met autisme), wordt een klimaat gecreëerd waar de buren en de medebewoners aandacht hebben voor deze personen met autisme. 38 P a g i n a.

48 6. Omgevingsanalyse 6.1. Demografisch Zie bij 3.5. Klanten op pagina 13, daar werd dit reeds besproken Economisch - Er is niet voldoende overheidsgeld om de zorg voor kwetsbare groepen volledig te laten financieren door de overheid. - Zorg dragen voor de meer kwetsbare burgers is geen exclusieve verantwoordelijkheid van de overheid. Iedereen moet hierin zijn verantwoordelijkheid opnemen. - Het is onze overtuiging dat mensen op zoek zijn naar meer zinvolle bestedingen van hun spaargeld, van hun tijd, van hun vermogen, - Mensen met autisme zijn vaak niet in staat om ononderbroken en permanent voltijds te werken, ze hebben specifieke noden naar onder meer woon- en arbeidsondersteuning. Dit betekent voor hen vaak een extra kost 18, vandaar hebben ze vaak nood aan een sociaal woontarief. - De coöperatieve ondernemingsvorm appelleert volgens ons aan de wens van mensen om mee deel uit te maken van een meer zorgzame samenleving Sociaal-cultureel Er is meer en meer aandacht voor autisme op zich ( films, musical, sinds 2005 ook autisme-vriendelijk logo en sinds 2012 een visueel symbool geef ruimte aan autisme om ieders aandacht te vestigen op autisme.). - Autonomie-denken: de persoon met autisme leeft zijn eigen leven en bepaalt zelf hoe en waar en wat (m.a.w. het wordt niet voor hem beslist). - Inclusiegedachte: als burger midden in de samenleving, niet afgezonderd, maar temidden van medemensen. 18 Ter illustratie: een auti-coach kost tussen de 40 en 50 per uur. 39 P a g i n a.

49 - Ideaal van de zorgzame samenleving (ter aanvulling op de verzorgingsstaat), waar buren, kennissen en familie de zorg voor iemand onder elkaar verdelen of het gezamenlijk opnemen voor iemand. - We are the 99 : mensen willen inspraak, willen gehoord worden, willen een eerlijke, tastbare, lokale vorm van economie. - Individualisme versus vereenzaming. - De zorgverlening voor mensen met autisme induceert vaak vernieuwende zaken, ook buiten de autismewereld (denk aan de signalisatie van ondergrondse parkings, bijvoorbeeld) Technologisch - Naar analogie van de telefoon met het blauwe scherm is een autismetelefoon misschien ook mogelijk om structuur te geven waar nodig binnen het dag/weekschema. - Vooruitgang in het diagnosticeren van autisme in al zijn vormen Ecologisch Aangezien we werken rond wonen, is duurzaam bouwen en verbouwen een groot aandachtspunt voor beide coöperaties. Dit gaat over meer dan een lijst van regels waarmee rekening dient gehouden te worden, het kadert ook binnen een "levensvisie", die andere aspecten mee in overschouwing neemt Politiek juridisch is het internationaal jaar van de coöperatie - Mogelijkheid tot minderhedenbeleid/doelgroepenbeleid (voor personen met autisme) om extra plaatsen te krijgen buiten de klassieke wachtlijsten voor sociale woningen. - Clusteren van zorg in het bestaande zorglandschap: op het kabinet van de Minister van Welzijn zijn ze zich bewust van de nood aan verandering en zijn ze bereid tot (beperkt) experimenteren. - Meer aandacht voor sociale huisvesting: om het permanente tekort (lange wachtlijsten, ook in de sector sociale huisvesting) op te vangen wordt er in de komende jaren veel bijgebouwd; er is een inhaalbeweging aan de gang. 40 P a g i n a.

50 zorgplan Minister van Welzijn Jo Vandeurzen: het zoveel mogelijk in de samenleving laten functioneren van de doelgroep (inclusiegedachte). Dit heeft als drievoudig voordeel: o dat vereenzaming wordt tegengegaan o dat de overheid het materieel voor een deel uit handen geeft en minder moet betalen o dat zorg efficiënter en meer op maat kan worden georganiseerd. - Het VN verdrag van 2006, een mensenrechtenverdrag voor mensen met een beperking, werd slechts op 2 juli 2009 door België geratificeerd. Dit verdrag geeft ons een rechtsgrond om de rechten van personen met een handicap op de politieke agenda te zetten en ons te richten tot de bevoegde institutionele actoren, omdat de implementatie van de gelijke rechten expliciet voorzien wordt door het Verdrag. - Nog extra van toepassing op de cvba Citywonen: o De onbetaalbaarheid van wonen in stedelijke context. Zowat elke politieke partij refereert aan deze bekommernis in zijn verkiezingsprogramma; er worden geregeld artikels gepubliceerd over bijvoorbeeld het toenemend aantal jongvolwassenen dat thuis blijft wonen. Een tweede voorbeeld voor Leuven specifiek: de toename van het aantal hogeschool/universiteitsstudenten en het gebrek aan woonruimte in de stad. o De problematiek van steden om starters en jonge gezinnen te behouden en aan te trekken. 41 P a g i n a.

51 7. SWOT-analyse 7.1. SWOT-analyse voor cvba-so Autiwoonzorg STERKTES (strengths) (1) Sterke aantrekkingskracht door zijn focus op het vinden van een praktische, werkbare en betaalbare oplossing. ZWAKTES (weaknesses) (4) Moeilijke selectie van de potentiële bewoners. (2) Biedt mogelijkheden aan diverse groepen die hun sociale verantwoordelijkheid willen opnemen. (5) Een trage en moeizame groei valt te verwachten. (3) Omringd met diverse organisaties met verschillende expertises. OPPORTUNITEITEN (opportunities) (6) Corporate-governance uitdagingen: geeft opportuniteiten voor andere (en eventueel getrapte) vormen van inspraak. BEDREIGINGEN (threats) (7) Het goed en rendabel functioneren van cvba Citywonen is een cruciale factor voor de cvba-so. (8) Het autisme zelf. (9) Tekort aan zorg. (1) De organisatie heeft een sterke aantrekkingskracht door zijn focus op praktische, werkbare en betaalbare oplossing voor een schrijnende woonproblematiek voor jongvolwassenen met autisme. Deze aantrekkingskracht wordt alleen maar vergroot doordat het netwerk van de persoon met autisme de kans krijgt om (onder andere) financieel een steentje bij te dragen, zonder dat de persoon met autisme daarbij afhankelijk wordt. Hij behoudt de regie van zijn eigen leven. De bijdrage is ook mogelijk voor het netwerk dat anders niet genoeg middelen zou hebben om in hun eentje de persoon met autisme te ondersteunen. (2) De cvba-so is een vehikel voor diverse groepen die hun sociale verantwoordelijkheid willen opnemen voor hun medemens met autisme. De financiële en maatschappelijke slagkracht wordt opgebouwd door sympathisanten, bedrijven, banken, verenigingen, het directe en uitgebreidere netwerk van de persoon met autisme (3) Inmiddels heeft Autiwoonzorg zich omringd met verscheidene competente en bevriende organisaties op wiens expertise en advies Autiwoonzorg een beroep kan 42 P a g i n a.

52 doen op het vlak van autisme, persoonlijke begeleiding, wonen, werk, toeleiding naar zorg, vrijwilligerswerking, juridische problematieken, materie inzake huren en verhuren van panden, (4) De objectiviteit van de personen die de selectie doen van wie er mag wonen moet gegarandeerd worden. Deze personen kunnen niet komen uit de drie groepen aandeelhouders (om nepotisme uit te sluiten) en er zijn niet genoeg inkomsten om apart personeel voor selectie aan te nemen, personeel dat ervaring heeft met het voeren van selectiegesprekken voor gemeenschappelijk wonen en met het inschatten van de zelfredzaamheid (financieel en naar zorg toe) van de persoon met autisme. Het zal zaak zijn duidelijke selectiecriteria op te stellen (bijlage opstellen!) en de chronologie van de aanmelding kan een oplossing betekenen. Bovendien kunnen we in extremis een beroep doen op de kennis en expertise van bevriende organisaties die sterk staan in deze disciplines. (5) Door de dubbele coöperatieve constructie is er voor de cvba-so Autiwoonzorg slechts een trage ontwikkeling van het woonaanbod voor personen met autisme mogelijk. Er zijn slechts één of twee wooneenheden voorbehouden voor personen met autisme per woonpand dat bij de cvba Citywonen wordt opgestart. Dit zou als gevolg kunnen hebben dat coöperanten of toekomstige coöperanten lokaal ontmoedigd geraken om aan dit project te kunnen deelnemen. (6) Het is erg belangrijk de coöperanten enthousiast, scherp en geëngageerd te houden. Zowel voor de ouders van een persoon met autisme als voor de persoon met autisme zelf (wegens respectievelijk te grote emotionele betrokkenheid en wegens het moeilijker correct inschatten van zaken en gevolgen) is er misschien wel grote rol weggelegd in het bestuur van de coöperatie. We hopen hierop te kunnen inspelen enerzijds door de oprichting van een adviesgroep, die een forum kan bieden voor aanvullende commentaren, klachten, denkoefeningen en dergelijke. Anderzijds willen we in deze cvba-so de huidige inloopwerking aanwenden, die o.a. informatie kan geven over samenleven, coöperaties, autisme en die daardoor een verbindend effect heeft. (7) De vso Autiwoonzorg kan niet in het leven geroepen worden wanneer we kijken naar de torenhoge prijzen op de huizenmarkt. Dit is enkel mogelijk wanneer een tweede wooncoöperatie zonder sociaal oogmerk opgericht wordt. (8) De onvoorspelbare aard van het autisme zou voor problemen zoals leegstand en onharmonieus samenwonen kunnen zorgen. (9) Wanneer een persoon met autisme vanwege een uitval (tijdelijk) woonondersteuning nodig heeft is deze niet dadelijk beschikbaar, waarschijnlijk zelfs niet via rechtstreeks toegankelijk hulp, mede door het probleem van de wachtlijsten in de zorgsector. 43 P a g i n a.

53 7.2. SWOT-analyse voor cvba Citywonen STERKTES (strengths) (1) Grote aantrekkingskracht omdat het een alternatieve mensvriendelijke woonoplossing biedt voor (jong)volwassenen. (2) Het netwerk van de (jong)volwassene krijgt de kans duurzaam te investeren. ZWAKTES (weaknesses) (4) Samenstellen van een goede raad van bestuur. (5) Het commerciële risico van het werken met mensen met autisme. (3) Veel kennis aanwezig inzake het coöperatief aspect van wonen. OPPORTUNITEITEN (opportunities) (6) Aandacht wekken en wakker houden van de coöperateive principes. BEDREIGINGEN (threats) (7) Regelgeving bestemmingswijziging. (8) Té individualistische mentaliteit. (9) Wijzigingen of turbulentie op de woningmarkt. (1) De organisatie heeft een grote aantrekkingskracht, omdat het een alternatieve mensvriendelijke woonoplossing biedt voor jongvolwassenen (of starters) in stedelijke context. Deze aantrekkingskracht wordt nog vergroot doordat de cvba het beste biedt van huren én kopen (bijvoorbeeld hoge graad van mobiliteit, direct rendement op kapitaal, lage huurprijs). (2) Het netwerk van de jongvolwassene krijgt de kans duurzaam te investeren in de huisvesting van hun kind en daardoor ook in zijn toekomst en in de uitbouw van zijn leven. (3) Er is bij het personeel voldoende kennis aanwezig inzake het coöperatief aspect van wonen om een volwaardige tegenhanger te zijn voor de particuliere woon- én beleggingsmarkt. (4) Het is een uitdaging goede bestuursleden te vinden die op de hoogte zijn van financiële, juridische aspecten en die tegelijk oor en oog heeft voor het inclusieve woonaspect van deze coöperatie, ingegeven door het feit dat er ook mensen met een beperking wonen. 44 P a g i n a.

54 (5) Commercieel gezien zijn er risico s verbonden aan het toelaten van een nochtans beperkt aantal personen met een beperking. Zowel in het samenwonen als in het financieel aspect. Om aan deze risico s het hoofd te bieden doet deze coöperatie een beroep op de kennis en kunde van de vso Autiwoonzorg en vaardigen wij één persoon van de vso af in de Raad van Bestuur van de cvba Citywonen. (6) Er is mogelijks desinteresse voor de sociale principes van het coöperatief gedachtegoed bij de vennoten of ouders van de vennoten die louter geïnteresseerd zijn in de financiële voordelen van de coöperatie. Het antwoord hierop zal erin bestaan aan de basis uit te dragen wat de principes van de coöperatie zijn, evenals het enthousiasmeren voor deze alternatieve vorm van economisch ondernemen. En dan nog op het vlak van een basisrecht zoals wonen. (7) Het omtunen van een ééngezinspand naar een huis voor meervoudige bewoning. De regelgeving inzake bestemmingswijziging van woningen is niet mals. (8) De individualistische mentaliteit: toekomstige bewoners kunnen afgeschrikt worden door het inclusieve element, waardoor men niet zomaar vrijblijvend in hetzelfde gebouw kan wonen zonder te weten wie zijn buren zijn, zonder zich om zijn medemens te hoeven bekommeren. (9) Een ineenstorting of scherpe verandering (prijsstijging/prijsdaling) van de huizenmarkt zou ervoor kunnen zorgen dat enerzijds ouders of vennoten in de coöperatie hun investering terug willen of hun aandeel willen verkopen en anderzijds ervoor kunnen zorgen dat ouders minder geneigd zijn tot de coöperatie toe te treden. 45 P a g i n a.

55 8. Marketing/communicatie: aan wie en hoe zal u uw product/dienst verkopen? Ook in een waardengedreven coöperatieve vennootschap moet u uw product of dienst aan de man/vrouw/gemeenschap brengen, ook al is wellicht het streven naar winst ondergeschikt aan de maatschappelijke doelstelling van uw coöperatie en is uw klant allicht wel uw vennoot. Dit hoofdstuk bespreekt een aantal elementen die betrekking hebben op het succesvol op de markt brengen van het product of de dienst Segmentatie In de CVBA-VSO Autiwoonzorg zijn de klanten diegenen die er zelf direct baat bij hebben: de persoon met een beperking die zelfstandig wil gaan wonen en die zijn eigen leven wil uitbouwen. In principe staat de cvba-vso Autiwoonzorg open voor personen uit alle sociale klassen, vanaf 18 jaar zonder leeftijdsbeperking, uit heel Vlaanderen van zodra ze over een diagnose autisme, een normale begaafdheid en over een hoge graad van zelfredzaamheid (zowel financieel als naar zorg toe) beschikken. Vanuit onderzoek en bevragingen uitgevoerd door het personeel van Autiwoonzorg vzw vermoeden we dat de aanmelding van klanten, zeker in het begin, qua diversiteit beperkter zal zijn; we zullen waarschijnlijk eerder een publiek van jongvolwassenen (twintigers, dertigers) uit de middenklasse aanspreken. Het klantenpubliek van de cvba Citywonen kan zeer verscheiden zijn. Er zijn drie grote gemeenschappelijke kenmerken: 1. Personen die in de stad willen wonen en gebruik willen kunnen maken van de waaier aan diensten die aanwezig zijn in een stad. 2. Personen die zelf of in hun directe netwerk een spaarpotje hebben waarmee ze willen investeren in huisvesting, doch wiens middelen ontoereikend zijn om volledig onafhankelijk een wooneenheid aan te schaffen en die willen samenwerken met mensen die in hetzelfde schuitje zitten om samen te doen wat ze in hun eentje niet klaar krijgen. 3. Personen die open staan voor participatie in een zorgzame woonomgeving op een spontane manier. Afgaande op bovenstaande kenmerken zijn er dus geen beperkingen naar leeftijd, geografische afkomst, beroep, gezindheid Het publiek zal vermoedelijk uit de klasse van de financieel beter bedeelden komen. Enkele specifieke groepen voor wie deze coöperatieve vorm interessant is, ook omdat er vanaf het instappen in de coöperatie een minimaal dividend (vergelijkbaar met een spaarboekje) wordt uitgekeerd: 46 P a g i n a.

56 1. Ouders die hun kinderen op kamers willen laten wonen, maar niet het geld hebben om een volledige studio te financieren. Via aandelen verwerven zij een woonrecht en zij betalen voorts een verminderde huurprijs. 2. Jong-afgestudeerden die Leuven (nog) niet willen verlaten, maar die als tussenstap op weg naar een definitieve levensfase in Leuven willen blijven wonen en wiens ouders of hun directe netwerk financieel willen bijdragen bij de opstart van het zelfstandig uitbouwen van hun leven. 3. Vastgoedinvesteerders: zij willen ook op deze manier aanwezig zijn in de verhuurmarkt met een aanbod van woningen met een tijdelijk woonkarakter De diensten De diensten die de cvba-so Autiwoonzorg aanbiedt hebben te maken met het faciliteren van en toeleiden tot zelfstandig wonen. Verschillen met een fictief commercieel autismeimmokantoor zijn: de huurprijs ligt lager dan de gemiddelde prijs op de particuliere huurmarkt. Om te kunnen wonen moet een aandeel gekocht worden maar dit kan gebeuren door iemand uit het netwerk van de persoon met autisme. Deze aandeelhouder duidt dan de persoon met autisme aan als begunstigde van het bewoningsrecht. Dit systeem leggen we verderop meer in detail uit. Andere diensten naast het doorverhuren van wooneenheden, zijn het organiseren van bewoningsvergaderingen en geregeld overleg in het gebouw waarin de wooneenheid van de persoon met autisme gelegen is, teneinde de medebewoners te sensibiliseren over de aard van het autisme en mogelijke problemen die deze beperking met zich brengt. De cvba Citywonen biedt als enig product wooneenheden aan, louter wonen dus en geen verdere diensten waarop een beroep zou kunnen gedaan worden inzake zorgondersteuning voor de persoon met autisme. Voorts zijn er nog de normale dienstverleningen, zoals herstellingswerken beschikbaar voor de leden van de cvba. Het gaat echter wel om een inclusieve vorm van wonen. Bewoners van de cvba worden op de hoogte gebracht van de wooneenheid die ter beschikking gesteld wordt voor een persoon met een beperking. De interactie tussen buren onderling zal zijn gang gaan, ten goede of ten kwade, maar er wordt wel ingezet op wederzijds begrip en tolerantie Prijs Zowel de bewoners van de coöperatie Citywonen als deze van de coöperatie met sociaal oogmerk Autiwoonzorg dienen te voldoen aan de huurgelden opgelegd door de cvba Citywonen. Dit geldt voor alle bewoners van alle wooneenheden van het gebouw. 47 P a g i n a.

57 Vanwege de inbreng van het aandeel zal deze huurprijs lager liggen dan de gemiddelde prijs op de particuliere huurmarkt (bijvoorbeeld 300 euro voor een studio in plaats van 450 euro in Leuven). In verband met de cvba Citywonen onderzoeken we de mogelijkheden voor het in bepaalde omstandigheden doorverhuren van de wooneenheid aan een hogere huurprijs, die maakt dat het aantrekkelijk is voor bijvoorbeeld ouders om ook tijdens een overgangsperiode tussen twee op kot studerende kinderen aandeelhouder te blijven, waarbij ze voor die periode de wooneenheid doorverhuren. Deze mogelijkheden zullen evenwel beperkt worden door de visie en missie van de cvba Citywonen Plaats Dit woonmodel in zijn dubbele constructie - kan overal opgezet worden. Uiteraard zal het woonpand het meest succes hebben daar waar de bevolkingsconcentratie het hoogst is. We zien het model dus uitbreiding vinden in grotere Vlaamse steden of woongebieden. Sommige woongebieden zullen zich beter lenen dan andere, naarmate er diverse functies aanwezig zijn. Bijvoorbeeld Leuven: universiteit en hogescholen (studenten), ziekenhuizen, technologiestad, Het bij elkaar brengen van gelden voor een woonpand kan per project samengesteld worden: men kan intekenen op een woonproject Promotie De cvba-so Autiwoonzorg Het coöperatieve karakter maakt deel uit van de aantrekkingskracht en zal dus belangrijk zijn in de communicatie naar de buitenwereld toe, aangezien het de coöperatie is die deze vorm van huisvesting mogelijk maakt voor de personen met autisme om de regie van hun leven in eigen handen te houden en tegelijk financieel steun te krijgen van het netwerk. We doen een beroep op mediatieke mogelijkheden zoals pers, een eigen website en benefietevenementen. Er zullen infoavonden gegeven worden waarop het model uitgelegd wordt, o.a. in samenwerking met de bevriende organisaties (VVA, Trefpunt, Oikonde, Begeleid Wonen, Auticura, ). We hebben een uitgebreid adressenbestand opgebouwd binnen onze doelgroep. Er werd reeds een inloophuis opgericht met een maandelijkse werking. Deze wordt uitgebreid naar andere en meer doelgerichte activiteiten. 48 P a g i n a.

58 Het inloophuis biedt een forum voor communicatie en promotie. Verder willen we door de samenleving georganiseerde gelegenheden zoals de Wereldautismedag te baat nemen om de aandacht naar ons project te trekken De cvba Citywonen Het gebruik van de coöperatie als bedrijfsvorm moet uitgelegd worden wegens zijn onbekendheid bij het grote publiek: de voordelen van de coöperatieve bedrijfsvoering horen dik in de verf gezet te worden. De coöperatieve gedachte op zich zal hierdoor ook gepromoot worden. Promotie zou kunnen gevoerd worden binnen de aandacht van enkele specifieke doelgroepen: studenten, ouders van studenten, jong afgestudeerden Eigenlijk willen we die personen bereiken die op een alternatieve manier willen wonen in de stad, alleen maar toch in groepsverband. Promotie kan geschieden via verscheidene kanalen: per website, per telecomacties, op studentenevenementen, via woondiensten en cultuurdiensten van de stad, via de universiteit, folders verspreiden in verenigingen en clubs 49 P a g i n a.

59 9. Operationeel plan: hoe zullen wij onze coöperatie/initiatief organiseren? 9.1. Raad van Bestuur De bestuurders, die samen de Raad van Bestuur uitmaken, werden verkozen uit de vennoten en hun benoeming wordt goedgekeurd door de Algemene Vergadering. Voordrachtrechten voor de leden van de Raad van Bestuur zijn toegekend aan A-vennoten, bestuurders worden dus gekozen uit een lijst die wordt voorgelegd door de A-vennoten. Beslissingen in de Algemene Vergadering vereisen de instemming van de A-vennoten. Dit is noodzakelijk teneinde het sociaal oogmerk te kunnen bewaken en uit ervaring met patstellingen door té betrokken partijen en door vaak voorkomende familiale autismekenmerken. De Raad van Bestuur wordt samengesteld met minimum 3 en maximum 5 bestuursleden, al dan niet vennoten. Er wordt één voorzitter aangesteld. Ze moeten minstens één kennisdomein bezitten: autisme, wonen (huren-verhuren), zorg, jurist, boekhouding, Er valt over te waken dat nepotisme wordt uitgesloten. Een coöperatie wordt in essentie bestuurd door haar coöperanten, dus door familieleden die huren. Er zal dus aandacht moeten worden besteed aan alle aspecten van goed en deugdelijk bestuur. Voor de volledigheid verwijzen we naar de statuten die u vindt in bijlage op pagina 85. De Raad van Bestuur zal toezicht houden op de volgende aspecten: o o o o o o de zelfredzaamheid van kandidaten inschatten (financieel en naar zorg toe) het selecteren van kandidaten (en bijgevolg aanleggen van een wachtlijst) het financiële beheer: bestemming van de door de cvba Citywonen uitgekeerde dividenden, opbouwen van een reserve, de financiële opvang van de leegstand, verbouwingen of aanpassingen aan de eigen wooneenheden (autisme-vriendelijk maken) aanwerven nieuwe vennoten marketing & sensibilisering bewoners- en bewoningsvergaderingen organiseren. Er zit een afgevaardigde van de Raad van Bestuur van de cvba-so Autiwoonzorg in de Raad van Bestuur van de cvba Citywonen. 50 P a g i n a.

60 9.2. Dagelijkse leiding In de beginperiode zal de coördinerende functie op vrijwillige basis worden opgenomen door leden van de Raad van Bestuur. Gezien de verwachte trage groei van de cvba-so (die deels afhangt van de groei van de cvba Citywonen) verwachten wij hier geen problemen. Er zal aanvankelijk relatief weinig werk zijn. Naarmate de coöperaties groeien zal er moeten uitgekeken worden naar versterking van het dagelijks bestuur Personeelsbeleid De komende drie jaar wordt er geen personeel aangeworven. Dit is niet noodzakelijk op dit moment in de ontwikkeling van de organisatie. De coördinatie gebeurt door de Raad van Bestuur. Klusjes en dergelijke vallen immers ten laste van de cvba Citywonen. Selectie kan indien nodig uitbesteed worden aan zorgpartners, indien de situatie dat vereist Klantgerelateerde bedrijfsprocessen Hier geven we voor de belangrijkste diensten (1) die we aanbieden welke hulpmiddelen (2) we inzetten om tot deze dienst of dit product te komen. We geven eveneens aan welke eenmalige (3a) en welke recurrente (3b) kosten/inspanningen zijn. Verder lichten we toe hoe we rekening houden met deze kosten/inspanningen en hoe we die verankeren in onze werking (4), zodat de dienstverlening naar de klanten toe gegarandeerd blijft Voor de cvba-so Autiwoonzorg Beschrijving dienst/product (1) Hulpmiddelen (2) Eenmalige kosten (3a) Recurrente kosten (3b) Verankering in werking (4) Doorverhuren van een wooneenheid Intake: zelfredzaamheidstest screeningsprogramma Samenwerking met, aandelen in de cvba Citywonen Eventuele uitbesteding Een wooneenheid blijft duurzaam ter beschikking door verankering in aandeelhouderschap Informatieverstrekking over autisme, over wonen. Doorverwijzing, voor hulp en informatie Website + Autisme Info Center met onthaal, contactmomenten en workshops Huur van een locatie voor een specifieke workshop Onderhoud en hosting website Waardering naar de vrijwilligers toe via bijvoorbeeld een bedankdag Contract voor locaties inloophuis Opzetten vrijwilligerswerking voor de workshops en 51 P a g i n a.

61 contactmomenten Contract met zorgpartner voor onthaal Infosessies over de beperking van de medehuurder bij coöperanten van Citywonen In-house infosessies Tevredenheidsonderzoek Website / elektronische bevraging Opstellen vragenlijst Zesmaandelijks herhalen Onderzoek gebeurt in combinatie met de regelmatig terugkerende infosessies Voor de cvba Citywonen Beschrijving dienst/product (1) Hulpmiddelen (2) Eenmalige kosten (3a) Recurrente kosten (3b) Verankering in werking (4) Aanbieden van een cluster van wooneenheden Woningen Aankoopsom van woning via verkoop aandelen Onderhoud en herstelling Terugkerende kosten worden ingecalculeerd Winst op investering Jaarlijkse dividenuitkering Tevredenheidsonderzoek De adviesgroep maakt fundamenteel deel uit van de coöperatie Informatieverstrekking over coöperaties Deelname aan adviesgroep als forum voor opmerkingen, klachten, denkoefeningen Aanmaak website Onderhoud en hosting website Website Dit kan deels uitbesteed worden aan de cvba-so Autiwoonzorg 52 P a g i n a.

62 9.5. De rechtsvorm Autiwoonzorg zal een coöperatie met een sociaal oogmerk worden (cvba so), Citywonen wordt eveneens een coöperatie, weliswaar zonder sociaal oogmerk. Er wordt resoluut voor een coöperatieve ondernemingsvorm gekozen, omdat een coöperatie juist solidariteit tussen mensen teweegbrengt en als motor laat fungeren om toch economisch met elkaar te kunnen laten samenwerken. Autiwoonzorg zal een cvba-so worden. Het sociaal oogmerk wordt het faciliteren van zelfstandig wonen voor normaal begaafde personen met autisme. De vennoten streven geen vermogensvoordeel na, zij wensen slechts een maatschappelijk dividend: een plaats in de samenleving voor hun medemens met autisme. Er is stemkrachtbeperking. Er zal dus ook een bijzonder verslag worden opgemaakt door de Raad van Bestuur over de verwezenlijking van het sociaal oogmerk. Als er een toename is van het kapitaal bijvoorbeeld via dividenduitkering van de cvba Citywonen worden deze niet uitgekeerd aan de vennoten maar wordt dit kapitaal gebruikt ten voordele van de doelgroep en van de visie en missie Essentiële stappen Autiwoonzorg is begonnen als een feitelijke vereniging van ouders, die al snel een vzw hebben opgericht met als doel het faciliteren van het zelfstandig wonen van normaal begaafde personen met autisme. Deze vzw heeft op bepaalde subsidieaanvragen ingeschreven. De vzw als rechtsvorm echter is niet geschikt voor de doelstellingen van de organisatie. Immers, wanneer mensen aanzienlijke sommen wensen te investeren in huisvesting, willen ze zekerheden, inspraak, de mogelijkheid ook om het geld er weer uit te kunnen halen wanneer dit nodig is (zoals mensen die privé een huis kopen, dit ook weer willen kunnen verkopen). De coöperatie biedt tegelijkertijd mogelijkheden om samen te werken en samen te investeren in woongelegenheid, wat een enkeling niet alleen kan bolwerken. De dubbele constructie van twee coöperaties dringt zich op om meer het hoofd te kunnen bieden aan de hoge prijzen op de huizenmarkt en om een gezond evenwicht te bewerkstelligen tussen de bewoners in een woonpand. Het is vanwege de beperking niet aangeraden om een woonpand te vullen met personen met autisme. Uit onderzoek 19 blijkt dat wanneer enkel personen met autisme samen wonen, het autisme in zulke groepen zichzelf versterkt en dat samenleven en zorgverlening onmogelijk worden. Ten tweede wordt het financieel moeilijk haalbaar om enkel de doelgroep van personen met autisme bij elkaar te laten wonen, aangezien deze doelgroep vaak financiële steun nodig heeft en de coöperatie dus 19 Dit gaat over een exploratief onderzoek, uitgevoerd door de medewerkers van Autiwoonzorg in de periode december 2011 tot februari 2012, via diepte-interviews met ouderparen, personen met autisme zelf, zorgverleners inzake autisme, de zorgpartners van het Autiwoonzorg zorgplatform en de leden van de raad van bestuur. 53 P a g i n a.

63 niet voldoende gedragen wordt met kapitaal. Ten derde zorgt de samenwerking tussen de coöperaties ervoor dat inclusie bevorderd wordt Mijlpalen en struikelstenen: Er stelden zich verschillende problemen wanneer we vanuit de principes van de coöperatie probeerden te werken. Inspraak, participatie, brede gedragenheid Inspraak en participatie inbouwen in dit project vraagt een specifieke governance-structuur. Heel particulier aan dit project is de ervaringsdeskundigheid van de meest belangrijke stakeholders: de ouders van personen met autisme en de personen met autisme zelf. Belangrijke aspecten waar we in de toekomst nog meer aandacht moeten aan besteden zijn: - Uitbreiden van de bestaande groep met externe experten; - Opinies en ervaringen van alle betrokkenen verzamelen en met elkaar confronteren; - Ervaring is expertise; - Boven individuele emoties uitstijgen en een gemeenschappelijke visie ontwikkelen; - Niet concentreren op eisenpakketten, maar vooral op wat elkeen kan bijdragen tot de oplossing. Woonrecht Bij bestaande wooncoöperatieven (in andere landen) is het zo dat als je een aandeel koopt, je woonrecht hebt. Dit systeem was voor ons niet haalbaar voor de cvba-so Autiwoonzorg, aangezien het bedrag van het aandeel dan astronomisch hoog zou worden. De meeste van deze bestaande wooncoöperatieven kunnen dit wel aanbieden tegen betaalbare prijzen, omdat zij via sterk gesubsidieerde overheidsprogramma s voor coöperatief wonen konden opstarten en zich hebben kunnen vestigen. Eens er een zeker patrimonium aanwezig is binnen de coöperatie, ben je immers vertrokken. Om voldoende kapitaal te verzamelen en tegelijk het aandeel voor de kandidaat-huurder betaalbaar te houden, moeten we dus een bredere groep van investeerders sensibiliseren en aanspreken. Daarbij hebben we dit probleem deels aangepakt door de dubbele constructie. Belangrijke mijlpalen waren de bezoeken aan de cvba-so Inclusie-Invest: zij hebben ons laten inzien dat er gelden kunnen verzameld worden, dat particulieren te sensibiliseren zijn om gelden af te staan voor een maatschappelijk doel, waarbij dit als een hefboom kan dienen om de inspanningen waar te maken van particulieren die dit in hun eentje niet kunnen doen. 54 P a g i n a.

64 De harde realiteit van de woonmarkt waar het haast onmogelijk is om een persoon met autisme op te nemen, kan omgebogen worden tot een warm (ook rendabel) woonmodel waar het niet ieder voor zich is. Het doen ontstaan van dergelijke woonmogelijkheden vereist een andere visie op wonen en op ondersteuning. Een grote inspiratiebron was hier voor ons het triademodel waarmee o.a. Oikonde werkt. Het belangrijkste element is daar de zorgvrijwilliger, een steunfiguur die er op een spontane en natuurlijke manier gewoon is voor de persoon met beperking. Jammer genoeg zijn de vooruitzichten dat deze mooie vorm van vermaatschappelijking van de zorg ten grave wordt gedragen via het zo goed als afschaffen van het WOP-wonen (wonen onder toezicht van een particulier) in het decreet Pleegzorg. Impact van de Woninghuurwet 20 Het staat als een paal boven water dat de Woninghuurwet van toepassing zal zijn op de wooneenheden die tegen vergoeding ter beschikking zullen gesteld worden van de personen met autisme 21, van zodra ze hun hoofdverblijf in het onroerend goed hebben. De woninghuurwet laat toe om huurovereenkomsten van bepaalde duur te sluiten met een bepaalde bewoner, doch dit kan slechts tweemaal en de duur van de twee huurovereenkomsten mag de duur van drie jaar niet overschrijden. Drie maanden vóór het verstrijken van de termijn dient er een opzegging te worden betekend (zoniet komt er een overeenkomst van negen jaar tot stand). Indien de huur wordt voortgezet na de laatste overeenkomst van bepaalde duur, ontstaat een huurovereenkomst van negen jaar die wordt geacht te zijn gestart van bij de aanvang van de eerste overeenkomst van bepaalde duur. De overeenkomst van negen jaar is slechts als volgt vroegtijdig opzegbaar door de verhuurder: - een eerste maal na drie jaar (opzegtermijn van zes maanden, schadevergoeding van negen maanden huur); - een tweede maal na zes jaar (opzegtermijn van zes maanden, schadevergoeding van zes maanden huur). 20 De Woninghuurwet is van toepassing als drie voorwaarden zijn voldaan: 1) Er moet een huurovereenkomst (mondeling of schriftelijk) betreffende een woning zijn, 2) De gehuurde woning moet door de huurder tot zijn "hoofdverblijfplaats" bestemd worden. 3) Er moet toestemming van de verhuurder zijn om de gehuurde woning tot "hoofdverblijfplaats" te bestemmen. 21 De Woninghuurwet is van dwingend recht en kan dus niet contractueel uitgesloten worden. 55 P a g i n a.

65 Concreet zou dit het volgende kunnen betekenen: - We kunnen twee testperiodes inlassen (een eerste periode van 6 maanden en een tweede periode van 1 jaar). Nadien komt een huurovereenkomst van 9 jaar tot stand opzegbaar na 3 jaar (te rekenen van het begin) en na zes jaar. - De mogelijke beëindigingen doen zich dan voor als volgt: na 6 maanden (vrij te bepalen), na 1 jaar en zes maanden (vrij te bepalen, maar onder de drie jaar te blijven), na drie jaar (wettelijk bepaald), na zes jaar (wettelijk bepaald). - De eerste twee beëindigingen kunnen gebeuren met een opzeg van 3 maanden, doch zonder vergoeding; de laatste twee met een opzeg van 6 maanden en met vergoeding van respectievelijk 9 en 6 maanden huur (te betalen door de verhuurder aan de huurder) Erkenning Nationale Raad voor de Coöperatie Ja, omdat aan deze erkenning een aantal voordelen verbonden zijn die ons interessant lijken. Bovendien is een erkenning voor de Nationale Raad voor de Coöperatie eveneens een kwaliteitslabel. Dit zal dus de overdraagbaarheid van het model ten goede komen. - Belastingvrijstelling van een deel van de dividenden voor vennoten die natuurlijke personen zijn - Vrijstelling van de prospectusverplichting tot op een bepaald niveau - Sociale zekerheid van werknemers voor de beheerders is mogelijk - Logo voor de erkende coöperatieve vennootschappen mag gebruikt worden Vennoten van de coöperaties Volgens de planning zal de cvba-so Autiwoonzorg opgericht worden in de lente van Vennoten zullen in eerste instantie sympathisanten zijn (B-aandeelhouders) uit het opgebouwde adressenbestand van Autiwoonzorg. Wanneer er wooneenheden beschikbaar zijn, dit bij de opstart van de cvba Citywonen, zullen er C-aandeelhouders bijkomen: de personen met autisme die in de eenheden zullen wonen en hun directe en indirecte netwerk. De cvba Citywonen zal ten vroegste opgericht worden in september Verschillende categorieën vennoten De cvba-so Autiwoonzorg heeft drie categorieën vennoten: 1. de A-aandeelhouders: de (rechts-)personen die de cvba-so hebben opgericht of de (rechts-)personen aan wie later met unaniem akkoord van alle vennoten van categorie A één of meer A-aandelen werden overgedragen of toegekend. Deze vennoten zijn de bezielers van de cvba-so en in het bijzonder van het sociaal oogmerk. 56 P a g i n a.

66 2. de B-aandeelhouders: 1) de (rechts-)personen die de doelstellingen van de coöperatieve vennootschap onderschrijven en als vennoot door de raad van bestuur zijn aanvaard en 2) de personeelsleden van de CVBA-VSO die volledig handelingsbekwaam zijn en die minstens één jaar in dienst zijn van de cvba-so. De toetreding van een personeelslid gebeurt door de onderschrijving van één B- aandeel en zal niet worden geweigerd; de onderschrijving van elk bijkomend B-aandeel is onderworpen aan de toestemming van de raad van bestuur. 3. de C-aandeelhouders: (rechts-)personen die verwant zijn met of een nauwe band kunnen aantonen met een persoon met autisme die ze de begunstigde willen maken van de woonrechten verbonden aan het aandeel van categorie C, die de doelstellingen van de coöperatieve vennootschap onderschrijven en als vennoot door de raad van bestuur zijn aanvaard. Behoudens andersluidende bepalingen in de statuten en het huishoudelijk reglement van de cvba-so zijn de lidmaatschapsrechten van de vennoten van de categorieën A, B en C dezelfde. Maar er is een bijzonder recht van bewoning voor vennoten van categorie C. De houders van aandelen van categorie C hebben gedurende hun aandeelhouderschap een recht van bewoning voor een door hen bij de aanvang van hun aandeelhouderschap aangeduide persoon met autisme (de Begunstigde van het Bewoningsrecht ). Dit recht van bewoning geldt slechts gedurende de duurtijd van hun aandeelhouderschap en de modaliteiten van het recht van bewoning zullen door de raad van bestuur verder worden uitgewerkt in een huishoudelijk reglement. In dit huishoudelijk reglement kan aan bod komen: de link met een bepaald vastgoed, de huurprijs, de opzegmogelijkheid van het bewoningsrecht In verband met stemrecht voor de verschillende categorieën aandeelhouders geldt dat ieder A-aandeel recht geeft op vijftig stemmen, terwijl B- en C-aandelen recht geven op één stem. Middels de stemkrachtbeperking mag evenwel niemand deelnemen aan de algemene vergadering met meer dan één tiende van de stemmen verbonden aan de op de vergadering vertegenwoordigde aandelen Nieuwe vennoten Er wordt uiteraard voortdurend naar nieuwe vennoten gezocht, aangezien er overal ten lande noden zijn. Er zal in de beginperiode voornamelijk gezocht worden naar sympathiserende vennoten. Wanneer er met een woonproject gestart wordt (bijvoorbeeld in samenwerking met de cvba Citywonen) of wanneer er anderszins geschikte wooneenheden beschikbaar zijn (bijvoorbeeld een ouder die een huis in de coöperatie inbrengt) kan dit uitgebreid worden. Zowel naar B-aandeelhouders (bedrijven die kunnen geënthousiasmeerd worden voor een bepaald project) als naar C-aandeelhouders (de personen met autisme die in de 57 P a g i n a.

67 wooneenheden zullen gaan wonen, hun ouders, hun netwerk). Dit projectmatige aspect van de wooncoöperatie maakt dat er per woonproject kan ingetekend worden in stedelijke woongebieden die er nood aan hebben. Er wordt voor de C-aandeelhouders voornamelijk gemikt op vennoten die enigszins gelden bezitten maar niet voldoende. Zij zoeken juist daarom de solidariteit op om niet alleen hun eigen droom doch ook deze van hun medevennoten te kunnen realiseren. De B-categorie staat open voor iedereen die wil investeren in huisvesting voor de doelgroep (sympathisanten, overheden, bedrijven, werknemers, ) Nominale waarde van een aandeel De cvba-so Autiwoonzorg: - Een A-aandeel (oprichters) heeft een nominale waarde van euro. - Een B-aandeel (sympathisanten, ) heeft een nominale waarde van 250 euro. - Een C-aandeel (persoon met autisme, netwerk) heeft een nominale waarde van euro. Het aantal C-aandelen dat verbonden is aan een bewoningsrecht kan variëren naargelang van de voor de begunstigde van het bewoningsrecht voorbehouden bewoning. We merken wel even op dat: 1. Een aandeel voor de coöperatie een behoorlijke administratiekost meebrengt. 2. Een aandeel een participatie is in een vennootschap, het is risicokapitaal. Het bedrag van het aandeel moet dus hoog genoeg zijn om er eens stevig over na te moeten denken vooraleer te investeren. 3. Een aandeel wordt niet gekocht uit louter sympathie. Het is een engagement. 4. De grootte van het bedrag van een aandeel wordt beïnvloed door de kostprijs van een huis Modaliteiten van het variabel kapitaal Over deze vernoemde modaliteiten werd grondig nagedacht. Deze werden reeds uitvoerig beschreven en zijn terug te vinden in de werkversie van de statuten van de cvba-so Autiwoonzorg die u vindt in de bijlagen. In dit verband willen we wel enkele uitdrukkelijke punten ter verantwoording claimen ten overstaan van de C-aandeelhouders. - Er is een zekere controle nodig vanwege de A-aandeelhouders in de coöperatie ten overstaan van de C-aandeelhouders. De C-vennoten - ondanks hun hoge financiële 58 P a g i n a.

68 inbreng krijgen relatief beperkte inspraak in het bestuur. Dit is omwille van het feit dat het autisme en de goedbedoelde betrokkenheid van het netwerk omtrent de persoon met autisme een verhoogd risico tot wanbeheer in zich kunnen meedragen door bijvoorbeeld het problematisch inschatten van situaties, door het (evenwel begrijpelijke) gebrek aan objectiviteit inzake beoordelingen van daden verricht door het familielid, zijnde hun eigen zoon of dochter met autisme, De statuten die u vandaag in bijlage vindt zijn een werkversie, wat betekent dat we aan dit knelpunt nog heel wat aandacht wensen te besteden. - De uittreding van C-aandeelhouders kan soms enige tijd in beslag nemen, omdat er een vervanger dient gezocht te worden voor het C-aandeel. - De uittreding van één vennoot meer bepaald dus de C-vennoot - uit de coöperatie mag financieel de coöperatie niet in gevaar brengen. De coöperatie op zich heeft geen echte inkomsten om dit aandeel aanstonds terug te betalen. De statuten van de cvba Citywonen werden nog niet volledig en ten gronde uitgewerkt. We geven hieronder echter de basisstructuur mee. Vennoten: ouders,studenten, andere stadsbewoners, Autiwoonzorg cvba-so, enz Doel: verzekeren van 1) betaalbare 2) woongelegenheid. Nominale waarde aandeel: Cvba koopt onroerend goed aan met coöperatief kapitaal (cvba is eigenaar, geen medeeigendom tussen de aandeelhouders), desgevallend aangevuld met bankfinanciering. Aandeel geeft een recht van bewoning (voor persoon zelf of aan te duiden derde) aan een verminderde huurprijs. Uittreding slechts mogelijk na 5 jaar. Scheidingsaandeel: maximaal nominaal bedrag van inbreng (op voorwaarde dat het de CVBA niet in liquiditeitsproblemen brengt anders kan de RVB de terugbetaling uitstellen). Scheidingsaandeel dient wettelijk slechts te worden betaald na goedkeuring van de jaarrekening over het lopende boekjaar, m.a.w. vennoot treedt uit tijdens de eerste zes maanden van pas in juni 2014 dient terugbetaling te gebeuren. In de statuten wordt voorzien dat één aandeel (en dus ook één woongelegenheid) wordt voorbehouden voor Autiwoonzorg CVBA of een andere coöperatieve vennootschap of vereniging zonder winstoogmerk gericht op integratie van mensen met beperkingen. 22 Evengoed kan er gewerkt worden met lagere nominale bedragen, denk bijvoorbeeld aan of Desgevallend kan er ook met pakketten gewerkt worden of met minimale inschrijvingen, bijvoorbeeld intekenen op minstens 30 aandelen van P a g i n a.

69 Stemrecht A.V. In verband met stemrecht voor de verschillende categorieën aandeelhouders geldt dat ieder A-aandeel recht geeft op vijftig stemmen, terwijl B- en C-aandelen recht geven op één stem. Middels de stemkrachtbeperking mag evenwel niemand deelnemen aan de algemene vergadering met meer dan één tiende van de stemmen verbonden aan de op de vergadering vertegenwoordigde aandelen Winstbeleid van de coöperatie? Cvba-so Autiwoonzorg Voor de cvba-so Autiwoonzorg na langdurig onderzoek en financiële oefeningen zijn we tot de conclusie gekomen dat we investeerders zullen aantrekken met het maatschappelijk dividend (de kans op wonen in een veilige en inclusie bevorderende omgeving) en niet met het financieel dividend. We bieden immers een alternatief voor het helemaal alleen wonen van zoon- of dochter die op deze manier toch zelfstandig, maar binnen goede omstandigheden, zijn leven kan uitbouwen. Als er vanwege de cvba Citywonen dividend uitgekeerd wordt, gebruikt de cvba-so Autiwoonzorg deze gelden om reserve op te bouwen of om verder te werken aan haar doeleinden. Cvba Citywonen De cvba Citywonen kan een bescheiden dividend uitkeren, overeenkomstig wat de Raad van Bestuur voorstelt en de A.V. beslist. De uitgekeerde winst zal vergelijkbaar zijn met de rente op een spaarboekje. Wat er eventueel nog meer aan winst is kan gebruikt worden om reserve op te bouwen of om verder te werken aan haar doeleinden. 60 P a g i n a.

70 10. Externe ondersteuning We hebben samengewerkt met experten uit verschillende disciplines. We hebben uiteraard veel bijgeleerd van onze externe partners, puur qua materie maar ook vanuit eenieders aparte kijk op de zaken. Veelvuldig sparren inzake voorstellen van modellen om steeds weer te kunnen terugkoppelen aan de werkelijkheid was elke keer weer nuttig. Onze aanbevelingen voor gelijkaardige projecten is dan ook dat externe ondersteuning zéér aan te raden is. Zelfs wanneer het ogenschijnlijk niet op een directe manier nuttig is (netwerkmomenten) om je te verdiepen in andermans idee blijken er toch overal nuttige elementen te zitten, die na een lang rijpingsproces en introspectieve bedenkingen kunnen samenkomen in een werkbaar model Zorgorganisaties Verschillende lokale zorgorganisaties, zowel uit de VAPH-sector (gehandicaptenvoorzieningen) als uit de reguliere sector (OCMW, CAW, thuiszorgdiensten) vormden zeer waardevolle gesprekspartners.we voerden met elk van hen verscheidene leerrijke gesprekken. Aanvankelijk waren deze contacten noodzakelijk om te begrijpen welke zorg en ondersteuning er mogelijk en voorhanden is voor personen met autisme die zelfstandig willen wonen. Daarna hebben we hun rol in een woonzorgplatform onderzocht. In een ideale wereld in een woonzorgmodel waarbij we geen rekening moeten houden met regels en geldgebrek zou het voor normaal begaafde personen met autisme ideaal zijn om te kunnen wonen in een aparte wooneenheid gelegen in een groter woonpand met een of meerdere gemeenschappelijke ruimten, met ondersteuning van een steunfiguur (WOP, zorgvrijwilliger), waarbij beide ondersteund worden door een professionele zorgverlener van het lokale zorgplatform. Er is gebleken dat dit niet mogelijk was, deels omwille van de regelgeving (urgentiewachtlijsten, VAPH-erkenning, ), deels omwille van de twijfelachtige betaalbaarheid van wonen én zorg. Ondanks deze vaststelling zijn de gesprekken met de zorgpartners enorm waardevol gebleken en gebleven. Ze hebben ons geïnspireerd voor de definitieve uitkomst, duwden ons met onze neus op tekortkomingen, vulden ons aan vanuit hun specifieke kennis en ervaring Woonorganisaties Inzake wonen hebben we gesprekken gevoerd met het Sociaal Verhuur Kantoor Spit in Leuven, de Woonmanager van de stad Hasselt, de Sociale Huisvestingsmaatschappij Dijledal in Leuven, de werkgroep Passende Woning van Auticura in Antwerpen, Leuvense immobiliënmakelaars, de Leuvense schepen van wonen, vastgoed, economie en werk Brepoels, ambtenaren van ruimtelijke ordening van de stad Leuven en de Vlaamse Bouwmeester. 61 P a g i n a.

71 We hebben uit deze gesprekken uiteraard veel bijgeleerd over de materie (bijvoorbeeld inzake stedelijk doelgroepenbeleid), de realiteit in het veld, de wetgeving, de mogelijkheden (bijvoorbeeld herbestemming van een woning). Eenieder heeft een aparte kijk op de zaken en bood een andere invalshoek met andere accenten. Het is noodzakelijk dat wanneer men met een projectvoorstel op de proppen komt, dat dit gesteund wordt door het lokaal stedelijk beleid. Dit kan wel degelijk het verschil uitmaken. In ons project hebben we veel van onze vertrouwenspartners geleerd, maar we zijn ook tot het harde inzicht gekomen dat we het alleen zullen moeten doen door ons op te stellen als een economische actor naast alle anderen om ons maatschappelijke doelstellingen waar te maken. Vandaar de oprichting van een tweede wooncoöperatie met winstgerichte doeleinden, die als volwaardige partner kan fungeren op de economische markt Financiële experten Niet weg te denken partners in ons onderzoek waren de financiële experten. We zijn immers verwoed op zoek gegaan naar een inkomstenmodel, wat we met onze vso met maatschappelijke doeleinden niet konden verkrijgen. Om dit economische model vorm te geven hebben we een beroep gedaan op financiële experten van Crescendo (Wim Van Opstal) en van Coopburo, de coöperatieve dienstverlener van Cera (Jan Bergmans) Juridische experten Om wegwijs te geraken in de juridische wereld van de coöperaties hebben we een beroep gedaan op het juridisch advies van een gespecialiseerd advocatenkantoor inzake coöperaties (Anneleen Steeno van Curia uit Leuven). Die juridische wereld is een wereld met tal van oplossingsmogelijkheden. Het is voor leken noodzakelijk om hier expertise bij te halen om er een helder licht op te laten schijnen. Bovendien kwamen de juridische experten met zeer creatieve oplossingen over de brug waarbij ouders dachten dat een bepaalde zaak een probleem zou zijn. Ze hebben ook steeds mooi de link weten te bewaren tussen het maatschappelijke en het economische doel binnen de coöperatie Procesbegeleiders Het pilootproject van het afgelopen jaar heeft Autiwoonzorg als organisatie in een stroomversnelling gebracht. Om de performantie binnen de groep aan te scherpen en de overgang van een pioniersvereniging naar professioneel bestuur te maken werd voor een reeks sessies een extern communicatiebegeleider (Jos Motmans) en organisatiemanagement expert (Bert Smits) aangesteld, die de verschillende partijen in alle objectiviteit konden 62 P a g i n a.

72 beluisteren en hen op elkaar konden afstemmen. Dit heeft Autiwoonzorg verrijkt en grote stappen vooruit laten zetten als organisatie. Ook de medewerkers hebben hier wel bij gevaren. Reeds kort na aanvang van het project werd een adviesgroep samengesteld met zowel leken als experten uit verschillende hoeken en disciplines. Zij hebben ons feedback en nieuwe input gegeven en ons netwerk uitgebreid. Er werd door de medewerkers daarnaast regelmatig tijd vrijgemaakt voor het volgen van studiedagen, infosessies en netwerkmomenten. Over het algemeen kunnen we concluderen dat de externe ondersteuning van onschatbare waarde was. Niet alleen omwille van de hoeveelheden informatie en het kostbare advies maar ook om onze bevindingen en proefmodellen te checken op eventuele onvolmaaktheden in kennis en inzichten omtrent wonen en zorg voor het doelpubliek. 63 P a g i n a.

73 11. Stakeholdermanagement Cvba-so Autiwoonzorg Voor de cvba-so Autiwoonzorg onderscheiden we de volgende groepen stakeholders. 1. De doelgroep zelf, zijnde de personen met autisme. 2. De ouders (netwerk) van de personen met autisme. 3. Zorgpartners, die indirecte belangen hebben, omdat zij kunnen aangesproken worden door dezelfde cliënten en direct, omdat we samenwerken voor de doelgroep van de inloopwerking. 4. Vrijwilligers en/of sympathisanten die zich betrokken voelen bij de doelgroep of bij het project. 5. Bevriende organisaties (vb. VVA, collega-projecten, t Trefpunt, Leren Ondernemen). Deze hadden voor ons vooral een belangrijke rol in het ontwikkelen van het model en in het vinden van onze plaats in het landschap van personen met een beperking. 6. Personen uit de bedrijfswereld of particulieren met een spaarpotje, die Autiwoonzorg of de doelgroep een goed hart toedragen. Voor de cvba-so Autiwoonzorg werden bepaalde groepen stakeholders tot dusver zeer intensief betrokken. Zowel de doelgroep zelf, de personen met autisme, als hun netwerk werden bevraagd naar noden en wensen inzake wonen en zorg en naar de mate van zelfredzaamheid. Er werden regelmatig sessies georganiseerd voor een groep van een tiental mensen uit deze twee stakeholdergroepen waarbij steeds het op dat moment nog in ontwikkeling zijnde woonmodel werd uitgelegd en getoetst aan de werkelijkheid, aan de noden en gevoeligheden van deze groepen. Hierop kwam bij regel een enthousiaste discussie op gang waaruit we veel waardevolle feedback en inzichten haalden. Naast deze grote sessies werden ook talrijke kleinere (één op één) vertrouwensvolle gesprekken gevoerd, waarbij meer ruimte was voor gevoelig liggende bezorgdheden. De groep van zorgpartners werd omwille van hun kennis en expertise in hun domeinen (ondersteuning, regelgeving in de sector) regelmatig bevraagd. We hebben van deze momenten steeds gebruik gemaakt om het op dat moment in ontwikkeling zijnde woonmodel ook bij hen op haalbaarheid naar de zorg toe af te toetsen. Door het open spontane klimaat tussen Autiwoonzorg en deze bevriende organisaties voelden zij geen schroom om hun mening te geven en ons ook bijvoorbeeld naar het ideologische en deontologische aspect toe bij te sturen. Het is bijvoorbeeld belangrijk wanneer men werkt voor een doelgroep met een beperking uit respect voor de regie van het eigen leven niet te vervallen in een uiterste, dat kan variëren van enerzijds verstikkende paternalisering naar anderzijds het teveel aan hun lot overlaten (wat voor personen met autisme vereenzaming of de facto uitsluiting uit de samenleving tot gevolg kan hebben). De zorgpartners hebben gedurende een half jaar ook 64 P a g i n a.

74 contractueel voor Autiwoonzorg samengewerkt in het kader van het onderzoek naar de noden en leemtes in het zorglandschap voor volwassen personen met autisme en met normale begaafdheid. Dit resulteerde in een uitgebreid onderzoeksrapport, waarvan u een beknopte samenvatting in bijlage vindt op pagina 102. In verband met de derde stakeholdersgroep, vrijwilligers en sympathisanten, willen we opmerken dat er reeds een succesvolle jaargang is afgesloten met een inloophuis/inloopwerking. Deze inloopwerking herneemt haar activiteiten begin september voor de jaargang en zal uitgebreid worden in haar werking met verschillende activiteiten die voornamelijk betrekking zullen hebben op autisme, op wonen en op de voorbereiding hierop en mogelijkheden van ondersteuning. Vrijwilligers en sympathisanten werden ook betrokken bij bovengenoemde infosessies Cvba Citywonen Voor de cvba Citywonen onderscheiden we de volgende groepen stakeholders: 1. Particulieren of personen uit de bedrijfswereld die willen investeren in vastgoed 2. Ouders die op een duurzame manier willen bijdragen aan het wonen van hun studerende of pas afgestudeerde kind, rekening houdend met het tijdelijke karakter van deze huisvesting. 3. Een student of starter die zelf op een duurzame manier in zijn huisvesting wil investeren, rekening houdend met het tijdelijke karakter van deze huisvesting. 4. De stad en stedelijke lokale instanties, die kampen met het probleem van betaalbaar wonen, zeker voor bepaalde groepen. 5. In beperkte mate: andere coöperaties of verenigingen die bezig zijn met zelfstandig wonen voor een specifieke doelgroep die passen binnen de visie en missie van Citywonen. Voor de cvba-so Autiwoonzorg werden bepaalde groepen stakeholders tot dusver zeer intensief betrokken. Aanbevelingen voor gelijkaardige projecten: het is voor de werkbaarheid van het model heel belangrijk om intensief contact te houden met de mensen voor wie men werkt: de doelgroep, de betrokken partijen, Hun mening is van onschatbare waarde, aangezien zij degenen zijn die van het model gebruik zullen maken. Bovendien moeten zij het hele proces meemaken en wordt er van hen gevraagd consequent af te toetsen aan hun realiteit en alert te blijven voor een model dat in ons geval toch regelmatig van vorm en aanpak is veranderd. Het is de moeite om hierin voldoende tijd en energie te investeren. Het is af te wegen of men tussenstappen in de evolutie van het model moet uitleggen of niet. 65 P a g i n a.

75 Enerzijds moet men kunnen blijven volgen, anderzijds willen mensen soms gewoon liever het uiteindelijke resultaat zien. Het inschatten van hoe de stakeholdersgroepen ineenzitten is dus van cruciaal belang om te garanderen dat het project door de volledige achterban gedragen wordt. 66 P a g i n a.

76 12. Het financieel plan: hoe zullen we het betalen? Een evenwichtige financiële structuur is voor elke onderneming van groot belang. De behoefte aan financiering kan op twee manieren worden ingevuld: met eigen vermogen of met vreemd vermogen. Het eigen vermogen bestaat voornamelijk uit zelffinanciering (reservering van ondernemingswinst) en in de coöperatie uiteraard de financiële inbreng van oprichters en vennoten. Het vreemd vermogen wordt gevormd door de schulden (bv. leningen) van het bedrijf. Het is de uitdaging van de coöperatieve vennootschap om een gezonde verhouding te vinden tussen financiering met eigen en met vreemd vermogen Een concreet voorbeeld Autiwoonzorg ging/gaat 23 over het verwerven van woonpanden waarbij potentiële bewoners op een substantiële manier participeren. De woning die we in dit voorbeeld gebruiken is een bestaand pand op de immomarkt in Leuven, in de periode maart augustus Het gaat over een gebouw met 14 studio's. Het pand is gelegen in het hartje van Leuven in een verkeersvrije straat, op wandelafstand van de universiteit. Dit gebouw bestaat uit drie verdiepingen. Iedere studio beschikt over een eigen kitchentte, douche en lavabo. De meeste studio's beschikken tevens ook over een eigen toilet. Er zijn vier studio's die gebruik dienen te maken van de twee gemeenschappelijke toiletten. Op dit moment zijn er geen gemeenschappelijke ruimtes voorzien, er is daarentegen wel een ruimte, toegankelijk via de koer, die zich daartoe zou kunnen lenen en als dusdanig kan omgebouwd worden. We rekenen met een gemiddelde huurprijs van 400 /studio In deze oefening wordt abstractie gemaakt van de twee coöperaties: cvba-so Autiwoonzorg en cvba Citywonen. 24 Dit is een marktconforme huur in Leuven. 67 P a g i n a.