Een socio-economische analyse

Transcriptie

1 België & de Gewesten Een socio-economische analyse VDAB Studiedienst 2013

2

3 België en de Gewesten Vlaanderen (Vlaams Gewest) Wallonië (Waals Gewest) Brussel (Brussels Hoofdstedelijk Gewest) Een socio-economische analyse VOORJAAR 2013

4

5 BELGIË Inhoudstafel 3-5 Demografie 6-10 Arbeidsmarkt Werkende bevolking Werkgelegenheid Werkloosheid - de nwwz De VDAB in Brussel Besluit - 2 -

6 DEMOGRAFIE Bevolking: aantal, structuur en vergrijzing In 2011 bedroeg de totale bevolking in België bijna 11 miljoen personen. Sinds 2000 is de bevolking er met 7,4% toegenomen (zie figuur 1). De groei zit echter voornamelijk bij de oudste lee1ijdsgroepen. De middenlee1ijdsgroep neemt zelfs af in aantal. Figuur 1: Totale bevolking Er zijn opvallende verschillen tussen de drie gewesten wat betre1 de demografische evolu4e. De Brusselse bevolking is veel sterker gegroeid dan de Vlaamse en de Waalse. Die evolu4e valt te verklaren doordat Brussel de toegangspoort is van de interna4onale immigra4e in België en doordat de bevolking er in verhouding jonger en vruchtbaarder is. Om diezelfde redenen zou ook de bevolking op ac4eve lee1ijd sneller moeten groeien in Brussel dan in de rest van het Rijk. Volgens het BISA 1 zou de ac4eve bevolking echter minder snel moeten groeien, omdat die evolu4e door diverse factoren wordt afgeremd: de bevolking die Brussel verlaat om zich in een ander gewest te ves4gen bevindt zich doorgaans in een lee1ijdsschijf met een hoge ac4viteitsgraad, terwijl de jongere lee1ijdsgroepen, die in Brussel sterk vertegenwoordigd zijn, minder ac4ef zijn. Vlaanderen en Wallonië kennen verder een vrij gelijkaardige groei, al is de toename van de oudste lee1ijdsgroep in Wallonië voorlopig minder sterk. Maar gezien de sterke groei van de jarigen kan dit in het komend decennium wel verwacht worden. Deze evolu4egegevens wijzen al op een sterke vergrijzing. Verschillende indicatoren illustreren dit verder. De voorbije 10 jaar is de doorstromingscoëfficiënt (DC) in België met 26 punten gezakt, van 127 naar 101. Nog enkele jaren en de vervanging van de arbeidskrachten is demografisch gezien niet langer gegarandeerd, zo blijkt uit prognoses van het Federaal Planbureau (zie figuur 2). Bovendien zien we hier dezelfde dichotomie tussen enerzijds Vlaanderen en Wallonië en anderzijds Brussel. In Brussel is er nog een ruim aanbod aan jongere arbeidskrachten in verhouding tot de aanwezige ouderen. Demografisch is hier geen probleem. In Vlaanderen en Wallonië is de DC al tot onder het kantelpunt 100 gezakt. Er is slechts een klein verschil tussen beide gewesten, al zal de vergrijzing volgens de prognoses in Vlaanderen meer uitdiepen dan in Wallonië de komende jaren. 1 Brussels Ins4tuut voor Sta4s4ek en Analyse België en de gewesten

7 Bron: Federaal planbureau - Bewerking VDAB Studiedienst Tot 2011: vaststellingen Vanaf 2012: prognose DOORSTROMINGSCOEFFICIENT Wat betekent deze indicator? De doorstromingscoëfficiënt gee1 de verhouding weer van de poten4ële in- en uitstroom op de arbeidsmarkt, afgaand op de verhouding tussen de jonge en oude lee1ijdscategorieën. In dit rapport is gekozen voor de ra4o tussen de bevolking van 20 tot 29 jaar en de bevolking van 55 tot 64 jaar. Andere ra4o's zijn mogelijk. Belangrijk is dat beide lee1ijdsgroepen goed gedefinieerd zijn en eenzelfde klassebreedte (in lee1ijdsjaren) hanteren. Als de coëfficiënt groter is dan 100 wil dit zeggen dat de lee1ijdsklassen die de arbeidsmarkt zullen verlaten meer dan volledig vervangen worden door jonge instromers. Omgekeerd duidt een coëfficiënt lager dan 100 erop dat de bevolkingsstructuur de vervanging van uiareders niet volledig zal kunnen opvangen door jonge intreders. Figuur 2 Doorstromingscoëfficiënt - 4 -

8 AFHANKELIJKHEIDSRATIO Wat betekent deze indicator? De a9ankelijkheidsra:o is de verhouding tussen de bevolking buiten beroepsac4eve lee1ijd (0-19 jaar en 65- plus) en de bevolking op beroepsac4eve lee1ijd (20-64 jaar). Deze verhouding meet dus de druk van de inac4eve bevolking op de poten4ële beroepsbevolking. Een ra4o kleiner dan 100 wil zeggen dat er meer personen op beroepsac4eve lee1ijd zijn dan personen buiten beroepsac4eve lee1ijd, wat guns4g is. Een onguns4ge verhouding inac4ef-ac4ef zet de sociale zekerheid onder druk, want een vergrijzende samenleving kan rekenen op een meerkost voor o.a. de weaelijke pensioenen en de gezondheidszorg, die door de huidige werkende genera4e moet gefinancierd worden (repar44estelsel). Naast de zuiver demografische acankelijkheidsra4o is het ook mogelijk om de huidige reële druk op de werkende bevolking te berekenen via de verhouding tussen de effec4ef werkenden en de niet-werkenden. Dit noemen wij de neao acankelijkheidsra4o. De acankelijkheidsra4o is in België slechts licht toegenomen het voorbije decennium. Het Federaal Planbureau verwacht echter een versnelling 4jdens de komende jaren. Vooral in Vlaanderen zal de druk op de ac4eve bevolking erg groot worden (zie figuur 3). In Brussel is de situa4e minder erns4g dan in de andere twee gewesten, maar toch is het uiterst belangrijk dat de bevolking overal lang genoeg ac4ef blij1. Immers, de neao acankelijkheidsra4o ligt in Brussel een stuk hoger dan in de andere gewesten, ondanks de betere demografische structuur: er zijn (in 2011) 207 niet-werkende Brusselaars voor elke 100 werkende. In Vlaanderen zijn er dat 130, in Wallonië 166. Dit komt door de huidige socio-economische discrepan4es tussen de gewesten (zie verder). Figuur 3: Aankelijkheidsra o België en de gewesten

9 ARBEIDSMARKT Werkenden, werkzoekenden en inac:even In België waren er in 2011 bijna 6,6 miljoen personen tussen 20 en 64 jaar, de beroepsac4eve lee1ijd. 66,6% van hen is aan het werk, terwijl 74,5% ac4ef is. Dat brengt de werkloosheidsgraad op 10,7 (zie figuur 4 en 10). De discrepan4e tussen de drie gewesten is zo groot dat we kunnen spreken van een socio-economisch spagaat. De Vlaamse bevolking hee1 een veel hogere werkzaamheid en veel lagere werkloosheid dan de andere gewesten. In Wallonië ligt de werkzaamheidsgraad bijna 10 punten lager, en de werkloosheid 9 punten hoger. Het verschil met de socio-economische situa4e van de Brusselse bevolking loopt nog een stuk hoger op, resp. tot 20 en 16 punten. Figuur 4: Werkloosheidsgraad en werkzaamheidsgraad (2011) De werkzaamheid van de drie lee1ijdsgroepen kent grote verschillen (zie figuur 5). 46% van de Belgische jarigen is aan het werk; veel van hen zijn nog bezig met een studie. Maar in het jonge stadsgewest Brussel is slechts 1/3de van hen aan het werk, terwijl in Vlaanderen 52% een job hee1. Het zwaartepunt van de Belgische tewerkstelling ligt bij de middenlee1ijdsgroep. Opnieuw is er een grote discrepan4e tussen Vlaanderen en de andere gewesten. Vooral met Brussel, waar minder dan 6 op 10 van de jarigen tewerkgesteld is. De ouderen doen het in alle gewesten ongeveer even goed. Of beter gezegd: hun ondertewerkstelling is overal bijna even groot, ondanks de sterke vooruitgang 4jdens de laatste jaren. Figuur 5: Werkzaamheidsgraad volgens lee)ijd (2011) - 6 -

10 Bron: Steunpunt WSE i.s.m. Departement WSE - Bewerking VDAB Studiedienst Figuur 6: Werkloosheidsgraad volgens lee)ijd (2011) Toch is de werkloosheidsgraad van de weinig performante jarigen erg laag (zie figuur 6). Slechts 47% van hen is nog ac4ef (zie figuur 10). In een vergrijzende arbeidsmarkt lijkt dit moeilijk houdbaar. In Wallonië en Brussel is de jongerenwerkloosheid erg hoog: ongeveer dan 1 op 3 beroepsac4eve jongeren is er op zoek naar werk. Zo dreigt een verloren genera4e te ontstaan. De werkloosheidsgraad van de middenlee1ijdsgroep gee1 ongeveer hetzelfde beeld als de globale werkloosheid: erg laag in Vlaanderen, hoog tot zeer hoog in Wallonië en Brussel. Figuur 7: Werkzaamheidsgraad volgens geslacht (2011) België en de gewesten

11 De genderkloof in de werkzaamheid is overal ongeveer even groot: er is een verschil van 10 tot 11 punten tussen de 2 geslachten (zie figuur 7). Dat betekent dat minder dan de hel1 van de Brusselse vrouwen aan het werk is, terwijl in Vlaanderen 2 op 3 vrouwen een job hee1. Figuur 8: Werkloosheidsgraad volgens geslacht (2011) Het verschil tussen mannen en vrouwen is kleiner wat betre1 de werkloosheid (zie figuur 8). In België ligt de vrouwelijke werkloosheidsgraad 1,4 punten hoger. In Vlaanderen is dit minder, maar dat staat in verhouding tot de veel lagere globale werkloosheid. Het verschil is het grootst in Wallonië

12 De economische crisis van 2009 hee1 zijn sporen nagelaten op de Belgische arbeidsmarkt. Na vele jaren met een con4nu s4jgende werkzaamheid in Vlaanderen en Wallonië, zorgde de recessie in 2009 voor een daling. In 2010 volgde een eerste herstel, maar de werkzaamheid bleef overal onder het niveau van Ook in 2011 was er nauwelijks enige vooruitgang. In Brussel is de werkzaamheid de voorbije jaren zelfs licht gedaald, terwijl er (theore4sch) nog veel ruimte voor verbetering is. Vlaanderen kan nog steeds omhoog kijken, in de rich4ng van de centrale doelstelling van het werkgelegenheidsbeleid, een werkzaamheidsgraad van minstens 75 (zie figuur 9). Voor Wallonië en Brussel blij1 de afstand voorlopig erg groot. In 2012 is de economische conjunctuur echter weer in een neerwaarts gerichte trend verzeild zodat een verder herstel mogelijk zal uitblijven. Figuur 9: Evolu e werkzaamheidsgraad (20-64 jaar) België en de gewesten

13 Figuur 10: Bevolking op beroepsac eve lee)ijd in 2011 (20-64 jaar)

14 WERKENDE BEVOLKING Sectoren: groo;e en groei België hee1 een performante arbeidsmarkt: 666 op inwoners op beroepsac4eve lee1ijd is aan het werk (zie figuur 11). De grote discrepan4e tussen de verschillende gewesten in de globale werkzaamheid is in het vorige hoofdstuk is reeds aanbod gekomen. Maar ook sectoraal gezien worden er andere klemtonen gelegd. De primaire sector zorgt voor ongeveer evenveel tewerkstelling voor de Vlaamse en Waalse bevolking. In stadsgewest Brussel is ze nagenoeg onbestaande. Zowat alle secundaire subsectoren, zowel in de industrie als in de bouw, zorgen in Vlaanderen voor meer tewerkstelling dan in Wallonië. De ondertewerkstelling van de Brusselaars in industrie en bouw is zeer groot. Maar ook de ter4aire tewerkstelling is hoger in Vlaanderen. Ondanks het veel grotere aandeel van de dienstensector in de Brusselse tewerkstelling 56% van de Brusselaars werkt erin tegenover 45% van de Vlamingen hebben toch rela4ef meer Vlamingen een ter4aire job. Wel zijn er enkele sectorale verschillen: rela4ef veel Brusselaars werken in de horeca, maar ook de zakelijke dienstverlening zorgt voor bijzonder veel plaatselijke tewerkstelling. Ook de informa4ca-media-telecom-sector en de financiële diensten zijn rela4ef populaire sectoren bij de Brusselse bevolking. Vlamingen werken rela4ef veel in elke ter4aire subsector. Speerpunten zijn de groot en kleinhandel en de uitzendbureaus. De ondertewerkstelling van de Walen in de dienstensector geldt eveneens voor elke ter4aire subsector. De Waalse bevolking werkt in verhouding erg veel in de quartaire sector, zodat de openbare en zorgsector voor 40% van de Waalse tewerkstelling zorgt. De Openbare Besturen, het Onderwijs en de Gezondheidszorg zijn de grootste werkgevers. Ook in Vlaanderen zorgt de quartaire sector voor een aanzienlijke tewerkstelling. In Brussel is deze in verhouding erg beperkt België en de gewesten

15 Bron: Steunpunt WSE i.s.m. Departement WSE - Bewerking VDAB Studiedienst SECTORALE DENSITEIT VAN DE WERKENDE BEVOLKING Wat betekent deze indicator? De densiteit is het aantal werkenden per inwoners op beroepsac4eve lee1ijd. Dit vertoont dus een sterke gelijkenis met de manier op de werkzaamheidsgraad wordt berekend. Het is daarom zowel een indica4e van de hoogte van de globale tewerkstelling in een regio, maar ook in welke sectoren de inwoners rela4ef veel of weinig werken. Door rekening te houden met het aantal inwoners schept dit een meer genuanceerd beeld dan louter het aandeel van een sector binnen het totaal van een regio, en zo zijn interregionale vergelijkingen zinvoller. In de gegevens wordt uitgegaan van de woonplaats van de werkende. Het gaat over het totale werkende bevolking, dus alle statuten (loontrekkend, zelfstandig en helper) Figuur 11: Sectorale densiteit van de werkende bevolking (20-64 jaar; 2010) Een rode kleur betekent dat een regio minstens 5% lager scoort dan Vlaanderen, een groene kleur 5% hoger

16 Figuur 12: Evolu e van de werkende bevolking (20-64 jaar, procentueel verschil tussen 2006 en 2010) Een rode kleur betekent dat de groei van een regio minstens 0,5 procentpunten lager is dan gemiddeld in Vlaanderen, een groene kleur 0,5 procentpunten hoger België en de gewesten

17 WERKGELEGENHEID Jobra:o, pendel en sectoren De data over werkende bevolking vertellen ons in welke sectoren de inwoners werken, de werkgelegenheid gee1 meer informa4e over de plaats waar de jobs zich bevinden. Immers, door de intensieve interregionale pendel werken veel mensen niet in de regio waar ze wonen. Vooral stedelijke centra zijn sociaal en economisch sterk met hun hinterland verbonden, en hun impact reikt veel verder dan de stadsgrenzen. Brussel is het primaire werkgelegenheidsbekken van België. Ondanks de lage werkzaamheid en hoge werkloosheid van de bevolking zijn er bijna evenveel jobs als inwoners op arbeidslee1ijd (zie figuur 13). De beperkte oppervlakte van het grondgebied hee1 als gevolg dat het Brussels Gewest sociaal en economisch erg sterk met zijn hinterland verbonden is. De ins4tu- 4onele grenzen stemmen dus niet overeen met zijn socio-economische grenzen. Figuur 13: Jobra o - aantal jobs per 100 inwoners op arbeidslee)ijd (15-64 jaar; ) In Vlaanderen en Wallonië ligt de jobra4o lager dan de werkzaamheidsgraad. Deze situa4e kan enkel verklaard worden door een intensieve interregionale pendel (zie figuur 14). Er werken inwoners van de andere gewesten (of het buitenland) in Brussel. Daarvan komen er uit Vlaanderen en uit Wallonië. Tal van bedrijven, organisa4es en overheidsdiensten hebben hun hoofdzetel in de hoofdstad, waardoor de werkgelegenheid er bijzonder groot is. De inkomende pendelra4o bedraagt 63%, wat betekent dat bijna twee derde van de personen die werken in Brussel er niet wonen. Vooral vanuit de Vlaamse Ruit (gebied tussen Gent-Antwerpen-Leuven-Brussel) en Waals-Brabant is er veel pendel naar het Brussels Gewest, maar in feite behoort de rest van het land tot de socio-economische hinterland van Brussel. In 17 van de 19 Vlaamse RESOC-regio s staat Brussel in de top-5 van de uitgaande pendelbestemmingen

18 Bron: Steunpunt WSE i.s.m. Departement WSE - Bewerking VDAB Studiedienst Figuur 14: Gewestelijke in- en uitgaande pendel (2010) De werkgelegenheid schetst dan ook een geheel verschillend beeld dan de werkende bevolking (zie figuur 15). In verhouding tot het aantal inwoners op beroepsac4eve lee1ijd is er bijzonder veel werkgelegenheid in Brussel, al is deze beperkt tot de ter4aire en quartaire sector. In zowat alle subsectoren is er een significant surplus. Er is een bijzonder sterke concentra4e van jobs uit de financiële diensten, informa4ca-media-telecom, de zakelijke dienstverlening en openbare besturen. In Vlaanderen is er een sterk ontwikkelde secundaire werkgelegenheid en een gemiddelde ter4aire. De quartaire sector zorgt er voor rela4ef weinig jobs in verhouding tot de andere gewesten. In Wallonië is er globaal betrekkelijk weinig werkgelegenheid; enkel de quartaire sector bereikt bijna een gemiddeld niveau. SECTORALE DENSITEIT VAN DE WERKGELEGENHEID Wat betekent deze indicator? De densiteit is het aantal jobs per inwoners op beroepsac4eve lee1ijd (20-64 jaar). Dit vertoont dus een sterke gelijkenis met de manier op de jobra4o wordt berekend. Het is daarom zowel een indica4e van de hoogte van de globale werkgelegenheid in een regio, maar ook in welke sectoren er rela4ef veel of weinig jobs aanwezig zijn. We maken een onderscheid tussen de loontrekkende en de zelfstandige werkgelegenheid. Bij deze laatste horen ook de jobs met het statuut helper België en de gewesten

19 Figuur 15: Sectorale densiteit van de loontrekkende werkgelegenheid (2010) Een rode kleur betekent dat een regio minstens 5% lager zit dan Vlaanderen, een groene kleur 5% hoger. In Vlaanderen is de ondernemingszin het grootst: er zijn duidelijk meer zelfstandigen, vooral in de dienstensector (groot en kleinhandel, transport, horeca). In Brussel zijn er betrekkelijk veel zelfstandigen in de bouw en de ontspanningssector, terwijl in Wallonië rela4ef veel zelfstandigen in de gezondheidszorg ac4ef zijn. Figuur 16: Sectorale densiteit van de zelfstandige werkgelegenheid (2010)

20 Figuur 17: Loontrekkende werkgelegenheid - aantal personen en aandeel t.o.v. België (2010) De beperkte loontrekkende werkgelegenheid in Wallonië wordt verder geïllustreerd door bovenstaande gegevens: 26,6% van de Belgische loontrekkende jobs zijn gelokaliseerd in het Waals Gewest, terwijl er 32,1% van de bevolking op beroepsac- 4eve lee1ijd woont. Het onevenwicht is het meest uitgesproken in de ter4aire sector (zie figuur 17). In Vlaanderen is deze verhouding ongeveer propor4oneel: 57,2% van de jobs, tegen 57,5% van de 20 tot 64 jarigen. Voor Brussel is deze verhouding 16,2% versus 10,4% België en de gewesten

21 Bron: VDAB Studiedienst Figuur 18: Zelfstandige (+helpers) werkgelegenheid aantal personen en aandeel t.o.v. België (2010) De quasi-afwezigheid van agricultuur in Brussel drukt de globale zelfstandige ac4viteit in Brussel in vergelijking met de andere gewesten. In de andere hoofdsectoren bereikt deze wel een niveau dat in verhouding tot de bevolking op beroepsac4eve lee1ijd staat, al zijn er aanzienlijke verschillen in de subsectoren. In Vlaanderen zijn er betrekkelijk weinig zelfstandigen ac4ef in de quartaire sector, maar is de zelfstandige ac4viteit globaal hoog. In Wallonië is deze situa4e omgekeerd

22 WERKLOOSHEID - DE NWWZ Aantal, evolu:e, kansengroepen In 2012 waren er niet-werkende werkzoekenden (NWWZ) in België volgens de gewestelijke arbeidsbemiddelingsdiensten. Daarvan wonen er (36,5%) in Vlaanderen. Ruim 44% van de Belgische NWWZ woont in Wallonië, wat hun aantal op brengt. 19% resideert in Brussel, zodat daar bijna NWWZ zijn (zie figuur 19). Merk op dat er meer Waalse dan Vlaamse NWWZ zijn, terwijl uit figuur 10 duidelijk blijkt dat de Vlaamse bevolking op beroepsac4eve lee1ijd veel groter in omvang is dan de Waalse (58% versus 32% van het Belgisch totaal). Het Brusselse aandeel in de NWWZ is ongeveer het dubbele van hun aandeel in de bevolking op beroepsac4eve lee1ijd. Figuur 19: Aantal NWWZ in België per gewest Het overtal aan Waalse en Brusselse NWWZ is een situa4e die reeds lang bestaat. Toch zijn er enige verschuivingen in de verhoudingen. Tussen 2000 en 2011 nam het aantal NWWZ globaal genomen toe in België en in elk gewest (zie figuur 20). Maar het voorbije decennium kende de werkloosheid in Wallonië de meest guns4ge evolu4e van de drie gewesten. Hun aandeel in de NWWZ daalde dan ook van 49,5% in 2000 naar 44,3% in In Vlaanderen evolueert de werkloosheid conjunctuurgevoeliger dan in Wallonië, met een sterkere s4jging in crisisjaren en een forsere daling 4jdens hoogconjunctuur. Het Vlaamse aandeel blij1 vergeleken met 2000 ongeveer gelijk, ondanks sterke schommelingen. De evolu4e van de werkloosheid in Brussel is zorgwekkend: het aantal NWWZ nam bijna elk jaar van het voorbije decennium sterk toe, zodat het Brussels aandeel in de Belgische popula4e NWWZ steeg van 14,8% in 2000 naar 19,2% in Figuur 20: Evolu e aantal NWWZ per gewest (jaargemiddelden; 2000 = 100) België en de gewesten

23 Bron: VDAB Studiedienst, Ac4ris, Forem, NBB Belgostat jaargemiddelde 2012 tenzij anders vermeld Figuur 21: NWWZ volgens werkzoekendencategorie Er zijn aanzienlijke verschillen tussen de 3 gewesten in de verdeling van de werkzoekendencategorieën. In Wallonië zijn er betrekkelijk veel WZUA (werkzoekenden met een uitkeringsaanvraag) en BIT (de vroegere jongeren in wachrjd ), en weinig andere werkzoekenden. In Brussel zijn er vooral bijzonder veel andere werkzoekenden, waarschijnlijk een gevolg van de grootstadproblema4ek met een sterke aanwezigheid van leefloners, de asielzoekers en andere zorgcategorieën. Vlaanderen benadert het Belgisch gemiddelde voor de meeste categorieën (zie figuur 21)

24 Figuur 22: NWWZ volgens geslacht Sinds 2009 zijn er in België meer mannelijke dan vrouwelijke NWWZ. In Brussel was dit al voor het eerst het geval in 1993 (zie figuur 23). Ook in andere stadsregio s (o.a. Antwerpen en Gent) waren de vrouwen al veel vroeger in de minderheid. In Vlaanderen is het aandeel vrouwen het sterkst gedaald sinds 1992, met een sterke versnelling 4jdens de laatste economische crisis. In Wallonië werd het omslagpunt pas recent bereikt, in Figuur 23: Evolu e van het aandeel vrouwen in de NWWZ (jaargemiddelden) België en de gewesten

25 Figuur 24: NWWZ volgens lee)ijd Er zijn opvallende verschillen in de lee1ijdsverdeling van de NWWZ in de drie gewesten (zie figuur 24). Vlaanderen kenmerkt zich door een groot aandeel oudere NWWZ, en een rela4ef kleine middenlee1ijdsgroep. In Brussel is het aandeel van de ouderen en de jongeren opvallend klein, en dus dat van de middenlee1ijdsgroep betrekkelijk groot. De oudste lee1ijdsgroep is het voorbije decennium sterk gegroeid in elk gewest, o.a. door de vergrijzing en de veranderde wetgeving over hun beschikbaarheid en bijgevolg ook de registra4ebasis (zie figuur 25). Figuur 25: Evolu e van het aandeel ouderen in de NWWZ (jaargemiddelden)

26 Figuur 26: NWWZ volgens studieniveau Ook de verdeling van de NWWZ volgens studieniveau vertoont opvallende intergewestelijke verschillen (zie figuur 26). Het aandeel laaggeschoolde NWWZ ligt een stuk hoger in Wallonië en vooral in Brussel in vergelijking met Vlaanderen. Door de democra4sering van het onderwijs s4jgt de gemiddelde scholingsgraad in Vlaanderen. Als gevolg daarvan zijn er ook minder laaggeschoolde werkzoekenden dan in het begin van het vorig decennium (zie figuur 27). Opvallend is wel dat in jaren van economische hoogconjunctuur (tussen 2005 en 2008) het aandeel van de laaggeschoolde NWWZ een s4jgende tendens kende, een indica4e dat een aantal van hen uit de boot valt op de veeleisende Vlaamse arbeidsmarkt. Tijdens de recente crisis raakten ook veel hooggeschoolde schoolverlaters moeilijk aan een job, waardoor het aandeel van de laaggeschoolde NWWZ weer kon dalen. In Brussel daalde het aandeel van de laaggeschoolden het voorbije decennium echter nauwelijks. Op het eerste zicht lijkt het dus alsof de democra4sering van het onderwijs niet is doorgedrongen in het hoofdstedelijk gewest. Toch kunnen deze cijfers nog genuanceerd worden: het aandeel van de tradi4onele Belgische laaggeschoolde studierich4ngen daalde wel structureel 4jdens het voorbije decennium, terwijl het aandeel van de andere studies, waaronder alle buitenlandse diploma s vallen voor om het even welk studieniveau, sterk toenam (zie figuur 28). Dit laat vermoeden dat de grote aandeel van de laaggeschoolden in de Brusselse popula4e NWWZ vooral te wijten is aan de sterke aanwezigheid van buitenlanders, zonder of met een niet-erkend diploma. In Brussel had 19,1% van de NWWZ een niet-eu-na4onaliteit in In Vlaanderen was dit 10,5%. In Wallonië daalt het aandeel laaggeschoolde NWWZ eveneens geleidelijk, van 57,4% in 2006 naar 54,4% in België en de gewesten

27 Figuur 27: Evolu e aandeel kansengroep Laaggeschoolden in de NWWZ (jaargemiddelden) Figuur 28: Evolu e van het aandeel de Brusselse laaggeschoolde NWWZ volgens studierich ng (jaargemiddelden)

28 DE VDAB IN BRUSSEL Opleidingen en uitstroom na opleiding De VDAB sluit met de Vlaamse Regering een Beheersovereenkomst af, met daarin alle doelstellingen die de VDAB moet bereiken in de periode Ook stelt de VDAB jaarlijks een Ondernemingsplan op, waarin de doelstellingen aangepast kunnen worden, acankelijk van de omstandigheden (bv. de economische conjunctuur) en aangevuld worden met andere streefcijfers die niet in de Beheersovereenkomst ziaen. De VDAB is ook ac4ef in Brussel, al is de dienstverlening beperkt tot het verstrekken van opleidingen. De arbeidsbemiddeling behoort tot de bevoegdheid van Ac4ris. De VDAB bereikte bijna cursisten voor een of meerdere competen4eversterkende ac4es in de loop van ,4% van hen kwam uit Brussel (zie figuur 29) De opleiding Nederlands voor Anderstaligen werd gevolgd door het grootste aantal cursisten in Brussel, wat niet verwonderlijk is gezien de grote aanwezigheid van niet-nederlandstaligen in de Brusselse popula4e NWWZ. Na deze opleiding volgt doorgaans nog een beroepsspecifieke opleiding (er is ook geen uitstroomresultaat na deze opleiding). Opleidingen binnen de ter4aire sector (bureau4ca, talen, ICT) zijn eveneens populair, net als de social profit opleidingen (verpleegkunde, verzorging, opvoeder). Figuur 29: Unieke cursisten opleidingssector (periode januari-december 2012) België en de gewesten

29 Bron: VDAB Studiedienst De opleidingen binnen de sociale sector bieden een uitstekend perspec4ef op werk, al blij1 de uitstroom van de Brusselse cursisten een stuk onder het gemiddelde (zie figuur 30). In Brussel bieden vooral de schoonmaak, industriële automa4sering, vervoer en confec4e een goede kans op werk. Figuur 30: Uitstroom naar werk na een competen eversterkende ac e, per sector (2012)

30 BESLUIT Kansen en bedreigingen De Belgische arbeidsmarkt staat de komende jaren voor enkele zeer grote uitdagingen. Door de grote interregionale discrepan4es zullen die verschillend zijn in de drie gewesten. Vlaanderen De Vlaamse bevolking op beroepsac4eve lee1ijd is de meest performante van de drie gewesten. Er is een hoge werkzaamheid en lage werkloosheid. Maar te weinig ouderen nemen deel aan het arbeidsproces, ze verlaten de arbeidsmarkt te vroeg. De ac4vering van deze groep zal een grote uitdaging zijn. De toename van de werkloosheid in de crisisperiode bleef dankzij de massale toepassing van buffersystemen als de 4jdelijke werkloosheid en arbeidsduurvermindering rela4ef beperkt in Vlaanderen. Maar met de conjuncturele ommekeer en het terug toenemend aantal vacatures komt ook de krapte op de arbeidsmarkt weer in zicht, al lijkt er alweer een nieuwe conjunctuurdip aan te komen. Een deel van de werkgevers hee1 het moeilijk om in de groep werkzoekenden geschikte arbeidskrachten te vinden om de vacante betrekkingen in te vullen. Werkgevers zijn vandaag niet enkel op zoek naar nieuwe werknemers (uitbreidingsvraag), maar moeten ook meer en meer de plaatsen van diegenen die (al te vaak al te vroeg) de arbeidsmarkt verlaten zien op te vullen (vervangingsvraag). Komt daarbij dat er een zekere mismatch bestaat tussen de competen4es van het arbeidsaanbod en de profielen waar de bedrijven op zoek naar zijn. Het arbeidsaanbod in Vlaanderen bestaat voor de hel1 uit laaggeschoolden, en velen van hen missen de geschikte competen4es om een duurzame plaats op de veeleisende Vlaamse arbeidsmarkt in te kunnen nemen. Daar ligt dus ook een uitdaging. Brussel De veroudering van de bevolking zal in Brussel geen prioritair probleem vormen, de bevolkingstoename kan dat wel zijn. Vooral externe migra4e zal er immers verantwoordelijk voor zijn, alsook interne bevolkingsdynamiek van allochtone origine en dan bestaat het risico van voornamelijk laaggekwalificeerde immigranten, waarbij de inschakeling op de arbeidsmarkt moeizaam verloopt. Maar vooral de koppeling tussen de economische groei en sociale welvaart is een van de essen4ële aspecten van de Brusselse problema4ek. Tal van factoren spelen een verklarende rol in de zwakke correla4e tussen economische ontwikkeling en het terugdringen van de werkloosheid: de zeer hoge kwalifica4evereisten op de Brusselse arbeidsmarkt, terwijl een groot deel van de arbeidsreserve laaggekwalificeerd is, en hiermee samenhangend, een structureel tekort aan laag- en middengekwalificeerde arbeidsplaatsen, het falen op school en het zwakke tweetaligheidsniveau van de Brusselse werkzoekenden terwijl er net op dit vlak hoge eisen zijn, zelfs voor bepaalde laaggekwalificeerde arbeidsplaatsen (handel horeca), de hoge concurren4edruk op de arbeidsmarkt: vanuit het hele land wordt er naar Brussel gependeld voor een job, de par4ële stadsvlucht en residen4ële segrega4e, zodat er sociaal-economisch achtergestelde buurten ontstaan die de reeds aanwezige discrimina4e omwille van origine nog versterkt. De laaggeschooldheid van de werkzoekenden én het sterker aanbod van jobs voor hogergeschoolden noodzaakt dus tot het inzeaen van instrumenten en het versterken van de mogelijkheden om de competen4es van de Brusselse werkzoekenden (kortgeschoolden én middengeschoolden) te bevorderen om hun par4cipa4e op de arbeidsmarkt te versterken België en de gewesten

31 Wallonië De Waalse arbeidsmarkt kampt net als de Brusselse met meerdere probleemgebieden. De werkzaamheidsgraad is structureel laag, en zakt erg diep weg voor verschillende grote bevolkingsgroepen, zoals de vrouwen, jongeren, ouderen en laaggeschoolden. Dit zorgt o.a. voor een bijzonder hoge jeugdwerkloosheid. Daardoor stromen veel te grote cohortes jongeren perspec4efloos de arbeidsmarkt op. De beperkte werkgelegenheid in Wallonië situeert zich voornamelijk in de quartaire sector, waarvan de uitgaven sterk onder druk staan van onvermijdelijke en opgelegde besparingen. Een versterkte samenwerking tussen de regio s is noodzakelijk, want een verbetering van de Belgische arbeidsmarktpresta- 4es zal vooral bereikt moeten worden via een hogere arbeidsdeelname in Brussel en Wallonië in combina4e met een globale ac4vering van de ouderen