Integraal Zuiveringsplan Waterschap Groot Salland

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Integraal Zuiveringsplan Waterschap Groot Salland"

Transcriptie

1 Integraal Zuiveringsplan Waterschap Groot Salland Definitief, 2 december 2014

2

3 Integraal Zuiveringsplan Waterschap Groot Salland Versie openbaar

4

5 Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL Verantwoording Titel Integraal Zuiveringsplan Waterschap Groot Salland, versie openbaar Opdrachtgever Waterschap Groot Salland, Elbert Majoor Projectleider Berend Reitsma Auteur(s) Ronnie Berg, Joost van den Bulk, Miriam Bakker, Ramon van de Bruggen Tweede lezer Berend Reitsma Projectnummer Aantal pagina's 118 (exclusief bijlagen) Datum 2 december 2014 Handtekening Ontbreekt in verband met digitale verwerking Dit definitief is aantoonbaar vrijgegeven Colofon Tauw bv BU Water Handelskade 37 Postbus AC Deventer Telefoon Fax Dit document is eigendom van de opdrachtgever en mag door hem worden gebruikt voor het doel waarvoor het is vervaardigd met inachtneming van de rechten die voortvloeien uit de wetgeving op het gebied van het intellectuele eigendom. De auteursrechten van dit document blijven berusten bij Tauw. Kwaliteit en verbetering van product en proces hebben bij Tauw hoge prioriteit. Tauw hanteert daartoe een managementsysteem dat is gecertificeerd dan wel geaccrediteerd volgens: - NEN-EN-ISO 9001 Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland 5\113

6 Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL Samenvatting Waterschap Groot Salland (WGS) heeft behoefte aan een Integraal Zuiverings Plan (IZP) om de waterketenvisie op rwzi niveau concreet te maken en een heldere verbinding te maken tussen bestuurlijke doelen en de (meerjaren)be-groting. In dit IZP wordt daaraan voor de komende 10 jaar invulling gegeven. WGS heeft 9 rwzi s, waarvan er twee (de rwzi s Heino en Raalte) lozen op gevoelig oppervlaktewater (Nieuwe Wetering en Hondemotswetering). Vijf (de rwzi s Zwolle, Deventer, Olst-Wijhe, Kampen en Genemuiden) lozen er op ruim ontvangend oppervlaktewater (IJssel en Zwarte Water). De overige twee: Dalfsen en Hessenpoort lozen op eigen oppervlaktewater (de Vecht). 1. Lozingseisen stikstof en fosfaat In de waterketenvisie is ingezet op een verschuiving van norm naar waarde denken. Dat betekent dat de effluenteisen niet standaard de eisen van het Waterbesluit volgen, maar dat in sommige gevallen wordt ingezet op maatwerk. Met andere woorden, wat kan het ontvangende oppervlaktewater aan en welke eisen passen daar dan bij. Dit is mogelijk als wordt voldaan aan het gebiedsrendement van 75 % voor de verwijdering van stikstof en fosfaat. Zo krijgen de rwzi s Heino en Raalte die op gevoelig oppervlaktewater lozen vermoedelijk strengere effluenteisen en krijgen de rwzi s Zwolle, Deventer en Kampen die op de IJssel lozen ruimere eisen dan de standaard van het waterbesluit. Deze beleidsrichting is sterk bepalend voor de toekomst van de rwzi s van WGS. In de onderstaande tabel zijn met kleuren de huidige en de toekomstige prestaties van de rwzi s ten aanzien van het halen van de stikstofeis gepresenteerd. De basis voor de toekomst is een prognose voor de ontwikkeling van de aanvoer voor een termijn van 10 jaar (2025). Alleen stikstof is hier weergegeven, omdat hierdoor de capaciteit van de rwzi en daarmee de grootste investeringen bepaald worden. Een strengere fosfaateis is over het algemeen te halen door een beperkte investering in een dosering van chemicaliën als aanvulling op het biologische proces van fosfaatverwijdering. Van de gehanteerde maatwerknormen die in de tabel zijn weergegeven, zijn alleen de normen voor de rwzi Kampen en Deventer vastgesteld. De normen voor de overige rwzi s hebben nog geen definitieve status, maar zijn gebruikt voor de verkenningen voor de komende 10 jaar in het kader van dit IZP. 6\113 Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland

7 1,5 5 3,5 1 1,5 3, Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL Omschrijving Gehanteerde norm (Kalender)- jaargemiddelde N-totaal Voldoen aan N+P eisen in jaar 2015 Voldoen aan N+P eisen in jaar 2025 rwzi Genemuiden rwzi Kampen rwzi Zwolle rwzi Hessenpoort rwzi Dalfsen rwzi Heino rwzi Olst-Wijhe rwzi Raalte rwzi Deventer Lozingsnormen activiteitenbesluit 10,0 1 Maatw erk 11,0 3 Maatw erk 18,0 1 Lozingsnormen activiteitenbesluit 10,0 1 Lozingsnormen activiteitenbesluit 10,0 1 Maatwerk 6,0 (ZHG) 3 Lozingsnormen activiteitenbesluit 15,0 1 Maatwerk 4,0 (ZHG) 5 Maatw erk 12,5 1 De prognose voor de aanvoer in 2025 is gebaseerd op de provinciale groei of krimp van het inwoneraantal en is vervolgens toegepast op de totale aanvoer van afvalwater (inclusief kleine en grote bedrijven) met daarop een gevoeligheidsanalyse op het groeipercentage en het aan- en afhaken van (grote) meetbedrijven. Als een bedrijf zich wil vestigen in onze regio of een bestaand bedrijf de lozing aanzienlijk wil uitbreiden of inperken dan kan het nodig zijn om de desbetreffende rwzi aan te passen. De effecten hiervan zijn verkend door middel van een gevoeligheidsanalyse, maar hiervoor zijn geen investeringen in te plannen voordat dit zich in werkelijkheid aandient. Wat betekent dit voor de individuele rwzi s? Uit de tabel blijkt dat zowel voor nu als voor de toekomst de rwzi s Raalte en Kampen het meest kritisch zijn (oranje/rood). Een uitbreiding van de biologische capaciteit van de rwzi Kampen is voorgesteld, omdat de rwzi in 2014 al volbelast is en in deze gemeente nog groei is voorzien. Daarnaast speelt ook het definitief maken van de tijdelijke chemicaliëndoseerinstallatie voor de P-verwijdering (verplichting omgevingsvergunning). Een uitbreiding betekent dat de rwzi meer capaciteit krijgt en meer afvalwater kan verwerken. Extreme piekbelastingen kunnen ook na uitbreiding nog leiden tot overbelasting. Dit geldt voor iedere rwzi. Voor de rwzi Raalte lijkt een nabehandeling voor stikstof en fosfaat onvermijdelijk om aan de strenge zomerhalfjaargemiddelde (ZHG) eis van 4 mg/l voor N-totaal en 0,25 mg/l voor P te voldoen. Deze eisen zijn gebaseerd op het kunnen halen van de normen voor het oppervlaktewater in de Raalterwetering. Nadere beschouwing van de waterkwaliteit voor wat betreft stikstof en fosfaat in de Raalterwetering toont aan dat een gefaseerde optimalisatie van de rwzi mogelijk is om een voldoende verbetering te geven van de kwaliteit in het KRW Waterlichaam, de Raalterwetering. Een periode van intensieve monitoring van chemie en ecologie (macrofauna en Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland 7\113

8 Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL macrofyten) kan aantonen of de oppervlaktewaterkwaliteit inderdaad voldoende verbetert. Zo nodig kan na evaluatie worden geïnvesteerd in aanvullende zuiveringsmaatregelen. Voorbeelden van maatregelen om de rwzi te verbeteren zijn: het verhogen van de pompcapaciteit voor interne recirculatie (voor stikstof), het optimaliseren van de procesregelingen (waaronder een piekregeling voor het sneller intensiveren van de beluchting bij regen en inclusief het plaatsen van een aantal extra nitraat- en ammoniummeters) en investeren in een chemicaliëndoseerinstallatie met een geavanceerde continue fosfaatmeting en regeling. Daarnaast is het van belang om de ammoniumpieken te verlagen. Dit is mogelijk door extra beluchting te plaatsen in de facultatieve en/of predenitrificatietank (vergroten fractie aeroob slib). Ook de eerder genoemde optimalisatie van de procesautomatisering en de aanvullende metingen zullen hier aan bijdragen. De rwzi Heino kan net aan de strenge stikstofeisen voldoen. Voor fosfaat moet de tijdelijke doseerinstallatie definitief gemaakt worden (en worden voorzien van een meer geavanceerde regeling, mede wegens de omgevingsvergunning). 2. Afweging maatregelen/samenvoegen rwzi s Doel van deze exercitie is om te bepalen hoe maatregelen lokaal op een rwzi zich verhouden tot het opheffen van een rwzi en het afvalwater elders zuiveren of het effluent per persleiding afvoeren naar een andere locatie waar de impact aanzienlijk kleiner is. Er zijn 28 scenario s ontwikkeld met diverse combinaties en centralisaties met als uitgangspunten de geïnventariseerde prognoses, de gevoeligheidsanalyse, de huidige, scherpere N + P lozingseisen (in verband met een mogelijke afwentelingsdiscussie 1 ) en maatwerkeisen. Hierbij zijn twee regio s beschouwd: Zwolle-Kampen en Deventer-Olst/Wijhe-Raalte-Heino. Daarbij zijn twee naburige rwzi s van het waterschap Vallei en Veluwe in de beschouwing meegenomen: de rwzi Terwolde (dichtbij de rwzi Deventer) en de rwzi Hattem (dichtbij de rwzi Zwolle). Voor de rwzi Kampen is verkend of een deel van het afvalwater afvoeren naar Zwolle en daarbij in Zwolle uitbreiden, opweegt ten opzichte van het uitbreiden in Kampen. Hierbij is ook de rwzi Hattem van Vallei en Veluwe in de beschouwing meegenomen. In het geval de rwzi Zwolle moet worden uitgebreid wegens strengere effluenteisen of een tekort aan capaciteit, dan blijkt het gecombineerd behandelen van 25 % van de rwzi Kampen vergelijkbaar te zijn met lokale maatregelen. De rwzi Hattem amoveren (met of zonder de 25 % van de rwzi Kampen) en het afvalwater behandelen op de rwzi Zwolle is over 10 jaar duurder, maar over 30 jaar wel goedkoper dan alles lokaal doen, door de lagere vervangingsinvesteringen over die termijn. In de onderstaande figuren is de situatie met Hattem op Zwolle (inclusief 25 % Kampen) weergegeven. 1 Afwenteling is het effect van een lozing op benedenstroomse wateren. Bovenstroomse lozingen kunnen bijdragen aan het niet halen van oppervlaktewaternormen in benedenstrooms water. In het geval van WGS kunnen bijvoorbeeld lozingen op de Vecht en de IJssel effect hebben op het Zwarte Water en het IJsselmeer. Een dergelijke discussie zal op stroomgebiedsniveau worden gevoerd (de Rijn- Oost waterschappen met Rijkswaterstaat). 8\113 Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland

9 Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL Om schrijving bij scenario Alleen Kampen Alles lokaal Kampen naar Zwolle Alles naar Zwolle Zwolle Kam pe n Hattem Werkzaamheden geen N-tot 18 mg/l uitbreiden N-tot 10 mg/l renoveren Werkzaamheden uitbreiden N-tot 10 mg/l uitbreiden N-tot 10 mg/l renoveren Werkzaamheden uitbreiden N-tot 10 mg/l gedeelte naar Zw olle en N-tot 10 mg/l renoveren Werkzaamheden uitbreiden N-tot 10 mg/l gedeelte naar Zw olle en N-tot 10 mg/l amoveren en naar Zw olle Totale kosten [in miljoenen EUR] Cumulatieve kosten van 10 jaar Investering Vervanging van onderdelen Totaal van meer/minder operationele kosten Totale kosten [in miljoenen EUR] Cumulatieve kosten van 30 jaar 10 Omschrijving bij scenario Alleen Kampen Alles lokaal Kampen naar Zwolle Alles naar Zwolle Werkzaam heden Werkzaamheden Werkzaam heden Werkzaamheden Zwolle geen N-tot 18 mg/l uitbreiden N-tot 10 mg/l uitbreiden N-tot 10 mg/l uitbreiden N-tot 10 mg/l Kam pe n uitbreiden N-tot 10 mg/l uitbreiden N-tot 10 mg/l gedeelte naar Zw olle en N-tot 10 mg/l gedeelte naar Zw olle en N-tot 10 mg/l Hatte m renoveren renoveren renoveren amoveren en naar Zw olle Investering Vervanging van onderdelen Totaal van meer/minder operationele kosten Aangezien de uitbreiding van de rwzi Kampen op korte termijn nodig is en rwzi Hattem niet (pas over 10 jaar) is het advies om op korte termijn alleen de rwzi Kampen lokaal uit te breiden. Hierbij wordt aanbevolen op een termijn van 8-10 jaar nogmaals de zinvolheid van een eventuele combinatie van de rwzi Hattem en de rwzi Zwolle te beschouwen (status 2025). Voor Raalte is bekeken of het transport van het effluent per persleiding naar de IJssel (bij Wijhe of bij Olst) betaalbaar is ten opzichte van (aanvullende) zuiveringsmaatregelen in Raalte. Ook is verkend of centralisatie interessant is door het influent van Raalte, met of zonder Heino, in de dan uit te breiden rwzi Olst-Wijhe te zuiveren met minder strenge (standaard) effluenteisen. Hierbij is niet alleen naar de investeringen gekeken, maar ook naar de verschillen in vervangings investeringen voor 10 en 30 jaar en naar de verschillen ten aanzien van inzet van personeel, het chemicaliënverbruik, slibproductie en energieverbruik. In de onderstaande figuren zijn de resultaten van het hierboven beschreven voorbeeld weergegeven. Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland 9\113

10 Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL Totale kosten [in miljoenen EUR] Cumulatieve kosten van 10 jaar Omschrijving bij scenario Lokaal (maatwerk Raalte) Effluent Raalte naar IJssel Effluent Raalte naar IJssel Raalte naar Olst Werkzaamheden Werkzaamheden Werkzaamheden Werkzaamheden Raalte Zandfilter N-tot 4 mg/l Lozen op de IJssel nabij Wijhe Lozen op de IJssel nabij Olst amoveren en naar Olst-Wijhe Olst-Wijhe geen N-tot 15 mg/l geen N-tot 15 mg/l geen N-tot 15 mg/l Uitbreiden N-tot 10 mg/l Investering Vervanging van onderdelen Totaal van meer/minder operationele kosten Totale kosten [in miljoenen EUR] Cumulatieve kosten van 30 jaar Omschrijving bij scenario Lokaal (maatwerk Raalte) Effluent Raalte naar IJssel Effluent Raalte naar IJssel Raalte naar Olst Werkzaamheden Werkzaamheden Werkzaamheden Werkzaamheden Raalte Zandfilter N-tot 4 mg/l Lozen op de IJssel nabij Wijhe Lozen op de IJssel nabij Olst amoveren en naar Olst-Wijhe Olst-Wijhe geen N-tot 15 mg/l geen N-tot 15 mg/l geen N-tot 15 mg/l Uitbreiden N-tot 10 mg/l Investering Vervanging van onderdelen Totaal van meer/minder operationele kosten De maatregelen om het lozingspunt van de rwzi Raalte te verplaatsen naar de IJssel of een centralisatie van het afvalwater van Raalte op de rwzi Olst-Wijhe blijken zowel over 10 als over 30 jaar kostentechnisch niet haalbaar. Het advies is om lokaal in Raalte maatregelen te nemen. Ook het combineren met de rwzi Terwolde van Vallei en Veluwe met de rwzi Deventer blijkt niet haalbaar. In onderstaande tabel zijn de meest reële scenario s samengevat. Bij de rwzi Raalte is naast de mogelijke optimalisaties van het bestaande proces, uitgegaan van nageschakelde zandfiltratie. Voor die laatste techniek zijn ook andere oplossingen mogelijk, zoals een helofytenfilter (zie kopje kansen voor innovaties). 10\113 Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland

11 Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL Scenario Rwzi Effluenteis Wel of geen uitbreiding nodig? Investeringskosten Waterkwaliteit (N&P) N-totaal EUR 1 Zwolle 18 Huidig 0 5 Deventer 12,5 Huidig 0 9 Kampen 11 + Conventioneel 25 % + chemicaliëndos Dalfsen 10 Huidig 0 12 Genemuiden 10 Huidig 0 13 Hessenpoort 10 Huidig 0 14 Olst-Wijhe 15 Huidig 0 19 Heino 15 Huidig + chemicaliëndos Raalte 4 + N+P Zandfilter (voor RWA) Raalte 4 Optimalisatie (recirc. + chemicaliendos.) Nieuwe stoffen Bovenstaande scenario s zijn getoetst op toekomstbestendigheid door te beschouwen of de uit-komsten veranderen als er eisen voor nieuwe stoffen 2 gelden. Hiervoor zijn de kosten geraamd per rwzi voor een aantal aanvullende zuiveringstechnieken om verschillende groepen nieuwe stoffen te verwijderen: zandfiltratie, actieve kool en UV/ozon. Daarbij is specifiek aandacht besteed aan de rwzi s waarvan bekend is dat de impact op het oppervlaktewater groter is, de rwzi s Heino en Raalte. Beschouwd over een termijn van 30 jaar blijkt dan het effluent van de rwzi Raalte transporteren naar de IJssel bij Wijhe met standaard effluenteisen volgens het activiteitenbesluit interessant. Voorwaarde is wel dat alleen in kleine oppervlaktewateren knelpunten ontstaan als gevolg van eventuele normen en niet generiek beleid van kracht wordt voor alle rwzi s in Nederland. In dat laatste geval blijven lokale maatregelen prevaleren. De gefaseerde aanpak die is voorgesteld voor rwzi Raalte maakt het mogelijk om de ontwikkelingen met betrekking tot nieuwe stoffen te volgen, alvorens een ingrijpend besluit te nemen. Advies is derhalve om dit in een volgend IZP wederom te overwegen. De andere varianten, effluent op de IJssel lozen bij Olst of influent van de rwzi Raalte afvoeren naar de rwzi Olst-Wijhe zijn ook over een periode van 30 jaar nog steeds duurder. 2 De term nieuwe stoffen is hier gebruikt als algemene term voor alle stoffen anders dan de gebruikelijke stoffen waarvoor normen gelden voor rwzi s. Denk hierbij aan metalen, bestrijdingsmiddelen, medicijnresten, hormoonverstorende stoffen, PAKs en andere micro-verontreinigingen. Vaak worden vooral nanodeeltjes en microplastics bedoeld en soms zelfs verspreiding van antibioticaresistentie (bacterien). Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland 11\113

12 Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL Totale kosten [in miljoenen EUR] Cumulatieve kosten van 30 jaar Om schrijving bij scenario Lokaal (maatwerk Raalte) Effluent Raalte naar IJssel Effluent Raalte naar IJssel Raalte naar Olst Werkzaam heden Werkzaamheden Werkzaamheden Werkzaamheden Raalte Zandfilter N-tot 4 mg/l & actief koolfilter Lozen op de IJssel nabij Wijhe Lozen op de IJssel nabij Olst amoveren en naar Olst-Wijhe Olst-Wijhe geen N-tot 15 mg/l geen N-tot 15 mg/l geen N-tot 15 mg/l Uitbreiden N-tot 10 mg/l Investering Vervanging van onderdelen Totaal van meer/minder operationele kosten Vervolgens zijn ook de kosten geraamd van nanofiltratie om koper en zink te verwijderen. Dan is over 30 jaar transport van het afvalwater naar rwzi Olst-Wijhe zelfs (iets) goedkoper. Het toepassen van nanofiltratie lijkt echter geen realistisch scenario. Enerzijds wegens de hoge kosten en het energieverbruik en anderzijds omdat het niet meer is dan scheiden en een factor 4-5 concentreren. Er blijft een grote deelstroom geconcentreerd afvalwater over. Voor de concentraatstroom die ontstaat, is nog geen andere oplossing bekend dan elders lozen of verwijderen door indampen en dan verbranden. Dit laatste kost extreem veel energie en het volume is dermate groot dat transport met tankwagens geen oplossing is. Overigens is nanofiltratie ook geschikt om nanodeeltjes te verwijderen, wat een thema kan zijn voor de verre toekomst. 4. Energie en grondstoffen Ten aanzien van de thema s energie en grondstoffen is gekeken naar de landelijke ontwikkelingen en de ambities van het waterschap. Op energiegebied vinden er nu en de komende jaren diverse maatregelen plaats om de energie-efficiëntie te verhogen (MJA3). Daarnaast is voor de rwzi Zwolle al (voor dit IZP) besloten om een voorbehandeling te realiseren, om het slib te kraken. Hierdoor wordt meer biogas geproduceerd en een kleinere hoeveelheid ontwaterd slib afgevoerd naar de eindverwerker. Dit kan kostentechnisch uit. Daarnaast neemt de capaciteit van de slibgisting toe, waardoor het slib van Kampen ook in Zwolle verwerkt kan worden. Verder zijn er nog diverse andere energiemaatregelen denkbaar, zoals riothermie (zoals in Raalte), zonnecellen en wind energie. Dit zijn maatregelen die sterk afhankelijk zijn van de locale situatie. In het energie-plan 2017 en verder wordt opnieuw de richting bepaald. Met betrekking tot grondstoffen wil WGS samen met de andere waterschappen in Nederland koploper zijn. De volgende grondstoffen zijn anno 2014 in beeld: fosfor, cellulose, alginaat en bioplastics. 12\113 Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland

13 Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL Fosfaat: De locaties waar fosforterugwinning met name in beeld zijn, zijn de centrale slib verwerking met gisting en ontwatering, op de rwzi s Zwolle en/of Deventer. Dit kan plaatsvinden in het centraat of digestaat. In het kader van de scenariostudie slibontwatering en vergisting is reeds besloten om beperkt fosfaat terug te winnen in Zwolle (in combinatie met de voorbehandeling voor de slibgisting). Cellulose: kan worden teruggewonnen bij toepassing van een fijnzeef als voorafscheidingstechniek. Bijvoorbeeld bij een tekort aan zuiveringscapaciteit zijn positieve business cases bekend. Voor Kampen is dit niet van toepassing omdat hier voorbezinking plaatsvindt en daarmee vrijwel alle cellulose in het primair slib beland en wordt afgevoerd naar de slibgisting. Wel is het denkbaar om cellulose terug te winnen uit primair slib. Daar wordt op dit moment ook onderzoek naar gedaan (STOWA / WGS). Dat kan wellicht centraal plaatsvinden, waarbij de primaire slibben worden getransporteerd naar de rwzi's Deventer en/of Zwolle. Dit is geen alternatief voor de capaciteitsuitbreiding van de rwzi Kampen omdat de cellulose immers al wordt verwijderd via de voorbezinktank. Wel kan het extra ruimte geven in de slibgisting in Zwolle of Deventer, omdat er minder slib ontstaat indien cellulosevezels worden afgescheiden en apart afgevoerd. Alginaat: Vooralsnog zijn er geen scenario's in beeld waarbij een (hybride) Neredareactor wordt gerealiseerd. Wegens de beperkte uitbreiding van Kampen, de lay-out van de huidige configuratie en het feit dat geen uitbreiding van de hydraulische capaciteit voorzien is, lijkt toepassen van een Neredareactor niet voor de hand te liggen. Productie van alginaat uit het specifieke korrelslib van een Nereda-installatie is daardoor niet mogelijk. Bioplastics: kunnen worden gewonnen uit zuiveringsslib. Dit wordt op dit moment onderzocht en is nog toekomstmuziek. Het meest waarschijnlijk is toepassing op een rwzi waar centraal slib wordt ingezameld, dus de rwzi's Deventer en/of Zwolle. Het winnen van grondstoffen verkent WGS samen met de andere waterschappen in het samenwerkingsverband, de Energie- en Grondstoffenfabriek (EFGF). In het kader van het IZP worden (nu) geen nieuwe keuzes voorgesteld voor WGS. In de toekomst is een keuze nodig of WGS wil bijdragen aan de ontwikkeling van deze sector door te investeren in de eerste praktijkschaalprojecten (waar nog geen terugverdientijd voor geldt). 5. Richting investeringsprogramma Naast het vaststellen van de toekomstige ontwikkelingen van de 9 rwzi s heeft in het kader van het IZP ook een verkenning plaatsgevonden van de noodzakelijke investeringen in de komende 10 jaar. Zoals hiervoor is genoemd, zijn op basis van de toetsing van de effluenteisen N en P, de prognoses voor de aanvoer en de scenariostudie (grotere) investeringen voor de rwzi Kampen en Raalte voorgesteld. Daarnaast zijn er door het waterschap al diverse investeringen ingepland voor onder andere vervanging van besturingsinstallaties en maatregelen vanuit wet en regelgeving Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland 13\113

14 Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL (zoals de wkk s aan passen aan de nieuwe emissie-eisen die van kracht worden in 2017 en tijdelijke chemicaliëndoseerinstallaties definitief maken vanwege de omgevingsvergunning). Er is een methodiek ontwikkeld om de vervangingsinvesteringen voor de 9 rwzi s vast te stellen. Bij deze methodiek is gekeken naar werkelijke investeringskosten van nieuwbouw van rwzi s van de afgelopen jaren, het percentage daarvan dat geldt voor vervanging van W en E onderdelen. Daarbij zijn de uitkomsten vertaald naar de regionale situatie met relatief lage grondkosten en is de methodiek gekalibreerd aan reeds geraamde en gerealiseerde projecten van het waterschap Groot Salland en waterschap Reest en Wieden. Een belangrijk uitgangspunt hierbij is de gemiddelde technische levensduur. In deze methodiek is deze instelbaar uitgevoerd. Vooralsnog is uitgegaan van 20 jaar voor werktuigbouwkundige componenten, voor besturing 10 jaar. Voor de kosten van renovatie van civiele onderdelen is met toeslagfactoren en kengetallen gewerkt. Deze 20 jaar is een inschatting op basis van ervaring van zowel waterschap Groot Salland als van waterschap Reest en Wieden. Er is hierbij maximaal moeite gedaan om aan te sluiten bij de werkwijze (bij het realiseren van projecten) en de assets van WGS. Desalniettemin hebben ramingen in theorie een onnauwkeurigheid van 30 %, maar kunnen per onderdeel een grotere afwijking hebben (bijvoorbeeld als een roostergoedverwijdering vervangen wordt, wordt dan meteen eenzelfde of een duurder apparaat aangeschaft en/of meteen de luchtbehandeling aangepast, veel of weinig betonschade, etc). De exacte bepaling van de scope heeft hier een grote invloed. Daarnaast is in de praktijk markt-dynamiek oorzaak van variatie in prijzen van projecten. De ramingen moeten voldoende zijn om een meerjarenbegroting op te baseren. Aanbeveling is om de ontwikkelde methode de komende jaren verder te ijken op basis van gerealiseerde projecten. Voor de komende 5 jaar is uitgegaan van de vervangingsinvesteringen die zijn opgenomen in de huidige meerjarenbegroting Hierbij dient te worden opgemerkt dat naar verwachting in het kader van de invoering van assetmanagement een discussie plaats zal vinden over het acceptabele risiconiveau ten aanzien van de doelen van de organisatie. Dit kan consequenties hebben voor het niveau van vervangingsinvesteringen. In de volgende figuur is dit weergegeven (met de huidige werkelijke begrote kosten voor vervangingsinvesteringen tot en met 2019 en vanaf 2020 door het model berekend). 14\113 Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland

15 Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL Vervangingsinvesteringen Waterschap Groot Salland o.b.v. technische levensduur van 20 jaar Investeringskosten (miljoen EUR) Vervangingen o.b.v. meerjarenbegroting Vervangingen o.b.v. technische levensduur overige gemalen rwzi Heino rwzi Hessenpoort rwzi Dalfsen rwzi Genemuiden rwzi Kampen rwzi Olst-Wijhe rwzi Raalte rwzi Zwolle rwzi Deventer Meerdere rwzi's Vanaf 2020 is het rekenmodel leidend. Omdat diverse onderdelen ouder zijn dan de (aangenomen gemiddelde) technische levensduur ontstaat in 2020 een piek aan investeringen. Door de vervangingsinvesteringen te prioriteren afhankelijk van de risico s voor het proces, zijn deze in het IZP over de jaren daarna verspreid. Voor elke rwzi is voor de komende 10 jaar (met een doorkijk voor de periode daarna) in beeld welke investeringen per jaar nodig zijn. Ook over een termijn van 30 jaar zijn de verwachte vervangingsinvesteringen in beeld. Hierbij is rekening gehouden met een prijsindexatie. Voor de 9 rwzi s is ook de onderhoudstoestand en de situatie qua beheer in beeld. Dit is zoveel mogelijk afgestemd met de vervangingsinvesteringen volgens de methode, zodat beheerstechnische knelpunten op de agenda staan om te worden opgelost. Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland 15\113

16 Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL 25 Vervangingsinvesteringen Waterschap Groot Salland o.b.v. technische levensduur van 20 jaar Investeringskosten (miljoen EUR) overige gemalen rwzi Heino rwzi Hessenpoort rwzi Dalfsen rwzi Genemuiden rwzi Kampen rwzi Olst-Wijhe rwzi Raalte rwzi Zwolle rwzi Deventer Meerdere rwzi's Specifiek aandacht verdienen op dit punt de vervanging van besturingsinstallaties en de slibontwateringsmachines. Het advies is om op het moment dat vervanging van een besturingsinstallatie aan de orde is de procesregelingen te optimaliseren inclusief aanvullende continue metingen. Deze optimalisaties dragen bij aan het uitnutten van de assets. Ook zijn de meerkosten beperkt ten opzichte van de initiële investering in zuiveringscapaciteit, is het stand der techniek en geeft het meer inzicht in het functioneren. Mogelijk kunnen op termijn grotere investeringen in extra zuiverings-capaciteit in verband met strengere normen worden voorkomen of uitgesteld. De ontwatering van het zuiveringsslib heeft een grote invloed op de exploitatiekosten van het waterschap. Voor de slibontwateringsmachines geldt dat deze boven gemiddeld goed presteren, wat blijkt uit hoge drogestofgehalten en wat leidt tot relatief lage kosten voor de afzet van het zuiveringsslib. Betaling vindt immers plaats door een vaste prijs per ton totaal product (zuiveringsslib inclusief het water). Qua energieverbruik zijn de machines verouderd en niet alle onderdelen zijn meer leverbaar. Dit laatste maakt het noodzakelijk om op korte termijn een aantal modificaties uit te voeren. Op langere termijn is vervanging van de volledige machines noodzakelijk of van een groot aantal van de onderdelen. Punt van aandacht is dat nieuwe machines niet per definitie beter (of gelijk) functioneren. Het verdient de aanbeveling om op termijn een verkenning uit te voeren waarbij nieuwe machines worden vergeleken met de bestaande (en met een ingrijpende renovatie daarvan). 6. Kansen voor innovaties Voor de rwzi Raalte is na een periode van optimalisaties van het zuiveringsproces, indien nodig een denitrificerend en defosfaterend zandfilter voorgesteld als aanvullende maatregel. Als alternatief is genoemd een horizontaal helofytenfilter, waarbij een koppeling gelegd wordt met het watersysteem. Een horizontaal doorstroomd helofytenfilter heeft als nadeel dat het niet zeker is of 16\113 Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland

17 Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL de strenge effluentnormen voor N en P (over het hele jaar) worden gehaald. Daar staat tegenover dat het een positief effect heeft op bijvoorbeeld het zuurstofgehalte en andere ecologische parameters. Ook dit past in de verschuiving van normdenken naar waardedenken. Een duurdere tussenvorm is een verticaal doorstroomd helofytenfilter, wat mogelijk ook extra verwijdering van koper en zink kan bewerkstelligen. De locatie van de rwzi Raalte leent zich daardoor om technieken om medicijnresten en hormoonverstorende stoffen te verwijderen verder te onderzoeken. Dit kan op termijn een overweging zijn als aanvulling op de sporen waar WGS nu al actief is: brongerichte aanpak nieuwe stoffen (GRIP), het winnen van energie en grondstoffen (cellulose uit primair slib) en sensoring/monitoring van afvalwater (onderzoek naar online CZV metingen en karakterisering van afvalwater op basis van UV en infrarood spectra met het oog op het signa-leren van pieklozingen en het verminderen van discrepantie). 7. Kennisniveau en competenties beheer en onderhoud De algemene tendens is dat zuiveringsprocessen en procesregelingen complexer worden. Het zuiveringsproces is kritischer doordat de installaties zwaarder zijn belast en de eisen soms strenger worden. Daarnaast is meer procesinformatie beschikbaar dankzij online metingen. Dit alles vraagt om procesinzicht en vermogen tot analyseren terwijl voorheen voornamelijk kennis van techniek belangrijk was. De toegankelijkheid en beschikbaarheid van informatie kan nog worden verbeterd en is een randvoorwaarde voor het kunnen analyseren (betere tools ). Ook de toegankelijkheid van historische gegevens van rwzi s kan worden verbeterd. Naast het zuiveringsproces is met name het proces van het vergisten en ontwateren van het zuiveringsslib van belang, inclusief de voorbehandeling waarbij mogelijk bij hogere temperaturen en drukken wordt gewerkt. Intensieve sturing op basis van kennis en vooral ervaring heeft een groot effect op het resultaat en in dit geval op de kosten van de afzet van zuiveringsslib, een grote post in de begroting. Aanbeveling is om hieraan de komende jaren extra aandacht te besteden (kennisoverdracht en verminderen kwetsbaarheid). 8. Richting verandering exploitatiekosten Er zijn een aantal ontwikkelingen die leiden tot meer slib, meer chemicaliënverbruik, meer ener-gieverbruik, meer onderhoud en meer personeel vragen. Dit betreft de uitbreidingen/-aanpassingen van de rwzi s Heino, Kampen en Raalte en de voorbehandeling op de rwzi Zwolle. Hiermee moet rekening worden gehouden op het moment dat deze projecten zijn gerealiseerd. Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland 17\113

18 Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL Verschilkosten van scenario's Chemicaliën Scenario rwzi Omschrijving FTE P-verwijdering Methanol PE Slib Energie Totaal Uitbreiding EUR/jaar EUR/jaar EUR/jaar EUR/jaar EUR/jaar EUR/jaar EUR/jaar EUR 1A Zwolle Huidig B Zwolle Huidig (met voorbehandeling slib) Deventer Huidig Kampen + Conventioneel 25 % + chemicaliëndos Dalfsen Huidig Genemuiden Huidig Hessenpoort Huidig Olst-Wijhe Huidig Heino Huidig + chemicaliëndos Raalte + N+P Zandfilter (voor RWA) Raalte Optimalisatie (recirc. + chemicaliendos.) Voor de rwzi s Kampen en Heino wordt de tijdelijke chemicaliëndosering vervangen door een vaste. Voor Heino zal in de zomer de P effluentwaarde afnemen van 0,9 mg/l naar 0,7 mg/l, dat geeft een marginale toename van de kosten. Bij de rwzi Kampen zal een toename van vuillast optreden. Daarbij wordt echter verwacht dat de jaarlijkse kosten voor de chemicaliën en extra slibverwerking niet zullen veranderen ten opzichte van de huidige situatie, omdat de eis soepeler is (2 mg/l) dan de effluent P waarde die nu gehaald wordt (1,3 mg/l). De besparingen bij de voor behandeling op de rwzi Zwolle (scenario 1B) zijn gebaseerd op de scenariostudie slibvergisting en slibontwatering. Bij de voorbehandeling van het slib van de rwzi Zwolle (scenario 1B) moet nog rekening gehouden worden met een stijging van de onderhoudskosten van EUR ,00 tot EUR ,00 per jaar (inschatting). 9. Adviezen Integraal Zuiverings Plan Vaststellen IZP inclusief het advies om: De rwzi Kampen op locatie uitbreiden met biologische capaciteit en chemicaliëndosering De tijdelijke chemicaliëndosering op rwzi Heino te vervangen door een vaste Gefaseerd de effluentkwaliteit van de rwzi Raalte verbeteren, door maatregelen op de bestaande rwzi (onder andere extra recirculatie, beluchtingscapaciteit, optimalisatie besturing en chemicaliëndosering) met eventueel op termijn een nabehandelingsstap Geen centralisatie of combinatie(maatregelen) Bestaande assets uit te nutten door bij renovatie besturingssystemen te optimaliseren De toekomst van de ontwateringsmachines te verkennen De mogelijkheden voor de afzet van het zuiveringsslib te verkennen voor de periode na het huidige contract 18\113 Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland

19 Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL Na het IZP (consequenties wel beschouwd in IZP): Nieuwe stoffen : alleen onderzoek of ook al investeren? Volgen maatschappelijke discussie over nut en noodzaak en brongerichte aanpak versus end-of-pipe Grondstoffen: budget voor investeren in ontwikkeling (full scale demo) of afwachten tot er positieve business cases ontstaan? Separaat traject 2015/2016 (bijdrage EFGF en onderzoek winnen cellulosevezels uit primair slib) Ontwikkelen beleid ten aanzien van aan-/afhaken bedrijven. separaat traject 2015 Sensoring en monitoring influent. separaat traject 2014/2015 Aanbevelingen en vervolg op IZP: Opstellen investeringsplan gemalen en transportleidingen Doorontwikkeling richting assetmanagement; afweging vervangingsinvesteringsniveau versus risico s ten aanzien van doelen van de organisatie (eventueel in overleg met waterschap Reest en Wieden); methode voor vervangingsinvesteringen verfijnen en ijken Financieel beleid herzien met betrekking tot meerjarig nut vervangingen en afschrijvingstermijnen (eventueel in overleg met waterschap Reest en Wieden); aangekondigd in begroting Nadere uitwerking is nodig en vindt plaats in het FMP Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland 19\113

20 Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL 20\113 Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland

21 Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL Inhoud Verantwoording en colofon Inleiding Het waterschap Groot Salland Huidig beleid en toekomstige ontwikkelingen Inleiding Overzicht landelijke wetgeving en akkoorden afvalwaterketen Bestuursprogramma en ambities Waterschap Groot Salland Beleid voor de toekomst Waterschap Groot Salland Inleiding Effluenteisen voor stikstof en fosfaat Nieuwe stoffen Thema energie en grondstoffen Slibvergisting en ontwatering Slibeindverwerking Beheer en onderhoud Invloed omringende waterschappen Zuiveringsbeheer Waterschap Groot Salland Inleiding Bedrijfsvergelijking zuiveringsbeheer Feiten overzicht individuele rwzi s (Beheersmatige) knelpunten van de rwzi's Prognose autonome ontwikkeling inwoners en bedrijven Bekende informatie tabel-/ en meetbedrijven Kansen en risico's afvalwater meetbedrijven Scenario s voor de toekomst Inleiding Beoordeling rwzi's Inleiding Gevoeligheidsanalyse prognose aangevoerde vuillast Gevoeligheidsanalyse prognose vuillast meetbedrijven Range individuele effluenteisen Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland 21\113

22 Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL N-totaal kleuren beoordelingstabel rwzi's Ontwikkelen logische scenario's rwzi's met centralisaties en uitbreidingen Doorkijk nieuwe stoffen, energie en grondstoffen Inleiding Nieuwe stoffen Energie Grondstoffen Uitwerking scenario's en investeringsprogramma Inleiding Uitgangspunten kostencalculaties Vervangingsinvesteringen autonome ontwikkeling Centralisatie scenario's rwzi's Inleiding Investeringskosten centralisatie scenario's Toekomst rwzi Zwolle Toekomst rwzi Deventer Toekomst rwzi Kampen Toekomst rwzi Dalfsen Toekomst rwzi Genemuiden Toekomst rwzi Hessenpoort Toekomst rwzi Olst-Wijhe Toekomst rwzi Heino Toekomst rwzi Raalte Samenvatting voorkeursscenario's Scenario's nieuwe stoffen Inleiding Investeringskosten nieuwe stoffen Medicijnresten en hormoonverstorende stoffen op de rwzi's Raalte en Heino Zware metalen rwzi Raalte en rwzi Heino Energie en grondstoffen Inleiding Energie Grondstoffen Richting verandering exploitatiekosten Overige aspecten toekomstige ontwikkelingen Personeelscompetenties Beheerstechnische knelpunten \113 Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland

23 Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL 6.9 Kansen voor innovatie Discussie, conclusies en aanbevelingen Discussie Conclusies en aanbevelingen Literatuur Bijlage(n) 1 Geplande en mogelijke energiemaatregelen EEP en energieplan 2 Beschrijving individuele rwzi s en aangesloten meetbedrijven 3 Resultaten modellering rwzi s Kampen, Zwolle, Deventer, Raalte, Dalfsen en Olst-Wijhe 4 Toelichting bepalen vervangingsinvesteringen 5 Nieuwbouw rioolgemalen en persleidingen 6 Beschrijvingen (innovatieve) technieken 7 Toelichting mogelijke optimalisaties bedrijfsvoering rwzi s 8 Uitgebreide toelichting investeringskosten rwzi s 9 Vervangingsinvesteringen met een technische levensduur van 15 jaar 10 Berekening prestaties ontwerpcapaciteit rwzi Zwolle 11 Detailinformatie vervangingsinvesteringen en scenario's 12 De waterkwaliteit van de Hondemotswetering en de Raalterwetering tbv de rwzi Raalte Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland 23\113

24 Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL 1 Inleiding In 2013 heeft Waterschap Groot Salland (WGS) een waterketenvisie opgesteld: De keten ontketend. Hierin zijn de diverse landelijke ontwikkelingen welke tot uitdruk-king komen in het Bestuursakkoord Water, het Klimaatakkoord, de Routekaart 2030 en de green deals vertaalt naar ambities van het waterschap. Nu in 2014 heeft WGS behoefte aan een concretisering van de waterketenvisie op rwzi niveau en een heldere verbinding tussen bestuurlijke doelen en de (meerjaren)begroting. Het Integraal Zuiverings Plan (IZP) is een middel om dit te bereiken. Vanuit de bovengenoemde ontwikkelingen wordt in dit Integrale Zuiveringsplan beschreven wat dit betekent voor het zuiveringsbeheer van het waterschap voor de komende 10 jaar (met waar nodig een doorkijk naar de komende 30 jaar). Hierin worden de huidige en toekomstige toestand van de 9 rwzi's van het waterschap betrokken, samen met de benodigde aanpassingen en uitbreidingen. Tevens wordt gekeken naar mogelijkheden tot samenvoegen en centralisatie van de rwzi's. Ook het effect van normen voor nieuwe stoffen in het effluent en de kansen voor het winnen van energie en grondstoffen wordt daarin meegenomen. Tenslotte wordt verkend welke (vervangings)investeringen er voor de komende 10 jaar nodig zijn. Dit vormt de basis voor het investeringsprogramma, de meerjarenbegroting en de innovatie-agenda voor de komende 10 jaar. Per rwzi is in beeld welke maatregelen zijn voorzien in de periode , inclusief handvatten voor beheer en onderhoud. In hoofdstuk 2 wordt het Waterschap Groot Salland in algemene zin beschreven. In hoofdstuk 3 wordt het huidige en toekomstige beleid en de ambities van het Waterschap op het gebied van de afvalwaterketen gepresenteerd. In hoofdstuk 4 worden de individuele rwzi's beschreven met de specifieke aandachtspunten die op dit moment spelen. Hoofdstuk 5 beschrijft verschillende scenario's die voor de 9 rwzi's van het waterschap mogelijk zijn met daarbij een onderbouwd advies. In hoofdstuk 6 wordt het investeringsprogramma voor de komende 10 jaar uitgewerkt. In hoofdstuk 7 tenslotte volgt de discussie met conclusies en aanbevelingen. 24\113 Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland

25 Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL 2 Het waterschap Groot Salland Het waterschap Groot Salland is een waterschap gelegen in het westen van de provincie Overijssel. Het is verantwoordelijk voor het waterbeheer in een gebied ter grootte van ha. In figuur 2.1 is de ligging van het waterschap (met een zwart kader) weergegeven. Figuur 2.1 Ligging Waterschap Groot Salland Het afvalwater van huishoudens en industrie in het beheersgebied van het waterschap wordt gezamenlijk met een deel van het hemelwater gezuiverd in 9 rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi s). Het betreft de rwzi s: Dalfsen, Deventer, Genemuiden, Heino, Hessenpoort, Kampen, Olst-Wijhe, Raalte en Zwolle, zie figuur 2.2 (groene bollen en blauwe driehoekjes binnen beheersgebied). De rwzi s Heino en Raalte lozen op gevoelig oppervlaktewater (Nieuwe Wetering en Hondemotswetering). De rwzi s Zwolle, Deventer, Olst-Wijhe, Kampen en Genemuiden lozen er op ruim ontvangend oppervlaktewater (IJssel en Zwarte Water). De rwzi's Dalfsen en Hes-senpoort lozen op eigen oppervlaktewater (de Vecht). In figuur 2.2 is ook te zien dat de centrale slibverwerking plaatsvindt op de rwzi's Zwolle en Deventer (op de andere locaties gaat dit verdwijnen). Ook is te zien dat de rwzi's van het naburige Waterschap Vallei en Veluwe Hattem en Terwolde dicht bij de rwzi's Zwolle respectievelijk Deventer liggen. In dit IZP zullen deze rwzi's bij de afwegingen worden betrokken. Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland 25\113

26 Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL Figuur 2.2 Locaties rwzi s van Waterschap Groot Salland In tabel 2.1 is een overzicht gegeven van de 9 rwzi's van het waterschap Groot Salland Tabel 2.1 Overzicht 9 rwzi's van Waterschap Groot Salland Rwzi Genemuiden Ontwerp capaciteit (ie à 150 g TZV) ie Foto Kampen ie 26\113 Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland

27 Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL Zwolle ie Hessenpoort ie Dalfsen ie Heino ie Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland 27\113

28 Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL Olst-Wijhe ie Raalte ie Deventer ie 28\113 Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland

29 Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL 3 Huidig beleid en toekomstige ontwikkelingen 3.1 Inleiding In hoofdstuk 3 is het huidige waterketenbeleid van het waterschap Groot Salland en zijn de toekomstige ontwikkelingen die voor het waterschap relevant zijn, beschreven. In paragraaf 3.2 wordt een overzicht gegeven van de relevante wet- en regel geving en akkoorden waar het waterschap met betrekking tot de afvalwaterketen mee te maken heeft. In paragraaf 3.3 worden het bestuursprogramma en de ambities van het waterschap besproken. In paragraaf 3.4 komt het huidige en uit de ambities voortkomende toekomstige beleid aan bod. In paragraaf 3.5 tenslotte wordt de invloed van nabijgelegen rwzi's van het waterschap Vallei en Veluwe beschreven. 3.2 Overzicht landelijke wetgeving en akkoorden afvalwaterketen De waterschappen moeten voldoen aan diverse Nederlandse en Europese wetten op het gebied van waterkwaliteit, overstromingsrisico s en ecologie. Recente wetgeving en akkoorden die betrekking hebben op de afvalwaterketen zijn beschreven in tabel 3.1. Tabel 3.1 Selectie relevante wet- en regelgeving en akkoorden afvalwaterketen Relevante Acties WGS wetten/akkoorden Kaderrichtlijn water Uitvoeren maatregelen voor verbetering ecologische toestand oppervlaktewater Eisen voor nieuwe stoffen op basis van monitoringsprogramma (zie onder tabel) Afwentelingsdiscussie (zie onder tabel) Waterwet/Activiteitenbesluit Zorgplicht zuiveren stedelijk afvalwater, maatwerkvoorschriften aanvragen of verlenen Omgevingswet Kaderstellend voor rwzi s Uitvoer maatregelen Voor 2015, 2021 en 2027 Continu Bestuursakkoord waterketen Met gemeenten werken aan kostenbeheersing en afsluiten afvalwaterakkoorden Vanaf 2007 Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland 29\113

30 Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL Relevante wetten/akkoorden Bestuursakkoord water (NBW) Acties WGS Samenwerken in de waterketen, besparingen, maatregelen om wateroverlast in watersysteem te voorkomen (doelmatigheid) Uitvoer maatregelen Voor 2015 Klimaatakkoord en Energiedoelstellingen, innovatieve Periode Nationale Energie akkoord duurzame energie en duurzame Unie van waterschappen en ruimtelijke inrichting Rijk Ketenakkoord Terugwinnen van fosfaat Vanaf 2011 fosfaatkringloop Routekaart 2030 Streefbeelden Nutriënten, Energie en Tot 2030 water Landelijk afvalbeheerplan Regels voor de verwerking van slib (LAP) MJA3 Afvalwaterketen 30 % energie-efficiëntie Periode SER akkoord > 40 % energieverbruik duurzaam 2020 produceren Green deal Energiefabriek Landelijk minimaal 12 energiefabrieken in Nederland en waarvan WGS 1 energiefabriek (rwzi Zwolle) Green deal Grondstoffenfabriek (va 20 nov 2014) Terugwinnen van grondstoffen uit afvalwater, 3-5 grondstoffenfabrieken in Nederland De term nieuwe stoffen is hier gebruikt als algemene term voor alle stoffen anders dan de gebruikelijke stoffen waarvoor normen gelden voor rwzi s. Denk hierbij aan metalen, bestrijdingsmiddelen, medicijnresten, hormoonverstorende stoffen, PAKs en andere micro-verontreinigingen. Vaak worden vooral nanodeeltjes en microplastics bedoeld en soms zelfs verspreiding van antibioticaresistentie (bacteriën). Afwenteling is het effect van een lozing op benedenstroomse wateren. Bovenstroomse lozingen kunnen bijdragen aan het niet halen van oppervlaktewaternormen in benedenstrooms water. In het geval van WGS kunnen bijvoorbeeld lozingen op de Vecht en de IJssel effect hebben op het Zwarte Water en het IJsselmeer. Een dergelijke discussie zal op stroomgebiedsniveau worden gevoerd (de Rijn-Oost water-schappen met Rijkswaterstaat). 30\113 Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland

31 Kenmerk R BWP-kzo-V01-NL 3.3 Bestuursprogramma en ambities Waterschap Groot Salland Het bestuursprogramma van Waterschap Groot Salland [1] is gebaseerd op het bestuursakkoord Waterketen en is beschreven in het Bestuursprogramma [1] en de herijking daarop [2]. Het bestuursprogramma vormt het kader voor andere beleidsdocumenten. In de bestuursprogramma s zijn ambities geformu-leerd [3]. Op basis van deze ambities wordt via het Waterbeheersplan [5] en de Meerjarenbegroting [4] het beleid van Waterschap Groot Salland bepaald. In het visiedocument de keten ontketend (2013) [6] zijn de meest recente ambities van het waterschap beschreven. Deze ambities zijn de basis voor het toekomstige beleid. Afhankelijk van eventuele toekomstige eisen voor nieuwe stoffen, de uitkomsten van de afwentelingsdiscussie (het ene waterschap niet opzadelen met de emissies van een andere) en nieuwe akkoorden (onder andere Green Deal grondstoffen) kunnen nog weer nieuwe ambities geformuleerd worden. Deze ambities gaan over wel of niet bijdragen aan een ontwikkeling, op wat voor termijn (hoe snel) en hoe vergaand. Dit zijn bestuurlijke keuzes die uiteindelijk worden vastgelegd in beleid. In het onderstaande worden de ambities uit het visiedocument de keten ontketend kort samengevat: Milieudoelstellingen: een forse stap van normdenken naar waardedenken. Bronmaatregelen en luisteren naar de omgeving. De normatieve end of pipe - werkwijze lijkt niet toekomstbestendig. Strengere normen leiden ertoe dat we een andere houding moeten aannemen. Meer aan de bron gaan sturen. Wat er niet in komt, hoeft er ook niet uit. Door maatregelen aan de bron verbinden we de afvalwaterketen ook beter met het watersysteem als ontvangende bron van het effluent. Bedrijfszekerheid: moet meer expliciet gemaakt worden. De maatschappij bepaalt mede welk risico tegen welke kosten acceptabel is. Door in de afvalwaterketen risico gestuurd te werken, wordt bewuster omgegaan met bedrijfszekerheid. Dit is een vorm van assetmanagement. Niet vermeld in het visieplan, maar in het verlengde kan ook gezien worden het streven om assets maximaal te benutten, voordat vervanging of uitbreiding in beeld komt (bijvoorbeeld eerst de regeling optimaliseren vóór bouwkundige aanpassingen). Energie en grondstoffen: Op het gebied van energie doorgaan op de ingeslagen weg richting een energieneutrale afvalwaterketen. Er zijn veel organisaties in de regio die bereid zijn tot samenwerking, bijvoorbeeld de landbouw. Kansen die zich voordoen, worden benut. Ten aanzien van de schaalgrootte wordt gekozen voor maatwerk. Op het gebied van grondstoffen zijn er veel mogelijkheden. Hier gaat het waterschap actief op inzetten. De eerste stap is samenwerking met onder andere Integraal zuiveringsplan Waterschap Groot Salland 31\113

AGENDAPUNT 9 ONTWERP. Onderwerp: Krediet renovatie rwzi De Meern Nummer: 568495. Voorstel. Het college stelt u voor om

AGENDAPUNT 9 ONTWERP. Onderwerp: Krediet renovatie rwzi De Meern Nummer: 568495. Voorstel. Het college stelt u voor om VOORSTEL AAN HET ALGEMEEN BESTUUR AGENDAPUNT 9 Onderwerp: Krediet renovatie rwzi De Meern Nummer: 568495 In D&H: 16-07-2013 Steller: Tonny Oosterhoff In Cie: BMZ 03-09-2013 Telefoonnummer: (030) 6345726

Nadere informatie

Nieuwbouw rwzi Weesp in 2020: is voorbezinking nog doelmatig duurzaam?

Nieuwbouw rwzi Weesp in 2020: is voorbezinking nog doelmatig duurzaam? Nieuwbouw rwzi Weesp in 2020: is voorbezinking nog doelmatig duurzaam? Hans van Fulpen, Manon Bechger (Waternet), Ronnie Berg, Berend Reitsma (Tauw) De rwzi Weesp is verouderd en zal uiterlijk 2020 worden

Nadere informatie

Energie uit afvalwater

Energie uit afvalwater Energie uit afvalwater 15 november 2011 Giel Geraeds en Ad de Man Waterschapsbedrijf Limburg is een samenwerkingsverband van Waterschap Peel en Maasvallei en Waterschap Roer en Overmaas Onderwerpen Introductie

Nadere informatie

Aa & Maas: Afvalwaterstrategie

Aa & Maas: Afvalwaterstrategie 2 Aa & Maas: Afvalwaterstrategie Waarom een afvalwaterstrategie? Aanleiding Ons dagelijks werk is het zuiveren van afvalwater. Hierbij realiseren we, ook in landelijk perspectief, een uitstekende effluentkwaliteit

Nadere informatie

Missie, visie en strategie slibverwerking waterschap Rijn en IJssel

Missie, visie en strategie slibverwerking waterschap Rijn en IJssel BIJLAGE 1 Missie, visie en strategie slibverwerking waterschap Rijn en IJssel Missie We verwerken het zuiveringsslib tegen de laagste maatschappelijke kosten, waarbij we ons inzetten de in het slib aanwezige

Nadere informatie

KLIMAAT, ENERGIE EN GRONDSTOFFEN

KLIMAAT, ENERGIE EN GRONDSTOFFEN KLIMAAT, ENERGIE EN GRONDSTOFFEN AKKOORDEN EN GREEN DEALS Rafaël Lazaroms Coördinator Energie en duurzaamheid Unie van Waterschappen 1. Duurzaamheid en taken waterschappen 2. Duurzame ambities in akkoorden

Nadere informatie

In D&H: 04-02-2014 Steller: J.C.P. de Wit BMZ (tkn) Telefoonnummer: 030 634 57 24 SKK Afdeling: Zuiveringsbeheer

In D&H: 04-02-2014 Steller: J.C.P. de Wit BMZ (tkn) Telefoonnummer: 030 634 57 24 SKK Afdeling: Zuiveringsbeheer COLLEGE VAN DIJKGRAAF EN HOOGHEEMRADEN COMMISSIE BMZ ALGEMEEN BESTUUR Agendapunt Onderwerp: Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 2012 (BMZ) Nummer: 787874 In D&H: 04-02-2014 Steller: J.C.P. de Wit In

Nadere informatie

REDUCTIE HYDRAULISCHE BELASTING RWZI

REDUCTIE HYDRAULISCHE BELASTING RWZI REDUCTIE HYDRAULISCHE BELASTING RWZI Hans Korving Witteveen+Bos WAARSCHUWING Deze presentatie kan verrassende resultaten bevatten Waar gaan we het over hebben? Wat is de achtergrond? Historie en toekomst

Nadere informatie

RWS-2017/328 M. Inhoudsopgave. 1. Aanhef 2. Besluit 3. Voorschrift 4. Overwegingen 5. Ondertekening 6. Mededelingen. 1. Aanhef

RWS-2017/328 M. Inhoudsopgave. 1. Aanhef 2. Besluit 3. Voorschrift 4. Overwegingen 5. Ondertekening 6. Mededelingen. 1. Aanhef Onderwerp Maatwerkvoorschrift op grond van artikel 3.5e van het Activiteitenbesluit milieubeheer voor RWZI Piershil, voor het lozen van fosfor op het Spui. Zaaknummer RWSZ2016-00018059 Inhoudsopgave 1.

Nadere informatie

Gebiedsbeschrijving Sallandseweteringen

Gebiedsbeschrijving Sallandseweteringen Gebiedsbeschrijving Sallandseweteringen I. HET STROOMGEBIED Het gebied Sallandse weteringen Ankersmit bestaat uit de deelgebieden Ankersmit en Sallandse weteringen. Het gebied wordt begrenst door de IJssel

Nadere informatie

Inleiding KNAG 7 december 2012. Dijkgraaf Herman Dijk

Inleiding KNAG 7 december 2012. Dijkgraaf Herman Dijk Inleiding KNAG 7 december 2012 Dijkgraaf Herman Dijk WATERSCHAPPEN IN NEDERLAND 25 GEBIED GROOT SALLAND oppervlakte: 120.000 ha, inwoners: 360.000 26% onder zeeniveau Wanneer geen dijken/duinen: 66% regelmatig

Nadere informatie

Besluit van Onderwerp Kenmerk. dagelijks bestuur rwzi Schoonoord B2014/u124 Portefeuillehouder/Aandachtsveldhouder R. v.d. Veen M.J.L.A.

Besluit van Onderwerp Kenmerk. dagelijks bestuur rwzi Schoonoord B2014/u124 Portefeuillehouder/Aandachtsveldhouder R. v.d. Veen M.J.L.A. Besluit van Onderwerp Kenmerk dagelijks bestuur rwzi Schoonoord B2014/u124 Portefeuillehouder/Aandachtsveldhouder R. v.d. Veen M.J.L.A. Langeslag- Opsteller/indiener M. Oosterhuis/ S. Fortkamp Contactgegevens

Nadere informatie

WATER- SCHAPPEN & ENERGIE

WATER- SCHAPPEN & ENERGIE WATER- SCHAPPEN & ENERGIE Resultaten Klimaatmonitor Waterschappen 2014 Waterschappen willen een bijdrage leveren aan een duurzame economie en samenleving. Hiervoor hebben zij zichzelf hoge ambities gesteld

Nadere informatie

Luchtkwaliteitonderzoek Zuidelijke rondweg Breda. Toetsing aan NIBM-criterium

Luchtkwaliteitonderzoek Zuidelijke rondweg Breda. Toetsing aan NIBM-criterium Luchtkwaliteitonderzoek Zuidelijke rondweg Breda Toetsing aan NIBM-criterium 10 mei 2017 Verantwoording Titel Luchtkwaliteitonderzoek Zuidelijke rondweg Breda Opdrachtgever Gemeente Breda Projectleider

Nadere informatie

Denktank Circulaire Economie Consolidatie 3 maart 2016

Denktank Circulaire Economie Consolidatie 3 maart 2016 Denktank Circulaire Economie Consolidatie 3 maart 2016 1. In de startblokken Wat doen we al rond dit onderwerp We produceren elektriciteit en warmte door middel van gisting van al ons slib en verbranding

Nadere informatie

Watertakenplan Fluvius Specificatie Waterschap Reest en Wieden Module A - Integraal Zuiveringsplan

Watertakenplan Fluvius Specificatie Waterschap Reest en Wieden Module A - Integraal Zuiveringsplan Watertakenplan Fluvius 2016-2021 Specificatie Waterschap Reest en Wieden Module A - Integraal Zuiveringsplan Verantwoording Titel Watertakenplan Fluvius 2016-2021 Specificatie Waterschap Reest en Wieden

Nadere informatie

Full scale de-ammonificatie in de waterlijn

Full scale de-ammonificatie in de waterlijn Full scale de-ammonificatie in de waterlijn 1 Met DEMON en EssDe Harm Baten Hoogheemraadschap van Rijnland Annette Buunen - Grontmij Nederland B.V. (part of Sweco) Full scale de-ammonificiatie in de waterlijn

Nadere informatie

Waterschappen en Energieakkoord

Waterschappen en Energieakkoord Waterschappen en Energieakkoord Energiekansen in het Waterbeheer Hennie Roorda/Rafaël Lazaroms Unie van Waterschappen mei 5, 2014 1 Waar staan de waterschappen voor? Waterveiligheid (veilig wonen en werken

Nadere informatie

Voortgang en resultaat regionale uitwerking Bestuursakkoord Water, onderdeel afvalwaterketen

Voortgang en resultaat regionale uitwerking Bestuursakkoord Water, onderdeel afvalwaterketen Voortgang en resultaat regionale uitwerking Bestuursakkoord Water, onderdeel afvalwaterketen Stand van zaken voorjaar 2015 In het Bestuursakkoord Water (BAW) van mei 2011 zijn afspraken gemaakt over onder

Nadere informatie

1.7 Innovatie Afsluitend... 16

1.7 Innovatie Afsluitend... 16 Inhoudsopgave 1 Inleiding en kader... 1 1.1 Waterzuivering: verleden, heden en toekomst... 1 1.2 Wie is verantwoordelijk voor de afvalwaterzuivering?... 3 1.3 Financiën en functioneren... 5 1.4 Belanghebbenden...

Nadere informatie

Voortgang en resultaat regionale uitwerking Bestuursakkoord Water, onderdeel waterketen

Voortgang en resultaat regionale uitwerking Bestuursakkoord Water, onderdeel waterketen Voortgang en resultaat regionale uitwerking Bestuursakkoord Water, onderdeel waterketen Stand van zaken voorjaar 2016 In het Bestuursakkoord Water (BAW) van mei 2011 zijn afspraken gemaakt over onder andere

Nadere informatie

Notitie. Inleiding. Belangrijke kostenposten. Groene weide

Notitie. Inleiding. Belangrijke kostenposten. Groene weide Notitie Aan : Dhr. Jan Lourens (Waterschap Rijn en IJssel) Van : Dr. ir. Wim Wiegant Datum : 23 augustus 2011 Kopie : Onze referentie : 9W3729.01/N00005/423160/Nijm Betreft : Nieuwe anti-afhaakregeling

Nadere informatie

VOORSTEL. Documentnummer Programma Waterketen Projectnummer. Afdeling Planvorming Bijlage(n) 1 Onderwerp Beleidskader nieuwe stoffen

VOORSTEL. Documentnummer Programma Waterketen Projectnummer. Afdeling Planvorming Bijlage(n) 1 Onderwerp Beleidskader nieuwe stoffen Aan algemeen bestuur 18 februari 2015 VOORSTEL Datum 6 januari 2015 Portefeuillehouder B.J. van Vreeswijk Documentnummer 661410 Programma Waterketen Projectnummer Afdeling Planvorming Bijlage(n) 1 1. Voorstel

Nadere informatie

GREEN DEAL DUURZAME ENERGIE

GREEN DEAL DUURZAME ENERGIE GREEN DEAL DUURZAME ENERGIE In kort bestek Rafael Lazaroms INHOUDSOPGAVE 1. Wat houdt het in? 2. Motieven, doelstellingen en ambities 3. Organisatiestructuur GELOOFWAARDIGE BOODSCHAP Waterschappen hebben

Nadere informatie

Bijlage 4: Milieu en energieprestaties: Emissies van de toekomstige rwzi Utrecht (DM 851139)

Bijlage 4: Milieu en energieprestaties: Emissies van de toekomstige rwzi Utrecht (DM 851139) Notitie HASKONINGDHV NEDERLAND B.V. WATER TECHNOLOGY Bijlage 4: Milieu en energieprestaties: Emissies van de toekomstige rwzi Utrecht (DM 851139) Aan : E. Rekswinkel, M. Boersen Van : Wim Wiegant Controle

Nadere informatie

Samenwerken, de praktijk

Samenwerken, de praktijk Samenwerking gemeente Raalte en Waterschap Groot Salland, de praktijk John de Kruijff, Gemeente Raalte Fred Beukema, Waterschap Groot Salland Samenwerken, de praktijk Gemeente Raalte introductie historie

Nadere informatie

AGENDAPUNT 6 ONTWERP. Onderwerp: Bouw nabezinktank rwzi Wijk bij Duurstede Nummer: 369179. Voorstel. Stelt het college u voor om

AGENDAPUNT 6 ONTWERP. Onderwerp: Bouw nabezinktank rwzi Wijk bij Duurstede Nummer: 369179. Voorstel. Stelt het college u voor om VOORSTEL AAN HET ALGEMEEN BESTUUR AGENDAPUNT 6 Onderwerp: Bouw nabezinktank rwzi Wijk bij Duurstede Nummer: 369179 In D&H: 15-03-2011 Steller: Tonny Oosterhoff In Cie: BMZ 12-04-2011 Telefoonnummer: (030)

Nadere informatie

Eigen -/ Keteninitiatief CO2 footprint Innovatie Kennis Centrum

Eigen -/ Keteninitiatief CO2 footprint Innovatie Kennis Centrum Eigen -/ Keteninitiatief CO2 footprint Innovatie Kennis Centrum Versie: 0.0 Datum: 21-4-2015 Auteur: Vrijgave: M.J.A. Rijpert T. Crum 1 IKN (Innovatie Kenniscentrum Nederland) Copier is de initiatiefnemer

Nadere informatie

Omzet.Amersfoort. Van onderzoek naar realisatie. Henry van Veldhuizen 28 juni 2011

Omzet.Amersfoort. Van onderzoek naar realisatie. Henry van Veldhuizen 28 juni 2011 Omzet.Amersfoort Van onderzoek naar realisatie Henry van Veldhuizen 28 juni 2011 Doelen 1. Terugkoppeling onderzoek Omzet.Amersfoort 2. Voorbereiden voorstel AB 30 juni 2011 Historie van het project: plannen

Nadere informatie

FOSFAATFABRIEK. Coert Petri (Waterschap Rijn en IJssel) Green Deal en Ketenakkoord Fosfaat

FOSFAATFABRIEK. Coert Petri (Waterschap Rijn en IJssel) Green Deal en Ketenakkoord Fosfaat FOSFAATFABRIEK Green Deal en Ketenakkoord Fosfaat Coert Petri (Waterschap Rijn en IJssel) (Rafaël Lazaroms, coördinator klimaat en energie Unie van Waterschappen) 1 mei 2012 1 Inhoud presentatie Green

Nadere informatie

BOAS-overeenkomst Glanerbrug. Definitief

BOAS-overeenkomst Glanerbrug. Definitief BOAS-overeenkomst Glanerbrug Definitief 30 september 2015 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Situatiebeschrijving... 3 3 Werkwijze en aanbevelingen... 4 4 Afspraken... 4 5 Financiën... 5 6 Besparingen...

Nadere informatie

Bijlage 1. Noorderzijlvest Gemiddeld Nederland NZV t.o.v. gem. 2006 78,2 83,7-5,5 2009 81,6 86,6-5,0 2012 84,6 86,6-2,0

Bijlage 1. Noorderzijlvest Gemiddeld Nederland NZV t.o.v. gem. 2006 78,2 83,7-5,5 2009 81,6 86,6-5,0 2012 84,6 86,6-2,0 Bijlage 1 Inleiding Door ons waterschap is voor het jaar 2012 weer deelgenomen aan de Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer (BVZ). Met de uitkomsten van deze vergelijking kan de positie c.q. score van

Nadere informatie

ALGEMENE VERGADERING. 16 december 2010 Waterketen / BWK

ALGEMENE VERGADERING. 16 december 2010 Waterketen / BWK V E R G A D E R D A T U M S E C T O R / A F D E L I N G 16 december 2010 Waterketen / BWK S T U K D A T U M N A A M S T E L L E R 2 december 2010 A.C. de Ridder ALGEMENE VERGADERING AGENDAPUNT 8 Voorstel

Nadere informatie

ALGEMENE VERGADERING. 18 december 2012 Waterketen, afdeling Zuiveringen en Gemalen. 29 november 2012 H. Kuipers

ALGEMENE VERGADERING. 18 december 2012 Waterketen, afdeling Zuiveringen en Gemalen. 29 november 2012 H. Kuipers VERGADERDATUM SECTOR/AFDELING 18 december 2012 Waterketen, afdeling Zuiveringen en Gemalen STUKDATUM NAAM STELLER 29 november 2012 H. Kuipers ALGEMENE VERGADERING AGENDAPUNT ONDERWERP 7 Renovatie en upgrade

Nadere informatie

Praktijkvoorbeeld. RWZI Den Bosch

Praktijkvoorbeeld. RWZI Den Bosch Praktijkvoorbeeld RWZI Den Bosch 98 Inventariseren ambities en aandachtspunten Omschrijving Omschrijving Must Wens Verouderde zuivering Gebouwd in 70 er jaren. Upgraden nodig, omdat wet- en regelgeving

Nadere informatie

GER-waarden en milieu-impact scores hulpstoffen voor de afvalwaterzuivering. Heleen Pinkse

GER-waarden en milieu-impact scores hulpstoffen voor de afvalwaterzuivering. Heleen Pinkse GER-waarden en milieu-impact scores hulpstoffen voor de afvalwaterzuivering Heleen Pinkse Aanleiding Energiefabriek: Door toepassen van chemicaliën kan energiegebruik van de zuivering verminderen, maar..

Nadere informatie

totaal rioolwater aanvoer

totaal rioolwater aanvoer Registratienummer 12IT006158 Samenvatting Inleiding In deze samenvatting worden de belangrijkste bevindingen en conclusies uit het rapport Bedrijfsresultaten Zuiveringstechnische werken 2011 beknopt weergegeven.

Nadere informatie

Afvalwaterplan DAL/W 2 In vogelvlucht. Gemeente Delfzijl Gemeente Appingedam Gemeente Loppersum Waterschap Noorderzijlvest Waterschap Hunze en Aa s

Afvalwaterplan DAL/W 2 In vogelvlucht. Gemeente Delfzijl Gemeente Appingedam Gemeente Loppersum Waterschap Noorderzijlvest Waterschap Hunze en Aa s In vogelvlucht Gemeente Delfzijl Gemeente Appingedam Gemeente Loppersum Waterschap Noorderzijlvest Waterschap Hunze en Aa s watersysteem De afvalwaterketen Wij beschouwen de afvalwaterketen als één geheel,

Nadere informatie

Riothermie en WKO voor duurzame warmte en koude

Riothermie en WKO voor duurzame warmte en koude Riothermie en WKO voor duurzame warmte en koude Door Arné Boswinkel, Bert Palsma en Rada Sukkar Een aanzienlijk deel van de warmte uit huishoudens en industrie wordt via het afvalwater geloosd. Het potentieel

Nadere informatie

AGENDAPUNT 3.2 ONTWERP. Onderwerp: GOP Zuiveringstechnische werken Nummer: v9. Voorstel

AGENDAPUNT 3.2 ONTWERP. Onderwerp: GOP Zuiveringstechnische werken Nummer: v9. Voorstel VOORSTEL AAN HET ALGEMEEN BESTUUR AGENDAPUNT 3.2 Onderwerp: GOP Zuiveringstechnische werken 2015-2019 Nummer: 865878-v9 In D&H: 11-11-2014 Steller: Tonny Oosterhoff In Cie: BMZ 25-11-2014 Telefoonnummer:

Nadere informatie

RWZI Tilburg Energie- en grondstoffenfabriek

RWZI Tilburg Energie- en grondstoffenfabriek RWZI Tilburg Energie- en grondstoffenfabriek Waterschap De Dommel Het idee + Afvalwater zuiveringsslib = Waarom RWZI Tilburg? RWZI Tilburg (cap. 350.000 i.e.; 8.000 ton d.s.) alleen aanpassingen in de

Nadere informatie

Stikstofeis noodzaakt rwzi Dokhaven tot innovatie Waterkwaliteit > Afvalwaterbehandeling > Beschrijving van r.w.z.i.

Stikstofeis noodzaakt rwzi Dokhaven tot innovatie Waterkwaliteit > Afvalwaterbehandeling > Beschrijving van r.w.z.i. Page 1 of 5 home actualiteiten evenementen bedrijvengids archief zoeken adverteren abonneren colofon Redactie R. van Dalen Kopij Neerslag zenden aan: NVA, t.a.v. redactie Neerslag Postbus 70, 2280 AB Rijswijk

Nadere informatie

Voortgang en resultaat regionale uitwerking Bestuursakkoord Water, onderdeel waterketen

Voortgang en resultaat regionale uitwerking Bestuursakkoord Water, onderdeel waterketen Voortgang en resultaat regionale uitwerking Bestuursakkoord Water, onderdeel waterketen Stand van zaken voorjaar 2017 In het Bestuursakkoord Water (BAW) van mei 2011 zijn afspraken gemaakt over onder andere

Nadere informatie

Kansen voor duurzame opwekking van energie bij Waterschap De Dommel

Kansen voor duurzame opwekking van energie bij Waterschap De Dommel Page 1 of 5 Kansen voor duurzame opwekking van energie bij Waterschap De Dommel Auteur: Anne Bosma, Tony Flameling, Toine van Dartel, Ruud Holtzer Bedrijfsnaam: Tauw, Waterschap De Dommel Rioolwaterzuiveringen

Nadere informatie

Standpunt Nieuwe Sanitatie

Standpunt Nieuwe Sanitatie Standpunt Nieuwe Sanitatie Vastgesteld door het college van dijkgraaf en hoogheemraden op 12 juni 2012. Inleiding Over de manier van inzameling- en zuivering van huishoudelijk afvalwater ontstaan nieuwe

Nadere informatie

Figuur 1 Zuiveringsinstallatie

Figuur 1 Zuiveringsinstallatie Richtlijn 91/271/EEG: Situatierapport ex artikel 16 Nederland, situatie op 31 december 1998 Inzameling, transport en behandeling van afvalwater in Nederland Bij allerlei activiteiten in huis en bedrijf

Nadere informatie

Onderwerp: Oplegnotitie bij de investeringsvoorstellen rwzi Utrecht Nummer: 609148

Onderwerp: Oplegnotitie bij de investeringsvoorstellen rwzi Utrecht Nummer: 609148 COLLEGE VAN DIJKGRAAF EN HOOGHEEMRADEN COMMISSIE BMZ ALGEMEEN BESTUUR Agendapunt 5 Onderwerp: Oplegnotitie bij de investeringsvoorstellen rwzi Utrecht Nummer: 609148 In D&H: 10-01-2013 Steller: ing. M.J.A.

Nadere informatie

Verkenning mogelijkheden

Verkenning mogelijkheden final l rereport Verkenning mogelijkheden grondstof rwzi rapport 2013 31 I Verkenning mogelijkheden Grondstof RWZI rapport 2013 31 ISBN 978.90.5778.626.1 stowa@stowa.nl www.stowa.nl TEL 033 460 32 00 FAX

Nadere informatie

Bijlage 5: Terugwinnen grondstoffen: toepassingsmogelijkheden voor de rwzi Utrecht (DM 842468)

Bijlage 5: Terugwinnen grondstoffen: toepassingsmogelijkheden voor de rwzi Utrecht (DM 842468) Bijlage 5: Terugwinnen grondstoffen: toepassingsmogelijkheden voor de rwzi Utrecht (DM 842468) Datum: 10 juli 2014 Ons kenmerk: 842468 Aan: Algemeen Bestuur Van: Willem de Jager, Marlies Verhoeven Betreft

Nadere informatie

Leidraad Kunstwerken in regionale waterkeringen

Leidraad Kunstwerken in regionale waterkeringen Leidraad Kunstwerken in regionale waterkeringen Concept, 20 juli 2011 Verantwoording Titel Leidraad Kunstwerken in regionale waterkeringen Opdrachtgever STOWA Projectleider ir. B. (Bob) van Bree Auteur(s)

Nadere informatie

SAMENWERKING OVER TRADITIONELE GRENZEN HEEN. De Energiefabriek en andere voorbeelden uit de praktijk van de waterschappen

SAMENWERKING OVER TRADITIONELE GRENZEN HEEN. De Energiefabriek en andere voorbeelden uit de praktijk van de waterschappen SAMENWERKING OVER TRADITIONELE GRENZEN HEEN De Energiefabriek en andere voorbeelden uit de praktijk van de waterschappen Duopresentatie Hennie Roorda en Tanja Klip 1. Ambities en resultaten waterschappen

Nadere informatie

55e Vakantiecursus in Drinkwatervoorziening & 22e Vakantiecursus in Riolering en Afvalwaterbehandeling URINE APART INZAMELEN? Introductie Afvalwaterzuivering vindt zijn oorsprong in de behoefte om de stedelijke

Nadere informatie

Zolang situaties voor primaire keringen nog niet op orde zijn een pakket beheermaatregelen opstellen voor situaties met hoogwater.

Zolang situaties voor primaire keringen nog niet op orde zijn een pakket beheermaatregelen opstellen voor situaties met hoogwater. WBP programma WBP Maatregelen 2016-2021 Veiligheid Uitvoeren en beheren: Toetsen van primaire keringen en kunstwerken; vanaf 2017 toetsen op basis van nieuwe risiconormen en met gebruik van nieuw wettelijk

Nadere informatie

Zuiver Afvalwater 2012

Zuiver Afvalwater 2012 Zuiver Afvalwater 2012 Pagina 1 van 24 Zuiver Afvalwater 2012 Landelijke rapportage Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer - Concept 21 oktober 2013 - Zuiver Afvalwater 2012 Pagina 2 van 24 Voorwoord Voor

Nadere informatie

Bouwlokalen INFRA. Het riool in Veghel. Veghel in cijfers en beeld (1) Veghel in cijfers en beeld (2) Veghel in cijfers en beeld (3)

Bouwlokalen INFRA. Het riool in Veghel. Veghel in cijfers en beeld (1) Veghel in cijfers en beeld (2) Veghel in cijfers en beeld (3) Bouwlokalen INFRA Innovatie onder het maaiveld / renovatie van rioolstelsels Het riool in Veghel Jos Bongers Beleidsmedewerker water- en riolering Gemeente Veghel 21 juni 2006 Veghel in cijfers en beeld

Nadere informatie

Naar een energieneutrale waterkringloop. Een stip op de horizon

Naar een energieneutrale waterkringloop. Een stip op de horizon Naar een energieneutrale waterkringloop Een stip op de horizon Een stip op de horizon Energie in de kringloop waterschap Regge en Dinkel en waterschap Groot Salland werken aan initiatieven op het gebied

Nadere informatie

MJA-Sectorrapport Afvalwaterzuiveringsbeheer

MJA-Sectorrapport Afvalwaterzuiveringsbeheer MJA-Sectorrapport 2015 Afvalwaterzuiveringsbeheer Colofon Projectnaam: MJA-monitoring 2015 Sector: Afvalwaterzuiveringsbeheer Datum: 161017 Status: Kenmerk: Locatie: Contactpersoon: Definitief HVDK/156024

Nadere informatie

Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad. 24 mei 2018 U Lbr. 18/ Factsheet. Voortgang Samenwerken aan Water

Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad. 24 mei 2018 U Lbr. 18/ Factsheet. Voortgang Samenwerken aan Water Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad Datum 24 mei 2018 Ons kenmerk TLE/U201800375 Lbr. 18/023 Telefoon 073-3738393 Bijlage(n) Factsheet Onderwerp Voortgang Samenwerken aan Water Samenvatting

Nadere informatie

Voortgang en resultaat regionale uitwerking Bestuursakkoord Water, onderdeel waterketen Stand van zaken voorjaar 2019 In het Bestuursakkoord Water (BA

Voortgang en resultaat regionale uitwerking Bestuursakkoord Water, onderdeel waterketen Stand van zaken voorjaar 2019 In het Bestuursakkoord Water (BA Voortgang en resultaat regionale uitwerking Bestuursakkoord Water, onderdeel waterketen Stand van zaken voorjaar 2019 In het Bestuursakkoord Water (BAW) van mei 2011 zijn afspraken gemaakt over het vergroten

Nadere informatie

minder meer!! we gaan de uitdaging aan! kostenstijging beperken, uitgangspunt: 12,7 miljoen/jaar in 2020

minder meer!! we gaan de uitdaging aan! kostenstijging beperken, uitgangspunt: 12,7 miljoen/jaar in 2020 ambities: minder meer!! we gaan de uitdaging aan! kostenstijging beperken, uitgangspunt: 12,7 miljoen/jaar in 2020 deskundigheid (uitvoering watertaken) door gezamenlijke aanpak ontwikkelen en door schaal

Nadere informatie

Themabijeenkomst Innovatie 8 november 2012

Themabijeenkomst Innovatie 8 november 2012 Themabijeenkomst Innovatie 8 november 2012 BEOORDELINGSGRONDSLAG VOOR AFVALWATERSYSTEMEN Hans Korving Witteveen+Bos Waar gaan we het over hebben? Motivatie Context Aanpak Zelf aan de slag Uitwerking grondslag

Nadere informatie

Thermofiele Slibgisting en Stikstofterugwinning op RWZI Bath

Thermofiele Slibgisting en Stikstofterugwinning op RWZI Bath Openbaar Eindrapport Projectnummer: Projecttitel: DEI1400022 Thermofiele Slibgisting en Stikstofterugwinning op RWZI Bath 1 SAMENVATTING Dit project is een demonstratie van energiewinning uit hernieuwbare

Nadere informatie

Voortgang KRW: maatregelen, doelbereik en innovatie. 13 december 2012; Frank van Gaalen

Voortgang KRW: maatregelen, doelbereik en innovatie. 13 december 2012; Frank van Gaalen Voortgang KRW: maatregelen, doelbereik en innovatie 1 Rapport Evaluatie waterkwaliteit Op 21 december beschikbaar (www.pbl.nl) Samenvatting opgenomen in KRW-rapport Belangrijke waterbeheerkwesties Bijdragen

Nadere informatie

Samenwerking Optimalisatie Slibgisting (SOS) Gezamenlijk innoveren voor gezamenlijk succes - Ephyra en Themista -

Samenwerking Optimalisatie Slibgisting (SOS) Gezamenlijk innoveren voor gezamenlijk succes - Ephyra en Themista - Samenwerking Optimalisatie Slibgisting (SOS) Gezamenlijk innoveren voor gezamenlijk succes - Ephyra en Themista - Ephyra en Themista Vanuit eenzelfde achtergrond naar twee innovaties Snuffelronde innovatie

Nadere informatie

Voorstel aan algemeen bestuur

Voorstel aan algemeen bestuur Voorstel aan algemeen bestuur Van: Werkgroep Financiële zaken D.d.: 17 februari 2011 Betreft: Uitgangspunten, Meerjarenraming(en) en Begroting(en) 1. Voorstel De algemeen besturen wordt gevraagd in te

Nadere informatie

I-QUA binnen Gemeentelijke Waterbeheer. Harold Soffner, beleidsmedewerker en projectleider I-QUA Gemeente Bernheze 19 oktober 2017

I-QUA binnen Gemeentelijke Waterbeheer. Harold Soffner, beleidsmedewerker en projectleider I-QUA Gemeente Bernheze 19 oktober 2017 I-QUA binnen Gemeentelijke Waterbeheer Harold Soffner, beleidsmedewerker en projectleider I-QUA Gemeente Bernheze 19 oktober 2017 Titel Gemeente Bernheze 5 Kernen Ontstaan in 1994 30.000 inwoners 9.000

Nadere informatie

Zuiver Afvalwater 2012. Landelijke rapportage Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer

Zuiver Afvalwater 2012. Landelijke rapportage Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer Zuiver Afvalwater 2012 Landelijke rapportage Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer Colofon Uitgave Unie van Waterschappen Postbus 93218 2509 AE Den Haag www.uvw.nl November 2013 Deze publicatie wordt ook

Nadere informatie

HAMERSTUK. Beslispunt 1 is aangepast in die zin dat in te stemmen met gewijzigd is in kennis te nemen van.

HAMERSTUK. Beslispunt 1 is aangepast in die zin dat in te stemmen met gewijzigd is in kennis te nemen van. HAMERSTUK VOORSTEL AAN HET ALGEMEEN BESTUUR AGENDAPUNT 10 Onderwerp: Realisatie uitbreiding afvalwatertransportsysteem Houten Nummer: 515150 In D&H: 16 oktober 2012 Steller: Tonny Oosterhoff In Cie: BMZ

Nadere informatie

Cellulose Assisted Dewatering of SLudge:

Cellulose Assisted Dewatering of SLudge: 14 september 2017 1 Cellulose Assisted Dewatering of SLudge: Gericht op ontwatering van slib door hergebruik van cellulosevezel! 4 jarig onderzoeksproject (eind 10 september 2017) Uitgevoerd door 6 partijen

Nadere informatie

Inleiding KIVI Kring Stedendriehoek. Inleider: dijkgraaf Herman Dijk

Inleiding KIVI Kring Stedendriehoek. Inleider: dijkgraaf Herman Dijk Inleiding KIVI Kring Stedendriehoek Inleider: dijkgraaf Herman Dijk WATERSCHAPPEN IN NEDERLAND 26 GEBIED GROOT SALLAND oppervlakte: 120.000 ha, inwoners: 360.000 ALGEMEEN BESTUUR voorzitter + 25 leden

Nadere informatie

1-STEP filter rwzi Horstermeer

1-STEP filter rwzi Horstermeer 1-STEP filter rwzi Horstermeer Eén jaar ervaring Manon Bechger Waternet 21 November 2013 Openingssymposium 1-STEP Een nieuwe generatie effluent Inhoud Aanleiding bouw 1-STEP op Horstermeer Wat is 1-STEP?

Nadere informatie

Belasting van het oppervlaktewater vanuit riolering en rioolwaterzuivering,

Belasting van het oppervlaktewater vanuit riolering en rioolwaterzuivering, Belasting van het oppervlaktewater vanuit riolering en rioolwaterzuivering, 1990-2016 Indicator 1 oktober 2018 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met

Nadere informatie

Forum relinen 2014. "Renoveren als instrument voor verbeteren doelmatigheid" Huidige situatie. Opbouw. Visitatiecommissie.

Forum relinen 2014. Renoveren als instrument voor verbeteren doelmatigheid Huidige situatie. Opbouw. Visitatiecommissie. Forum Relinen & Rioolbeheer 2014 Datum: 20 november 2014 in Hotel Vianen Organisatie: Stichting Kenniscentrum Rioolrenovaties "Renoveren als instrument voor verbeteren doelmatigheid" Wat is doelmatigheid?

Nadere informatie

Uitvoeringsprogramma samenwerking in de waterketen

Uitvoeringsprogramma samenwerking in de waterketen Uitvoeringsprogramma samenwerking in de waterketen 2014-2015 Inhoudsopgave 1. Regionale samenwerking 3 1.1. Inleiding 3 1.2. Bestuurlijke afspraken 3 1.3. Doelen en resultaten 4 1.4. Visitatiecommissie

Nadere informatie

LIMBURG WATERSCHAPSBEDRI-JF. Waterschapsbedrijf Limburg is een samenwerkingsverband van Waterschap Peel en Maasvallei en Waterschap Roer en Overmaas

LIMBURG WATERSCHAPSBEDRI-JF. Waterschapsbedrijf Limburg is een samenwerkingsverband van Waterschap Peel en Maasvallei en Waterschap Roer en Overmaas WATERSCHAPSBEDRI-JF donderdag 1 maart12 Waterschapsbedrijf Limburg is een samenwerkingsverband van Waterschap Peel en Maasvallei en Waterschap Roer en Overmaas Onderwerpen Huidige situatie Ontwikkelingen

Nadere informatie

Welkom Presentatie investeringsagenda 2016/2017 zeven waterschappen Midden en Oost Nederland

Welkom Presentatie investeringsagenda 2016/2017 zeven waterschappen Midden en Oost Nederland Welkom Presentatie investeringsagenda 2016/2017 zeven waterschappen Midden en Oost Nederland Deelnemende Waterschappen Exploitatie en Investeringen 2016-2017 Afdelingshoofd Projectrealisatie Patrick

Nadere informatie

VCK - Bodemrisicoanalyse

VCK - Bodemrisicoanalyse VCK - Bodemrisicoanalyse 19 april 2016 VCK - Bodemrisicoanalyse Veranderingsvergunning Kenmerk R009-1231468JEG-ssc-V01-NL Verantwoording Titel VCK - Bodemrisicoanalyse Opdrachtgever Verenigd Cargadoorskantoor

Nadere informatie

Bijlage 2: context, achtergrond en beleidsafwegingen energiebeleid 2012

Bijlage 2: context, achtergrond en beleidsafwegingen energiebeleid 2012 Bijlage 2: context, achtergrond en beleidsafwegingen energiebeleid 2012 Inhoud 1 Huidig energiebeleid... 1 2 Nieuwe ontwikkelingen: Energiedoelstellingen Klimaatakkoord... 2 3 Afwegingen beleidskeuzes

Nadere informatie

voor duurzame energie

voor duurzame energie voor duurzame energie Water zuiveren hoeft geen energie te kosten, maar kan zelfs energie opleveren. Dat bewijst de Energiefabriek van waterschap Vechtstromen in Hengelo. Als die in de loop van 2019 op

Nadere informatie

BESTUURLIJKE SAMENVATTING AFSTEMMEN INVESTERINGEN

BESTUURLIJKE SAMENVATTING AFSTEMMEN INVESTERINGEN BESTUURLIJKE SAMENVATTING AFSTEMMEN INVESTERINGEN Aanpak De opdracht Afstemmen investeringen is voortvarend opgepakt door de werkgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van de Gelderse waterschappen en

Nadere informatie

Publieksmilieujaarverslag 2014

Publieksmilieujaarverslag 2014 Publieksmilieujaarverslag 2014 Waarom dit milieujaarverslag? Het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard is wettelijk verplicht om voor de afvalwaterzuiveringsinstallatie (awzi) Kralingseveer

Nadere informatie

Mededeling aan het AB

Mededeling aan het AB BRO Algemeen Fout! Ongeldige bes tandsnaam. Mededeling aan het AB Van Dagelijks Bestuur Corsanr. coenene/2017.05745 Onderwerp Voldoen aan afnameverplichting. Agendapuntnr. 3.1 AB-vergadering 5-4-2017 Samenvatting

Nadere informatie

Datum: 27 maart 2014 Agendapunt nr: 6.a.

Datum: 27 maart 2014 Agendapunt nr: 6.a. 1. Voorblad Datum: 27 maart 2014 Agendapunt nr: 6.a. Aan de Verenigde Vergadering Landelijke rapportage Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer Aard voorstel Informerend stuk Aantal Bijlagen 3 Voorstel behandeld

Nadere informatie

TOILETPAPIER UIT AFVALWATER, EEN WAARDEVOLLE GRONDSTOF

TOILETPAPIER UIT AFVALWATER, EEN WAARDEVOLLE GRONDSTOF TOILETPAPIER UIT AFVALWATER, EEN WAARDEVOLLE GRONDSTOF 19 juni 2014 Yede van der Kooij voorzitter werkgroep Cellulose Yede van der Kooij Studies, consulting and research Sludge Wastewater Waste Bio based

Nadere informatie

Gebiedsbeschrijving Staphorst-Dalfsen

Gebiedsbeschrijving Staphorst-Dalfsen Gebiedsbeschrijving Staphorst-Dalfsen I. HET STROOMGEBIED Het gebied Dalfsen-Staphorst bestaat uit de deelgebieden Galgenrak/Streukerlerzijl, de Stouwe en Kostverloren/Streukelerzijl. Het gebied word begrenst

Nadere informatie

Voorstel voor de Raad

Voorstel voor de Raad Voorstel voor de Raad Datum raadsvergadering : 26 november 2015 Agendapuntnummer : XV, punt 5 Besluitnummer : 1952 Portefeuillehouder : Wethouder Jan van 't Zand Aan de gemeenteraad Onderwerp: Watertakenplan

Nadere informatie

Circulaire economie en duurzaamheid bij Waterschappen. Douwe Jan Tilkema directeur. Innovatie en Ondernemerschap bij Waterschappen

Circulaire economie en duurzaamheid bij Waterschappen. Douwe Jan Tilkema directeur. Innovatie en Ondernemerschap bij Waterschappen Circulaire economie en duurzaamheid bij Waterschappen Douwe Jan Tilkema directeur Innovatie en Ondernemerschap bij Waterschappen Definitie van de competentie ondernemerschap Signaleren van kansen in de

Nadere informatie

Functionele eisen 1. Geen (onaanvaardbaar) gezondheidsrisico. Bescherm volksgezondheid. Beperk overlast en hinder Voorkom schade.

Functionele eisen 1. Geen (onaanvaardbaar) gezondheidsrisico. Bescherm volksgezondheid. Beperk overlast en hinder Voorkom schade. Doelen Functionele eisen 1. Geen (onaanvaardbaar) gezondheidsrisico. 2. Geen (onaanvaardbare) economische schade of maatschappelijke hinder door wateroverlast. Bescherm volksgezondheid Beperk overlast

Nadere informatie

Integraal ZuiveringsPlan

Integraal ZuiveringsPlan IZP 1 Integraal ZuiveringsPlan Leeuwarden, januari 2013 versie: definitief IZP 2 Bij de zuivering ontstaan nevenproducten (slijkstoffen en rioolgas), die soms van vrij grote waarde blijken te zijn, zodat

Nadere informatie

Praktijktraject Uitgebreide techniek afvalwaterzuivering

Praktijktraject Uitgebreide techniek afvalwaterzuivering Praktijktraject Uitgebreide techniek afvalwaterzuivering voorbeeldopdracht Nieuwegein, 2012 w w w. w a t e r o p l e i d i n g e n. n l Stichting Wateropleidingen, september 2012 Groningenhaven 7 3433

Nadere informatie

Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 2012 (BVZ 2012) Delfland

Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 2012 (BVZ 2012) Delfland Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer (BVZ ) versie 24 september 2013 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 1 Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer 2 Inhoudsopgave Inleiding 4 Typering waterschap 4 Rioolwaterzuiveringsinstallaties

Nadere informatie

Inzameling, transport en behandeling van afvalwater in Nederland. Situatie per 31 december 2012

Inzameling, transport en behandeling van afvalwater in Nederland. Situatie per 31 december 2012 Inzameling, transport en behandeling van afvalwater in Nederland Situatie per 31 december 2012 Inzameling, transport en behandeling van Afvalwater in Nederland Situatierapport 2012 ex artikel 16 van richtlijn

Nadere informatie

VOORSTEL AAN DE GEMEENTERAAD

VOORSTEL AAN DE GEMEENTERAAD VOORSTEL AAN DE GEMEENTERAAD Onderwerp: Gemeentelijk rioleringsplan Registratienummer: 00538296 Op voorstel B&W d.d.: 31 maart 2015 Datum vergadering: 26 mei 2015 Portefeuillehouder: Helm Verhees Rol gemeenteraad:

Nadere informatie

Stroomgebiedsafstemming Rijnwest. ER in combinatie met meetgegevens

Stroomgebiedsafstemming Rijnwest. ER in combinatie met meetgegevens Stroomgebiedsafstemming Rijnwest ER in combinatie met meetgegevens Stroomgebiedsafstemming Rijn-West 2 Opdrachtgever: Rijn West Begeleidingsgroep / beoordelingsgroep: Provincies, RAO, KRW-Kernteam Rijn

Nadere informatie

Datum 15 augustus 2012 Onderwerp Stand van zaken MJA3

Datum 15 augustus 2012 Onderwerp Stand van zaken MJA3 Ingekomen stuk Aan algemeen bestuur 19 september 2012 Datum 15 augustus 2012 Stand van zaken MJA3 Docbasenummer 259834 Portefeuillehouder Heemraden B. Vreeswijk en J. Verhoef Projectnummer Programma Waterketen

Nadere informatie

Samenwerking in de Rotterdamse afvalwaterketen

Samenwerking in de Rotterdamse afvalwaterketen Samenwerking in de Rotterdamse afvalwaterketen 2 Samenwerkingsovereenkomst Rotterdamse afvalwaterketen Bestuurlijke overeenkomst voor Samenwerking in de Rotterdamse afvalwaterketen 3 Samenwerkingsovereenkomst

Nadere informatie

VOORSTEL AB AGENDAPUNT :

VOORSTEL AB AGENDAPUNT : VOORSTEL AB AGENDAPUNT : PORTEFEUILLEHOUDER : F.K.L. Spijkervet AB CATEGORIE : B-STUK (Beleidsstuk) VERGADERING D.D. : 26 november 2013 NUMMER : WM/MIW/RGo/7977 OPSTELLER : R. Gort, 0522-276805 FUNCTIE

Nadere informatie

Zuivering van stedelijk afvalwater: zware metalen,

Zuivering van stedelijk afvalwater: zware metalen, Indicator 22 juni 2011 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De afgelopen dertig jaar is voor

Nadere informatie

Project Prioriteren Projecten

Project Prioriteren Projecten Project Prioriteren Projecten (werktitel) Besluitvormingsproces voor prioriteren van projecten. Onderdeel installaties 4-03-005 Projecten bij Zuiveringen Jaarlijks ca. 14-15 miljoen Redenen voor uitvoering

Nadere informatie

Kees Steur Waterschap Zeeuwse Eilanden coördinator Waterkwaliteit en Milieu

Kees Steur Waterschap Zeeuwse Eilanden coördinator Waterkwaliteit en Milieu Implementatie Kaderrichtlijn Water (KRW) Kees Steur Waterschap Zeeuwse Eilanden coördinator Waterkwaliteit en Milieu 1 februari 2008 Inhoud Waterkwaliteit probleemstoffen bronnen Uitgangspunten en taakverdeling

Nadere informatie