Evaluatie emissiereductiepotentieel voor diverse polluentemissies naar de lucht van de chemische sector, deel II Eindrapport

Transcriptie

1 Algemene verspreiding (Contract ) Evaluatie emissiereductiepotentieel voor diverse polluentemissies naar de lucht van de chemische sector, deel II Eindrapport P. Lodewijks, C. Polders, K. Briffaerts, H. Van Rompaey Studie uitgevoerd in opdracht van Aminal, Afdeling Algemeen Milieubeleid 2004/IMS/R/186 Vito Augustus 2004

2 2

3 VERSPREIDINGSLIJST Briffaerts Katleen (Vito) Knight David (AMINAL) Lodewijks Pieter (Vito) Plaisier Owen (AMINAL) Polders Caroline (Vito) Van Rompaey Hendrik (Vito) De overige leden van de stuurgroep 3

4 4

5 INHOUDSTABEL 1 MANAGEMENTSAMENVATTING... I 2 INLEIDING METHODIEK Sectorafbakening Gegevensinzameling Selectie van de bedrijven met een emissiereductiepotentieel Opstellen van vragenlijsten voor schriftelijke enquêtering en als basis voor bedrijfsbezoeken Respons op de schriftelijke enquêtering en op de bedrijfsbezoeken Opstellen van technische fiches van mogelijke primaire en secundaire maatregelen Bepalen van het emissiereductiepotentieel en het opstellen van kostencurves SOCIO-ECONOMISCHE DOORLICHTING Situering van de sectoren binnen de chemische nijverheid Aantal bedrijven Werkgelegenheid Investeringen Omzet Liquiditeit Solvabiliteit Rentabiliteit BESCHRIJVING VAN DE ACTIVITEITEN EN BIJHORENDE EMISSIES VAN DE BEDRIJVEN BINNEN DE SECTORSTUDIE CHEMIE DEEL II Basis anorganische chemie Productie van titaandioxide (TiO 2 ) Productie van carbon black Productie van fritten Productie van silicaten Productie van katalysatoren Basis organische chemie Productie van polyetheen (PE) Productie van polystyreen (PS) Productie van polypropeen (PP) Productie van polyvinylchloride (PVC) Productie van synthetisch rubber Chemische modificatie van natuurlijke grondstoffen Overige organische chemie Anorganische/organische chemie: Degussa Antwerpen NV Productie van pigmenten Formulatie- en verpakking van fijnchemische grondstoffen Verwerking van kunststoffen Productie van synthetische oliën Totale emissies van de bedrijven binnen de sectorstudie chemie deel II

6 5.4 Evolutie van de totale emissies van NO x, SO 2, stof, geleide VOS, diffuse VOS, totale VOS en NH 3 binnen sectorstudie chemie deel II Leak Detection And Repair (LDAR) Vergelijking met de emissie-inventaris van VMM TECHNISCHE FICHES PRIMAIRE EN SECUNDAIRE REDUCTIEMAATREGELEN NO x Vervanging van conventionele branders door lage NO x -branders en/of aanpassingen aan de branders NO x gaswassing Selectieve niet katalytische reductie (SNCR) Selectieve katalytische reductie (SCR) SO x Droge rookgasontzwaveling Semi droge rookgasontzwaveling Natte rookgasontzwaveling Fijn stof Doekfilter NOx, SOx en fijn stof Brandstof overschakeling Vluchtige organische stoffen Adsorptie zonder regeneratie Adsorptie met regeneratie Thermische naverbranding zonder warmterecuperatie Thermische naverbranding met warmterecuperatie Thermische regeneratieve naverbrander Katalytische naverbranding zonder warmterecuperatie Katalytische naverbranding met warmterecuperatie Katalytische regeneratieve naverbranding SCENARIO S EN KOSTENCURVEN Inleiding BAU-scenario en berekening emissies in Beleidsscenario s NEC NEC Methodologie marginale en totale kostencurven NO x - SO x Implementatie reductiemaatregelen Scenario gelijke gas en zware stookolieprijs - Private discontovoet (10%) Scenario hoge gasprijs - Private discontovoet (10 %) Scenario gelijke gas en zware stookolieprijs - Maatschappelijke discontovoet (5%) Scenario hoge gasprijs - Maatschappelijke discontovoet (5 %) VOS BAU- en beleidsscenario s Stof De emissie van stof in De emissie van stof in

7 7.5 NH Emissie van ammoniak in Emissie van ammoniak in Vergelijking sectorstudie Chemie II met nationale kostencurve IIASA Kostencurve NO x Kostencurve SO x Kostencurve VOS CONCLUSIE Evolutie van de beschouwde subsectoren van de chemische industrie Bespreking per polluent De economische haalbaarheid Verhouding tot het gemiddeld jaarlijks investeringsniveau Effect op de rentabiliteit Verhouding tot de toegevoegde waarde Algemeen besluit Appendix A 7

8 LIJST VAN TABELLEN Tabel 1: Emissie-inventaris sectorstudie chemie deel II... IV Tabel 2: De marginale en totale kosten bij maximale reductie... V Tabel 3: De indicatieve emissieplafonds voor Chemie II op basis van de reductiepercentages t.o.v voor de chemische nijverheid... V Tabel 4: De indicatieve emissieplafonds voor Chemie II op basis van de reductiepercentages t.o.v voor Vlaanderen (excl. transport)... VI Tabel 5: De emissieplafonds (in kton) en emissiereductiedoelstellingen (in %)... 1 Tabel 6: De bedrijven opgenomen in sectorstudie chemie deel II... 3 Tabel 7: De geselecteerde bedrijven met een emissiereductiepotentieel en hun bijdrage tot de totale emissie binnen de sectorstudie chemie deel II... 7 Tabel 8: Bevraging van de bedrijven met relevante emissies (> 0,5 % van de totale emissies binnen de sectorstudie voor minstens één polluent)... 9 Tabel 9: Bevraging van de bedrijven met geen relevante emissies (< 0,5 % van de totale emissies binnen de sectorstudie voor elk van de polluenten) Tabel 10: Indeling van de bedrijven naar de verschillende subsectoren Tabel 11: Kritische grenzen voor de current ratio [Van den Steen, P. et al., 1996] Tabel 12: Kritische grenzen voor de solvabiliteit [Van den Steen, P. et al., 1996] Tabel 13: Productie van titaandioxide (TiO2) in Vlaanderen Tabel 14: Overzicht van de emissies van de productie van titaandioxide (TiO2) in Vlaanderen Tabel 15: Productie van carbon black in Vlaanderen Tabel 16: Overzicht van de emissies van de productie van carbon black in Vlaanderen Tabel 17: Productie van fritten in Vlaanderen Tabel 18: Overzicht van de emissies van de productie van fritten in Vlaanderen Tabel 19: Productie van silicaten in Vlaanderen Tabel 20: Overzicht van de emissies van de productie van silicaten in Vlaanderen Tabel 21: Productie van katalysatoren in Vlaanderen Tabel 22: Emissies van de productie van katalysatoren in Vlaanderen Tabel 23: Productie van de bedrijven met als hoofdactiviteit de productie van polyetheen in Vlaanderen Tabel 24: Emissies van de bedrijven met als hoofdactiviteit de productie van polyetheen in Vlaanderen Tabel 25: Productie van de bedrijven met als hoofdactiviteit de productie van polystyreen in Vlaanderen Tabel 26: Emissies van de bedrijven met als hoofdactiviteit de productie van polystyreen in Vlaanderen Tabel 27: Productie van de bedrijven met als hoofdactiviteit de productie van polypropeen in Vlaanderen Tabel 28: Emissies van de bedrijven met als hoofdactiviteit de productie van polypropeen in Vlaanderen Tabel 29: Productie van de bedrijven met als hoofdactiviteit de primaire productie van synthetisch rubber in Vlaanderen Tabel 30: Emissies van de bedrijven met als hoofdactiviteit de primaire productie van synthetisch rubber in Vlaanderen Tabel 31: Productie van de bedrijven met als activiteit de chemische modificatie van natuurlijke grondstoffen in Vlaanderen

9 Tabel 32: Emissies van de bedrijven met als activiteit de chemische modificatie van natuurlijke grondstoffen in Vlaanderen Tabel 33: Productie van de bedrijven binnen de groep overige organische chemie met relevante emissies Tabel 34: Overzicht van de emissies van de bedrijven binnen de groep overige organische chemie met relevante emissies (> 0,5 % van de totale emissies binnen de sectorstudie voor minstens één van de polluenten) Tabel 35: Overzicht van de productie van de bedrijven binnen de groep overige organische chemie die geen relevante emissies hebben Tabel 36: Overzicht van de emissies van de bedrijven binnen de groep overige organische chemie zonder relevante emissies (< 0,5 % voor de verschillende polluenten) Tabel 37: Overzicht van de productie van Degussa Antwerpen NV Tabel 38: Overzicht van de emissies van Degussa Antwerpen NV Tabel 39: Productie van pigmenten in Vlaanderen Tabel 40: Emissies van de productie van pigmenten in Vlaanderen Tabel 41: Productie van de bedrijven met als activiteit de formulatie- en verpakking van fijnchemische grondstoffen (binnen de bedrijven toegekend aan sectorstudie chemie deel II) Tabel 42: Overzicht van de emissies van de bedrijven met als activiteit de formulatie- en verpakking van fijnchemische grondstoffen (binnen de bedrijven toegekend aan sectorstudie chemie deel II) Tabel 43: Productie van de bedrijven met als hoofdactiviteit de verwerking van kunststoffen in Vlaanderen (binnen de bedrijven toegekend aan sectorstudie chemie deel II) Tabel 44: Emissies van de bedrijven met als hoofdactiviteit de verwerking van kunststoffen in Vlaanderen (binnen de bedrijven toegekend aan sectorstudie chemie deel II) Tabel 45: Productie van synthetische oliën in Vlaanderen (binnen de bedrijven toegekend aan de sectorstudie chemie deel II) Tabel 46: Emissies van de productie van synthetische oliën in Vlaanderen (binnen de bedrijven toegekend aan sectorstudie chemie deel II) Tabel 47: Overzicht van de NO x -emissies van de bedrijven binnen sectorstudie chemie deel II: in 1990 en 2000 en de meest recente emissies Tabel 48: Overzicht van de SO 2 -emissies van de bedrijven binnen sectorstudie chemie deel II: in 1990 en 2000 en de meest recente emissies Tabel 49: Overzicht van de stofemissies van de bedrijven binnen sectorstudie chemie deel II: in 1990 en 2000 en de meest recente emissies Tabel 50: Overzicht van de geleide VOS-emissies van de bedrijven binnen sectorstudie chemie deel II: in 1990 en 2000 en de meest recente emissies Tabel 51: Overzicht van de diffuse VOS-emissies van de bedrijven binnen sectorstudie chemie deel II: in 1990 en 2000 en de meest recente emissies Tabel 52: Emissiefactoren voor vluchtige organische stoffen, nikkel en vanadium bij het stoken van aardgas, stookolie en (extra) zware stookolie (VMM, RAINS) Tabel 53: Emissies van vluchtige organische stoffen, nikkel en vanadium bij het stoken van aardgas, stookolie en (extra) zware stookolie (VMM, RAINS) in Tabel 54: Overzicht van de totale VOS-emissies (zonder brandstofgerelateerde VOS) van de bedrijven binnen sectorstudie chemie deel II: in 1990 en 2000 en de meest recente emissies Tabel 55: Overzicht van de totale NH 3 -emissies van de bedrijven binnen sectorstudie chemie deel II: in 1990 en 2000 en de meest recente emissies

10 Tabel 56: Overzicht Leak Detection And Repair (voor de betrokken afdelingen in deze sectorstudie) Tabel 57: Vergelijking van de vrachten bekomen in deze sectorstudie met de gegevens van de VMM voor het jaar Tabel 58: De indicatieve emissieplafonds voor Chemie II op basis van de reductiepercentages t.o.v voor de chemische nijverheid Tabel 59: De indicatieve emissieplafonds voor Chemie II op basis van de reductiepercentages t.o.v voor Vlaanderen (excl. transport) Tabel 60: Nederlandse indicatieve referentiewaarden voor de kosteneffectiviteit van een milieumaatregel Tabel 61: Jaarlijkse groeipercentages voor chemische producten tussen 2000 en Tabel 62: Overzicht van de technisch mogelijke en reeds geïmplementeerde reductiemaatregelen ter vermindering van NO x en SO x per bedrijf en installatie Tabel 63: Kostencurve voor NO x en effect op SO x -emissies bij een gelijke gas en zware stookolieprijs en bij de private discontovoet van 10% Tabel 64: Kostencurve voor NO x en effect op SO x -emissies bij een hoge gasprijs en bij de private discontovoet van 10% Tabel 65: Kostencurve voor SO x en effect op NO x -emissies bij een hoge gasprijs en bij de private discontovoet van 10% Tabel 66: Kostencurve voor NO x en effect op SO x -emissies bij een gelijke gas en stookolieprijs en bij de maatschappelijke discontovoet van 5% Tabel 67: Kostencurve voor NO x en effect op SO x -emissies bij een hoge gasprijs en bij de maatschappelijke discontovoet van 5% Tabel 68: Kostencurve voor SO x en effect op NO x -emissies bij een hoge gasprijs en bij de maatschappelijke discontovoet van 5% Tabel 69: Data van de kostencurven voor VOS-emissies op basis van de maatschappelijke en de private discontovoet en met een economische groei Tabel 70: Overzicht van de stofemissies in 2000 en de voorspellingen voor Tabel 71: Overzicht van de ammoniakemissies in 2000 en de voorspellingen voor Tabel 72: NOx-emissie voor België in 2010 volgens RAINS Tabel 73: NO x -emissie voor chemische nijverheid in België in 2010 volgens RAINS Tabel 74: NO x -emissie voor chemische nijverheid in Vlaanderen in 2010 volgens sectorstudies Tabel 75: SO 2 -emissie voor België in 2010 volgens RAINS Tabel 76: SO 2 -emissie voor chemische nijverheid in België in 2010 volgens RAINS Tabel 77: SO 2 -emissie voor chemische nijverheid in Vlaanderen in 2010 volgens sectorstudies Tabel 78: VOS-emissies RAINS 1990 voor België Tabel 79: Overzicht VOS-emissies 1990 van de drie sectorstudies van de Chemie Tabel 80: VOS-emissies RAINS 2010 voor België onder het CLE en het MFR-scenario Tabel 81: VOS-emissies Chemie II 2010 onder het BAU en het MFR-scenario Tabel 82: Emissie-inventaris sectorstudie chemie deel II Tabel 83: Overzicht van de marginale en totale kosten voor zwaveldioxide bij maximale reductie Tabel 84: Overzicht van de marginale en totale kosten voor zwaveldioxide bij het behalen van de indicatieve emissieplafonds Tabel 85: Overzicht van de marginale en totale kosten voor stikstofoxiden bij maximale reductie

11 Tabel 86: Overzicht van de marginale en totale kosten voor stikstofoxiden bij het behalen van de indicatieve emissieplafonds Tabel 87: Overzicht van de marginale en totale kosten voor vluchtige organische stoffen bij maximale reductie Tabel 88: Overzicht van de marginale en totale kosten voor vluchtige organische stoffen bij het behalen van de indicatieve emissieplafonds Tabel 89 Afweging jaarlijkse kost milieumaatregelen NO x op de totale jaarlijkse investeringen Tabel 90: Indicatieve referentiewaarden voor de uitvoerbaarheid van een investering. [Vercaemst, P., 2002] Tabel 91: Afweging jaarlijkse kost milieumaatregelen SOx op de totale jaarlijkse investeringen Tabel 92: Afweging jaarlijkse kost milieumaatregelen VOS op de totale jaarlijkse investeringen Tabel 93: Afweging jaarlijkse kost milieumaatregelen op de totale jaarlijkse investeringen Tabel 94: Effect van milieumaatregelen op de rentabiliteit Tabel 95:Verhouding van de totale jaarlijkse kost van maatregelen t.o.v. de toegevoegde waarde

12 LIJST VAN FIGUREN Figuur 1: Schematische voorstelling van de onderzoeksmethodiek...ii Figuur 2: De indeling van de chemische nijverheid in Vlaanderen en de betrokken sectoren uit de sectorstudie chemie deel II Figuur 3: Verdeling van het aantal bedrijven naar bedrijfsgrootte in Figuur 4: Verdeling van het aantal werknemers naar bedrijfsgrootte in Figuur 5: Verdeling van het aantal werknemers over de verschillende subsectoren in Figuur 6: Evolutie van de investeringen in de periode (TRENDS TOP ) Figuur 7: Evolutie van de omzet in de periode (TRENDS TOP ) Figuur 8: De omzet per subsector in 2000 (TRENDS TOP ) Figuur 9: Top 30 van de chemische bedrijven in de wereld in Figuur 10: Evolutie van de liquiditeit van het eigen vermogen van de betrokken bedrijven in de periode (TRENDS TOP ) Figuur 11: Evolutie van de liquiditeit per subsector in de periode (TRENDS TOP ) Figuur 12: Evolutie van de solvabiliteit van het eigen vermogen van de betrokken bedrijven in de periode (TRENDS TOP ) Figuur 13: Evolutie van de solvabiliteit per subsector in de periode (TRENDS TOP ) Figuur 14: Evolutie van de rentabiliteit van het eigen vermogen van de betrokken bedrijven in de periode (TRENDS TOP ) Figuur 15: Evolutie van de rentabiliteit per subsector in de periode (TRENDS TOP ) Figuur 16: Evolutie van de NO x -emissies tussen 1990 en de huidige situatie Figuur 17: Evolutie van de SO 2 -emissies tussen 1990 en de huidige situatie Figuur 18: Evolutie van de stofemissies tussen 1990 en de huidige situatie Figuur 19: Evolutie van de geleide VOS-emissies tussen 1990 en de huidige situatie Figuur 20: Evolutie van de diffuse VOS-emissies tussen 1990 en de huidige situatie Figuur 21: Evolutie van de totale VOS-emissies tussen 1990 en de huidige situatie Figuur 22: Evolutie van de NH 3 -emissies tussen 1990 en de huidige situatie Figuur 23: Volledige marginale kostencurve voor NO x onder de private discontovoet bij een gasprijs die gelijkgesteld werd aan de zware stookolieprijs Ook de SO x emissies en de door NOx maatregelen gehaalde reducties worden weergegeven Figuur 24: Uitvergroting van de marginale kostencurve voor NO x onder de private discontovoet bij een gasprijs die gelijkgesteld werd aan de zware stookolieprijs Figuur 25: Totale kostencurve voor NO x onder de private discontovoet bij een gasprijs die gelijkgesteld werd aan de zware stookolieprijs Figuur 26: Volledige marginale kostencurve voor NO x onder de private discontovoet bij een gasprijs die 1,1 /GJ duurder is dan de zware stookolieprijs Ook de SO x emissies en de door NOx maatregelen gehaalde reducties worden weergegeven Figuur 27: Uitvergroting van de marginale kostencurve voor NO x onder de private discontovoet bij een gasprijs die 1,1 /GJ duurder is dan de zware stookolieprijs Figuur 28: Totale kostencurve voor NO x onder de private discontovoet bij een gasprijs die 1,1 /GJ duurder is dan de zware stookolieprijs Figuur 29: Uitvergroting van de marginale kostencurve voor SO x onder de private discontovoet bij een gasprijs die 1,1 /GJ duurder is dan de zware stookolieprijs

13 Figuur 30: Volledige marginale kostencurve voor SOx onder de private discontovoet bij een gasprijs die 1,1 /GJ duurder is dan de zware stookolieprijs. Ook de NO x emissies en de door fuel switch gehaalde reducties worden weergegeven Figuur 31 Totale kostencurve voor SO x onder de private discontovoet bij een gasprijs die 1,1 /GJ duurder is dan de zware stookolieprijs Figuur 32: Uitvergroting van de marginale kostencurve voor NO x onder de maatschappelijke discontovoet bij een gasprijs die gelijkgesteld werd aan de zware stookolieprijs Figuur 33: Totale kostencurve voor NO x onder de maatschappelijke discontovoet bij een gasprijs die gelijkgesteld werd aan de zware stookolieprijs Figuur 34: Uitvergroting van de marginale kostencurve voor NO x onder de maatschappelijke discontovoet bij een gasprijs die 1,1 /GJ duurder is dan de zware stookolieprijs Figuur 35: Totale kostencurve voor NO x onder de maatschappelijke discontovoet bij een gasprijs die 1,1 /GJ duurder is dan de zware stookolieprijs Figuur 36: Uitvergroting van de marginale kostencurve voor SO x onder de maatschappelijke discontovoet bij een gasprijs die 1,1 /GJ duurder is dan de zware stookolieprijs Figuur 37: Totale kostencurve voor SO x onder de private discontovoet bij een gasprijs die 1,1 /GJ duurder is dan de zware stookolieprijs Figuur 38: Marginale kostencurve VOS onder de private disontovoet (10 %) Figuur 39: Marginale kostencurve VOS onder de maatschappelijke discontovoet (10 %) Figuur 40: Totale kostencurve VOS onder de private discontovoet (10 %) Figuur 41: Totale kostencurve VOS onder de maatschappelijke discontovoet (10 %) Figuur 42: Zoom marginale kostencurve VOS onder de private discontovoet (10%) Figuur 43: Zoom marginale kostencurve VOS onder de maatschappelijke discontovoet (5%)..366 Figuur 44 Evolutie van de omzet in de chemische nijverheid

14 14

15 Management Samenvatting 1 MANAGEMENTSAMENVATTING De eerste concrete afspraken over grensoverschrijdende luchtverontreiniging op lange afstand werden gemaakt in het Verdrag van Genève 1 (1979). Het Verdrag van Genève heeft inmiddels geleid tot een aantal protocols. Het meest recente protocol, nl. het Protocol van Göteborg 2 (1999), legt nationale emissieplafonds 3 op voor ammoniak (NH 3 ), stikstofoxiden (NO x ), vluchtige organische stoffen (VOS) en zwavelverbindingen, die tegen 2010 moeten worden nageleefd. De Europese Richtlijn 2001/81/EG, de zogenaamde NEC-Richtlijn 4, legt echter nog strengere nationale emissieplafonds op voor deze polluenten. Op de Interministeriële Conferentie Leefmilieu (ICL) van 16 juni 2000 bereikten de federale en de gewestelijke ministers van leefmilieu een akkoord over de verdeling van de emissieplafonds voor België in vier subplafonds nl. één plafond voor de transportsector en één plafond voor de overige bronnen voor elk van de gewesten. Om het reductiepotentieel, de kosten en de socio-economische effecten van de maatregelen, die kunnen bijdragen tot het behalen van de emissieplafonds, in kaart te brengen voor de diverse industriële sectoren en de overige sectoren in Vlaanderen, werden door de Administratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer (AMINAL) een aantal studies, de zogenaamde sectorstudies, uitbesteed. Op basis van de resultaten van deze studies zullen de maatregelen, rekening houdend met het reductiepotentieel, de kosten en de socioeconomische effecten, tussen de verschillende sectoren worden afgewogen, om uiteindelijk te leiden tot een kostenefficiënte intersectorale verdeelsleutel voor de emissieplafonds voor elk van de beschouwde polluenten. Belangrijk is eveneens de herziening van de nationale emissieplafonds, voorzien in het Protocol van Göteborg en in de Europese Richtlijn 2001/81/EG. Op het moment van de technische voorbereiding van het Protocol van Göteborg en de Europese Richtlijn 2001/81/EG was de concrete situatie in Vlaanderen (de emissies, de maatregelen met hun kosten en rendement, ) onvoldoende gekend. In deze sectorstudie moet het reductiepotentieel van een aantal sectoren van de chemische nijverheid in Vlaanderen worden bepaald en moeten de maatregelen en de technieken, die kunnen bijdragen tot het behalen van de emissieplafonds, worden geïdentificeerd. De betrokken sectoren zijn de anorganische fijnchemie, de anorganische bulkchemie 5, de organische fijnchemie en de primaire kunststof- en rubbernijverheid. De bestudeerde polluenten zijn: Ammoniak (NH 3 ); Dioxines (PCDD/PCDF); Fijn stof (PM 10, PM 2,5 ); Stikstofoxiden (NO x ); Vluchtige organische stoffen (VOS); Zware metalen als nikkel (Ni), vanadium (V) en andere relevante componenten; Zwaveldioxide (SO 2 ). 1 Het Verdrag betreffende grensoverschrijdende luchtverontreiniging over lange afstand, the Convention on long range transboundary air pollution (LRTAP). 2 Het Protocol over grensoverschrijdende luchtverontreiniging ter bestrijding van verzuring, eutrofiëring en ozon in de omgevingslucht, the Protocol to abate acidification, eutrophication and ground-level ozone. 3 De maximale hoeveelheid van een stof, uitgedrukt in kton, die in een kalenderjaar door een land mag worden uitgestoten. 4 De Richtlijn inzake nationale emissieplafonds voor bepaalde luchtverontreinigende stoffen. 5 Met uitzondering van de productie van ammoniak, meststoffen en zuren. I

16 Management Samenvatting In het onderstaande figuur wordt de methodiek van deze sectorstudie schematisch voorgesteld. AFBAKENING VAN SECTOR GEGEVENS- INZAMELING SOCIO- ECONOMISCHE DOORLICHTING BEVRAGING VAN BEDRIJVEN TOEKOMST- PERSPECTIEVEN EMISSIES IN VERLEDEN HUIDIGE EMISSIES + MAATREGELEN SCENARIO S EMISSIES IN TOEKOMST OPTIMALISATIE MAATREGELEN KOSTEN, EFFICIËNTIE, MARGINALE KOSTENCURVEN TOTALE KOSTENCURVEN ECONOMISCHE HAALBAARHEID CONCLUSIES Figuur 1: Schematische voorstelling van de onderzoeksmethodiek De methodiek bestaat uit 6 grote onderdelen nl.: 1) Afbakenen en beschrijven van de subsectoren van de chemische nijverheid (hoofdstuk 3), 2) Inzamelen van gegevens over de betrokken bedrijven o.a. gegevens over de emissies in het verleden, de reeds geïmplementeerde emissiereductiemaatregelen,... (hoofdstuk 5) 3) Opstellen van technische fiches voor emissiereductiemaatregelen en voorstellen van technisch haalbare emissiereductiemaatregelen voor de belangrijkste emissiebronnen (hoofdstuk 6 en hoofdstuk 7), 4) Berekenen van de emissies in 2010 voor een aantal toekomstscenario s (hoofdstuk 7), 5) Afleiden van de marginale en de totale kostencurven voor de verschillende toekomstscenario s (hoofdstuk 7), 6) Bepalen van de socio-economische haalbaarheid van de voorgestelde emissiereductiemaatregelen (hoofdstuk 4 en hoofdstuk 8). Voor de aanvang van de sectorstudies chemie 6 werd er een sectorale indeling van de volledige chemische nijverheid in Vlaanderen gemaakt door Jacobs. Het rapport Indeling 6 De sectorstudie chemie deel I omvat de organische bulkchemie, de anorganische bulkchemie (productie van ammoniak, zuren, meststoffen en chloor-alkali). De sectorstudie chemie deel III omvat de parachemie, met II

17 Management Samenvatting van de chemische sector en overleg met de uitvoerder van de sectorstudie chemie deel I en deel III, nl. Ecolas, vormden de basis voor de afbakening van de subsectoren van de chemische nijverheid. De bedrijven die in de sectorstudie chemie deel II zijn opgenomen zijn: 1. Anc Ets. Stoopen & Meeûs 2. Arch Chemicals NV 3. Arkansas Europe NV 4. Atofina Antwerpen NV 5. Atofina Elastomers NV 6. BASF Antwerpen NV* 7. Bayer Antwerpen NV Rechteroever 8. Bayer Rubber NV 9. Borealis Kallo NV* 10. Borealis Polymers NV 11. BP Chembel NV* 12. Cappelle Gebroeders NV / Capelle Pigments NV 13. Celanese NV 14. CRI Catalyst Company Belgium NV 15. Crompton NV 16. Degussa Antwerpen NV 17. Dow Belgium BVBA 18. Durez Europe NV 19. Eastman Belgium BVBA (het vroegere Lawter International BVBA) 20. Emerson & Cuming Microwave Products NV 21. Emerson & Cuming Specialty Polymers NV 22. EOC Polymers I NV 23. EOC Polymers II NV 24. Timcal Belgium NV (het vroegere Erachem Comilog - Carbon Black Operations NV) 25. European Masterbatch 26. Eval Europe NV 27. ExxonMobil Chemical Belgium BVBA Antwerp Polymers Plant 28. ExxonMobil Chemical Belgium BVBA Meerhout Polymers Plant 29. Fortum Oil NV 30. GE Betz NV 31. Haltermann BVBA 32. Hercules Beringen BVBA 33. Hercules Doel BVBA 34. Ineos NV* 35. J.M. Huber Belgium BVBA 36. Kaneka Belgium NV 37. Kerr-McGee Pigments NV 38. Kronos Europe NV 39. Monsanto Europe NV* 40. Nippon Shokubai Europe NV 41. Noveon Europe BVBA 42. Noveon Europe BVBA uitzondering van de productie van coatings, inkt en lijm. De beide sectorstudies werden uitgevoerd door Ecolas. III

18 Management Samenvatting 43. Oleon NV 44. Oleon NV 45. Pemco Brugge NV 46. Perstorp Oxo Belgium 47. Polyol 48. Proviron Industries NV 49. Proviron Fine Chemicals NV* 50. Radiant Color NV 51. Seppic Belgium NV 52. Silmaco NV Solvay Polyolefins Europe NV en Polypropylene Belgium NV (Solvay NV) 55. Speciality Polymers Antwerp NV 56. TransFurans Chemicals BVBA 57. Surface Specialties UCB 58. Surface Specialties UCB 59. Union Carbide Benelux NV - Afdeling Amerchol 60. Union Carbide Benelux NV- Cellosize Plant 61. Vyncolit NV 62. 3M Belgium NV * Enkel de activiteiten die niet werden behandeld in de sectorstudie chemie deel I. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de emissies van de voornaamste polluenten in 1990, in 2000 en in Tabel 1: Emissie-inventaris sectorstudie chemie deel II SO 2 NO x VOS NH 3 [ton/jaar] [ton/jaar] [ton/jaar] [ton/jaar] De betrokken bedrijven hebben tussen 1990 en 2000 inspanningen geleverd om hun emissies te reduceren, voornamelijk de emissie van zwaveldioxide (- 75 à 76 %), vluchtige organische stoffen (- 57 à 58 %) en ammoniak (- 44 %) werden gereduceerd. De reductie van de emissie van stikstofoxiden is eerder gering (- 7 à 16 %), doch hierbij moet worden opgemerkt dat de productie van de meeste fijn- en bulkchemicaliën, kunststoffen en rubbers het laatste decennium fors is gestegen. De emissie van vluchtige organische stoffen zal ton bedragen in 2010 indien na 2000 geen bijkomende maatregelen worden geïmplementeerd. We weten echter dat dit niet zo is en als de maatregelen die na 2000 zijn genomen in rekening worden gebracht, bedraagt de emissie in 2010 nog ton. Er is dus inmiddels reeds een reductie van ton gerealiseerd. De kostencurven geven het maximale reductiepotentieel weer. Dit is de reductie die wordt bekomen door alle technisch haalbare maatregelen te implementeren, dit ongeacht de soms zeer hoge kostprijs. Onderstaande tabel vat de marginale en de totale kosten bij maximale reductie van zwaveldioxide, stikstofoxiden en vluchtige organische stoffen, bij een rentevoet van 5 % en van 10 %, samen. IV

19 Management Samenvatting Rentevoet 5 % Rentevoet 10 % Reductie tot [ton] Reductie van [ton] Marginale kost [k /ton] Totale kost [k ] Marginale kost [k /ton] Totale kost [k ] Tabel 2: De marginale en totale kosten bij maximale reductie SO 2 NO x VOS Gasprijs > stookolieprijs Gelijke gasen stookolie -prijs Gasprijs > stookolieprijs Intiële emissie ton Initiële emissie ton ca Op basis van de emissies in 1990, de reductiepercentages voor de chemische nijverheid in Vlaanderen (t.o.v. 1990) en de reductiepercentages voor alle sectoren in Vlaanderen (excl. transport) (eveneens t.o.v. 1990) 7 werden een aantal indicatieve emissieplafonds afgeleid. Chemie II Tabel 3: De indicatieve emissieplafonds voor Chemie II op basis van de reductiepercentages t.o.v voor de chemische nijverheid NH 3 NO x VOS SO 2 Emissie 1990 [kton] 0,23 2,37 16,60 4,89 + NEC 1 [%] [kton] - 0,83 2,99 1,57 NEC 1 [%] [kton] - 1,89 6,14 1,30 7 De emissieplafonds (en de daarbij horende reductiepercentages) voor de chemische nijverheid, die na consultatie van de verschillende sectoren in Vlaanderen door AMINAL werden opgesteld, zijn louter indicatief, dit in afwachting van meer gedetailleerde en onderbouwde cijfers voor alle sectoren. Bij het afleiden van de emissieplafonds voor de primaire kunststof- en rubbernijverheid op basis van de reductiepercentages voor de chemische nijverheid veronderstellen we dat alle sectoren van de chemische nijverheid evenredige inspanningen zullen moeten leveren. In veronderstellen we dat alle sectoren van Vlaanderen, met uitzondering van de transportsector, evenredige inspanningen zullen moeten leveren. Bovendien zijn het de absolute cijfers die de reductie uitmaken en niet de procentuele reducties. V

20 Management Samenvatting Chemie II Tabel 4: De indicatieve emissieplafonds voor Chemie II op basis van de reductiepercentages t.o.v voor Vlaanderen (excl. transport) NH 3 NO x VOS SO 2 Emissie 1990 [kton] 0,23 2,37 16,60 4,89 + NEC 2 [%] [kton] ,85 5,65 1,17 NEC 2 [%] [kton] ,40 8,14 1,30 Zwaveldioxide De indicatieve doelstellingen NEC 1, NEC 1 + en NEC 2 voor zwaveldioxide zijn inmiddels al bereikt. De totale kosten om de doelstelling NEC 2 + te behalen bedragen 198 k. De marginale kosten bij deze doelstelling bedragen 0,8 k /ton. Stikstofoxiden De indicatieve doelstellingen NEC 1 + en NEC 2 + voor stikstofoxiden kunnen niet worden bereikt wanneer alle technisch haalbare emissiereductiemaatregelen geïmplementeerd worden. De totale kosten om de doelstelling NEC 1 te behalen variëren tussen 148 en 395 k, afhankelijk van het scenario en de rentevoet. De marginale kosten bij deze doelstelling schommelen tussen 0,6 en 1,4 k /ton reductie. De totale kosten om de doelstelling NEC 2 te behalen variëren zijn groter, nl. tussen en k, eveneens afhankelijk van het scenario en de rentevoet. De marginale kosten bij deze doelstelling schommelen tussen 2,6 en 4,7 k /ton reductie. Vluchtige organische stoffen De indicatieve doelstelling NEC + 1 voor vluchtige organische stoffen kan niet worden bereikt, zelfs niet wanneer alle technisch mogelijke emissiereductiemaatregelen geïmplementeerd worden. De totale kosten om de doelstelling NEC 1 te behalen variëren tussen 1,8 en 9,8 M, afhankelijk van het scenario en de rentevoet. De marginale kosten bij deze doelstelling schommelen tussen 3,1 en 7,5 k /ton. Om de doelstelling NEC 2 te behalen variëren de totale kosten tussen 5,2 en 9,8 M, afhankelijk van het scenario en de rentevoet. De marginale kosten schommelen tussen 5,5 en 7,5 k /ton. Indien we rekening houden met de emissiereductiemaatregelen die na 2000 werden geïmplementeerd, merken we dat de doelstelling NEC + 2 inmiddels is behaald. Economische haalbaarheid De verhouding tussen de totale kosten van de emissiereductiemaatregelen en de gemiddelde jaarlijkse investeringen van de bedrijven in de periode bedraagt 0,4 tot 2,3 %, afhankelijk van de doelstelling en het scenario. De mediaan van de rentabiliteit van de betrokken bedrijven is hoog in vergelijking met de mediaan van de chemische nijverheid. Tussen 1998 en 2002 zakte de mediaan echter jaar op jaar van 17,2 % naar 12,9 %. De totale kosten van de emissiereductiemaatregelen, die moeten worden geïmplementeerd om te voldoen aan de NEC-doelstellingen, zorgen voor een daling van de rentabiliteit met 0,03 VI

21 Management Samenvatting tot 0,6 procentpunten. De verhouding van de totale kosten van de emissiereductiemaatregelen en de toegevoegde waarde die de bedrijven genereren bedraagt 0,04 % tot 0,6 %. Om de kosten te compenseren zou de toegevoegde waarde met een zelfde percentage moeten toenemen. VII

22

23 Inleiding 2 INLEIDING Gelet op het grensoverschrijdende karakter van luchtverontreiniging op lange afstand, komt het beleid grotendeels op internationaal niveau tot stand. De eerste concrete afspraken werden gemaakt in het Verdrag van Genève (1979) met betrekking tot de grensoverschrijdende luchtverontreiniging op lange afstand. Het doel van het verdrag is het geleidelijk doen afnemen van (grensoverschrijdende) luchtverontreiniging. Het verdrag voorziet in regelingen ter bevordering van de uitwisseling van informatie, het stimuleren van onderzoek en controle op het beleid, dat is gericht op de terugdringing van de uitstoot van luchtverontreinigende stoffen. De activiteiten van de organen van dit verdrag hebben geleid tot 5 protocols. Het meest recente protocol, het Protocol van Göteborg (1999), stelt nationale emissieplafonds vast voor ammoniak (NH 3 ), stikstofoxiden (NO x ), vluchtige organische stoffen (VOS) en zwaveldioxide (SO 2 ), die moeten worden gehaald in De emissiereducties voor het bereiken van de doelstellingen werden per lidstaat bepaald door middel van het Rains-model (Regional Air Pollution INformation and Simulation), beheerd door het Oostenrijks onderzoeksinstituut IIASA (International Institute for Applied Systems Analysis) en gebruikt zowel voor UNECE (United Nations Economic Commission for Europe) als de E.U.. Tabel 5 geeft een overzicht van de absolute emissieplafonds (in kton) en de emissiereductiedoelstellingen (in %) te behalen in 2010, zoals deze in Het Protocol van Göteborg; De Richtlijn Nationale Emissieplafonds (NEC-richtlijn 2001/81/EC) van de Europese Commissie; Het voorstel van de Europese Commissie tot ontwerprichtlijn nationale emissieplafonds (NEC); Het Mina-plan 2 voor Vlaanderen zijn vastgelegd. Tabel 5: De emissieplafonds (in kton) en emissiereductiedoelstellingen (in %) Referentiepunt 1990 Protocol van Göteborg (België) Richtlijn Nationale Emissieplafonds (België) Voorstel tot ontwerprichtlijn NEC (België) Mina-plan 2 (Vlaanderen) NO x VOS SO x [kton] [ %] [kton] [ %] [kton] [ %] Om de voorgestelde reducties te realiseren, moet het reductiepotentieel van de verschillende (industriële) sectoren en doelgroepen (huishoudens en verkeer) optimaal toegepast worden. In dit project wordt onderzocht met welke maatregelen bepaalde subsectoren van de chemische industrie in Vlaanderen kunnen bijdragen tot het behalen van de genoemde 1

24 Inleiding doelstellingen. Belangrijk hierin is de herzieningsclausule die voorzien is in het Protocol van Göteborg en de NEC-richtlijn met het oog op meer ambitieuze doelstellingen die in de periode ontwikkeld zullen worden. Ook voor andere polluenten zoals zwevend stof, zware metalen en persistente organische polluenten zijn gelijkaardige internationale overeenkomsten in voorbereiding. IIASA heeft momenteel reeds een eerste interim rapport uitgebracht met betrekking tot de emissie van fijn stof (PM 10, PM 2,5 ) in Europa. Koolstofdioxide (CO 2 ) moet in deze studie slechts geëvalueerd worden wanneer een emissiereductiemaatregel effect heeft op de CO 2 -emissies. Dit kan door de weergave van het energieverbruik van deze maatregelen. De te bestuderen polluenten zijn: Ammoniak (NH 3 ); Dioxines (PCDD/PCDF); Fijn stof (PM 10, PM 2,5 ); Stikstofoxiden (NO x ); Vluchtige organische stoffen (VOS); Zware metalen als nikkel (Ni), vanadium (V) en andere relevante componenten; Zwaveldioxide (SO 2 ). De betrokken sectoren zijn: De organische fijnchemie; De anorganische fijnchemie; de andere anorganische bulkchemie (andere dan de productie van ammoniak, zuren en meststoffen); De productie van kunststoffen in primaire vorm. Geografisch is de studie afgelijnd tot Vlaanderen. De opdracht heeft tot doel de volgende aspecten uit te werken voor de betrokken sectoren: Omschrijving en afbakening van de betrokken sectoren/activiteiten op een gedetailleerder niveau; Overzicht van de beschikbare emissiegegevens; Evaluatie van de emissiereductiemaatregelen: implementatiegraad, technische toepasbaarheid, rendement en kostprijs; Kostenberekening van de emissiereducties; Bepalen van de marginale kostencurve voor emissiereducties; Scenariobenadering en bepaling van het emissiereductiepotentieel. De projectresultaten zullen enerzijds gebruikt worden ter voorbereiding van internationale onderhandelingsronden voor de emissiereducties van diverse polluenten. Anderzijds zullen de resultaten de basis vormen voor sectorale emissiereductieprogramma s in het kader van de internationale verplichtingen terzake. 2

25 Methodiek 3 METHODIEK 3.1 Sectorafbakening In de eerste plaats is een lijst opgesteld met de bedrijven die zijn toegekend aan de sectorstudie chemie deel II. In een aparte studie, voorafgaand aan de sectorstudies chemie, werd de chemische sector reeds opgedeeld in 3 grote deelsectoren, waarvoor 3 aparte sectorstudies zouden uitgevoerd worden. In een bijhorende databank werden alle chemische bedrijven in Vlaanderen op basis van hun (veronderstelde) activiteiten toegewezen aan één van de 3 grote deelsectoren. Bijkomend overleg met de uitvoerders van de 2 andere sectorstudies bleek nodig om te komen tot een definitieve lijst van bedrijven, die binnen deze sectorstudie chemie deel II zullen worden behandeld. Nadien is gebleken dat bepaalde bedrijven niet thuishoren in deze sectorstudie. De oorzaak van dit probleem is dat iedere indeling van de chemische industrie een kunstmatige indeling is, die niet volledig strookt met de realiteit. Daarenboven zijn de activiteiten van de bedrijven niet constant in de tijd. De verschillende bedrijven die uiteindelijk in de sectorstudie chemie deel II zijn opgenomen, worden weergegeven in Tabel 6. Tabel 6: De bedrijven opgenomen in sectorstudie chemie deel II Bedrijf Ligging 1. Anc Ets. Stoopen & Meeûs Hoboken 2. Arch Chemicals NV Zwijndrecht 3. Arkansas Europe NV Sint-Niklaas 4. Atofina Antwerpen NV Antwerpen 5. Atofina Elastomers NV Antwerpen 6. BASF Antwerpen NV* Antwerpen 7. Bayer Antwerpen NV Rechteroever Antwerpen 8. Bayer Rubber NV Zwijndrecht 9. Borealis Kallo NV* Kallo (Kieldrecht) 10. Borealis Polymers NV Beringen 11. BP Chembel NV* Geel 12. Cappelle Gebroeders NV / Capelle Pigments NV Menen 13. Celanese NV Gent 14. CRI Catalyst Company Belgium NV Wondelgem 15. Crompton NV Zwijndrecht 16. Degussa Antwerpen NV Antwerpen 17. Dow Belgium BVBA Tessenderlo 18. Durez Europe NV Genk 19. Eastman Belgium BVBA (het vroegere Lawter International Kallo BVBA) 20. Emerson & Cuming Microwave Products NV Westerlo (Oevel) 21. Emerson & Cuming Specialty Polymers NV Westerlo (Oevel) 22. EOC Polymers I NV Oudenaarde 23. EOC Polymers II NV Evergem 24. Timcal Belgium NV (het vroegere Erachem Comilog - Carbon Willebroek Black Operations NV) 25. European Masterbatch Bornem 26. Eval Europe NV Zwijndrecht 27. ExxonMobil Chemical Belgium BVBA Antwerp Polymers Plant Zwijndrecht 3

26 Methodiek 28. ExxonMobil Chemical Belgium BVBA Meerhout Polymers Meerhout Plant 29. Fortum Oil NV Beringen 30. GE Betz NV Herentals 31. Haltermann BVBA Kallo (Kieldrecht) 32. Hercules Beringen BVBA Beringen 33. Hercules Doel BVBA Beveren (Doel) 34. Ineos NV* Zwijndrecht 35. J.M. Huber Belgium BVBA Oostende 36. Kaneka Belgium NV Westerlo (Oevel) 37. Kerr-McGee Pigments NV Antwerpen 38. Kronos Europe NV Gent 39. Monsanto Europe NV* Antwerpen 40. Nippon Shokubai Europe NV Zwijndrecht 41. Noveon Europe BVBA Westerlo (Oevel) 42. Noveon Europe BVBA Beveren (Kallo) 43. Oleon NV Ertvelde 44. Oleon NV Oelegem 45. Pemco Brugge NV Brugge 46. Perstorp Oxo Belgium Evergem 47. Polyol Zwijndrecht 48. Proviron Industries NV Hemiksem 49. Proviron Fine Chemicals NV* Oostende 50. Radiant Color NV Houthalen 51. Seppic Belgium NV Zwijndrecht 52. Silmaco NV Lanaken 53 Solvay Polyolefins Europe NV en Polypropylene Belgium NV Antwerpen en 54. (Solvay NV) 55. Speciality Polymers Antwerp NV Zwijndrecht 56. TransFurans Chemicals BVBA Geel 57. Surface Specialties UCB Drogenbos 58. Surface Specialties UCB Dendermonde (Schoonaarde) 59. Union Carbide Benelux NV - Afdeling Amerchol Vilvoorde 60. Union Carbide Benelux NV- Cellosize Plant Zwijndrecht 61. Vyncolit NV Gent 62. 3M Belgium NV Zwijndrecht * Enkel de activiteiten die niet werden beschouwd in de sectorstudie chemie deel I. De bedrijven Dynea NV (Gent) en Mepa NV (Oudenaarde), producenten van UF-lijmen of UF-harsen, waren oorspronkelijk opgenomen in de sectorstudie chemie deel II en eveneens in de sectorstudie coatings 8. De activiteiten sluiten sterk aan bij de productie van UF-lijmen voor producenten van spaanplaten. Daarenboven is de productie van lijmen een activiteit binnen de sectorstudie coatings. Daarom werden beide bedrijven uiteindelijk opgenomen in de sectorstudie coatings. De bedrijven Arkansas Europe NV en Kerr-McGee Pigments NV hebben hun activiteiten definitief stopgezet na Het bedrijf Polyol is niet langer een juridische entiteit, maar de activiteiten worden uitgevoerd door Ineos NV. Deze bedrijven worden daarom niet verder 8 Lodewijks, P., Van Rompaey, H., Sleeuwaert, F. (2003), VOS-emissies naar de lucht bij de productie en het industrieel gebruik van coatings, inkt en lijm in Vlaanderen Evaluatie reductiepotentieel en implementatie van de Europese Solventrichtlijn 1999/13/EG, Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (Vito), Rapport 2003/IMS/R/155 4

27 Methodiek behandeld in deze studie. In de mate van het mogelijke worden de emissies van deze bedrijven alsnog opgenomen in de emissie-inventaris van 1990 en Gegevensinzameling Voor elk van de bedrijven in Tabel 6 is gezocht naar informatie met betrekking tot het aantal werknemers, de geschiedenis, de activiteiten, de productiecapaciteit en de productie, de emissies en de geïmplementeerde emissiereductiemaatregelen van het bedrijf. Hierbij werden volgende bronnen geraadpleegd: Emissiejaarverslagen (VMM); Milieueffectenrapporten (AMINAL); [Sleeuwaert et al., 2003]. Voor de bedrijven waarvoor geen informatie werd teruggevonden in deze bronnen, werd bijkomende informatie gezocht via het internet en in bedrijvenlijsten (Bedrijvengids Vlaanderen 2001, Trends Top ). Op basis van de verzamelde informatie van elk van de 62 bedrijven, werd een eerste emissie-inventaris voor 2000 opgesteld. Deze emissie-inventaris werd gebruikt bij de selectie van de bedrijven met een emissiereductiepotentieel binnen de sectorstudie chemie deel II (zie 3.3 Selectie van de bedrijven met een emissiereductiepotentieel, p.6). Vervolgens werden de 62 bedrijven op basis van hun activiteiten ingedeeld in de volgende categorieën: Basis anorganische chemie: - Productie van titaandioxide (TiO 2 ); - Productie van carbon black; - Productie van fritten; - Productie van silicaten; - Productie van katalysatoren. Basis organische chemie: - Productie van de belangrijkste polymeren: Polyetheen (HDPE 9, LDPE 10 ); Polystyreen; Polypropeen; Polyvinylchloride; Primaire productie van synthetische rubbers. - Chemische modificatie van natuurlijke grondstoffen. - Overige organische chemie; Anorganische/organische chemie: - Degussa Antwerpen NV; - Productie van pigmenten. Activiteiten binnen de sectorstudie chemie deel III: - Formulatie- en verpakking van fijnchemische grondstoffen - Verwerking van kunststoffen; - Productie van synthetische oliën; 9 HDPE = High Density Polyethylene, Hoge Dichtheid Polyetheen, Hoge Densiteit Polyetheen. 10 LDPE = Low Density Polyethylene, Lage Dichtheid Polyetheen, Lage Densiteit Polyetheen. 5

28 Methodiek In hoofdstuk 5 Beschrijving van de activiteiten en bijhorende emissies van de bedrijven binnen de sectorstudie chemie deel II, p. 30, worden naast de indeling van de bedrijven in de verschillende categorieën ook gegevens met betrekking tot het aantal werknemers, de activiteiten, de productiecapaciteit en de productie en de emissies van de bedrijven weergegeven. Ook wordt aangegeven welke emissiereductiemaatregelen reeds geïmplementeerd werden door de bedrijven. Op deze manier kan een inzicht worden verkregen in de activiteiten van de bedrijven, die zijn opgenomen in de sectorstudie chemie deel II en in het belang van de verschillende activiteiten voor deze studie. Het is niet de bedoeling om het reductiepotentieel per categorie te bekijken. Het is immers niet altijd mogelijk om de emissies per activiteit te inventariseren. Meerdere bedrijven oefenen verschillende activiteiten uit, die thuishoren onder verschillende categorieën. Eén probleem hierbij zijn de centrale nutsvoorzieningen, waar verschillende productieafdelingen gebruik van maken. De verbrandingsemissies van deze centrale nutsvoorzieningen kunnen niet zomaar verdeeld worden over deze activiteiten. De emissie-inventaris is daarenboven onvolledig. De emissies van de centrale nutsvoorzieningen van de bedrijven, die reeds gedeeltelijk werden behandeld in de sectorstudie chemie deel I werden niet opgenomen in emissie-inventaris van de sectorstudie chemie deel II. 3.3 Selectie van de bedrijven met een emissiereductiepotentieel In de sectorstudie chemie deel II zijn in totaal 62 bedrijven opgenomen, die een brede waaier van activiteiten vertegenwoordigen. Het gaat hier om een zeer heterogene groep van bedrijven. Om een betrouwbare inschatting te kunnen maken van het emissiereductiepotentieel van deze bedrijven, was het nodig om de meeste bedrijven afzonderlijk te bestuderen. Gezien het aantal bedrijven, zou het echter zeer tijdrovend zijn geweest om deze bedrijven allemaal in detail te bestuderen. Bovendien is uit de beschikbare informatie gebleken dat een aantal bedrijven slechts in zeer beperkte mate bijdragen tot de totale emissies binnen de sectorstudie chemie deel II. Daarom werd, in overleg met de opdrachtgever, besloten om een selectie te maken van de bedrijven met een belangrijk emissiereductiepotentieel. Het selectiecriterium dat hiervoor werd gehanteerd, is een bijdrage van minimum 0,5 % tot de totale emissie binnen de sectorstudie chemie deel II voor minstens één van de relevante polluenten (NO x, SO 2, VOS, stof of NH 3 ). Het emissiereductiepotentieel van de geselecteerde bedrijven werd bepaald en hiervoor werd een kostencurve opgesteld. Wat de overige bedrijven betreft, hiervoor werd er een zo goed mogelijke inschatting van de emissies in 1990 en 2000 gemaakt, ter vervollediging van de emissie-inventaris. Ook wordt een inventaris gemaakt van de reductiemaatregelen die deze bedrijven reeds geïmplementeerd hebben in het verleden. Er werden echter geen inspanningen gedaan om het emissiereductiepotentieel van deze bedrijven te bepalen en om hiervoor een kostencurve op te stellen. De geselecteerde bedrijven en hun bijdrage tot de totale emissie binnen de sectorstudie 6

29 Methodiek chemie deel II zijn weergegeven in Tabel 7. Tabel 7: De geselecteerde bedrijven met een emissiereductiepotentieel en hun bijdrage tot de totale emissie binnen de sectorstudie chemie deel II Bedrijf Bijdrage tot de VOSemissie Bijdrage tot de NO x - emissie Bijdrage tot de SO x - emissie Bijdrage tot de stofemissie Bijdrage tot de NH 3 - emissie [ %] [ %] [ %] [ %] [ %] 1. Atofina Antwerpen NV 2. Atofina Elastomers NV 10,1 14,2 29,1 47, BASF Antwerpen NV 1,2 7,1 0 11, Bayer Rubber NV 28,0 8,5 0 0,8 31,3 5. Borealis Polymers NV 5,1 8,8 0, BP Chembel NV 0, Celanese NV 2,7 4,8 0, CRI Catalyst Company Belgium NV 0 1,2 0 1,7 53,3 9. Degussa Antwerpen NV 0,3 9,4 1,3 0 13,2 10. Dow Belgium BVBA 1,2 0,6 1, Durez Europe NV 0,1 0, Eastman Belgium BVBA 0 0,4 0 5, ExxonMobil Chemical Belgium BVBA - Antwerp Polymers Plant 13,5 1,1 0 4, ExxonMobil Chemical Belgium BVBA - Meerhout Polymers Plant 13,7 0,7 0 3, Haltermann BVBA 0,5 4,3 22, Hercules Doel BVBA 1,6 0, Kaneka Belgium NV 1,0 2, Kerr-McGee Pigments NV 0 1,4 7, Kronos Europe NV 0 3, Monsanto Europe NV 1,7 0, Noveon Europe BVBA (Kallo) , Oleon NV (Ertvelde) 0,9 2,5 0, Oleon NV (Oelegem) 0 2,5 5,0 6, Pemco Brugge NV 0 10, Solvay Polyolefins Europe NV + Polypropylene 27. Belgium NV (Solvay NV) 0,8 2,6 0 2, Speciality Polymers Antwerp NV 3, , Surface Specialties UCB (Drogenbos) 1,4 2,7 0,4 1, Surface Specialties UCB (Schoonaarde) 3,8 2,0 7,9 4, Timcal Belgium NV 0 3,5 2,3 1, Vyncolit NV 1, ,3 2, M Belgium NV 4,4 1, Totaal van de geselecteerde bedrijven 98,1 98,1 98,3 97,3 100 Van de 62 bedrijven hebben slechts 33 bedrijven (waarvan 4 geaggreerd) een bijdrage van minimum 0,5 % tot de totale emissie binnen sectorstudie chemie deel II en dit voor minstens één van de polluenten. 7