oorspronkelijke stukken A.Baatenburg de Jong, L.D.Dikkeschei en P.L.P.Brand Zie ook het artikel op bl

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "oorspronkelijke stukken A.Baatenburg de Jong, L.D.Dikkeschei en P.L.P.Brand Zie ook het artikel op bl"

Transcriptie

1 oorspronkelijke stukken Testen op specifieke immunoglobulinen E (IgE) bij vermoeden van allergie bij kinderen: resultaten in een laboratorium voor huisartsen en medisch specialisten A.Baatenburg de Jong, L.D.Dikkeschei en P.L.P.Brand Zie ook het artikel op bl Doel. Beschrijven van uitslagen van onderzoek naar allergische sensibilisatie voor voedsel- en inhalatieallergenen bij kinderen jonger dan 4 jaar en bij oudere kinderen. Opzet. Beschrijvend, retrospectief. Methode. Verzameld werden de resultaten van alle specifieke immunoglobuline E(IgE)-tests bij kinderen, -18 jaar, die verricht waren in ons ziekenhuislaboratorium in de periode Het ziekenhuislaboratorium verrichtte in deze periode deze tests voor zowel huisartsen als specialisten. Resultaten. Bij 9131 kinderen was tijdens de onderzoeksperiode specifiek IgE bepaald. Bij 5% (387/6185) van de kinderen ouder dan 4 jaar was sensibilisatie voor inhalatieallergenen aangetoond; dit was het geval bij 32% (931/2946) van de kinderen van 4 jaar en jonger. Sensibilisatie voor huisstofmijt (12%), honden- (9%) en kattenallergenen (8%) was bij jonge kinderen vaker gevonden dan sensibilisatie voor pollen (7%) (p <,1). Sensibilisatie voor voedselallergenen was bij 23% van de kinderen ouder dan 4 jaar gevonden. Van deze kinderen was 48% voor 5 of meer verschillende inhalatie- en/of voedselallergenen gesensibiliseerd. Bij kinderen van 4 jaar of jonger was de bepaling vaker aangevraagd door de kinderarts, bij oudere kinderen vaker door de huisarts. Conclusie. Sensibilisatie voor inhalatieallergenen komt bij kinderen van 4 jaar en jonger frequent voor, terwijl die voor voedselallergenen niet alleen bij jonge kinderen, maar ook bij schoolkinderen en adolescenten regelmatig wordt gezien. In dergelijke gevallen bestaat er vaak sensibilisatie voor meerdere voedsel- en inhalatieallergenen, waarvan de klinische betekenis meestal niet duidelijk is. Ned Tijdschr Geneeskd. 27;151: Isala klinieken, Postbus 1.4, 8 GK Zwolle. Amalia Kinderafdeling: mw.a.baatenburg de Jong, assistent-geneeskundige; hr.prof.dr.p.l.p.brand, kinderarts. Afd. Klinische Chemie: hr.dr.l.d.dikkeschei, klinisch chemicus. Correspondentieadres: hr.prof.dr.p.l.p.brand (p.l.p.brand@isala.nl). Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek komen allergische ziekten bij ongeveer 1 op de 3 kinderen (tot 17 jaar) in Nederland voor ( Deze behoren hiermee tot de meest voorkomende problemen bij kinderen, zowel in de eerste als in de tweede lijn. Daarom wordt bij kinderen vaak allergologisch onderzoek uitgevoerd. Huisartsen houden daarbij vaak nog een leeftijdsgrens van 4 jaar aan. Allergologisch onderzoek onder die leeftijd werd tot voor kort niet zinvol geacht, omdat allergische sensibilisatie, met name voor inhalatieallergenen, dan nog niet aangetoond zou kunnen worden. 1 Uit bevolkingsonderzoek blijkt dat in de eerste levensjaren voornamelijk allergische sensibilisatie voor voedselallergenen optreedt. Bij het ouder worden van het kind lijkt deze te verdwijnen en ontstaat overgevoeligheid voor inhalatieallergenen. 2 3 De klinische relevantie van dergelijk bevolkingsonderzoek is echter onduidelijk: veel van deze kinderen hebben geen of slechts zeer lichte klachten, waarmee zij geen arts bezoeken. Voor de praktijk is het daarom wellicht interessanter om te weten voor welke allergenen de kinderen gesensibiliseerd zijn bij wie de huisarts of de specialist allergologisch onderzoek geïndiceerd acht. In het hier beschreven onderzoek hebben wij retrospectief alle uitslagen van sensibilisatieonderzoek bij kinderen in ons laboratorium geanalyseerd, over een periode van 19 jaar. Het is aannemelijk dat al deze onderzoeken aangevraagd zijn door artsen in verband met (vermoedelijk allergische) klachten van het kind. In dit artikel rapporteren wij voor welke allergenen kinderen met allergische klachten gesensibiliseerd zijn en in hoeverre dit afhankelijk is van de leeftijd van het kind. methode Het laboratorium in ons ziekenhuis bepaalt voor de adherente regio van ons ziekenhuis alle aangevraagde specifieke immunoglobuline E(IgE)-tests, voor zowel huisartsen als specialisten. Sinds 1985 worden al deze uitslagen elektronisch opgeslagen, samen met de leeftijd, het geslacht, het jaar van onderzoek en de naam van de aanvrager Ned Tijdschr Geneeskd oktober;151(41)

2 aantal tests figuur 1. Sensibilisatie voor inhalatieallergenen bij 9131 kinderen van -18 jaar, voor wie tests op specifieke immunoglobuline E waren verricht in de periode In het staafdiagram wordt het aantal positieve testuitslagen ( ) uitgedrukt ten opzichte van het totaal aangevraagde tests ( ). De lijn toont het positieve testuitslagen De uitslagen van alle specifieke IgE-tests, verricht in de periode 1 januari december 23 bij kinderen van -18 jaar werden retrospectief onderzocht. Sensibilisatieonderzoek. Gedurende de onderzoeksperiode, , gebruikte het ziekenhuislaboratorium 2 soorten tests voor de bepaling van specifiek IgE, te weten de radioallergosorbenttest (RAST) (Pharmacia; Uppsala, Zweden) in de periode tot en met 1989 en daarna het ImmunoCapsystem (Pharmacia Diagnostics; Uppsala, Zweden). De minimale detectiegrens van beide tests was,35 ku/l; een uitslag met een concentratie >,35 ku/l werd daarom beschouwd als positief. Meestal behelsde de aanvraag screenend allergologisch onderzoek voor inhalatieallergenen (een standaardmengsel van allergenen: huisstofmijt, gras- en boompollen, katten- en hondenroos en schimmels) of voedselallergenen (koemelk, kippenei, tarwe, soja en pinda) of beide categorieën, waarna dit bij een positief resultaat verder uitgesplitst werd. Ook gerichte bepalingen van specifiek IgE tegen bepaalde allergenen waren echter mogelijk. Statistische analyse. De gegevens werden geanalyseerd met het Statistical Package for the Social Sciences (SPSS; Gorichem) versie 12. voor Windows. Verschillen in proporties werden onderzocht met de χ 2 -toets. resultaten In de periode waren bij 9365 kinderen (51% jongens), in de leeftijd van -18 jaar, één of meerdere bepalingen van (specifiek) IgE verricht. Herhaalde bepalingen bij dezelfde patiënt werden uitgesloten; van elke patiënt werd dus slechts één monster (het laatste) geïncludeerd. Bij 195 kinderen was alleen het totale IgE bepaald en was geen specifiek IgE-onderzoek verricht, terwijl bij 39 kinderen uitsluitend gericht specifiek IgE-onderzoek was verricht tegen Aspergillus fumigatus in verband met diagnostiek naar allergische bronchopulmonale aspergillose. Deze 234 kinderen werden van verdere analyse uitgesloten. Er waren 9131 kinderen (51% jongens) onderzocht op sensibilisatie voor één of meer specifieke inhalatieallergenen. In figuur 1 zijn de resultaten hiervan uitgezet tegen de leeftijd. De proportie positieve testuitslagen nam toe met de leeftijd (p <,1). Tabel 1 toont de aantallen aangevraagde tests voor de meest voorkomende inhalatieallergenen en de resultaten ervan, uitgesplitst naar leeftijdscategorie. De proportie van positieve uitslagen van tests op inhalatieallergenen bij kinderen ouder dan 4 jaar was groter (5%) dan in de groep kinderen van 4 jaar en jonger, maar in deze laatste groep tabel 1. Aantallen (%) aangevraagde IgE-tests bij 9131 kinderen en proportie tests met een positieve uitslag, voor de meest voorkomende inhalatieallergenen, uitgesplitst naar leeftijd leeftijd (in jaren) p* huisstofmijt /248 1/751 57/ / /71 346/ /6185 <,1 () (1) (1) (18) (23) (12) (33) graspollen /248 6/751 24/584 63/653 14/71 197/ /6185 <,1 () (1) (4) (1) (15) (7) (29) hondenallergeen 4/248 27/751 44/584 8/653 12/71 257/ /6185 <,1 (2) (4) (8) (12) (14) (9) (2) kattenallergeen 2/248 34/751 44/584 73/653 87/71 24/ /6185 <,1 (1) (5) (8) (11) (12) (8) (15) screenend onderzoek 45/ / / / /71 931/ /6185 <,1 (18) (23) (31) (37) (41) (32) (5) *p-waarde voor het verschil in proportie van positieve testuitslagen bij kinderen van -4 jaar enerzijds en kinderen van 5-18 jaar anderzijds (χ 2 -toets). Ned Tijdschr Geneeskd oktober;151(41) 2273

3 was sensibilisatie voor inhalatieallergenen toch niet zeldzaam (32%; 95%-BI) voor verschil: 16-2%. Bij kinderen van en 1 jaar bijvoorbeeld was 22% van de aangevraagde screenende tests positief voor één of meer inhalatieallergenen. In de totale groep kinderen van 4 jaar en jonger kwam sensibilisatie voor huisstofmijt (12%), honden- (9%) en kattenallergenen (8%) vaker voor dan die voor pollen (7%) (p <,1). Sensibilisatie voor huisdieren ging vaak samen met die voor voedselaller genen: deze samenhang werd gevonden bij 79% van de kinderen die gesensibiliseerd waren voor hondenallergeen en bij 73% van de kinderen met sensibilisatie voor katten allergeen (p <,1). Bij sensibilisatie voor huisstofmijt werd deze samenhang niet gevonden (62%; p =,2). Op de leeftijd van -2 jaar werd vaker sensibilisatie voor voedsel allergenen gevonden (361/1427 kinderen, 25%) dan voor inhalatiealler genen (252/1583, 16%; 95%-BI voor verschil 6-12%). Op de peuterleeftijd was de sensibilisatiegraad voor voedsel- en inhalatieallergenen vergelijkbaar (figuur 2). De proportie positieve uitslagen van tests op voedselallergenen nam af met de leeftijd (p <,1), maar sensibilisatie voor deze allergenen kwam toch vaak voor bij kinderen ouder dan 4 jaar. Tabel 2 toont aantallen aangevraagde tests en de proportie positieve testuitslagen voor de verschillende voedselallergenen in twee leeftijdscategorieën. Sensibilisatie voor koemelk en kippenei-eiwit kwam vaker voor bij kinderen van 4 jaar en jonger dan bij oudere kinderen (p <,1). Voor soja en tarwe echter waren kinderen van ouder dan 4 jaar vaker gesensibiliseerd dan jonge kinderen (p <,1). aantal tests Dit onderzoek toont aan dat sensibilisatie voor inhalatieallergenen ook bij kinderen van 4 jaar en jonger vaak voorkomt en dat sensibilisatie voor voedselallergenen ook niet zelden bij schoolkinderen en adolescenten wordt gevonden. Verder bleek onderzoek naar allergische sensibilisatie bij jonge kinderen vaker door de kinderarts dan door de huisarts aangevraagd te worden. Dit illustreert dat onder huisartsen blijkbaar nog vaak gedacht wordt dat allergologisch onderzoek niet zinvol zou zijn bij jonge kinderen vanwege de lage a-priorikans op sensibilisatie. 1 Uit onze resultaten blijkt dat dit onjuist is. Hoewel de kans op sensibilisatie voor inhalatieallergenen toeneemt met de leeftijd, komt deze sensibilisatie toch al bij 32% van de geteste kinderen van 4 jaar of jonger voor. Dit bevestigt eerdere gegevens uit een kleinere steekproef van jonge kinderen met astmaklachten van onze polikliniek. 4 In overeenstemming met eerder onderzoek kwam sensibilisatie voor huisstofmijt het meest voor. 3-5 Opvallend was echter dat ook bij zuigelingen en peuters al frequent sensibilisatie voor huisdieren zoals honden- en kattenallergenen en voor pollen werd gevonden. De bevinding dat sensibilisatieonderzoek bij jonge kinderen veel vaker door kinderartsen dan door huisartsen werd aangevraagd, zou erop kunnen wijzen dat de a-priorikans op allergische sensibilisatie bij patiënten in de tweede lijn hoger is dan bij kinderen die in de eerste lijn worden gezien. In ons onderzoek waren daarvoor echter geen aanfiguur 2. Sensibilisatie voor inhalatieallergenen en voedselallergenen bij 2946 kinderen van 4 jaar en jonger, voor wie tests op specifieke immunoglobuline E waren verricht in de periode Het staafdiagram toont het aantal positieve testuitslagen voor respectievelijk inhalatieallergenen ( ) en voedselallergenen ( ), ten opzichte van het totaal aantal aangevraagde tests ( ). De lijnen tonen het positieve testuitslagen Sensibilisatie voor pinda werd in beide groepen ongeveer even vaak gevonden (p =,69). Sensibilisatie voor voedselallergenen bij kinderen ouder dan 4 jaar ging in 8% (732/915) van de gevallen gepaard met sensibilisatie voor inhalatieallergenen. Ongeveer de helft (442/915; 48%) van de schoolkinderen en adolescenten met sensibilisatie voor een voedselallergeen was gesensibiliseerd voor 5 of meer voedsel- en/of inhalatieallergenen (p <,1). De herkomst van de aanvragen van de specifieke IgEtests was afhankelijk van de leeftijd van de patiënt. In de totale populatie namen de huisartsen 63% van de testaanvragen voor hun rekening, kinderartsen 25% en dermatologen en kno-artsen 12%. De aanvragen bij jonge kinderen werden meestal door kinderartsen gedaan en die bij oudere kinderen vooral door huisartsen (figuur 3). De proportie van positieve testuitslagen in de verschillende leeftijdscategorieën verschilde weinig per categorie aanvragers. Bij kinderen ouder dan 4 jaar lag het positieve tests rond de 38, voor zowel huisartsen als kinderartsen (huisartsen 2835/75, kinderartsen 571/157; p =,1); bij kinderen van 4 jaar en jonger was dit circa 28 voor beide groepen aanvragers (huisartsen 776/2592 en kinderartsen 655/2443; p =,2). beschouwing 2274 Ned Tijdschr Geneeskd oktober;151(41)

4 tabel 2. Aantallen (%) aangevraagde IgE-tests bij 653 kinderen en proportie tests met een positieve uitslag, voor de meest voorkomende voedselallergenen, uitgesplitst naar leeftijdscategorie leeftijd (in jaren) koemelk 46/ /3933 <,1 (16) (9) kippenei-eiwit 37/ /3933 <,1 (12) (6) pinda 271/ /3933,69 (11) (11) tarwe 14/ /3933 <,1 (5) (9) soja 12/ /3933 <,1 (5) (8) noten 8/257 14/3933 nv (,3) (,4) screenend onderzoek 689/ /3933 <,1 (27) (23) nv = niet verricht vanwege geringe aantallen. wijzingen. Onbekend blijft echter bij hoeveel kinderen met klachten de behandelend arts géén sensibilisatieonderzoek uitgevoerd heeft. Het gaat in ons onderzoek niet om steekproeven uit de algemene bevolking en onze resultaten kunnen dan ook niet gebruikt worden om prevalentiecijfers op populatieniveau te berekenen. Ze geven echter wel een indruk van de kans op het vinden van allergische sensibilisatie bij kinderen van verschillende leeftijden, bij wie de arts dergelijk onderzoek geïndiceerd acht. De kans op het aantonen van figuur 3. Percentages aangevraagde IgE-tests per specialisme, bij 9131 kinderen van -18 jaar, voor wie tests op specifieke immunoglobuline E waren verricht in de periode (voor elke leeftijd is het totaal steeds 1%). p huisartsen kno-artsen en dermatologen kinderartsen sensibilisatie voor inhalatieallergenen bij kinderen van 4 jaar en jonger is dus groter dan voorheen werd aangenomen. In navolging van internationale richtlijnen 6 heeft het Nederlands Huisartsen Genootschap in zijn meest recente herziening van de richtlijnen voor diagnostiek bij astma bij kinderen de leeftijdsgrens van 4 jaar voor het aanvragen van allergologisch onderzoek dan ook verlaten. 7 Hoewel in bevolkingsonderzoek sensibilisatie voor koemelk en kippenei-eiwit sterk afneemt en vaak verdwijnt tijdens de schoolleeftijd, blijkt uit ons onderzoek dat sensibilisatie voor voedselallergenen regelmatig gevonden wordt bij schoolkinderen en adolescenten, vaak voor meer dan één voedselbestanddeel. De klinische betekenis van sensibilisatie voor voedselallergenen, zeker bij een dergelijke polysensibilisatie, is vaak onduidelijk, aangezien asymptomatische sensibilisatie vaak voorkomt In ons onderzoek waren geen gegevens beschikbaar over de specifieke klachten van de patiënten. Daardoor is een precieze inschatting van het belang van sensibilisatie voor voedselallergenen bij schoolkinderen en adolescenten niet mogelijk. Op grond van eerder onderzoek is wel aannemelijk dat langdurig aanhoudende sensibilisatie voor voedselallergenen bij jonge kinderen een risicofactor is voor het ontstaan van sensibilisatie voor inhalatieallergenen en voor het ontstaan van astmaklachten Polysensibilisatie voor voedsel- en inhalatieallergenen bij kinderen is een fenomeen dat tot nu toe weinig aandacht heeft gekregen in de literatuur; recent is het al beschreven bij 4-jarige Zweedse kinderen die meededen aan een bevolkingsonderzoek. 18 Tijdens de gehele onderzoeksperiode was ons laboratorium het enige in de regio dat bepalingen van specifiek IgE verrichtte voor zowel huisartsen als kinderartsen. Bepaling van specifiek IgE is veruit de meest gebruikte methode om allergische sensibilisatie te testen. Een andere methode voor het testen van allergische sensibilisatie is de huidpriktest, maar deze is pas in 1999 in de Isala klinieken in gebruik genomen en wordt bij kinderen, zeker in de eerste lijn, slechts zelden toegepast. Op grond hiervan is het aannemelijk dat onze resultaten een representatief beeld geven van allergische sensibilisatie bij kinderen bij wie de behandelend arts dergelijk onderzoek geïndiceerd acht. In 199 is ons laboratorium overgestapt naar een iets sensitievere methode voor het bepalen van specifiek IgE. 19 Het is niet waarschijnlijk dat deze wijziging in bepalingsmethode van invloed is geweest op de uitkomsten van dit onderzoek. Analyse van de testresultaten vóór en na de verandering van de meetmethode liet een vergelijkbare proportie positieve testuitslagen zien (gegevens hier niet getoond). conclusie Samengevat lijkt sensibilisatie voor inhalatieallergenen vaker voor te komen dan tot voor kort werd aangenomen Ned Tijdschr Geneeskd oktober;151(41) 2275

5 op grond van gegevens uit bevolkingsonderzoek, althans bij jonge kinderen bij wie de arts allergologisch onderzoek geïndiceerd acht. Omgekeerd is sensibilisatie voor voedselallergenen niet uitsluitend een fenomeen dat bij jonge kinderen wordt aangetroffen. De klinische betekenis van al deze bevindingen verdient nader onderzoek. Financiële ondersteuning: Phadia (voorheen: Pharmacia Diagnostics). Belangenconflict: geen gemeld. Aanvaard op 9 februari 27 Literatuur 1 Dirksen WJ, Geijer RMM, Haan M de, Koning G de, Flikweert S, Kolnaar BGM. NHG-standaard Astma bij kinderen. Huisarts Wet. 1998; 41: Tariq SM, Matthews SM, Hakim EA, Stevens M, Arshad SH, Hide DW. The prevalence of and risk factors for atopy in early childhood: a whole population birth cohort study. J Allergy Clin Immunol. 1998; 11: Kulig M, Bergmann R, Klettke U, Wahn V, Tacke U, Wahn U. Natural course of sensitization to food and inhalant allergens during the first 6 years of life. J Allergy Clin Immunol. 1999;13: Velzen MF van, Roorda RJ, Brand PLP. Allergieonderzoek bij recidi verend hoesten en piepen ook bij kinderen jonger dan 4 jaar mogelijk zinvol. Ned Tijdschr Geneeskd. 24;148: Arshad SH, Tariq SM, Matthews S, Hakim E. Sensitization to common allergens and its association with allergic disorders at age 4 years: a whole population birth cohort study. Pediatrics. 21;18:E33. 6 Høst A, Andrae S, Charkin S, Diaz-Vázquez C, Dreborg S, Eigenmann PA, et al. Allergy testing in children: why, who, when and how? Allergy. 23;58: Bindels PJE, Wouden JC van der, Ponsioen BP, Brand PLP, Salomé PL, Hensbergen W van, et al. NHG-standaard Astma bij kinderen. Tweede herziening. Huisarts Wet. 26;41: Vanto T, Helppilä S, Juntunen-Backman K, Kalimo K, Klemola T, Korpela R, et al. Prediction of the development of tolerance to milk in children with cow s milk hypersensitivity. J Pediatr. 24;144: Shek LP, Söderström L, Ahlstedt S, Beyer K, Sampson HA. Determination of food specific IgE levels over time can predict the development of tolerance in cow s milk and hen s egg allergy. J Allergy Clin Immunol. 24;114: Brand PLP, Dubois AEJ. Diagnostiek van voedselallergie bij kinderen. Ned Tijdschr Geneeskd. 26;15: Sampson HA. Food allergy. Part 2: diagnosis and management. J Allergy Clin Immunol. 1999;13: Venter C, Pereira B, Grundy J, Clayton CB, Arshad SH, Dean T. Prevalence of sensitization reported and objectively assessed food hypersensitivity amongst six-year-old children: a population-based study. Pediatr Allergy Immunol. 26;17: Pereira B, Venter C, Grundy J, Clayton CB, Arshad SH, Dean T. Prevalence of sensitization to food allergens, reported adverse reaction to foods, food avoidance, and food hypersensitivity among teenagers. J Allergy Clin Immunol. 25;116: Pénard-Morand C, Raherison C, Kopferschmitt C, Caillaud D, Lavaud F, Charpin D, et al. Prevalence of food allergy and its relationship to asthma and allergic rhinitis in schoolchildren. Allergy. 25;6: Illi S, von Mutius E, Lau S, Nickel R, Niggemann B, Sommerfeld C, et al. The pattern of atopic sensitization is associated with the development of asthma in childhood. J Allergy Clin Immunol. 21;18: Kulig M, Bergmann R, Tacke U, Wahn U, Guggenmoos-Holzmann I. Long-lasting sensitization to food during the first two years precedes allergic airway disease. The MAS Study Group. Pediatr Allergy Immunol. 1998;9: Kulig M, Bergmann R, Niggemann B, Burow G, Wahn U. Prediction of sensitization to inhalant allergens in childhood: evaluating family history, atopic dermatitis and sensitization to food allergens. The MAS Study Group. Multicentre Allergy Study. Clin Exp Allergy. 1998;28: Ghunaim N, Wickman M, Almqvist C, Söderström L, Ahlstedt S, Hage M van. Sensitization to different pollens and allergic disease in 4-year-old Swedish children. Clin Exp Allergy. 26;36: Leimgruber A, Mosimann B, Claeys M, Seppey M, Jaccard Y, Aubert V, et al. Clinical evaluation of a new in-vitro assay for specific IgE, the immuno CAP system. Clin Exp Allergy. 1991;21: Abstract Testing for specific immunoglobulins E (IgE) in case of suspected allergy in children: the results in a laboratory for general practitioners and medical specialists Objective. To describe the results of allergic sensitization tests to food and inhalant allergens in children younger than 4 years of age and in older children. Design. Descriptive, retrospective. Method. The results of all specific IgE tests performed in children, -18 years of age, in our hospital laboratory during the period were reviewed. The hospital laboratory performed these tests for both general practitioners and specialists. Results. During the study period, specific IgE tests were performed in 9131 children. Sensitization to inhalant allergens was found in 5% (387/6185) of the children above 4 years of age and in 32% (931/2946) of children 4 years of age or younger. Sensitization to house dust mite (12%), dog dander (9%), and cat dander (8%) was more common in young children than sensitization to pollen (7%) (p <.1). Sensitization to food allergens was found in 23% of schoolchildren and adolescents. Of these children, 48% were sensitized to 5 or more different inhalant or food allergens. In children 4 years of age or younger, paediatricians ordered most of the tests, while in the older children most tests were ordered by general practitioners. Conclusion. Sensitization to inhalant allergens is common in children 4 years of age or younger. Sensitization to food allergens is not confined to young children but is also frequently found in schoolchildren and adolescents. In such cases, there is often sensitization to several food and inhalant allergens, the clinical significance of which is usually unclear. Ned Tijdschr Geneeskd. 27;151: Ned Tijdschr Geneeskd oktober;151(41)

Meer aangevraagde tests op specifiek IgE bij kinderen in de loop van en meer positieve uitslagen

Meer aangevraagde tests op specifiek IgE bij kinderen in de loop van en meer positieve uitslagen oorspronkelijke stukken Meer aangevraagde tests op specifiek IgE bij kinderen in de loop van 1985-23 en meer positieve uitslagen A.Baatenburg de Jong, L.D.Dikkeschei en P.L.P.Brand Doel. Beschrijven van

Nadere informatie

Allergiediagnostiek in de regio Midden-Holland; zo gezond als een vis?

Allergiediagnostiek in de regio Midden-Holland; zo gezond als een vis? a l l e r g i e Allergiediagnostiek in de regio Midden-Holland; zo gezond als een vis? Auteurs Trefwoorden G.W.A. Lansbergen, E.H.G. van Leer, G.J. van der Vegte, J.M.M.H. Thomas en P.J.M.J. Kok allergie,

Nadere informatie

Thomas ontmoet een zebra Voorleesboekje voor een kind met allergie

Thomas ontmoet een zebra Voorleesboekje voor een kind met allergie 1 Siemens Healthcare Diagnostics, de toonaangevende onderneming voor klinische diagnose, streeft er naar om artsen informatie te verschaffen die onmisbaar is voor accurate diagnoses en de nauwkeurige behandeling

Nadere informatie

Verdiepingsmodule. Astma bij volwassenen: Aanvullende diagnostiek allergietest (Toets)

Verdiepingsmodule. Astma bij volwassenen: Aanvullende diagnostiek allergietest (Toets) 1. Toelichting Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard van oktober 2007 (tweede herziening) Allergie speelt een belangrijke rol in de pathofysiologie van astma: klachten en symptomen kunnen erdoor

Nadere informatie

Subcutane immuno therapie. Sublinguale immuno therapie. Skin prick test.

Subcutane immuno therapie. Sublinguale immuno therapie. Skin prick test. Allergie A DEEL I: DIAGNOSTIEK 1e druk 2007 2e druk 2012 Samengesteld door kinderartsen, dermatologen, longartsen, KNO artsen, en laboratorium van de Isala Klinieken, en huisartsen Zwolle en omgeving.

Nadere informatie

IgG EN IgE IN DE ONTWIKKELING VAN ALLERGIE EN ASTMA, EEN STUDIE ONDER JONGE KINDEREN IN DE HUISARTSENPRAKTIJK

IgG EN IgE IN DE ONTWIKKELING VAN ALLERGIE EN ASTMA, EEN STUDIE ONDER JONGE KINDEREN IN DE HUISARTSENPRAKTIJK Binnenwerk NTvA nr. 005 PMS+CMYK CON QXP 05005 : Pagina IgG EN IgE IN DE ONTWIKKELING VAN ALLERGIE EN ASTMA, EEN STUDIE ONDER JONGE KINDEREN IN DE HUISARTSENPRAKTIJK Auteur Trefwoorden P.E.D. Eysink allergie,

Nadere informatie

Dermatologie. Constitutioneel eczeem en (voedsel)allergie

Dermatologie. Constitutioneel eczeem en (voedsel)allergie Dermatologie Constitutioneel eczeem en (voedsel)allergie Dermatologie Veel ouders van kinderen, en ook volwassenen, denken dat een allergie de oorzaak is van eczeem. Zij komen met de vraag bij de huisarts

Nadere informatie

Diagnostiek van voedselallergie bij kinderen

Diagnostiek van voedselallergie bij kinderen Diagnostiek van voedselallergie bij kinderen Diagnostics of food allergy in children Auteur: P.L.P. Brand Trefwoorden: allergietest, diagnostiek, dubbelblinde placebogecontroleerde voedselprovocatie, huidpriktest,

Nadere informatie

Resultaten van de Aalst Allergy Study

Resultaten van de Aalst Allergy Study // Resultaten van de Aalst Allergy Study Elke Govaere Voorjaarsvergadering VVK, Aalst. Algemene inleiding Sensitisatie in de ste eeuw Allergische klachten in de ste eeuw. De Aalst Allergy Study Doelstellingen

Nadere informatie

De kans op het ontwikkelen van astma bij kinderen met constitutioneel eczeem

De kans op het ontwikkelen van astma bij kinderen met constitutioneel eczeem De kans op het ontwikkelen van astma bij kinderen met constitutioneel eczeem Trefwoorden - allergische mars - eczeem - astma - cohortstudies Samenvatting Door middel van systematisch literatuuronderzoek

Nadere informatie

Benauwdheid bij kinderen jonger dan 6 jaar

Benauwdheid bij kinderen jonger dan 6 jaar KINDERGENEESKUNDE Benauwdheid bij kinderen jonger dan 6 jaar KINDEREN Benauwdheid bij kinderen jonger dan 6 jaar Veel kinderen hebben als baby, peuter of kleuter wel eens last van astmatische klachten,

Nadere informatie

Dubbelblinde voedselprovocaties in een algemeen ziekenhuis

Dubbelblinde voedselprovocaties in een algemeen ziekenhuis Dubbelblinde voedselprovocaties in een algemeen ziekenhuis Nuttig en veilig, maar niet zonder valkuilen Cirsten J. Oole-Groen en Paul L.P. Brand Doel De resultaten beschrijven van dubbelblinde placebogecontroleerde

Nadere informatie

CRD anno 2015. André Knulst, Dept. Dermatology/Allergology

CRD anno 2015. André Knulst, Dept. Dermatology/Allergology CRD anno 2015 André Knulst, Dept. Dermatology/Allergology Voedselallergie: het probleem In NL denkt 25% een voedselovergevoeligheid te hebben (Europrevall) Een bewezen voedselallergie komt voor bij 2-4%

Nadere informatie

Voedselallergie; kliniek en diagnostiek

Voedselallergie; kliniek en diagnostiek Voedselallergie; kliniek en diagnostiek WDH allergie nascholing 5 oktober 2010 Annejet Plaisier, kinderarts Janneke Ruinemans-Koerts, klinisch chemicus Casus Dylano, ruim 2 ½ jaar oud Reden van komst:

Nadere informatie

WETENSCHAPPELIJK INSTITUUT VOLKSGEZONDHEID KWALITEIT VAN MEDISCHE LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN GLOBAAL RAPPORT

WETENSCHAPPELIJK INSTITUUT VOLKSGEZONDHEID KWALITEIT VAN MEDISCHE LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN GLOBAAL RAPPORT WETENSCHAPPELIJK INSTITUUT VOLKSGEZONDHEID KWALITEIT VAN MEDISCHE LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN GLOBAAL RAPPORT EXTERNE KWALITEITSEVALUATIE VOOR ANALYSEN KLINISCHE BIOLOGIE

Nadere informatie

Astmatische klachten bij kinderen jonger dan 6 jaar

Astmatische klachten bij kinderen jonger dan 6 jaar Astmatische klachten bij kinderen jonger dan 6 jaar Afdeling kindergeneeskunde Veel kinderen hebben als baby, peuter of kleuter wel eens last van astmatische klachten, zoals een piepende ademhaling met

Nadere informatie

Diagnostische waarde van de IgE-screeningstest (Phadiatop Infant) bij kinderen tot 4 jaar

Diagnostische waarde van de IgE-screeningstest (Phadiatop Infant) bij kinderen tot 4 jaar Diagnostische waarde van de IgE-screeningstest (Phadiatop Infant) bij kinderen tot 4 jaar Diagnostic value of the IgE-screeningtest (Phadiatop Infant) for children less than 4 years Auteurs: A. Verlaet,

Nadere informatie

EXPERTISE, DIENSTVERLENING EN KLANTENRELATIES KWALITEIT VAN MEDISCHE LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN

EXPERTISE, DIENSTVERLENING EN KLANTENRELATIES KWALITEIT VAN MEDISCHE LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN scope EXPERTISE, DIENSTVERLENING EN KLANTENRELATIES KWALITEIT VAN MEDISCHE LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN EXTERNE KWALITEITSEVALUATIE VOOR ANALYSEN KLINISCHE BIOLOGIE

Nadere informatie

Rapportage van specifieke IgE-bepalingen: voortaan in concentratie!

Rapportage van specifieke IgE-bepalingen: voortaan in concentratie! Ned Tijdschr Klin Chem Labgeneesk 2008; 33: 2-6 Special Allergie Rapportage van specifieke IgE-bepalingen: voortaan in concentratie! P.P.C.A. MENHEERE Allergie betreft een complex ziektebeeld dat zeer

Nadere informatie

Voedselallergie is een veel voorkomende vorm van overgevoeligheid voor voedsel, waarbij immunoglobuline type E (IgE)-antistoffen een rol spelen. Allergische reacties op voedsel staan steeds meer in de

Nadere informatie

Allergisch aangelegd: (n)iets aan te doen?

Allergisch aangelegd: (n)iets aan te doen? Allergisch aangelegd: (n)iets aan te doen? Mijke Breukels, kinderartsallergologisch expert 7 maart 2017, kindercarrousel Allergieën zijn multisysteemaandoeningen Bovenste luchtwegen Onderste luchtwegen

Nadere informatie

Huisdieren en allergie: blootstellen of niet blootstellen, dat is de vraag

Huisdieren en allergie: blootstellen of niet blootstellen, dat is de vraag a l l e r g i e Huisdieren en allergie: blootstellen of niet blootstellen, dat is de vraag Auteurs Trefwoorden M.R. de Jong en M.O. Hoekstra allergie, astma, hond, huisdieren, kat, kinderen Samenvatting

Nadere informatie

Benauwdheid en piepen bij kinderen jonger dan 6 jaar

Benauwdheid en piepen bij kinderen jonger dan 6 jaar Benauwdheid en piepen bij kinderen jonger dan 6 jaar Afdeling kindergeneeskunde Veel kinderen hebben als baby, peuter of kleuter wel eens last van klachten als een piepende ademhaling met benauwdheid,

Nadere informatie

Karen J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon

Karen J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon Zelfwaardering en Angst bij Kinderen: Zijn Globale en Contingente Zelfwaardering Aanvullende Voorspellers van Angst bovenop Extraversie, Neuroticisme en Gedragsinhibitie? Self-Esteem and Fear or Anxiety

Nadere informatie

Een nieuw kader voor de beoordeling van IgE-sensibilisatietesten

Een nieuw kader voor de beoordeling van IgE-sensibilisatietesten 5 Een nieuw kader voor de beoordeling van IgE-sensibilisatietesten A new framework for the interpretation of IgE sensitisation tests M.A. Blankestijn 1, dr. E.F. Knol 2 Dit artikel is een samenvatting

Nadere informatie

Allergische Rhinitis; Een preventieve behandelkans die we niet mogen laten liggen!!

Allergische Rhinitis; Een preventieve behandelkans die we niet mogen laten liggen!! Allergische Rhinitis; Een preventieve behandelkans die we niet mogen laten liggen!! 1 2 4 The Sneeze Wat is een inhalatieallergie Een inhalatieallergie is een reactie van het menselijk afweersysteem (het

Nadere informatie

Vergelijking van twee systemen voor de bepaling van specifiek IgE in relatie tot klinische bevindingen

Vergelijking van twee systemen voor de bepaling van specifiek IgE in relatie tot klinische bevindingen Ned Tijdschr Klin Chem 1995; 20: 188-192 Artikelen Vergelijking van twee systemen voor de bepaling van specifiek IgE in relatie tot klinische bevindingen P. van 't SANT, E.A.M. VERBRUGGEN en A.W. PENNINGS

Nadere informatie

Klinische dagbehandeling allergologie

Klinische dagbehandeling allergologie Klinische dagbehandeling allergologie Afdeling Kindergeneeskunde Locatie Purmerend/Volendam Inleiding Deze folder geeft informatie over de klinische dagbehandeling allergie in het Waterlandziekenhuis.

Nadere informatie

Koemelkallergie bij zuigelingen: nieuwe inzichten

Koemelkallergie bij zuigelingen: nieuwe inzichten Stand van zaken Koemelkallergie bij zuigelingen: nieuwe inzichten Paul L.P. Brand en Hanneke Rijk-van Gent Verschijnselen van koemelkallergie zijn aspecifiek, zodat vermeende koemelkallergie veel vaker

Nadere informatie

Onderzoek naar koemelkallergie

Onderzoek naar koemelkallergie Onderzoek naar koemelkallergie Uw kind heeft verschijnselen die wijzen op een allergie voor koemelk. In deze folder wordt uitgelegd wat een allergie voor koemelk bij jonge kinderen inhoudt. Ook krijgt

Nadere informatie

HAL Bulletin

HAL Bulletin Onderwerpen: 1. Wijziging rapportage HbA1c 2. Invullen aanvraagformulier 3. Urinediagnostiek in de huisartsenpraktijk 4. Nieuw aanvraagformulier HAL 5. Bof en Borrelia 6. Wijzigingen in het allergieonderzoek

Nadere informatie

Gevaarlijk duo bedreigt varkenshouders

Gevaarlijk duo bedreigt varkenshouders Gevaarlijk duo bedreigt varkenshouders De blootstelling aan zowel chemische en biologische stoffen als allergenen is in de werkomgeving vaak vele malen hoger dan in het algemene milieu. Hierdoor biedt

Nadere informatie

13447_BW_Casusboek Allergie.indd 9 27-09-12 15:28

13447_BW_Casusboek Allergie.indd 9 27-09-12 15:28 Deel 1: Casuïstiek 13447_BW_Casusboek Allergie.indd 9 27-09-12 15:28 13447_BW_Casusboek Allergie.indd 10 27-09-12 15:28 n Casus 1 Kunnen we allergie voorkomen? De ouders van Stijn, een atopisch 3-jarig

Nadere informatie

Samenvatting van de standaard Constitutioneel eczeem (eerste herziening) van het Nederlands Huisartsen Genootschap

Samenvatting van de standaard Constitutioneel eczeem (eerste herziening) van het Nederlands Huisartsen Genootschap voor de praktijk Samenvatting van de standaard Constitutioneel eczeem (eerste herziening) van het Nederlands Huisartsen Genootschap F.S.Boukes, Tj.Wiersma, J.P.Cleveringa, P.C.Dirven-Meijer en A.N.Goudswaard

Nadere informatie

De Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim

De Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim De Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim The Relationship between Work Pressure, Mobbing at Work, Health Complaints and Absenteeism Agnes van der Schuur Eerste begeleider:

Nadere informatie

Sekseverschillen in Huilfrequentie en Psychosociale Problemen. bij Schoolgaande Kinderen van 6 tot 10 jaar

Sekseverschillen in Huilfrequentie en Psychosociale Problemen. bij Schoolgaande Kinderen van 6 tot 10 jaar Sekseverschillen in Huilfrequentie en Psychosociale Problemen bij Schoolgaande Kinderen van 6 tot 10 jaar Gender Differences in Crying Frequency and Psychosocial Problems in Schoolgoing Children aged 6

Nadere informatie

Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen

Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen 1. Toelichting op dit onderwijsmateriaal Deze verdiepingsmodule is gebaseerd op de NHG-Standaard M47 van oktober 2010. Voedselallergie wordt veel vaker vermoed dan dat het feitelijk voorkomt. Daarnaast

Nadere informatie

Samen in de lucht. Het kind met de piepende ademhaling. Guido Bothof, kinderarts i.o.

Samen in de lucht. Het kind met de piepende ademhaling. Guido Bothof, kinderarts i.o. Samen in de lucht Het kind met de piepende ademhaling Guido Bothof, kinderarts i.o. Wat is een piepende ademhaling? - Ouders gebruiken piepen o.a. om moeite met ademhaling en hoorbare ademhaling aan te

Nadere informatie

De rol van zuivel bij overgewicht, allergie en lactosegevoeligheid

De rol van zuivel bij overgewicht, allergie en lactosegevoeligheid De rol van zuivel bij overgewicht, allergie en lactosegevoeligheid Jan Steijns, FrieslandCampina Innovation 8 maart, 2018 1 Lactose (over)gevoeligheid Lactose: bron van suiker in moedermelk Gertjan Schaafsma,

Nadere informatie

DEFINITIEF GLOBAAL RAPPORT Allergie ENQUETE 2013/1

DEFINITIEF GLOBAAL RAPPORT Allergie ENQUETE 2013/1 scope EXPERTISE, DIENSTVERLENING EN KLANTENRELATIES KWALITEIT VAN MEDISCHE LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN EXTERNE KWALITEITSEVALUATIE VOOR ANALYSEN KLINISCHE BIOLOGIE

Nadere informatie

Protocol/werkwijze huidpriktesten (SPT)

Protocol/werkwijze huidpriktesten (SPT) Protocol/werkwijze huidpriktesten (SPT) Annette Blauw Verpleegkundig specialist kinderallergologie Polikliniek kindergeneeskunde 119 Noordwest ziekenhuisgroep locatie Alkmaar Januari 2017 Doel: Het aantonen

Nadere informatie

ALLERGIEDIAGNOSTIEK IN HET LABORATORIUM. S.O. Stapel

ALLERGIEDIAGNOSTIEK IN HET LABORATORIUM. S.O. Stapel ALLERGIEDIAGNOSTIEK IN HET LABORATORIUM S.O. Stapel Er bestaat een algemene neiging om elke overgevoeligheidsreactie te bestempelen als "allergie". Het ontstaan van de tot deze conclusie leidende klachten

Nadere informatie

Allergie kind: Koemelkeiwittest aanvullende informatie (Kinderafdeling)

Allergie kind: Koemelkeiwittest aanvullende informatie (Kinderafdeling) Allergie kind: Koemelkeiwittest aanvullende informatie (Kinderafdeling) Algemeen Wat is een allergie? Verschijnselen van voedselallergie RAST-test Eliminatie-provocatieproef Aantonen van koemelkeiwitallergie

Nadere informatie

Extreem verhoogde IgE-concentraties bij kinderen, wat draagt het bij aan het diagnosticeren van allergische ziekten?

Extreem verhoogde IgE-concentraties bij kinderen, wat draagt het bij aan het diagnosticeren van allergische ziekten? Extreem verhoogde IgE-concentraties bij kinderen, wat draagt het bij aan het diagnosticeren van allergische ziekten? Extremely elevated IgE-concentrations in childhood, what does it contribute to the diagnosis

Nadere informatie

Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and

Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa Physical factors as predictors of psychological and physical recovery of anorexia nervosa Liesbeth Libbers

Nadere informatie

The relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope

The relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope The relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope Een onderzoek naar de relatie tussen sociale steun en depressieve-

Nadere informatie

Flash: chemotherapie en allergie

Flash: chemotherapie en allergie Flash: chemotherapie en allergie Karen Geboes UZ Gent 4 december 2015 Opbouw Herkennen/graderen Bij welke producten/wanneer Behandeling Preventie? 2 Herkennen/graderen 3 4 5 6 Allergy 2013 7 Bij welke

Nadere informatie

EXPERTISE, DIENSTVERLENING EN KLANTENRELATIES KWALITEIT VAN MEDISCHE LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN

EXPERTISE, DIENSTVERLENING EN KLANTENRELATIES KWALITEIT VAN MEDISCHE LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN scope EXPERTISE, DIENSTVERLENING EN KLANTENRELATIES KWALITEIT VAN MEDISCHE LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN EXTERNE KWALITEITSEVALUATIE VOOR ANALYSEN KLINISCHE BIOLOGIE

Nadere informatie

Allergologisch onderzoek bij constitutioneel eczeem

Allergologisch onderzoek bij constitutioneel eczeem Stand van zaken Allergologisch onderzoek bij constitutioneel eczeem Vaak niet nodig Judith L. Thijs, Roger A.M.J. Damoiseaux, Peter Lucassen, Suzanne G.M.A. Pasmans, Marjolein S. de Bruin-Weller en Carla

Nadere informatie

EXPERTISE, DIENSTVERLENING EN KLANTENRELATIES KWALITEIT VAN MEDISCHE LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN

EXPERTISE, DIENSTVERLENING EN KLANTENRELATIES KWALITEIT VAN MEDISCHE LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN scope EXPERTISE, DIENSTVERLENING EN KLANTENRELATIES KWALITEIT VAN MEDISCHE LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN EXTERNE KWALITEITSEVALUATIE VOOR ANALYSEN KLINISCHE BIOLOGIE

Nadere informatie

EXPERTISE, DIENSTVERLENING EN KLANTENRELATIES KWALITEIT VAN MEDISCHE LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN

EXPERTISE, DIENSTVERLENING EN KLANTENRELATIES KWALITEIT VAN MEDISCHE LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN scope EXPERTISE, DIENSTVERLENING EN KLANTENRELATIES KWALITEIT VAN MEDISCHE LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN EXTERNE KWALITEITSEVALUATIE VOOR ANALYSEN KLINISCHE BIOLOGIE

Nadere informatie

A.M.H. de Ruijter, Y. Meijer, E.C. Carbasius Weber, J.N.N. van Harten, a.c. Knulst, H. de Groot en M.O. Hoekstra.

A.M.H. de Ruijter, Y. Meijer, E.C. Carbasius Weber, J.N.N. van Harten, a.c. Knulst, H. de Groot en M.O. Hoekstra. Allergisch voor alles? Auteurs Tr e f w o o r d e n A.M.H. de Ruijter, Y. Meijer, E.C. Carbasius Weber, J.N.N. van Harten, a.c. Knulst, H. de Groot en M.O. Hoekstra. provocatietest, voedselallergie, voedselprovocatie

Nadere informatie

Allergie. Voedingsallergie en atopie bij hond en kat. Afweer. Afweer 28-5-2014. Eiwitten (15-40 kda) Glycoproteïne (10-70 kda)

Allergie. Voedingsallergie en atopie bij hond en kat. Afweer. Afweer 28-5-2014. Eiwitten (15-40 kda) Glycoproteïne (10-70 kda) Allergie Voedingsallergie en atopie bij hond en kat Drs. Stijn Peters info@dzeh.nl Tel. 040-3040054 Allergie Overdreven reactie op een stof/indringer Allergeen Sensitisatie Antigeen Allergeen Stoffen die

Nadere informatie

Laboratoria Nieuwsbrief December 2015 Klinisch Chemisch en Hematologisch Laboratorium Medisch Microbiologisch Laboratorium

Laboratoria Nieuwsbrief December 2015 Klinisch Chemisch en Hematologisch Laboratorium Medisch Microbiologisch Laboratorium Laboratoria Nieuwsbrief December 2015 Klinisch Chemisch en Hematologisch Laboratorium Medisch Microbiologisch Laboratorium In dit nummer: - Laboratorium aanvraagformulier huisartsen - Mededeling referentiewaarden

Nadere informatie

Invloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur

Invloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur Invloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur M. Zander MSc. Eerste begeleider: Tweede begeleider: dr. W. Waterink drs. J. Eshuis Oktober 2014 Faculteit Psychologie en Onderwijswetenschappen

Nadere informatie

Voedselprovocatietest. Informatie voor ouders

Voedselprovocatietest. Informatie voor ouders Voedselprovocatietest Informatie voor ouders 2 Er is verdenking van een voedselallergie, daarbij is door uw kinderarts over een voedselprovocatietest gesproken. Deze folder is bedoeld om uitleg te geven

Nadere informatie

DEFINITIEF GLOBAAL RAPPORT Allergie ENQUETE 2019/2

DEFINITIEF GLOBAAL RAPPORT Allergie ENQUETE 2019/2 EXPERTISE, DIENSTVERLENING EN KLANTENRELATIES KWALITEIT VAN LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN EXTERNE KWALITEITSEVALUATIE VOOR ANALYSES KLINISCHE BIOLOGIE DEFINITIEF GLOBAAL

Nadere informatie

Dubbelblinde voedselprovocaties bij kinderen

Dubbelblinde voedselprovocaties bij kinderen Ned Tijdschr Klin Chem Labgeneesk 2008; 33: 16-20 Dubbelblinde voedselprovocaties bij kinderen B.J. Vlieg-Boerstra 1 en S. van der HEIDE 2 De dubbelblinde placebogecontroleerde voedselprovocatietest (DBPGVP)

Nadere informatie

Specifiek-IgE-bepaling bij voedselallergie

Specifiek-IgE-bepaling bij voedselallergie Labquiz Specifiek-IgE-bepaling bij voedselallergie Jacquelien J.G. Hillebrand, W.M.A.J. (Jeroen) Miesen en A.H.L. (Leontine) Mulder Bij een vermoeden op een voedselallergie wordt soms een bepaling van

Nadere informatie

Verschil in Perceptie over Opvoeding tussen Ouders en Adolescenten en Alcoholgebruik van Adolescenten

Verschil in Perceptie over Opvoeding tussen Ouders en Adolescenten en Alcoholgebruik van Adolescenten Verschil in Perceptie over Opvoeding tussen Ouders en Adolescenten en Alcoholgebruik van Adolescenten Difference in Perception about Parenting between Parents and Adolescents and Alcohol Use of Adolescents

Nadere informatie

De Relatie Tussen Persoonskenmerken en Ervaren Lijden bij. Verslaafde Patiënten met PTSS

De Relatie Tussen Persoonskenmerken en Ervaren Lijden bij. Verslaafde Patiënten met PTSS Persoonskenmerken en ervaren lijden bij verslaving en PTSS 1 De Relatie Tussen Persoonskenmerken en Ervaren Lijden bij Verslaafde Patiënten met PTSS The Relationship between Personality Traits and Suffering

Nadere informatie

Hoofdpijn bij kinderen. THEMA dagen 2010 Drs. M.C.G. Beeren. Kinderarts H.C. Stael. Semi-arts St. Anna ziekenhuis, Geldrop

Hoofdpijn bij kinderen. THEMA dagen 2010 Drs. M.C.G. Beeren. Kinderarts H.C. Stael. Semi-arts St. Anna ziekenhuis, Geldrop Hoofdpijn bij kinderen THEMA dagen 2010 Drs. M.C.G. Beeren. Kinderarts H.C. Stael. Semi-arts St. Anna ziekenhuis, Geldrop Inhoudsopgave Epidemiologie Kinderen met hoofdpijn Multidisciplinair carrousel

Nadere informatie

De Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag. The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior

De Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag. The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior De Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior Martin. W. van Duijn Student: 838797266 Eerste begeleider:

Nadere informatie

Lessen uit de EuroPrevall studie. Aline Sprikkelman, kinderarts-pulmonoloog Yvonne Duijvestijn, kinderarts-allergologisch expert

Lessen uit de EuroPrevall studie. Aline Sprikkelman, kinderarts-pulmonoloog Yvonne Duijvestijn, kinderarts-allergologisch expert Lessen uit de EuroPrevall studie Aline Sprikkelman, kinderarts-pulmonoloog Yvonne Duijvestijn, kinderarts-allergologisch expert Aanleiding EuroPrevall studie Discrepantie prevalentie voedselallergie zelf

Nadere informatie

Voedselprovocatietest. Informatie voor ouders

Voedselprovocatietest. Informatie voor ouders Voedselprovocatietest Informatie voor ouders Er is verdenking van een voedselallergie, daarbij is door uw kinderarts over een voedselprovocatietest gesproken. Deze folder is bedoeld om uitleg te geven

Nadere informatie

Collectieve spreekuren

Collectieve spreekuren Neus voor allergie Hanneke Oude Elberink Zorgvisie Waarom? Integrale benadering Zelfredzaamheid en zelfmanagement bevorderen Chronische aandoening Manifestaties wisselend gedurende leven Multi-orgaan waar

Nadere informatie

Diagnostiek van koemelkallergie bij kinderen in Nederland

Diagnostiek van koemelkallergie bij kinderen in Nederland Diagnostiek van koemelkallergie bij kinderen in Nederland (B. Vlieg e.a.) Onderwerpen Wat is nieuw DBPGVP (dubbel-blinde-placebo-gecontroleerde-voedsel-provocatie) Er nog nog een richtlijn! Voedselovergevoeligheid

Nadere informatie

Running head: BREAKFAST, CONSCIENTIOUSNESS AND MENTAL HEALTH 1. The Role of Breakfast Diversity and Conscientiousness in Depression and Anxiety

Running head: BREAKFAST, CONSCIENTIOUSNESS AND MENTAL HEALTH 1. The Role of Breakfast Diversity and Conscientiousness in Depression and Anxiety Running head: BREAKFAST, CONSCIENTIOUSNESS AND MENTAL HEALTH 1 The Role of Breakfast Diversity and Conscientiousness in Depression and Anxiety De Rol van Gevarieerd Ontbijten en Consciëntieusheid in Angst

Nadere informatie

Hartpatiënten Stoppen met Roken De invloed van eigen effectiviteit, actieplannen en coping plannen op het stoppen met roken

Hartpatiënten Stoppen met Roken De invloed van eigen effectiviteit, actieplannen en coping plannen op het stoppen met roken 1 Hartpatiënten Stoppen met Roken De invloed van eigen effectiviteit, actieplannen en coping plannen op het stoppen met roken Smoking Cessation in Cardiac Patients Esther Kers-Cappon Begeleiding door:

Nadere informatie

Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen

Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen Positive, Negative and Depressive Subclinical Psychotic

Nadere informatie

Huisartseneditie. nederlands tijdschrift voor allergie - huisartseneditie vol. 3 nr

Huisartseneditie. nederlands tijdschrift voor allergie - huisartseneditie vol. 3 nr Zijn er praktische richtlijnen voortgekomen uit de studies met betrekking tot preventie van allergische aandoeningen waaronder astma en astma bij kinderen? Antwoord door: dhr. dr. A.P.E. Sachs, huisarts,

Nadere informatie

STIGMATISERING VAN PATIENTEN MET LONGKANKER 1. Stigmatisering van Patiënten met Longkanker: De Rol van Persoonlijke Relevantie voor de Waarnemer

STIGMATISERING VAN PATIENTEN MET LONGKANKER 1. Stigmatisering van Patiënten met Longkanker: De Rol van Persoonlijke Relevantie voor de Waarnemer STIGMATISERING VAN PATIENTEN MET LONGKANKER 1 Stigmatisering van Patiënten met Longkanker: De Rol van Persoonlijke Relevantie voor de Waarnemer Stigmatization of Patients with Lung Cancer: The Role of

Nadere informatie

oorspronkelijke stukken I.C.Hospers, K.de Vries-Vrolijk en P.L.P.Brand Zie ook het artikel op bl

oorspronkelijke stukken I.C.Hospers, K.de Vries-Vrolijk en P.L.P.Brand Zie ook het artikel op bl oorspronkelijke stukken Dubbelblinde placebogecontroleerde koemelkprovocaties bij kinderen met vermeende koemelkallergie, in een algemeen ziekenhuis: diagnose verworpen bij twee derde van de kinderen I.C.Hospers,

Nadere informatie

Koemelkallergie. Test met voedselprovocatie. Allergie of intolerantie? Voedselprovocatie. Provocatie en eliminatie

Koemelkallergie. Test met voedselprovocatie. Allergie of intolerantie? Voedselprovocatie. Provocatie en eliminatie Koemelkallergie Test met voedselprovocatie Uw kind heeft verschijnselen die kunnen passen bij een allergie voor koemelk. In deze folder leggen we u het een en ander uit over allergie voor koemelk bij jonge

Nadere informatie

Reductie van allergeenblootstelling in de woonomgeving

Reductie van allergeenblootstelling in de woonomgeving Reductie van allergeenblootstelling in de woonomgeving Samenvatting Adviezen betreffende maatregelen om de blootstelling aan allergenen in de woonomgeving te verminderen maken meestal deel uit van het

Nadere informatie

Probiotica als primaire preventie van atopie: een gerandomiseerde, placebogecontroleerde

Probiotica als primaire preventie van atopie: een gerandomiseerde, placebogecontroleerde Journal Scan Probiotica als primaire preventie van atopie: een gerandomiseerde, placebogecontroleerde studie Bron: Kalliomaki M, Salminen S, Arvilommi H, Kero P, Koskinen P, Isolauri E. Probiotics in primary

Nadere informatie

Wat kan het Martini Allergie Centrum voor Kinderen voor u betekenen?? Irene Herpertz kinderdiëtist i.herpertz@mzh.nl

Wat kan het Martini Allergie Centrum voor Kinderen voor u betekenen?? Irene Herpertz kinderdiëtist i.herpertz@mzh.nl Wat kan het Martini Allergie Centrum voor Kinderen voor u betekenen?? Irene Herpertz kinderdiëtist i.herpertz@mzh.nl Inhoud Inleiding Diagnostische fase Casuïstiek Behandelfase Nazorg Het team van het

Nadere informatie

1/23/2013. Index. Index. Nieuwe strategieën om kinderen met KMA sneller te laten herstellen. Orale tolerantie: Concept. Vriend of vijand?

1/23/2013. Index. Index. Nieuwe strategieën om kinderen met KMA sneller te laten herstellen. Orale tolerantie: Concept. Vriend of vijand? //0 Nieuwe strategieën om kinderen met KMA sneller te laten herstellen. Orale tolerantie: Concept Tolerantie wordt gedefinieerd als de actieve non-respons van het immuunsysteem op een antigeen dat via

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra

Nadere informatie

EXPERTISE, DIENSTVERLENING EN KLANTENRELATIES KWALITEIT VAN MEDISCHE LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN

EXPERTISE, DIENSTVERLENING EN KLANTENRELATIES KWALITEIT VAN MEDISCHE LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN scope EXPERTISE, DIENSTVERLENING EN KLANTENRELATIES KWALITEIT VAN MEDISCHE LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN EXTERNE KWALITEITSEVALUATIE VOOR ANALYSEN KLINISCHE BIOLOGIE

Nadere informatie

Patiëntenvoorlichting Huisdierallergie

Patiëntenvoorlichting Huisdierallergie Patiëntenvoorlichting Huisdierallergie Dieren zijn niet weg te denken uit ons bestaan. Ze zijn in het huis aanwezig als huisdier, we komen ze tegen op het werk (denk hierbij aan boerderijdieren, proefdieren

Nadere informatie

Voedselallergie bij kinderen:

Voedselallergie bij kinderen: Voedselallergie bij kinderen: hoe begeleid ik ouders & kind en hoe ga ik om met mispercepties? Vlieg & Melse Diëtisten Praktijk voor Voedselovergevoeligheid Mw. Dr. B.J. Vlieg-Boerstra Mw. D.J. Luiten

Nadere informatie

Verbanden tussen Coping-Strategieën en. Psychologische en Somatische Klachten. binnen de Algemene Bevolking

Verbanden tussen Coping-Strategieën en. Psychologische en Somatische Klachten. binnen de Algemene Bevolking 2015 Verbanden tussen Coping-Strategieën en Psychologische en Somatische Klachten binnen de Algemene Bevolking Master Scriptie Klinische Psychologie Rachel Perez y Menendez Verbanden tussen Coping-Strategieën

Nadere informatie

SCEM t Kinderspreekuur Groningen, 17 april 2018

SCEM t Kinderspreekuur Groningen, 17 april 2018 Voedselallergie: onderwerpen Preventie van voedselallergie Eet maar raak, anders ben je de Sjaak! Dr Aline Sprikkelman kinderarts-allergoloog I. Hoe ontstaat voedselallergie? Komt de pinda via de huid,

Nadere informatie

ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN

ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN INTERLINE LABORATORIUM Concept dd 6 april 2006 ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN Inleiding De werkgroep bestaat uit Dieter Boswijk (huisarts, Dedemsvaart) Sjef vd Leur

Nadere informatie

Therapietrouw bij chronisch zieke kinderen

Therapietrouw bij chronisch zieke kinderen Therapietrouw bij chronisch zieke kinderen Sibyl Geelen/ Paul Brand Wilhelmina Kinderziekenhuis, Utrecht Amalia kinderafdeling Isala klinieken, Zwolle Leerdoelen Na deze workshop Kun je verschillende vormen

Nadere informatie

Allergie. A27/ Allergie bij kinderen

Allergie. A27/ Allergie bij kinderen Allergie Wat is een allergie? Een allergie is een overdreven reactie (overgevoeligheidsreactie) van het afweersysteem op, in het algemeen niet-schadelijke stoffen, zoals: stuifmeel, huidschilfers van huisdieren,

Nadere informatie

Preventie van voedselallergie

Preventie van voedselallergie Voedselallergie: onderwerpen Preventie van voedselallergie I. Hoe ontstaat voedselallergie? Eet maar raak, anders ben je de Sjaak! II. Preventie van voedselallergie Eet maar raak, anders ben je de Sjaak!

Nadere informatie

Allergie- en astmacentrum voor kinderen

Allergie- en astmacentrum voor kinderen Patiënteninformatie Allergie- en astmacentrum voor kinderen Informatie over het allergie- en astmacentrum van Tergooi Allergie- en astmacentrum voor kinderen Informatie over het allergie- en astmacentrum

Nadere informatie

Onderzoek naar koemelkallergie

Onderzoek naar koemelkallergie Onderzoek naar koemelkallergie Uw kind heeft verschijnselen die wijzen op een allergie voor koemelk. In deze folder leest u wat een allergie voor koemelk bij jonge kinderen inhoudt. Ook leggen we in deze

Nadere informatie

impact from intervention strategies A case example from the baking industry

impact from intervention strategies A case example from the baking industry Prospective evaluation of the health impact from intervention strategies A case example from the baking industry Samenwerking Nick Warren, Health and Safety Laboratory Dick Heederik, IRAS, Utrecht University

Nadere informatie

Differences in stress and stress reactivity between highly educated stay-at-home and working. mothers with spouse and young children

Differences in stress and stress reactivity between highly educated stay-at-home and working. mothers with spouse and young children 1 Differences in stress and stress reactivity between highly educated stay-at-home and working mothers with spouse and young children Verschil in stress en stressreactiviteit tussen hoogopgeleide thuisblijf-

Nadere informatie

VOEDSELPROVOCATIETESTEN BIJ KINDEREN

VOEDSELPROVOCATIETESTEN BIJ KINDEREN VOEDSELPROVOCATIETESTEN BIJ KINDEREN 17091 Inleiding Uw kind heeft verschijnselen die passen bij een allergie voor een voedingsmiddel, bijvoorbeeld het koemelkeiwit, kippe-eiwit of pinda. In deze folder

Nadere informatie

WETENSCHAPPELIJK INSTITUUT VOLKSGEZONDHEID KWALITEIT VAN MEDISCHE LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN GLOBAAL RAPPORT

WETENSCHAPPELIJK INSTITUUT VOLKSGEZONDHEID KWALITEIT VAN MEDISCHE LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN GLOBAAL RAPPORT WETENSCHAPPELIJK INSTITUUT VOLKSGEZONDHEID KWALITEIT VAN MEDISCHE LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN GLOBAAL RAPPORT EXTERNE KWALITEITSEVALUATIE VOOR ANALYSEN KLINISCHE BIOLOGIE

Nadere informatie

De Invloed van Dagelijkse Stress op Burn-Out Klachten, Gemodereerd door Mentale. Veerkracht en Demografische Variabelen

De Invloed van Dagelijkse Stress op Burn-Out Klachten, Gemodereerd door Mentale. Veerkracht en Demografische Variabelen Running head: INVLOED VAN DAGELIJKSE STRESS OP BURN-OUT KLACHTEN De Invloed van Dagelijkse Stress op Burn-Out Klachten, Gemodereerd door Mentale Veerkracht en Demografische Variabelen The Influence of

Nadere informatie

Voedselallergieonderzoek met de DBPGVP

Voedselallergieonderzoek met de DBPGVP Voedselallergieonderzoek met de DBPGVP Afspraak U wordt verwacht voor de 1e testdag op de kinderafdeling Vervolgafspraken U wordt voor de 2e testdag verwacht op de kinderafdeling Voor het bespreken van

Nadere informatie

Kennis en Informatiecentrum voor iedereen die te maken heeft met levensbedreigende allergische reacties! Anno 2002

Kennis en Informatiecentrum voor iedereen die te maken heeft met levensbedreigende allergische reacties! Anno 2002 Stichting ONTSTAAN ALLERGISCHE AANDOENINGEN Over het ontstaan van allergieën is nog niet veel bekend. Er zijn allerlei gedachten hierover en een van de meest gangbare is de hypothese van de hygiënehypothese,

Nadere informatie

Psychometrische Eigenschappen van de Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5) Psychometric Properties of the Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5)

Psychometrische Eigenschappen van de Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5) Psychometric Properties of the Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5) Psychometrische Eigenschappen van de Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5) Psychometric Properties of the Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5) Hester A. Lijphart Eerste begeleider: Dr. E. Simon Tweede

Nadere informatie

INVLOED VAN CHRONISCHE PIJN OP ERVAREN SOCIALE STEUN. De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren

INVLOED VAN CHRONISCHE PIJN OP ERVAREN SOCIALE STEUN. De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren Sociale Steun The Effect of Chronic Pain and the Moderating Effect of Gender on Perceived Social Support Studentnummer:

Nadere informatie