EMMASTRAAT 77. Algemeen

Transcriptie

1 EMMASTRAAT 77 Algemeen Emmastraat 77 (oorspronkelijk nummer 75), gelegen op de hoek met de Toussaintstraat, en Emmastraat 79 (oorspronkelijk nummer 77) zijn twee royale herenhuizen van twee bouwlagen, elk onder een eigen kap. Zij zijn beide opgetrokken omstreeks 1905 in - jugendstil. De overeen-komsten in detaillering en materiaalgebruik doen vermoeden dat beide panden door dezelfde architect ontworpen zijn. De ontwerptekeningen zijn echter niet terug gevonden. Wel zijn er van beide panden tekeningen bewaard, gemaakt in verband met de aanleg van beerputten en wc's (ter vervanging van de oudere privaten). Van Emmastraat 79 dateert zo'n tekening uit 1911, vervaardigd door het bekende Alkmaarse bouwbedrijf van F.H. Ringers, van Emmastraat 77 dateert zo'n tekening uit 1931, gesigneerd door de al even bekende Alkmaarse architect Evert Kalverboer. Blauwdrukken van deze beerput/wc-ontwerptekeningen en de bijbehorende vergunningen bevinden zich in het Bouw- en Woningtoezichtarchief van de gemeente Alkmaar. De eerste bewoner De eerste bewoner was G.J. van der Ploeg. Hij was, zoals meer bewoners in het Emmakwartier, werkzaam in het onderwijs. Blijkens het Alkmaars Adresboek van 1906 was hij overdag onderwijzer aan de Burgerschool en 's avonds wiskundeleraar aan de Burgeravondschool. De ligging Het pand maakt deel uit van een rijtje van zes vergelijkbaar ruime herenhuizen: Emmastraat 77-Emmastraat 87. De gevels van deze zes huizen, gelegen tussen Toussaintstraat en Julianastraat, staan niet in een rechte lijn, maar ze springen ten opzichte van elkaar naar voren. Ze zijn paarsgewijze gebouwd, zo blijkt uit materiaalgebruik en detaillering. Zo hebben de huizen Emmastraat 77 en 79 allebei voorgevels met groen geglazuurde bakstenen banden, laten de voorgevels der huizen Emmastraat 81 en 83 allebei banden van gladde donkergele baksteen zien en vormen de huizen Emmastraat 85 en 87 een dubbelwoonhuis met gevels in rosegele baksteen. Beschrijving Indeling De huizen Emmastraat 77 en Emmastraat 79 werden gebouwd met een hoofdindeling van een destijds gangbaar type. Aan de ene kant zijn achtereenvolgens de vestibule, de gang met de trap, en de keuken geprojecteerd. Aan de andere kant zijn twee kamers-ensuite met schuifdeuren. Op de verdieping liggen aan de ene kant twee kleine (slaap)kamers, aan de andere kant twee grote. De huizen zijn gespiegeld gebouwd, en wel zodanig dat de voordeuren en de gangen zich in het midden bevinden. Zoals gebruikelijk bij herenhuizen uit de eerste twee decennia van de 20ste eeuw ligt aan de achterkant van het huis op de begane grond -achter de achterkamer- een serre met recht daarboven, op de verdieping, een balkon.

2 Gevels Veel huizen in dit deel van de Emmastraat hebben een voorgevel waarvan een gedeelte iets risaleert (risaleren = naar voren springen). Ook bij Emmastraat 77 en 79 is dat het geval en wel aan de rechterzijde. Bij Emmastraat 77 is in de risaliet de entree ondergebracht. Deze risaliet loopt door over de volle hoogte van begane grond en verdieping. De voorgevels van Emmastraat 77 en Emmastraat 79 zijn opgetrokken uit overwegend rode baksteen, gemetseld in kruisverband met witte voegen. De plinten zijn een wat donkerder kleur baksteen met zwarte voegen. Deze plinten worden afgesloten door een rand groen geglazuurde geprofileerde baksteen. Ook de afzaten onder de vensters zijn groen geglazuurd, evenals diverse onderdelen van de kroonlijst. De groen geglazuurde baksteen is ook toegepast in de plint, de afzaten en de kroonlijst van de zijgevel langs de Toussaintstraat. Voor de strekken boven de smalle vensters en voor de bogen boven de bovenlichten der voordeuren en boven de brede vensters is gladde oranje steen gebruikt. Onder deze bogen bevinden zich verdiepte velden, gevuld met een siermetselwerk van oranje en grijze steen (de grijze steen is bij nummer 77 groen geschilderd, bij nummer 79 blauw). Tot de opmerkelijke details van de voorgevels van Emmastraat 77 en 79 behoort de afwerking van de kozijnen van ramen en deuren: zij zijn voorzien van vellingen (afschuiningen) die bij de hoeken stoppen. Bovendien zijn de brede middenstijlen voorzien van een smal verdiept veld. De voordeur van Emmastraat 77 bevindt zich rechts in de voorgevel, de voordeur van Emmastraat 79 bevindt zich links in de voorgevel. Het zijn paneeldeuren, voorzien van getoogde vakken met kathedraalglas. Bij nummer 79 is de originele voordeur nog aanwezig, met een indeling in smalle vakken (drie naast elkaar). De deurvakken in de middenrij en de bovenrij zijn met groen kathedraalglas gevuld. Bij nummer 77 is sprake van een moderne replica, met een indeling van slechts twee vakken en een vulling van geel kathedraalglas. Beide voordeuren zijn voorzien van een bovenlicht, gevuld met glas-in-lood van later datum. Bij Emmastraat 77 is sprake van een getrapt Amsterdamse School motief, dat aangebracht zal zijn bij de verbouwing van In het inwendige bevindt zich een daklicht met glas-in-lood met dezelfde soort Amsterdamse School decoratie. Boven beide voordeuren, op de verdieping, bevindt zich een raam met bovenlicht van een der kleine (slaap)kamers. Links van de voordeur van Emmastraat 77 is een breed zesdelig venster aangebracht. Erboven is ook op de verdieping zo'n venster. De bovenlichten en zijlichten van deze vensters zijn sinds kort gevuld met veelkleurig glas in lood in Amsterdamse School stijl, afkomstig uit het gemeentelijk monument Kwerenpad 15/16: de Verlosserskerk (Gereformeerde Kerk), gebouwd in naar ontwerp van de Amersfoortse architect B.W. Plooy. Links van deze vensters bevindt zich een afgeschuinde hoek, met daarin zowel op de begane grond als op de verdieping nog een smal venster met bovenlicht.

3 Ook in de zijgevel langs de Toussaintstraat zijn nog enkele vensters met bovenlichten: twee op de begane grond, vier (oorspronkelijk: een) op de verdieping.

4 De voorgevels van Emmastraat 79 en Emmastraat 77 worden aan de linkerzijde afgesloten door een lijst. Rechts bevindt zich bij nr. 79 een lage topgevel met schouderstukjes, bij nummer 77 een gemetselde borstwering. De lijst is opgebouwd uit een architraaf, een fries en een kroonlijst. De architraaf bestaat uit een uitkragende rand van groen geglazuurde profilsteen. In het gemetselde fries zijn slanke uitkragende consoles opgenomen, gemetseld van groen geglazuurde baksteen. Deze dragen de eenvoudige houten kroonlijst die tevens dienst doet als gootlijst. De juist beschreven lijst loopt bij nummer 77 ook door over de zijgevel langs de Toussaintstraat. Aan de voorzijde verrijst bij Emmastraat 77 boven de kroonlijst een dakkapel. Deze is voorzien van een driehoekig fronton met schouderstukjes. De gemetselde borstwering van nummer 77 rust op een natuurstenen sierfries, waarop cirkelvormige jugendstil motieven zijn aangebracht. Op de hoeken zijn eenvoudige natuurstenen pijlers, voorzien van een uivormige natuurstenen bekroning. Dak Het pand Emmastraat 79 heeft een samengesteld dak, Emmastraat 77 wordt gedekt door een schilddak. Linksvoor heeft dit schilddak een afgeschuinde hoek. Alle dakschilden zijn voorzien van rode geglazuurde kruispannen. Ook op het buurpand Emmastraat 79 zijn die pannen toegepast. Zowel bij nummer 77 als bij nummer 79 verrijst aan de voorzijde op het dak een grote piroen met spits. Tuinhek De voortuinen van de huizen Emmastraat 77 en 79 werden voorzien van halfhoge ijzeren spijlenhekken, die echter niet bewaard gebleven zijn. Emmastraat 77 heeft aan de voorzijde van de voortuin een laag bakstenen muurtje, rechts is een halfhoog ijzeren boogjeshek met spijlen. Tot de bijzonderheden behoort de erfafscheiding van de achtertuin. Hier werd in 1994 langs de Toussaintstraat een hoog tuinhek opgericht, bestaande uit diverse hergebruikte onderdelen. Zo bestaat de borstwering uit kunststenen platen waarop de woorden: "Industrie- en Huishoudschool" zijn te lezen, geflankeerd door het jaartal De platen zijn afkomstig van de Huishoud- en Industrieschool, in 1899 gebouwd naar ontwerp van stadsarchitect Gerrit Looman. Deze school was te vinden aan de Emmastraat, schuin tegenover het huis Emmastraat 79. Toen de school in 1993 gesloopt werd, zijn een aantal monumentale onderdelen, waaronder de naamplaten, zorgvuldig uitgenomen en voor herplaatsing elders bewaard. De hoge ijzeren hekwerksegmenten boven de borstwering zijn afkomstig van de Russische Ambassade in Den Haag.

5 Motivering Het pand Emmastraat 77, ontworpen omstreeks 1905, is een goed voorbeeld van een royaal herenhuis in jugendstil. Bovendien is dit pand van belang als onderdeel van de gaaf bewaarde westelijke gevelwand van het noordelijk deel van de Emmastraat, de hoofdstraat van het Emmakwartier. Het pand is bovendien van belang omdat er diverse monumentale onderdelen uit andere panden in zijn hergebruikt: in de voorgevel glas in lood uit de Verlosserskerk Kwerenpad 15/16; bij de achtertuin langs de Toussaintstraat een borstwering uit de naamplaat van de vm. Huishoud- en Industrieschool aan de Emmastraat, met daarbovenop ijzeren hekwerksegmenten van de Russische ambassade in Den Haag. Carla Rogge, Afdeling Monumentenzorg en Archeologie Gem. Alkmaar, 25 januari 1999