Handleiding. INFECTIEPREVENTIE OP ORDE IN JE ZORGORGANISATIE Randvoorwaarden, bevorderende factoren en knelpunten Juni 2015

Transcriptie

1 Handleiding INFECTIEPREVENTIE OP ORDE IN JE ZORGORGANISATIE Randvoorwaarden, bevorderende factoren en knelpunten Juni 2015

2 Colofon Auteurs: Deze handleiding maakt onderdeel uit van het project Versterking van het infectiepreventiebeleid in zorginstellingen in de GGD regio Hollands Midden, uitgevoerd door de sector Algemene Gezondheidszorg van de GGD Hollands Midden. Dit project wordt gefinancierd door het RIVM vanuit het programmabudget voor regionale ondersteuning. Laura van Buul, Mandy Knoester, Peter ten Ham Datum: 22 juni 2015 Uitgever: Publicatienummer: GGD Hollands Midden U01544

3 Infectiepreventie op orde in je zorgorganisatie: Randvoorwaarden, bevorderende factoren en knelpunten Het is om verschillende redenen belangrijk om (verspreiding van) bacteriën en virussen die infecties kunnen veroorzaken onder de cliënten van zorgorganisaties te voorkómen. Ten eerste betreft het een kwetsbare groep, waarbij infecties ernstiger kunnen verlopen dan bij minder kwetsbare groepen. Dit brengt ziektelast met zich mee, wat vaak gepaard gaat met een verminderde kwaliteit van leven. Ten tweede hebben infecties bij cliënten gevolgen voor de zorgverleners, omdat zij in bepaalde gevallen meer of andere werkzaamheden moeten verrichten en zij bovendien zelf ook risico lopen op besmetting, met alle gevolgen van dien (zoals ziekteverzuim). Naast de gevolgen voor cliënten en zorgverleners, zijn er ook gevolgen op organisatieniveau. Zo zijn er aan een uitbraak vaak hoge kosten verbonden, bijvoorbeeld door extra inzet van personeel, ziekteverzuim onder personeel, en maatregelen die getroffen moeten worden om de uitbraak aan te pakken. Ten slotte is er ook een maatschappelijk belang. Door infecties te voorkómen, hoeven er minder infecties behandeld te worden met antibiotica. Omdat antibioticagebruik de grootste veroorzaker is van antibioticaresistentie, zorgt infectiepreventie er via verminderd antibioticagebruik voor dat er minder vaak antibioticaresistentie optreedt. Bij infecties met resistente micro organismen (zoals MRSA of ESBL) is het voorkómen van verdere verspreiding extra belangrijk, zodat deze resistente micro-organismen geen kans krijgen om meerdere personen (binnen en buiten de organisatie) te besmetten. Alle reden dus om infectiepreventie maatregelen binnen je zorgorganisatie op orde te hebben! Deze handleiding bevat een overzicht van de randvoorwaarden (Tabel A), bevorderende factoren en knelpunten (Tabel B en C) voor het op orde hebben van infectiepreventie maatregelen binnen zorgorganisaties. Deze zijn gebaseerd op vragenlijsten ingevuld door 16 zorgorganisaties in de GGD regio Hollands Midden, en op gesprekken met deze zorgorganisaties naar aanleiding van de vragenlijsten. Deze handleiding kan helpen om (uitbraken van) infecties binnen je organisatie te voorkómen, en als deze zich tóch voordoen, om ze sneller en zonder paniek onder controle te krijgen.

4 Inhoudsopgave Tabel A: Randvoorwaarden voor een goed infectiepreventiebeleid binnen je zorgorganisatie 5 Tabel B: Succesfactoren en knelpunten per onderdeel 7 1. oprichten infectiepreventiecommissie 7 2. goede uitvoer handhygiënebeleid 8 3. contact met DIP, apotheker en arts microbioloog 9 4. aanstellen HKM'ers implementeren protocollen en werkinstructies beschikbaarheid materiaal en middelen scholing op gebied van infectiepreventie auditsysteem beschikken over antibioticabeleid surveillance melden infectieziekten / uitbraken bij GGD 18 Tabel C: Organisatie overstijgende factoren ketencommunicatie over uitbraken voldoen aan eisen IGZ 20

5 TABEL A: RANDVOORWAARDEN VOOR EEN GOED INFECTIEPREVENTIEBELEID BINNEN JE ZORGORGANISATIE Randvoorwaarde 1. Bewustzijn van het belang van infectiepreventie bij de directie van de organisatie, met als gevolg: Infectiepreventie wordt als belangrijk thema en als kerntaak gezien (b.v. door het als prioriteit/speerpunt te benoemen) Steun voor infectiepreventiemaatregelen / -activiteiten Budget wordt beschikbaar gesteld voor materialen/middelen en het inhuren van externe deskundigheid dan wel het faciliteren van interne deskundigheid Hoe te bereiken? Breng het onderwerp infectiepreventie regelmatig onder de aandacht: geef het een gezicht. Benadruk daarbij de belangen van infectiepreventie: Voor cliënten: het beperken van ziektelast ten gevolge van te voorkomen infecties Voor medewerkers: het voorkómen van extra werkdruk door infecties bij cliënten, en het voorkómen van het risico op het oplopen van infecties bij medewerkers zelf (met alle gevolgen van dien, b.v. ziekteverzuim) Voor de organisatie: het vermijden van toekomstige kosten en negatieve publiciteit (b.v. ten gevolge van uitbraken) Voor de maatschappij: het bijdragen aan het terugdringen van antibioticaresistentie (want hoe minder infecties er vóórkomen, hoe minder antibiotica er nodig is, en hoe minder antibioticaresistentie er zal optreden) IGZ inspectie bezoek * / tekortkomingen vastgesteld bij audit 2. Bewustzijn van het belang van infectiepreventie op de werkvloer van de organisatie, met als gevolg: Draagvlak voor het invoeren van infectiepreventiemaatregelen en - activiteiten Motivatie voor het uitvoeren van infectiepreventiemaatregelen/activiteiten Gevoel van verantwoordelijkheid voor infectiepreventie Breng het onderwerp infectiepreventie regelmatig onder de aandacht: geef het een gezicht. Leg daarbij de nadruk op waarom het belangrijk is (zoals bescherming cliënt en medewerker), en niet op wat er allemaal (extra) voor gedaan moet worden. Het belang van infectiepreventie wordt erkend en uitgedragen door de directie (zie punt 1) IGZ inspectie bezoek * / tekortkomingen vastgesteld bij audit 5

6 3. Een goede balans tussen infectiepreventie en de beleving van de cliënt: infectiepreventie is belangrijk om risico s op het oplopen van infecties bij cliënten te beperken, aan de andere kant is het ook belangrijk dat er voor cliënten belevingsgerichte zorg geboden wordt Maak bewuste afwegingen bij het implementeren van infectiepreventie maatregelen/activiteiten: hang bijvoorbeeld alleen protocollen / werkinstructies op plaatsen waar dit echt nodig is Zorg voor een goede balans tussen infectiepreventie en werkdruk voor zorgpersoneel (zie punt 4), zodat infectiepreventiemaatregelen/activiteiten niet ten kosten gaan van het leveren van goede zorg Bij kleinschalig wonen staat vaak de huiselijkheid centraal: realiseer je dat er desalniettemin zorg wordt geleverd aan een kwetsbare groep cliënten en dat daarom infectiepreventie maatregelen van belang zijn (ook al zijn de aantallen cliënten die samen wonen vaak kleiner) 4. Een goede balans tussen infectiepreventie en werkdruk voor zorgpersoneel Erken dat het implementeren van infectiepreventiemaatregelen/activiteiten in het begin zal leiden tot meer ervaren werkdruk, maar benadruk dat dit op termijn afneemt en ook wat oplevert (zoals minder werkdruk bij uitbraken, omdat deze sneller en zonder paniek onder controle kunnen worden gebracht, doordat men weet wat er moet gebeuren en wat daarvoor nodig is) Zorg ervoor dat personen binnen de organisatie die zich bezig houden met infectiepreventie (zie punt 1 en punt 4 in Tabel B) hier ook de ruimte voor hebben in de vorm van uren voor infectiepreventieactiviteiten Zorg ervoor dat op de werkvloer infectiepreventiemaatregelen (zoals het uitvoeren van goede handhygiëne) routine worden, zodat zorgpersoneel dit niet (meer) als extra werk ervaart Sla niet door in het laten invullen van checklists door zorgpersoneel: zorg ervoor dat zorgpersoneel zich goed bewust is van principes van infectiepreventie, maar voorkom dat er onnodig tijd wordt besteed aan administratieve zaken (tijd die beter besteed kan worden aan het leveren van goede zorg) * Een negatief IGZ inspectie oordeel blijkt een grote stimulans te zijn voor organisaties om hun infectiepreventie beleid op orde te brengen, maar dit is uiteraard niet de meest prettige manier. Een negatief IGZ inspectie oordeel gaat namelijk gepaard met negatieve publiciteit en veel extra werk in een relatief korte tijd, wat weer kan zorgen voor onrust en onvrede binnen de organisatie. Prettiger is om het heft in eigen handen te nemen en een toekomstig negatief oordeel te voorkómen! 6

7 TABEL B: SUCCESFACTOREN EN KNELPUNTEN PER ONDERDEEL VAN EEN GOED INFECTIEPREVENTIEBELEID 1. Oprichten van een infectiepreventiecommissie (IPC). Kerntaken van deze commissie zijn: Stimuleren/ontwikkelen infectiepreventie maatregelen/activiteiten (b.v. aanschaf van bepaalde middelen, scholing) en protocollen/werkinstructies maken en beoordelen, aan de hand van de algemeen geldende richtlijnen Het maken van een meerjaren-/jaarlijks beleidsplan, waarin wordt aangegeven welke maatregelen/activiteiten er m.b.t. infectiepreventie ondernomen worden Het maken van een jaarverslag, waarin is terug te vinden welke activiteiten op het gebied van infectiepreventie er hebben plaatsgevonden Om dit te bereiken komt de IPC volgens een vast vergaderschema bijeen (en wordt er van die bijeenkomsten een verslag gemaakt). Zorg dat verschillende relevante disciplines vertegenwoordigd zijn binnen de IPC (verpleegkundige/verzorgende, specialist ouderengeneeskunde, verantwoordelijke/aandachtsvelder infectiepreventie (zie ook punt 4), manager zorg, manager facilitaire dienst, et cetera), zodat de invalshoeken van deze disciplines worden meegenomen en het infectiepreventie beleid per discipline breder uitgedragen kan worden Korte lijnen naar de directie (b.v. door een directielid zitting te laten nemen in de IPC), waarbij de IPC een belangrijke adviserende rol heeft op het gebied van infectiepreventie en de mogelijkheid heeft om (financiële) steun te vragen voor maatregelen die zij willen implementeren. Daarnaast is het handig als de directie de IPC (zo vroeg mogelijk) betrekt bij eventuele verbouw- of renovatieplannen, om te voorkómen dat nieuwe gebouwen/ruimtes later in strijd blijken met aanbevelingen op het gebied van infectiepreventie. Maak een plan-van-aanpak voor (nieuwe) infectiepreventiemaatregelen/activiteiten, zodat voor iedereen duidelijk is wat er moet gebeuren Stem het infectiepreventiebeleid af met de ARBO (b.v. door ook iemand vanuit de ARBO zitting te laten nemen in de IPC of als agenda lid toe te voegen). Dit voorkomt dat maatregelen gericht op de infectiepreventie bij de cliënt ingaan tegen ARBO richtlijnen. Bovendien is het goed om de ARBO te betrekken voor oogpunt van infectiepreventie bij het personeel. Heb je niet de expertise voor het oprichten van een IPC, bijvoorbeeld omdat je een kleine organisatie bent? o Onderschat de expertise binnen je organisatie niet: zonder dat je mensen met speciale expertise hoeft aan te trekken, kun je de huidige expertise wellicht uitbreiden door middel van trainingen of cursussen o Huur een externe deskundige op het gebied van infectiepreventie in (een vrij gevestigde of via een ziekenhuis, andere zorgorganisatie of de GGD) o Nodig bepaalde externe partijen uit om mee te denken over een sterker infectiepreventie beleid, zoals de GGD (deze kan advies en ondersteuning bieden), IGZ, Actiz en verzekeraars 7

8 o Probeer aansluiting te vinden bij de IPC van een andere organisatie (b.v. de organisatie waarvan je de behandeldienst inhuurt). Staat de andere organisatie hier niet voor open: vraag naar de redenen hiervoor en probeer oplossingen te zoeken. Mogelijk kan de organisatie wel adviseren in de opzet van een eigen IPC, en wellicht kan zelfs iemand van de andere organisatie zitting nemen in de nieuw op te zetten IPC. Staat de andere organisatie er wel voor open: maak duidelijke afspraken m.b.t de expertise die gedeeld wordt en de te verwachtte inzet van beide partijen. o Een regionaal netwerk van zorginstellingen kan faciliteren dat er informatie wordt uitgewisseld over de oprichting en activiteiten van de IPC Wordt het infectiepreventie beleid op de ene locatie beter uitgevoerd dan op de andere? o Zorg dat er een locatie overkoepelende structuur is voor infectiepreventie (b.v. op elke locatie een verantwoordelijke/aandachtsvelder infectiepreventie (zie punt 4) die regelmatig ervaringen uitwisselt met de verantwoordelijken/aandachtsvelders infectiepreventie van andere locaties) die rapporteert aan de IPC: zo worden verschillen tussen locaties helder en kunnen verbeterpunten vastgesteld worden 8

9 2. Goede uitvoer van het handhygiënebeleid Maak medewerkers duidelijk dat het dragen van sieraden, kunstnagels, los haar en lange mouwen bij het uitvoeren van de zorg niet toegestaan is Zorg ervoor dat dat de middelen aanwezig zijn voor het uitvoeren van een goede handhygiëne (zie ook punt 6) Zorg ervoor dat er op relevante plaatsen protocollen/werkinstructies aanwezig zijn voor het uitvoeren van een goede handhygiëne Geef bepaalde personen (b.v. verantwoordelijken/aandachtsvelders infectiepreventie, zie punt 4) de verantwoordelijkheid om toe te zien op of het handhygiënebeleid goed wordt uitgevoerd, en de bevoegdheid om medewerkers te wijzen op een gebrekkige naleving hiervan Stimuleer medewerkers om elkaar aan te spreken op een goede handhygiëne Voer audits uit gericht op het thema handhygiëne (zie ook punt 8) Zijn medewerkers niet gemotiveerd voor het uitvoeren van een goede handhygiëne? Of verslapt deze motivatie na verloop van tijd? o Faciliteer bewustzijn van het belang van goede handhygiëne onder medewerkers (zie ook de randvoorwaarden met betrekking tot bewustzijn in tabel A), bijvoorbeeld via scholing en posters. De Toolkit Handhygiëne verpleeghuizen van het RIVM is hiervoor een handig hulpmiddel: Onderwerpen/S/SNIV/ Toolkit_Handhygiëne_verpleeghuizen_SNIV o Zorg ervoor dat activiteiten gericht op het bevorderen van een goede handhygiëne met een bepaalde regelmaat herhaald worden; door turnover van personeel en het wegzakken van informatie bestaat het risico dat het effect van de activiteiten na verloop van tijd afneemt o Een regionaal netwerk van zorginstellingen kan faciliteren dat er informatie wordt uitgewisseld over activiteiten gericht op het bevorderen van een goede handhygiëne 9

10 3. Contact met een deskundige infectiepreventie (DIP), apotheker en arts microbioloog Maak afspraken over het consulteren van deze disciplines voor vraagstukken m.b.t. infectiepreventie (idealiter hebben deze disciplines een vaste aanstelling voor een bepaald aantal uren per maand) Betrek de disciplines bij bijeenkomsten in de organisatie, zoals het farmacotherapeutisch overleg (FTO) of IPC vergaderingen Er kunnen ook afspraken gemaakt worden met deze disciplines voor het doen van audits op hun expertisegebied Zijn de disciplines niet voldoende op de hoogte van de organisatie om op-maat advies te leveren? o Zorg ervoor dat bij het leggen van het eerste contact met de DIP, apotheker en/of arts microbioloog een kennismaking plaatsvindt waarbij de organisatie wordt geïntroduceerd, zo weet deze bij een volgend contact wat de situatie is binnen de organisatie Verleen je als organisatie zorg aan verzorgingshuisbewoners of mensen met een lichamelijke of verstandelijke handicap, dan worden deze vaak van medicatie voorzien door verschillende apotheken. Het kan dan lastig zijn om te bepalen welke apotheek er benaderd wordt voor advies. Ook kan het lastig zijn om met deze apotheken gezamenlijk afspraken te maken (b.v. over het doen van een medicatie review of audit). o Een eerste stap richting een oplossing kan zijn om nieuwe bewoners te wijzen op preferente apotheken, en hen zo de mogelijkheid te geven om bij een apotheek aan te sluiten waar al goede contacten mee zijn. Als veel bewoners door dezelfde apotheek/apotheken van medicatie worden voorzien, is het makkelijker om deze apotheker bij vraagstukken te betrekken of om afspraken met de apotheken te maken. Weet je als organisatie niet goed met welke DIP of arts microbioloog je contact kunt leggen? o DIP kunnen vrij gevestigd zijn of verbonden aan een ziekenhuis, een andere zorgorganisatie of de GGD. Arts microbiologen zijn meestal aan ziekenhuizen verbonden. Bij het zoeken naar een DIP of arts microbioloog kan het handig zijn om contact te zoeken met andere zorgorganisaties en hen te vragen naar hun ervaringen en adviezen. Ook kan nagegaan worden bij de (al dan niet ingehuurde) behandeldienst of zij al contacten hebben met bepaalde DIP of arts microbiologen. 10

11 4. Het aanstellen van verantwoordelijken/aandachtsvelders infectiepreventie op de werkvloer, ook wel hygiëne-kwaliteitsmedewerkers (HKM ers) of contactpersonen infectiepreventie (CIP) genoemd. Deze personen hebben als taken: aandacht vestigen op / draagvlak creëren voor infectiepreventie, infectiepreventie maatregelen vertalen naar de eigen praktijk, ondersteuning bieden bij het implementeren van protocollen/werkinstructies, als vraagbaak fungeren op de werkvloer, het observeren van de uitvoer van het infectiepreventie beleid op de werkvloer, tekortkomingen signaleren en naar de IPC / het management communiceren. Zorg dat er op elke locatie ten minste één HKM er/cip is (en wanneer er sprake is van grote locaties meer dan één per locatie, idealiter personen van verschillende afdelingen) Zorg dat er HKM ers/cip deel uitmaken van de IPC Faciliteer bijscholing voor HKM ers/cip op het gebied van infectiepreventie, zodat zij up-to-date blijven van laatste ontwikkelingen op dit gebied Zorg dat HKM ers/cip onderling contact hebben in de vorm van een periodiek overleg, zodat zij van elkaars ervaringen kunnen leren Is het voor de werkvloer niet duidelijk wat men kan verwachten van de HKM er/cip? o Zorg dat de rol van de HKM er/cip duidelijk geïntroduceerd wordt op de werkvloer, zodat men de HKM er/cip als aanspreekpunt ziet en zich ervan bewust is dat deze persoon hen kan wijzen op zaken met betrekking tot infectiepreventie en hygiënisch werken 11

12 5. Het implementeren van protocollen/werkinstructies op het gebied van infectiepreventie (op basis van de geldende richtlijnen) Stel iemand/een groep personen aan die verantwoordelijk is/zijn voor het beheer en de implementatie van protocollen/werkinstructies, b.v. de IPC, locatiemanagers, teamleiders of HKM ers/cip Zorg dat er na de implementatie ook wordt gecontroleerd op de naleving van de protocollen/werkinstructies (b.v. via interne audits, zie ook punt 8) Sommige organisaties weten niet goed waar zij relevante richtlijnen en kennis kunnen vinden en/of hebben er moeite mee om te bepalen welke richtlijnen relevant zijn voor de organisatie. Daarnaast vinden sommige organisaties het lastig om richtlijnen te vertalen naar de werkvloer, bijvoorbeeld omdat de richtlijnen soms erg theoretisch zijn en praktijksituaties niet in detail worden beschreven. o Faciliteer inhoudelijke deskundigheid bij de persoon/groep die verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van protocollen/werkinstructies. Is dit niet te realiseren? Schakel dan externe deskundigheid in. Bijvoorbeeld via andere organisaties die de deskundigheid wél in huis hebben (misschien hebben zij protocollen/werkinstructies die overgenomen kunnen worden?) of door een DIP in te huren (een vrij gevestigde of via een ziekenhuis, andere zorgorganisatie of de GGD). De GGD kan een adviserende en coördinerende rol spelen bij het verwerven van deskundigheid. o Betrek personen van de werkvloer bij het vertalen van richtlijnen naar de praktijk. Op die manier kan geanticipeerd worden op situaties waarbij er vragen of problemen kunnen ontstaan, en kan er samen nagedacht worden over oplossingen. o Een regionaal netwerk van zorgorganisaties kan faciliteren dat er informatie en ervaringen worden uitgewisseld over protocollen/werkinstructies 12

13 6. Beschikbaarheid van materialen en middelen voor een goede uitvoer van het infectiepreventie beleid Zorg voor de aanwezigheid van alle aanbevolen benodigdheden voor een goede handhygiëne (zoals handalcohol en papieren handdoekjes) en voor persoonlijke beschermingsmaatregelen (PBM s) voor medewerkers (zoals handschoenen en schorten) in situaties die deze vereisen. Maak daarbij onderscheid tussen basisbenodigdheden en benodigdheden voor bijzondere situaties (zie bijvoorbeeld het punt hieronder). In het geval van thuiszorg: maak duidelijke afspraken over wie verantwoordelijk is voor de aanschaf van de benodigde middelen. Is de cliënt verantwoordelijk? Zorg dan dat de medewerker altijd vanuit de organisatie beschikking heeft tot handalcohol en PBM s voor het geval de cliënt de afspraak (nog) niet na kan komen. Maak boxen of karren met informatie en materialen die klaar staan voor als er een bepaalde situatie optreedt (b.v. een Norovirus uitbraak). Zorg dat het personeel deze weet te vinden. Zo hebben medewerkers direct alle informatie en materialen bij de hand en weten zij wat er moet gebeuren. Faciliteer het dragen van uniformen door medewerkers, en idealiter ook het centraal wassen van de uniformen (zodat de kleding niet mee naar huis genomen hoeft worden, wat risico van verspreiding van ziekteverwekkers met zich meebrengt). Eigen kleding voldoet vaak niet aan de richtlijnen (deze kan bijvoorbeeld vaak niet op hogere temperatuur gewassen worden). Is er onvoldoende budget voor de aanschaf van materialen en middelen? o In dit geval zijn korte lijntjes met de directie van belang: benadruk het belang van infectiepreventie bij de directie, en de noodzaak om bepaalde materialen en middelen aan te schaffen. Wellicht dat het toch mogelijk is om budget vrij te maken. Is dit niet het geval? Denk dan mee over oplossingen (b.v. de aanschaf van uniformen door de medewerkers zelf, met de mogelijkheid deze terug te verkopen bij vertrek). Zijn medewerkers niet enthousiast over het dragen van een uniform? o Betrek de medewerkers nauw bij de plannen voor de aanschaf van het uniform (b.v. in een werkgroep). Door de werkvloer mee te laten denken over het uniform, kan er meer draagvlak ontstaan voor het dragen ervan, en bewustzijn voor het belang van het dragen ervan. Vind je het als organisatie lastig om besluiten te nemen over aan te schaffen materialen en middelen? o Zoek contact met andere zorgorganisaties en vraag hen naar hun ervaringen met bepaalde materialen en middelen o De GGD kan een adviserende rol spelen in de aanschaf van materialen en middelen Een regionaal netwerk van zorgorganisaties kan faciliteren dat er ervaringen worden uitgewisseld over het gebruik van bepaalde materialen en middelen 13

14 7. Infectiepreventiescholing voor verschillende disciplines (zoals verpleegkundigen en verzorgenden, keuken/voedingsmedewerkers en medewerkers van de facilitaire dienst) Zorg ervoor dat de scholing met een bepaalde regelmaat herhaald wordt; door turnover van personeel en het wegzakken van informatie bestaat het risico dat het effect van de scholing na verloop van tijd afneemt Vind je het als organisatie lastig om scholingsmateriaal te vinden (voor intern aanbieden, b.v. tijdens klinische lessen) of om externe aanbieders van scholing te vinden? o Zoek contact met andere zorgorganisaties en vraag hen waar/hoe zij hun infectiepreventie scholing geregeld hebben o De GGD kan een adviserende rol spelen in het vinden van geschikte infectiepreventie scholing o Een regionaal netwerk van zorgorganisaties kan faciliteren dat er ervaringen worden uitgewisseld over infectiepreventie scholing 14

15 8. Een goed auditsysteem om naleving van het infectiepreventiebeleid te controleren en verbeterpunten te signaleren Benoem binnen de organisatie een aantal personen tot auditor (intern audit team), en laat hen met een bepaalde regelmaat audits uitvoeren rondom het thema infectiepreventie Laat naast interne audits ook externe audits uitvoeren, b.v. door een DIP of een audit bureau Zorg ervoor dat de audit resultaten niet op de plank blijven liggen, maar dat er ook echt iets mee wordt gedaan. o Evalueer de bevindingen (b.v. door het intern audit team of door een nieuw samengestelde werkgroep) o Onderneem actie naar aanleiding van de vastgestelde verbeterpunten (en stel indien nodig een verbeterplan op) o Voer her-audits uit 15

16 9. De behandeldienst van de organisatie beschikt over een antibioticabeleid, wat wil zeggen dat zij in de vorm van een formularium afspraken hebben gemaakt over de antibiotica die zij voorschrijven aan cliënten met bepaalde typen infecties (het type antibiotica, de dosering, de duur, de toedieningswijze) Zorg dat het formularium regelmatig (ten minste eens in de vier jaar) wordt geëvalueerd en zo nodig aangepast, in een overleg tussen in ieder geval de specialisten ouderengeneeskunde en de apotheker Stem het formularium af op het resistentiepatroon van de organisatie of de regio; betrek hierbij een arts microbioloog Heb je als organisatie geen specialisten ouderengeneeskunde in dienst voor verpleeghuisbewoners, maar koop je de medische zorg voor deze populatie elders in? o Ga na of de ingekochte behandeldienst over een formularium beschikt dat ook van toepassing is op de cliënten binnen je organisatie. Is dit niet het geval: ga dan in gesprek over het aanpassen van het formularium voor gebruik in je organisatie. Verleen je als organisatie zorg aan verzorgingshuisbewoners of mensen met een lichamelijke of verstandelijke handicap, dan worden deze vaak van medische zorg voorzien door huisartsen. Het is vaak lastig om met deze huisartsen gezamenlijk afspraken te maken over het antibioticabeleid in de instelling, omdat er vaak veel verschillende huisartsen zorg leveren aan cliënten binnen de organisatie. o Een eerste stap richting een oplossing kan zijn om nieuwe bewoners te wijzen op preferente huisartsen, en hen zo de mogelijkheid te geven om bij een huisarts aan te sluiten waar al goede contacten mee zijn. Als veel bewoners door dezelfde huisarts(en) van zorg worden voorzien, is het makkelijker om deze huisartsen bij vraagstukken rondom antibioticagebruik te betrekken of om afspraken met die huisartsen te maken. 16

17 10. Breng het vóórkomen van infectieziekten binnen je instelling in kaart (surveillance): dit kan handvatten bieden voor het nemen van maatregelen. Als je bijvoorbeeld merkt dat er sprake is van een (beginnende) epidemie, kun je tijdig ingrijpen, of als infecties meer voorkomen op één bepaalde afdeling, kun je maatregelen treffen die specifiek op die afdeling gericht zijn. Je kunt zelf een systeem opzetten voor het registreren van infectieziekten, maar makkelijker is om aan te sluiten bij het Surveillance Netwerk Infectieziekten Verpleeghuizen (SNIV) van het RIVM: Sommige organisaties nemen geen deel aan SNIV omdat ze zich zorgen maken over mogelijke benchmarking op het vóórkomen van infecties (waarbij andere organisaties of cliënten kunnen zien dat zij mogelijk minder goed scoren dan anderen) o SNIV presenteert gegevens anoniem, dus deze zorgen zijn niet nodig 17

18 11. Meld infectieziekten en uitbraken die vallen onder artikel 26 van de Wet Publieke Gezondheid bij de GGD Zorg ervoor dat er een protocol is voor de melding van infectieziekten en uitbraken, en dat zorgpersoneel hiervan op de hoogte is Maak afspraken met de GGD over de manier van melden en de manier van follow-up Evalueer uitbraken na afloop met de GGD, en voer ook buiten uitbraken af en toe overleg met de GGD om de samenwerking te evalueren Sommige organisaties zijn terughoudend in het melden van infectieziekten/uitbraken, omdat voor hen onbekend is wat de gevolgen daarvan zijn o Een goede communicatie met de GGD kan ervoor zorgen dat de procedure bij het melden van artikel 26 infectieziekten en uitbraken duidelijk is, zodat de organisatie niet voor verrassingen komt te staan op dit gebied 18

19 TABEL C: ORGANISATIE OVERSTIJGENDE FACTOREN VOOR EEN GOED INFECTIEPREVENTIEBELEID 1. Er is goede communicatie over ziektegevallen/uitbraken tussen de organisatie en de verschillende andere schakels binnen de zorgketen (ziekenhuis, huisarts, thuiszorg, andere woonzorgorganisaties): als de infectiestatus bij nieuwe cliënten bekend is, kunnen al meteen de juiste maatregelen getroffen worden om te voorkómen dat de infectie zich verspreid naar andere cliënten en medewerkers (met alle gevolgen van dien, zoals ziektelast en kosten voor het doen van testen). Maak met de verschillende partijen afspraken over het overdragen van de infectiestatus bij het verplaatsen van de cliënt van de ene naar de andere schakel De cliënt heeft zelf ook een verantwoordelijkheid naar zorgverleners om hen op de hoogte te brengen van relevante informatie zoals zijn/haar infectiestatus: stimuleer dus dat deze bij het in contact komen met een nieuwe zorgverlener deze informatie overdraagt Het probleem van communicatie tussen de schakels binnen de zorgketen is complex, in de intramurale zorg maar in het bijzonder ook in de thuiszorg: ziekenhuis professionals en de huisarts zijn er vaak niet (meteen) van op de hoogte dat een cliënt bij thuiskomst uit het ziekenhuis thuiszorg ontvangt o Het probleem van communicatie tussen de schakels binnen de zorgketen is moelijk door één organisatie op te lossen. Organisaties zouden samen rond de tafel moeten gaan zitten om afspraken te maken over het uitwisselen van informatie over uitbraken en overplaatsing van cliënten (b.v. in de vorm van communicatie protocollen). Een regionaal netwerk van zorgorganisaties zou dit kunnen faciliteren. 19

20 2. De organisatie volgt de eisen van de IGZ op Het toepassen van de onderdelen uit Tabel B in je organisatie zal bij een eventueel IGZ inspectiebezoek naar alle waarschijnlijkheid leiden tot een positief oordeel op het gebied van infectiepreventie Sommige organisaties geven aan dat het lastig is om te achterhalen wat precies de verwachtingen zijn van IGZ: waar letten zij op bij inspecties? o In bijlage 2 van het IGZ rapport Instellingen in ouderenzorg nemen nog steeds onvoldoende actie om hygiëne en infectiepreventie te verbeteren staat een checklist van de punten waarop gelet wordt tijdens een inspectiebezoek: 20