MAKELAARS SPELEN VALS

Transcriptie

1 hét magazine voor de overheid Regie over loopbaanplanning ambtenaren ontbreekt Zie pagina 28 7 juni 2007 nr 11 derde jaargang MAKELAARS SPELEN VALS pagina 12 In gesprek: Tweede Kamerlid Jasper van Dijk (SP) interviewt LSVb-voorzitter Irene van den Broek pagina 24 Den Haag had Srebrenica kunnen voorkomen pagina 8 Amsterdammers moeten aan het werk pagina 16 Tien tips van scheidend senator Jos van der Lans pagina 20 Ambtenaren zijn ook gewoon burgers pagina 35 I.M.

2 Hoort u wel alles? Met PM blijft u op de hoogte van alle actuele informatie over publieke zaken. PM weet exact wat er speelt in de publieke sector en houdt beleidsmakers, uitvoerders, politici, belangenbehartigers en adviseurs hiervan op de hoogte. PM biedt elke twee weken actuele informatie van hoog niveau over publieke zaken. Dit doen we door de lopende zaken bij de overheid, in de Haagse politiek én in Brussel te volgen. Door de schijnwerper te zetten op ambities en prestaties van de overheid en daarbij de belangrijke spelers te identificeren. En door ons altijd te focussen op de inhoud. Antwoordcoupon Ja, Organisatie: ik maak graag kennis met PM en ontvang een gratis kennismakingsabonnement van 3 maanden!! Naam en voorletters: Functie: 3 maanden gratis proefabonnement! Wilt u op de hoogte blijven van alle ontwikkelingen in de publieke sector? Maak dan nu kennis met PM, Adres: Plaats: Postcode: hét magazine voor de overheid, en ontvang PM 3 maanden gratis! Telefoon: Stuur deze volledig ingevulde antwoordcoupon naar: PM, Antwoordnummer 10818, 2501 WB Den Haag. Meer informatie vindt u op of bel

3 inhoud PM nummer 11 7 juni Machtsmisbruik in de makelaardij Toezicht vastgoedsector schiet tekort 16 Hoe krijgt Amsterdam meer mensen aan het werk? Directeur Wim Schreuders (Dienst Werk en Inkomen) legt het uit Tien tips om de tweede termijn te overleven Het afscheidscadeau van oud-senator Jos van der Lans 24 Kamerleden zijn heel toegankelijk SP er Jasper van Dijk in gesprek met Irene van den Broek (LSVb) 35 Help! Een burger NIEUWS 6 t/m 11 6 De SP na Marijnissen 7 Topambtenaren verdienen slecht 8 Den Haag had Srebrenica kunnen voorkomen 10 Golfhausse: strijd tussen groen en green 11 Historische musea mijden zwart verleden 20 SPELERS 28 t/m Regie over loopbaanplanning ontbreekt 30 Defensie werkt aan materiaalbeheer 31 Van Andere Overheid naar Corgwell MENINGEN 7 Column Guikje Roethof: Referendum 27 Column Jorrit de Jong: Representatieve bureaucratie SERVICE Et cetera 34 Kameragenda en evenementen Omslagfoto: Rob Jongbloed PM 7 / 6 3

4 lopende zaken > Algemene Zaken CANADA Terwijl de onderhandelingen over een nieuw EU-verdrag achter de schermen in volle gang zijn, ontspant de premier zich 9 juni in Scheveningen tijdens vlaggetjesdag. Van 10 tot en met 13 juni brengt Balkenende een bezoek aan Canada. Naast de bekende bijeenkomsten met Canadese Nederlanders bepraat hij met de Canadese regering de operatie in Uruzgan. Ook bezoekt hij een milieuvriendelijk project van Shell. Op 14 juni is de presentatie van het langverwachte beleidsprogramma. Waarschijnlijk wordt het op dinsdag 19 juni in de Kamer besproken, want later die week moet de premier naar Brussel voor de Europese Top. BZK RAMPENBESTRIJDING Minister Ter Horst brengt op 11 juni een werkbezoek aan Enschede en omstreken in verband met de grensoverschrijdende samenwerking bij onder andere rampenbestrijding. In de Kamer spreekt de minister op 14 juni over rampenbestrijding bij overstromingen. Die dag is ze ook met staatssecretaris Bijleveld in de Kamer voor bespreking van de jaarverslagen van het Koninklijk Huis, de Raad van State, het gemeentefonds, het provinciefonds en de Nederlandse politie. Ten slotte heeft ze samen met collega Bos van Financiën nog een algemeen overleg met de Kamer over het toezicht op rechtspersonen met een wettelijke taak. Buitenlandse Zaken MIDDEN-OOSTEN In Den Haag organiseert Nederland op 8 juni een conferentie over de situatie in de zuidelijke regio van Afghanistan. Het gaat met name om de politieke en diplomatieke aspecten van deze Navo-missie. De militaire kant wordt een dag eerder in Londen besproken. Van 11 tot en met 13 juni reist minister Verhagen door het Midden-Oosten. Hij doet Egypte, Israël en de Palestijnse gebieden aan. Na de hoofdrolspelers in het belangrijkste conflict van dit tijdsgewricht te hebben gesproken, zal het Kamerdebat over het jaarverslag van 2006 wel een beetje een afknapper zijn. Gelukkig zit daar ook collega Koenders, die zich moet verantwoorden voor slecht beheerde voorschotten. SURINAME Bert Koenders volgt de G8 op de voet. In dat gezelschap zijn toezeggingen gedaan aan arme landen die nu niet worden nagekomen. Op 9 en 10 juni gaat Koenders met minister Bos van Financiën en directeur Wellink van De Nederlandsche Bank naar Moldavië (Chisinau) en Montenegro (Potgoridza). Beide landen zitten in de Nederlandse kiesgroep van de Wereldbank. Op 12 juni heeft de minister beleidsoverleg over Suriname. EUROPESE TOP Donderdag 7 juni brengt Frans Timmermans een bezoek aan de Deense minister van Buitenlandse Zaken, Per Stig Møller. Agendapunt: het nieuwe Europese verdrag. De komende weken staan nog meer van dergelijke bezoeken op het programma, die moeten bijdragen aan duidelijke afspraken tussen de Europese regeringsleiders op de Europese Top van 21 juni. Defensie VUURWAPENS Het hart van minister Van Middelkoop zal 7 juni net even sneller kloppen. Hij mag de tentoonstelling De mooiste vuurwapens van de wereld in het legermuseum in Delft openen. Het museum kocht vorig jaar een collectie van ongeveer 700 handvuurwapens uit de 17 e en 18 e eeuw. Het is de grootste aankoop uit de geschiedenis van het museum. FLEXIBELE PERSONEELSWET Staatssecretaris Van der Knaap moet volgende week in de Tweede Kamer de wijziging van de militaire ambtenarenwet verdedigen. Het personeelssysteem wordt flexibeler. Het verschil in status tussen een Beroepsmilitair Bepaalde Tijd (BBT) en een Beroepsmilitair Onbepaalde Tijd (BOT) wordt opgeheven en de proeftijd bij indiensttreding wordt ook voor militairen ingevoerd. Economische Zaken ONDERWIJS Minister Van der Hoeven weet door haar vorige ministerspost hoe belangrijk onderwijs is. Dat thema komt dan ook telkens terug in haar werkbezoeken. Het Energiecentrum Nederland (ECN) in Petten, dat sinds 2005 door kinderen werd bezocht, mag haar maandag ontvangen. De maquettes met energie-ideeën die de kinderen achteraf maakten worden maandag door de minister beoordeeld. Degenen met de beste ideeën krijgen een rugzak met energiegadgets. BRUSSEL Staatssecretaris Heemskerk mag op 12 juni met de minister mee naar Brussel. Het bezoek heeft inhoudelijk weinig om het lijf. De bewindslieden ontmoeten er, samen met een aantal ambtenaren, hun Brusselse counterparts en zullen ervaringen en ideeën uitwisselen. Financiën IMF/WERELDBANK Wouter Bos is 9 en 10 juni in Moldavië voor het jaarlijkse kiesgroepoverleg van de IMF en de Wereldbank. De minister van Financiën neemt namens Nederland plaats in de Raad van Gouverneurs. Nederland vormt met Armenië, Bosnië-Herzegovina, Bulgarije, Cyprus, Georgië, Israël, Kroatië, Macedonië, Moldavië, Montenegro, Oekraïne en Roemenië een kiesgroep. Daarin zitten zowel crediteuren als debiteuren van de fondsen, hetgeen tijdens de raad vaak een genuanceerde visie op het internationale monetaire beleid oplevert. Op 11 juni reist Bos door naar Montenegro, dat pas recentelijk tot de kiesgroep is toegetreden, voor een kennismakingsgesprek met zijn collega. Justitie MENSENRECHTEN Donderdag is Franco Frattini, Eurocommissaris van Justitie, in Den Haag om een symposium over mensenrechten en de verantwoordelijkheid van inlichtingen- en veiligheidsdiensten te bezoeken. Aansluitend zal minister Hirsch Ballin hem samen met minister Ter Horst vergezellen bij een persbriefing. Volgende week reist Hirsch Ballin af naar Luxemburg voor de JBZ-raad op 12 en 13 juni. Daar zal hij samen met zijn collega-ministers onder andere komen te spreken over de gegevensuitwisseling bij in beslag genomen wapens. 4 PM 7 / 6

5 lopende zaken < LNV VITALE STAD Een vitale stad is groen of heeft een groene uitloop waar vermoeide stedelingen kunnen recreëren, dat bepleit althans minister Gerda Verburg. Ze houdt donderdag 7 juni op de bestuursconferentie Vitale stad, groene stad in Zwolle een lezing over dit thema. Toekomst en relatie platteland-stad staan ook centraal bij de traditionele De Beyenlezing op 16 juni in Slot Zeist, waarbij de minister aanwezig zal zijn. CITES Vervolgens heeft Verburg de handen vol aan de VN-top Cites (het verdrag inzake internationale handel in bedreigde uitheemse dieren en planten) in Den Haag waar vertegenwoordigers uit 170 landen aanwezig zijn om het onder meer te hebben over de bescherming van paling, ivoor, ceder en palissander. Op 13 juni komen de Europese ministers samen voor een rondetafelconferentie over het onderwerp. OCW OEROL Naast een aantal werkbezoeken (Design Academie Eindhoven, Hogeschool Rotterdam en het Zaanstad Trias College), staan voor minister Plasterk wat leuke uitjes op het program. Zo woont hij 9 juni in Utrecht de finale bij van de Kunstbende, een wedstrijd voor jong creatief talent. Op 15 juni opent Plasterk het Oerol Festival op Terschelling. Wat serieuzer van aard is de speech die hij 12 juni in Utrecht houdt voor de vergadering van de Algemene Onderwijsbond. stage Op 14 en 18 juni is staatssecretaris Van Bijsterveldt in de weer met de maatschappelijke stages. De 14 e woont ze een conferentie over dit onderwerp bij in Rotterdam, 18 juni gaat ze met minister Rouvoet op stap in Utrecht en Amersfoort. KINDERTOP Na de Kindertop op 6 juni is de agenda van staatssecretaris Dijksma vooral vrijgehouden voor intern overleg. Alleen op 19 en 20 juni staan twee AO s in de Tweede Kamer in haar agenda. SZW ILO Minister Donner neemt 11 en 12 juni deel aan de conferentie van de International Labour Organisation (ILO) in Genève. Op 14 juni woont hij het voorjaarscongres bij van Divosa, het kenniscentrum van de sociale diensten, waar hij ook zal speechen. Met eigen ogen is de titel van het congres, dat handelt over hoe sociale diensten klantgerichter mensen aan het werk kunnen helpen. Op 20 juni spreekt hij in Groenekan (Utrecht) op de slotbijeenkomst rond het arboconvenant van de schoonmaak- en glazenwassersbranche. Ook staatssecretaris Ahmed Aboutaleb spreekt op het voorjaarscongres van Divosa, na 13 juni een AO over de Wet werk en bijstand te hebben gehad, onder meer over de vraag hoe minder kansrijke bijstandsgerechtigden aan werk geholpen kunnen worden. Verkeer en Waterstaat BOETE Donderdag 7 juni debatteert minister Eurlings in de Kamer over het benutten van de ruimte rond Schiphol. De Inspectie Verkeer en Waterstaat maakte van de week bekend geluidsovertreders strenger aan te zullen pakken. Elke luchtvaartmaatschappij die s nachts of in de vroege ochtend in strijd met de afspraken op Schiphol landt of opstijgt riskeert een boete die kan oplopen tot een maximum van zo n euro. Nu de luchthaven bijna uit z n voegen barst, is de minister hard op zoek naar andere oplossingen. Dit jaar wordt bepaald of Lelystad Airport de grootste regionale luchthaven van Nederland wordt. WATERMANAGEMENT Watermanagement blijft een belangrijk issue. Staatssecretaris Huizinga bespreekt op 13 juni in de Kamer het kabinetsstandpunt over het Europees Maritiem Beleid. Een dag later legt ze verantwoording af over het project Ruimte voor de rivier en debatteert ze over de rampenbeheersing bij overstromingen. Vrom RANDSTAD Minister Cramer bezoekt op 8 juni de Internationale Architectuur Biënnale in Rotterdam. Ze zal daar aanwezig zijn bij een debat over de nieuwe Nederlandse stad, waarbij toekomstvisies voor de Noord- en Zuidvleugel van de Randstad tegenover elkaar worden gezet. Op 12 en 13 juni bezoekt de minister een informele topconferentie over het klimaat in Zweden. Op 18 juni bezoekt Cramer een conferentie in Utrecht over de inrichting van de Noordvleugel en twee dagen later brengt ze een werkbezoek aan Den Bosch in het kader van het project Mooi Nederland. BIJLMER Minister Vogelaar gaat de komende weken opnieuw het land in om een bezoek te brengen aan probleemwijken. Op 11 juni staat de Utrechtse wijk Ondiep op het programma. Verder bezoekt de minister op 13 juni de Bijlmermeer in Amsterdam Zuid-Oost. Een week later is zij in Eindhoven en Rotterdam. VWS EEUWIGHEID Minister Rouvoet bezoekt zaterdag 9 juni de EO-jongerendag. Op 11 juni zal hij in het Amsterdamse Nemo een prijs uitreiken aan het kind dat de mooiste brief aan de eeuwigheid geschreven heeft. WANBETALERS Minister Klink heeft donderdag aanstaande een debat over wanbetalers van de zorgverzekeringspremie. Ingegaan wordt onder meer op sancties die de wanbetalers boven het hoofd hangen. Zaterdag 16 juni is hij aanwezig bij de theatertoer van de CliniClowns in Rotterdam. SPORT Staatssecretaris Bussemaker neemt donderdag het boek Psychogeriatrie, een vak om van te houden in ontvangst op de Haagse Hogeschool. De rest van de week is vooral aan sport gewijd: vrijdag 8 juni opent ze de Olympic School Final in Amsterdam, op 10 juni is ze aanwezig bij de openingswedstrijd Nederland-Israël en 13 juni gaat ze op werkbezoek naar het Arnhemse sportcomplex Papendal. s Avonds bezoekt ze nog de voetbalwedstrijd Nederland-Portugal. PM 7 / 6 5

6 nieuws > Troonopvolgers fractievoorzitter lopen zich warm De SP NA Marijnissen Hoewel de SP als één man volhoudt dat het absoluut niet aan de orde is de enige houding die niet tot erg veel pijn leidt. is, voedt de kwakkelende gezondheid van Jan Marijnissen geruchten Intussen wordt binnen de SP gespeculeerd over mogelijke opvolgers. over zijn eventuele opvolging. Binnen zijn partij wordt druk gespeculeerd over mogelijke kandidaten. kandidatenlijst van de Tweede Kamer en is al bijna negen jaar met Kant geldt als de belangrijkste kandidaat. Ze is de nummer twee op de verve woordvoerder volksgezondheid. Een vakjury riep haar uit tot meest POLITIEK Als de vraag zich voordoet, zeg ik geen nee. Agnes Kant is invloedrijke vrouw in de gezondheidszorg. Tijdens een verkiezingsdebat duidelijk in haar antwoord op de vraag of ze beschikbaar is als opvolger maakte ze gehakt van minister De Geus van Volksgezondheid. Maar een van Marijnissen. De SP-partijleider is al weken uitgeschakeld door een documentaire uit 2003, waarin Kant door Marijnissen openlijk wordt hernia. Hoewel de opvolging volgens Kant op dit moment absoluut niet afgebekt en waarin het beeld van een moeizame onderlinge verhouding aan de orde is, verklaart ze onomwonden: Natuurlijk denk ik over van opdoemt, speelt Kant tot op de dag van vandaag parten. Zelf noemt ze alles na, ook daarover. Kant vervangt Marijnissen intussen al enkele in het boek Vrouwen op het Binnenhof van Wouke van Scherrenburg de weken als voorzitter van de fractievergaderingen. Ook doet zij het woord beeldvorming door de documentaire een trauma. over de gezondheid van Marijnissen. De partijleider zelf is al weken niet SP-Kamerlid Harry van Bommel geldt ook als opvolgingskandidaat. gesignaleerd in Den Haag. De socialistische fractie moet het in ieder Tijdens de campagne over het Europees referendum in 2005 vertolkte geval tot het einde van het parlementaire jaar doen zonder haar voorman, hij als vervanger van de plat liggende Marijnissen het nee-geluid van zegt Kant, die twee keer per week afreist naar Oss voor overleg. Er is de SP met kracht én succes. Maar er klinkt ook kritiek. Zo zou Van Bommel tijdens debatten iets te vaak uit de heup schieten en zich te veel geen zinnig woord te zeggen over hoe lang dit nog precies gaat duren. We wachten het af. Intussen groeit de onrust in de partij over de vraag profileren als woordvoerder van de alternatieve globaliseringsbeweging. hoe lang Marijnissen nog partijleider zal blijven. Naar eigen zeggen mist Van Bommel het charisma van Marijnissen maar, Het is bepaald niet de eerste keer dat de SP-leider in de problemen zo voegt hij eraan toe in Nieuwe Revu, daar kan ik nog in groeien. komt door zijn gezondheid. De wijze waarop de partij daarover communiceert doet soms sterk denken aan de Cubaanse perscommuniqués Rijzende ster over Fidel Castro. Zo verzekerde de SP-woordvoering vorig jaar naar Als rijzende ster met leiderschapspotentieel geldt de 38-jarige Ronald aanleiding van ziektegeruchten dat er niets ernstigs aan de hand was. van Raak. Hij is directeur van het wetenschappelijk bureau van de SP, Later bleek dat Marijnissen in april 2006 een hartaanval had en met een een van de auteurs van het verkiezingsprogramma en sinds november dotteroperatie was verlost van een 2006 Tweede Kamerlid. Binnen de dichtgeslibde ader. Sindsdien staat SP is het heel belangrijk dat je een Binnen de SP is het heel belangrijk dat je hij onder dokterscontrole en slikt hij topactivist bent en dat is hij, zegt een topactivist bent en dat is Van Raak medicijnen. Ik voel me stukken beter. Ik ben er beter uitgekomen dan Hoog, die Van Raak kent uit de Am- lokaal SP-prominent Ewout ter ik erin ging, verzekerde de SP-voorman in oktober 2006 tegenover Het sterdamse SP-afdeling. Binnen de partij betekent hij meer dan Agnes Parool. Nog geen maand later, midden in de campagne voor de Kamerverkiezingen, meldde De Gelderlander dat Marijnissen onder andere een de mensen aan zijn lippen als hij spreekt. Dat neemt niet weg dat Kant Kant en Harry van Bommel. Bovendien hangen, net als bij Marijnissen, lezersbijeenkomst van de krant had afgezegd wegens oververmoeidheid. hebben. Van Raak heeft naar eigen zeggen geen en Van Bommel door hun media-exposure een voorsprong op hem partijleidersambities. Uit de heup Onzin, stelden woordvoerder Barry Smit en campagneleider Hans van Heijningen, want Marijnissen was juist kerngezond. Nog geen half jaar later bleek de SP-voorman een hernia te hebben op precies dezelfde plek in zijn rug als in Daaraan werd hij toen geopereerd en was vervolgens maandenlang uitgeschakeld. De socialistische voorman slijt zijn dagen nu al weken op de bank, zo schrijft hij op zijn weblog. Het In het christelijke opinietijdschrift Volzin noemt hij Harry van Bommel als mogelijke troonopvolger. Voorlopig is wie hem vervangt tijdens belangrijke debatten de meest concrete aanwijzing voor de opvolging van Marijnissen. Ik zal het woord voeren tijdens het honderddagendebat, later deze maand, vertelt Kant. Maar Europa doet weer Harry van Bommel. En ik ben ook geen vicefractievoorzitter, al word ik soms zo genoemd in de media. Die functie bestaat namelijk niet in onze fractie. < [Maurice Swirc] 6 PM 7 / 6

7 nieuws > Publieke sector door slechte topsalarissen achterop Inkomens van topambtenaren staan in schril contrast tot de beloningen in het bedrijfsleven. Onderzoeksbureau Hay Group waarschuwt voor een tekort aan topmanagers in de publieke sector als er niet beter wordt betaald. Arbeidsmotivatie Willem de Lange, lector HRM aan de Avans Hogeschool, tempert de geschetste verwachtingen. Ambtenaren, meent hij, onderscheiden zich van het bedrijfsleven door een andere arbeidsmotivatie. Het verdienen van geld is niet BZK Vorig jaar verdienden topambtenaren slechts een derde van wat ze in het bedrijfsleven in een vergelijkbare functie zouden krijgen. Dat blijkt uit onderzoek van Hay Group, dat voor het derde achtereenvolgende jaar de salarissen van de overheid en die van het bedrijfsleven vergeleek in verschillende landen. Weliswaar is nederland van alle onderzochte landen het enige land waar topambtenaren nu nog meer verdienen dan bewindslieden, toch blijven de beloningen vergeleken met de markt ondermaats. Er bestaat een heel grote kloof tussen de topmanagers bij de overheid en die bij het bedrijfsleven, zegt Eric van Zelm, consultant van Hay Group. Van Zelm stelt dat de topbestuurders die nu bij de overheid zitten hun voornaamste drijfveer. Het dienen van de publieke zaak is belangrijker. Juist dat idee zou leidend moeten zijn, aldus de lector. Hij verwacht dat voor de topfuncties altijd wel gekwalificeerd personeel te vinden zal zijn, dat wordt gedreven door een public service motivation. Zo veel topfuncties zijn er niet. Het gaat maar om een kleine groep. De Lange vindt niet dat de overheid de gekte van het bedrijfsleven moet volgen. Als je gaat vergelijken, is er altijd wel iemand te vinden die meer verdient, al is het maar in de VS. Je moet de concurrentie met het bedrijfsleven niet aan willen gaan. Dat is een bij voorbaat verloren strijd. Ook wijst de lector erop dat top bestuurders in het bedrijfsleven zo niet slecht zijn, maar dat wel dringend de vinger aan de pols moet worden gehouden Als je gaat vergelijken, is er altijd wel iemand die meer verdient goed worden betaald om het grote risico voortijdig aan de dijk te worden gezet. Als je om te voorkomen dat de overheid straks kampt met een tekort aan gekwalificeerd personeel. Met de vergrijzing en de ophanden zijnde krapte op de arbeidsmarkt moet gezocht worden naar een oplossing om de publieke sector niet nog verder achterop te laten raken, aldus Van Zelm. bekijkt hoe makkelijk topbestuurders in het bedrijfsleven tegenwoordig ontslagen worden. Men vliegt er daar veel gemakkelijker uit. Die onzekerheid is verdisconteerd in de hogere salarissen. Probeer daarentegen maar eens een topambtenaar te ontslaan. Dat is bijna onmogelijk, aldus De Lange. < [Jan Sanders] Yvonne Kroese Referendum Den Haag zoekt de burger op. Zo kunnen we de hausse aan initiatieven van de afgelopen tijd toch wel samenvatten. Eerst trok het kabinet honderd dagen uit om de mening van de (gewone) burger op het spoor te komen. Nu zijn Kamerleden het land in getrokken om te horen wat de man in de straat van Europa vindt. Prijzenswaardig en zeker niet overbodig. De logica van het beleid en van de voortzetting van bestaand beleid is bijna altijd sterker dan de analyse van de eigentijdse knelpunten. Dus elke correctie op dat denken is winst, lijkt me. Maar het heeft ook iets potsierlijks, al die bewindslieden die muurtjes gaan metselen, koeien komen melken of een buurtcafé aandoen. De pr-machine draait in heel Den Haag op volle toeren. Het ene moment gaat het nog over de dialoog met de samenleving. Even later komen de mediamomenten ter sprake en ligt de vraag of er nog te scoren valt op ieders lippen. Medewerkers vragen zich af wie ze moeten uitnodigen om Nova te halen en hoe ze hun bewindspersoon het beste kunnen positioneren. Want uiteindelijk moet de burger ook niet te veel in de weg lopen, als de camera draait. Dat kabinet en Kamer nu ineens in actie komen om Nederland voor te bereiden op een nieuw grondwettelijk verdrag is natuurlijk too late en too little. Twee jaar lang taal noch teken en opeens kun je de radio niet aanzetten of het gaat erover. Aan de gang van zaken rond de Europese grondwet kunnen we goed zien hoe ver de politieke elite zich van de gewone burger heeft verwijderd. Driekwart van de Tweede Kamer was voor de grondwet en 63 procent van de Nederlanders was tegen. Bij de presentatie van de bundel De spankracht van de Europese Unie betoogde politicoloog Joop van Holsteyn dat 80 procent van de Nederlanders positief staat tegenover het instrument volksraadpleging en dat een ruime meerderheid geen moeite heeft met de Europese Unie. Reden genoeg om straks over een nieuw EU-verdrag weer een referendum te houden. Maar de Tweede Kamer zal in zijn huidige samenstelling vermoedelijk niet instemmen met een referendum. Na de kater van 2005, overheerst daar het idee: Dit was eens maar nooit weer. Guikje Roethof PM 7 / 6 7

8 nieuws > Advocaat Marco Gerritsen: Den Haag had genocide Srebrenica kunnen voorkomen Tot nog toe is beweerd dat Nederlandse blauwhelmen in Srebrenica ten prooi vielen aan onduidelijk mandaat en gebrek aan VNluchtsteun. Na maandenlange bestudering van alle dossiers komt het veertien man sterke advocatenteam onder leiding van Marco Gerritsen tot een heel andere conclusie. DEFENSIE De feiten zijn niet nieuw. We hebben ons gewoon gebaseerd op openbare bronnen, antwoordt advocaat Marco Gerritsen op de vraag welke nieuwe feiten reden gaven de zaak- Srebrenica aanhangig te maken bij de civiele rechter. Het Niod-rapport was het uitgangspunt en onze belangrijkste bron. De feiten die we hierin aantroffen hebben we gecombineerd met de bevindingen uit onderzoeken van de secretaris-generaal van de VN, het Franse parlement, het Joegoslavië-tribunaal en het Internationaal Gerechtshof. We hebben de feiten tot 130 pagina s terug kunnen brengen en op onze website gezet, zodat iedereen ze kan raadplegen. U bedoelt dat we van de feiten op de hoogte hadden kunnen zijn als we het Niod-rapport beter gelezen hadden? Ja. Het Niod-rapport is door niemand ooit goed gelezen. Men is collectief verzand in de duizenden pagina s die het rapport telde. Je mag wel concluderen dat het rapport niet geschikt was voor het doel dat het diende. Trouwens, ook bij de parlementaire enquête is op cruciale momenten niet doorgevraagd, omdat commissieleden over onvoldoende kennis beschikten. Het heeft Er is bewust gemanipuleerd en geïntervenieerd om het eigen belang te laten prevaleren ons maanden gekost de rapporten door te spitten. Bij het Nederlandse volk leeft tot nog toe het beeld dat er rond Srebrenica sprake was van een onhelder mandaat, dat de VN Nederland heeft laten vallen toen luchtsteun werd gevraagd, dat er niet of nauwelijks sprake was van oorlogsmisdaden en dat Dutchbat er kortom alles aan gedaan heeft om de val van de enclave en de genocide te voorkomen. Uit onze lezing van de gebeurtenissen blijkt dat dit alles geenszins het geval is geweest. Waarom daagt u naast de VN ook de Nederlandse staat? Srebrenica was een VN-missie. Het ging om blauwhelmen, niet om het Nederlandse leger. Maar de effective control lag wel degelijk bij de Karremans vroeg negen keer om luchtsteun Nederlandse staat. Generaal Nicolai verzucht in een van de bronnen dat de bemoeienis van Den Haag wel erg in detail ging. Er gingen duidelijk bevelen richting Dutchbat. Daarmee werd de VN-befehlslijn doorbroken, waardoor de gebeurtenissen de Nederlandse staat toegerekend kunnen worden. De VN dagen we omdat ze niet bestand zijn geweest tegen de Nederlandse druk. Wat verwijt u de Nederlandse staat? Den Haag had als enig doel de Nederlandse militairen heelhuids terug te krijgen. Er is bewust gemanipuleerd en geïntervenieerd om het eigen belang te laten prevaleren. Men was kennelijk zeer bevreesd dat het Nederlandse volk geen dode Nederlandse soldaten zou tolereren. Op 9 juli is de legerleiding nog door de verantwoordelijke bewindslieden Voorhoeve, Kok en Van Mierlo geïnstrueerd om Nederlandse bodybags koste wat kost te voorkomen. Ik begrijp de zorgen, maar je moet niet de missie uit het oog verliezen. Onze mannen in Uruzgan lopen ook gevaar. Dat is nou eenmaal inherent aan het beroep. Als je geen slachtoffers wilt, moet je geen troepen naar een oorlogsgebied sturen. Soldaten die geen enkel risico mogen lopen, kunnen in een oorlogsgebied niet functioneren. Ziet u de val van de enclave als een direct gevolg van niet-functionerende troepen? De val van de enclave op 11 juli is inderdaad een direct gevolg van het feit dat er geen enkele keer gericht gevuurd is, dat militairen zich vrijwillig lieten gijzelen en dat luchtsteun bij herhaling getraineerd werd door hoge Nederlandse officieren. Mladic besloot pas op 9 juli de enclave onder de voet te lopen, toen bleek dat Dutchbat geen enkele weerstand bood. Daarbij komt: tot op het laatst is geweigerd de ingenomen wapens terug te geven aan de Bosnische moslims, zodat ze ook zichzelf niet konden verdedigen. Karremans vroeg negen keer om luchtsteun. Zeven keer is dit geweigerd door generaal Nicolai, chef-staf Sarajevo. De achtste keer bereikte het verzoek wel zijn superieur Janvier, opperbevelhebber van Unprofor. Op verzoek van Karremans is de volgende dag afgewacht. Karremans maande ondertussen het Bosnische regeringsleger de stellingen op te geven. Om elf uur s ochtends, nadat luchtsteun door Nederland weer was afgehouden, heeft Janvier met Akashi, die de politieke verantwoordelijkheid droeg, getekend voor luchtaanvallen. Enkele Nederlandse F-16 s hebben toen wat aanvallen uitgevoerd, waarna Voorhoeve in allerijl is gaan telefoneren om de luchtaanvallen stop te zetten vanwege de dertig gegijzelde Nederlandse militairen. Wij verwijten de VN dat ze daarnaar geluisterd hebben. Had effectiever optreden de oorlogsmisdaden kunnen voorkomen? Toen de enclave gevallen was, heeft Nederland niets gedaan om de bijna tweeduizend mensen op de compound te beschermen. Ook is niets gemeld over de oorlogsmisdaden waarvan nederlandse soldaten getuige zijn geweest, 8 PM 7 / 6

9 nieuws > Bijstand blijft op de plank terwijl de Conventie van Genève en het Genocideverdrag verplichten dit te doen. Vrouwen zijn verkracht, baby s vertrapt, de Bosniërs die de bossen invluchtten zijn geëxecuteerd, maar Akashi meldt op 13 juli per fax dat hem geen berichten hebben bereikt over oorlogsmisdaden. De meeste mannen zijn gedood in de dagen en weken na de val van de enclave. Als de oorlogsmisdaden gemeld waren had de internationale gemeenschap iets kunnen doen. Je zou bijna denken dat er een instructie is geweest de oorlogsmisdaden onder de pet te houden? Inderdaad. Het antwoord van Karremans op de vraag waarom hij Mladic niet gevraagd had wat er gebeurde met al die mannen en jongens, zegt Soldaten die geen enkel risico mogen lopen, kunnen niet in oorlogsgebied functioneren genoeg. Niet aan gedacht, zei hij. In Herinneringen aan Srebrenica is op pagina 214 ook te lezen dat Couzy op 13 juli de adjudant voorlichting Wim Dijkema waarschuwt voor de wereldpers die weldra moet arriveren. U heeft niets gezien, want er is niets gebeurd, drukt hij de adjudant op het hart. Marco Gerritsen (1966) is advocaat op de Amsterdamse vestiging van Van Diepen Van der Kroef Advocaten en geeft leiding aan de sectie media, entertainment en ict. Eerder was hij managing director van de Haagse vestiging van Van Diepen, die hij zelf opzette. Gerritsen leidde het advocatenteam dat aan de zaaksrebrenica werkte en is specialist in internationaal recht, ondernemingsrecht, ict en media. SZW Het aanvragen van een uitkering is zo ingewikkeld en de procedure duurt zo lang dat veel mensen het er maar bij laten zitten. Dat is een van de conclusies van het SCP-rapport Geld op de plank. Niet-gebruik van inkomensvoorzieningen dat dinsdag aan staatssecretaris Ahmed Aboutaleb (SZW) werd aangeboden. Van alle bijstandsgerechtigden vraagt 68 procent de uitkering niet aan. Daarnaast maken huishoudens met een inkomen onder het sociaal minimum slechts in 55 procent van de gevallen gebruik van kwijtschelding van de lokale heffingen. Volgens het rapport weten mensen vaak niet dat de mogelijkheid tot bijstand bestaat. ABD-Interim bespaart 10 miljoen BZK Het rijk heeft sinds de oprichting van ABD-Interim in 2004 ongeveer 10 miljoen euro kunnen bezuinigen op de inhuur van externe krachten. Er is sprake van een forse groei in vraag en aanbod van interim-managers. Dat signaleert de Algemene Bestuursdienst (ABD) in zijn jaarverslag. Inmiddels hebben meer dan tweehonderd leidinggevenden aangegeven dat ze graag tijdelijk worden ingezet. De ABD zegt de deelnemers aan de pool streng te selecteren. Interim-management is een vak apart dat andere vaardigheden vraagt dan langlopende opdrachten, staat in het verslag. Het gaat dan bijvoorbeeld over de hoge tijdsdruk waarmee interim-managers te maken krijgen. Het Internationaal Gerechtshof bepaalde in februari dat in Srebrenica inderdaad sprake is geweest van genocide. Is deze uitspraak van belang voor uw zaak? Jazeker, het hof bepaalde niet alleen dat in Srebrenica genocide had plaatsgevonden, het bevestigde daar nog eens mee dat de Nederlandse staat alles had moeten doen om genocide te voorkomen. Het hof legde ook uit wat die verplichting betekende, namelijk alles wat redelijkerwijs van de staat verwacht mag worden om genocide te voorkomen. Het verweer achteraf dat een bepaalde gedraging toch niets zou hebben uitgemaakt gaat dus niet op. Als de luchtaanvallen waren doorgezet had bijvoorbeeld de internationale gemeenschap wel te hulp moeten komen. U heeft eerder aangedrongen op een schikking met de Nederlandse overheid. Wat was hierop de reactie? Die bleef uit. Ik heb een brief geschreven aan Balkenende met het verzoek na zoveel jaar eens om de tafel te gaan zitten en te bespreken wat er fout is gegaan in deze zaak. Een antwoord van de premier heb ik nooit mogen ontvangen. Hij stuurde de landsadvocaat die zei dat er geen behoefte was aan een gesprek, omdat het politieke standpunt nog steeds luidde dat de Nederlandse staat alles gedaan heeft wat in haar macht lag om de val van Srebrenica te voorkomen. Ook maandag, bij het indienen van de dagvaarding aan Algemene Zaken, hebben de tweehonderd aanwezige moeders niets mogen vernemen. Het gaat de ruim zesduizend nabestaanden die ik vertegenwoordig niet zozeer om een vergoeding van de geleden schade. Hoe hoog moet een schadevergoeding zijn om het verlies van 34 familieleden te vergoeden? Ze willen vooral dat de Nederlandse staat en de VN de fouten erkennen. < [Chris van de Wetering] Staten-Generaal op internet Politiek Alle Handelingen van de Staten- Generaal uit de periode 1814 tot 1995 komen vanaf 8 juni beschikbaar op internet. De verslagen van vergaderingen en alle Kamervragen uit die jaren kunnen worden geraadpleegd op Statengeneraaldigitaal.nl. De stukken zijn nu nog alleen beschikbaar in gedrukte vorm. In totaal zijn voor het project 2,5 miljoen pagina s Kamerstukken eerst op microfilm gezet, waarna zij worden gedigitaliseerd. Vanaf vrijdag kunnen alle stukken uit de periode op internet worden geraadpleegd, later dit jaar volgen de documenten uit 1980 tot en met Halverwege 2010 moeten alle stukken vanaf 1814 op de site staan. PM 7 / 6 9

10 nieuws > De keerzijde van het Tiger Woodseffect Mooiste plekjes opgeofferd aan golfwoede Golfen is hip en de golfbanen schieten dan ook als paddenstoelen uit grond. Het aantal hectaren golfbaan is de laatste jaren zo toegenomen, dat de natuurbeweging zich begint te roeren. Ging het vroeger nog om natuurbehoud versus de aanbouw van een nieuwbouwwijk, tegenwoordig is de strijd tussen groen en green aan de orde van de dag. VROM/LNV Vroeger was de golfbaan het domein van de elite. Onder het slaan van een balletje werd menig zakendeal beklonken. Anno 2007 loopt Jan en alleman met zijn caddy en golfclubs over de perfect aangeharkte groene heuveltjes van de ene naar de andere hole. Volgens Toine Cooijmans, medewerker ruimtelijke kwaliteit van de Brabantse Milieu Federatie, wordt er door de gemeenten te veel aan de grenzen van de ecologische hoofdstructuur gemorreld. Ik begrijp dat mensen het liefst op de mooiste plekjes golfen, maar als we golfbanen op de aantrekkelijkste natuurlocaties bouwen, blijft er geen natuur meer over, zegt Cooijmans. In 1989 was er in Nederland hectare voor de golfsport beschikbaar. Uit het rapport Ruimte project al twee keer afgewezen, maar de projectontwikkelaar weet van geen ophouden en wil de golfbaan per se in een zeer karakteristiek stukje landschap plaatsen. Golfodrama In Amstelveen staan plannen in de steigers om midden in de Bovenkerkerpolder een golfbaan van 55 hectare aan te leggen. Burgers, verenigd in het actiecomité Golfodrama, en de stichting Bovenkerkerpolder natuurlijk! verzetten zich tegen de aanleg en hopen door het indienen van bezwaarschriften de aanleg van de golfbaan te voorkomen. Wijnand Duyvendak (GroenLinks) in cijfers van het Ruimtelijk Planbureau blijkt dat de beschikbare oppervlakte waarop de golfliefhebber zich uit kan leven is toegenomen Als we golfbanen op de aantrekkelijkste natuurlocaties bouwen, blijft er geen natuur meer over stelde onlangs Kamervragen over het plan en wil van minister Cramer (Vrom) en haar LNV-collega Verburg weten in hoeverre zij het acceptabel tot ruim hectare. Golf is de snelst groeiende sport van Nederland en ook de komende jaren zullen er meer terreinen bij komen. Brabant spant de kroon, maar ook de Randstad is populair. vinden dat voor de aanleg van een golfbaan een stuk van het Groene Hart wordt opgeofferd. Frank Stroobants van het actiecomité denkt dat het golfterrein voor veel schade in het prachtige natuurgebied zal zorgen. Stroobants: Ik vind het gewoon belachelijk dat er voor zo weinig Te grabbel De aanleg van golfterreinen stuit echter op verzet van natuurorganisaties en omwonende burgers. Golf neemt ten behoeve van relatief weinig mensen heel veel ruimte in beslag. Een gemiddelde Nederlandse 9-holes golfbaan meet zo n 36 hectare. Dit komt overeen met een oppervlakte van 72 voetbalvelden. Op zichzelf heeft de Brabantse Milieu Federatie niets tegen de aanleg van golfbanen. Onlangs promootte de milieuorganisatie nog de aanleg van een nieuwe golfbaan. Op kaalgeslagen agrarische terreinen zijn de golfbanen vaak een aanwinst voor het landschap. Maar projectontwikkelaars proberen soms de mooiste plekjes voor de sport te verwerven. Omdat de vorige kabinetten het toezicht op de natuurrichtlijnen te grabbel hebben gegooid, is er de afgelopen jaren te veel natuur verloren gegaan, zegt Cooijmans. Hij hoopt dat het nieuwe kabinet in de Wet ruimtelijke ordening het toezicht op de ecologische hoofdstructuur zal aanscherpen. Nu ligt het toezicht bij de gemeenten en die blijken niet direct de beste belangenbehartigers van de natuur, meent Cooijmans, die binnenkort naar de Raad van State afreist, om daar tegen de aanleg van een nieuwe golfbaan in de Brabantse gemeente Son en Breugel te ageren. Cooijmans: De Raad van State heeft het golfers, zo n groot gebied wordt ontgonnen. Fietsen in de natuur is ook een populaire sport, dus laat de gemeente maar wat extra fietsroutes in het gebied aanleggen. Ook is Stroobants bang voor de keerzijde van de hype. Nu is golfen erg populair en worden er door heel Nederland golfbanen aangelegd. Over een paar jaar is het Tiger Woodseffect misschien wel weer verleden tijd en dan zitten we met de gebakken peren en met al die greens. Volgens projectontwikkelaar Grontmij blijft de golfsport de komende jaren zeker populair. De projectontwikkelaar wil het aantal golfbanen in Nederland verdubbelen in samenwerking met een bedrijf dat zich de Golf Management Groep (GMG) noemt. Volgens Stef van Remmen, businessmanager Golf van Grondmij, is golf met circa beoefenaars na voetbal, tennis en turnen de vierde sport van Nederland, die jaarlijks groeit met zo n 10 à 15 procent. De komende tien jaar is er in Nederland behoefte aan zo n honderd nieuwe banen, stelt Van Remmen op de website van Grontmij. Of deze banen mogen knabbelen aan de randen van natuurgebieden, is volgens Cooijmans een vraag waarover de ministers zich moeten uitspreken. Als het aan de gemeenten ligt, komen er de komende jaren in elk geval nog een heleboel golfbanen bij. < [Arne Gielen] 10 PM 7 / 6

11 nieuws < De kunst van het weglaten Wat te doen met de zwarte bladzijden uit onze geschiedenis? vertelt over de oprichting van het museum voor de Duitse geschiedenis: Het idee ontstond in 1982 bij het aantreden van Helmut Kohl. De term nationalistisch voor een museum lag in die tijd nog erg gevoelig. Bewust is gekozen voor een historisch museum van na Er was veel onrust in de samenleving over de identiteit van het opgedeelde land. Het museum moest hierop een antwoord geven. Het hoofd educatie benadrukt het belang van onafhankelijkheid van een nationaal museum. Ze vermoedt dat de Nederlandse behoefte aan een nationaal museum voor een belangrijk deel gevoed wordt door het immigratieprobleem. Ook in Spanje ligt de oprichting van een nationaal historisch museum lastig. Een museum moet boven nationalisme kunnen staan, dat zie ik in Spanje nog niet gebeuren, aldus Jorge Wagensberg, directeur van het Spaanse museum CosmoCaixa, het Europees Museum van het Jaar Ook is de verdeeldheid tussen de Spaanse regio s volgens hem te groot. Een museum in Barcelona zal vooral de Catalaanse geschiedenis belichten. Hij is geen voorstander van een nationaal historisch museum: Wetenschap is universeel, je moet een museum niet voor politieke doeleinden willen gebruiken. De interpretatie van het verleden De collectie van het nieuw te vestigen Nationaal Historisch Museum is tot op heden weinig besproken. De canon van de Nederlandse verandert met de tijd. Wat nu verkeerd is, kan over een paar jaar anders zijn. geschiedenis, die de leidraad van de collectie moet vormen, toont aanmerkelijk minder grandeur dan schilderijen uit de Gouden Eeuw doen vermoeden. Nederlanders bleken in de praktijk de oren maar al te graag naar de handel te laten hangen. Het was zelfs kenmerkend voor de tegenwoordig veelgeprezen VOC-mentaliteit. DNA-onderzoek De korte geschiedenis van België zit vol gevoelige momenten, aldus An Lavens van het Belgische Belvue museum. Wij kiezen ervoor alles aan de bezoeker te laten zien. Het probleem hierbij is vaak wel de objectiviteit, geeft ze toe. Lavens adviseert het nieuwe Nederlandse museum OCW In juni maakt minister Plasterk bekend waar het nieuwe Nationaal Historisch Museum wordt gevestigd. De toekomstige locatie houdt al tijden de gemoederen bezig. Den Haag, Amsterdam en Arnhem zijn als kanshebbers genomineerd, terwijl ook Almere, Utrecht en Den Bosch interesse hebben getoond. De collectie van het nieuwe museum is daarentegen nauwelijks aan de orde geweest. Plasterk gaf aan dat de canon van de geschiedenis, gepresenteerd door de commissie-van Oostrom in 2006, een belangrijke leidraad moet zijn. De vraag is welke rol het Nederlands slavernijverleden, een van de elementen uit de canon, krijgt toebedeeld en wat de bezoeker te zien zal krijgen vooral kritisch te zijn, en de bezoeker zo veel mogelijk zelf een mening te laten vormen. Een gevoelig onderwerp als de koningskwestie of Congo proberen we op een neutrale manier te behandelen door documenten van verschillende partijen te tonen. Zou Nederland het slavernijverleden objectief kunnen belichten? Volgens Maria Karg van het Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis kan dat niet. Het gebrek aan objecten over het slavernijverleden is een complicerende factor. Er zijn kleine pentekeningen uit Frankrijk over de slavernij, maar deze vallen in het niet naast de glorieuze portretten van Nederlandse over andere zwarte bladzijden uit de vaderlandse geschiedenis. Het nationaal historisch museum in Wenen laat de Oostenrijkse geschiedenis Nederland heeft in de geschiedenis een traditie gehad waarbij elk principe opzij werd gezet als het handel opleverde helden uit de Gouden Eeuw. Toch is het volgens Karg wel belangrijk het onderwerp een plaats te geven in het nationaal museum. eindigen in Het Duitse Haus der Geschichte in Bonn begint pas na En hoewel New York zonder slavernij waarschijnlijk nooit zijn huidige importantie zou hebben gekregen, toont het historisch museum ter plaatse niets over de pijnlijke episode uit de geschiedenis. Landen met een nationaal historisch museum hebben over het algemeen problemen gehad met hun verleden, zegt Ronald de Leeuw, directeur van het Rijksmuseum. De behoefte aan een nationaal museum kan, meent hij, worden verklaard uit de onrust na de politieke moorden op Fortuyn en Van Gogh. Erkenning, onder andere in de canon, is voor ons heel belangrijk. Daarnaast brengt DNA-onderzoek dat deel van ons verleden steeds dichterbij. Steeds meer mensen kunnen de slavernij in hun stambomen herleiden. Wim van der Weiden is de schrijver van het plan voor het nieuwe museum dat in september door de Tweede Kamer is goedgekeurd. Hij vindt het belangrijk dat het nieuwe museum de bezoeker ook op de zwarte bladzijden uit het nationale verleden zal wijzen. Het hoeft niet benadrukt te worden, maar het hoort wel bij ons, vindt Van der Weiden. Nederland heeft in de geschiedenis een traditie gehad waarbij elk Symbool Simone Mergen, hoofd educatie van het Duitse Haus der Geschichte, principe opzij werd gezet als het handel opleverde. Dat is óók de VOCmentaliteit waar Balkenende het over had. < [Sandra Verdel] PM 7 / 6 11

12 coverstory > Toezicht vastgoedsector blijkt wassen neus Machtsmisbruik in de makelaardij 12 PM 7 / 6

13 Tekst maurice swirc beeld rob jongbloed Er is veel mis in de wereld van de makelaars. Consumenten worden bedonderd en van vrijemarktwerking is geen sprake. De politiek en de NMa kijken toe vanaf de zijlijn. Makelaars kunnen in Nederland gewoon doen waar ze zin in hebben. Niemand fluit ze terug, vertelt Peter Cornelissen. Hij was zelf zes jaar lang makelaar en is tegenwoordig adviseur bij vastgoedprojecten. Het gaat makelaars alleen om het snel verdienen van geld. De argeloze consument is daarvan de dupe. Cruisend over een landweggetje in zijn ruime wagen heeft Cornelissen nog steeds de bekende makelaarslook: lekker strak in een krijtstreeppak, met glimmende haren en zonnebril. Aangekomen in zijn kantoor aan het pittoreske dorpsplein van het Overijsselse Heino vertelt hij aanvankelijk rustig over de misstanden in de makelaardijsector. Naarmate het gesprek vordert komt er vuur in zijn ogen. Hetzelfde vuur dat smeult op de pagina s van zijn boek Makelaardij of maffia waarvan er inmiddels vijfduizend over de toonbank gingen. Zelf stopte hij als makelaar, uit frustratie over de in zijn ogen verziekte en vercorrumpeerde sector. Zijn ongenoegen over de misstanden schreef hij van zich af. Een voorbeeld is het gebruik van stromannen, zegt Cornelissen. In mijn directe omgeving bijvoorbeeld maakt een makelaar met een goede reputatie zich daar schuldig aan. Vaak zijn de slachtoffers naïeve mensen, bijvoorbeeld ouderen die hun hele leven al in hetzelfde huis wonen. De makelaar stelt ze dan een veel te lage vraagprijs voor. Vervolgens wordt het huis gekocht door een stroman, die het snel doorverkoopt voor de werkelijke marktprijs. De winst wordt verdeeld tussen de makelaar en de stroman. Het resultaat: bestolen oudjes die dat zelf niet eens doorhebben. Zo kan ik nog veel meer voorbeelden geven. Verziekt De woningmarkt in Nederland is verziekt doordat geen sprake is van vrijemarktwerking, is het argument van Cornelissen. In zijn boek schetst hij ook de dubieuze rol hierin van de vastgoedhandelaar, de projectontwikkelaar, de bank, de hypotheekadviseur, de notaris, Een makelaar die zich misdraagt, kan ongebreideld doorgaan met zijn praktijken de taxateur en de brancheverenigingen. De makelaar vervult in dat vastgoed-netwerk een centrale rol doordat hij de cruciale schakel vormt met de consument. Van die machtspositie maken makelaars graag misbruik, vooral ten koste van de consument. Volgens Cornelissen geldt in het verlengde daarvan hetzelfde voor de NVM, met een marktaandeel van ruim 70 procent en leden verreweg de grootste branchevereniging. Cornelissen is bepaald niet de enige die rept over misstanden in de makelaardijsector. In de media was er de afgelopen jaren regelmatig aandacht voor sjoemelende makelaars en het netwerk eromheen. Maar in Den Haag stond het onderwerp nauwelijks op de politieke agenda. Totdat met de moord op de Amsterdamse makelaar en vastgoedhandelaar Willem Endstra in 2004 de vervlochtenheid tussen de onder- en bovenwereld in de vastgoedsector prominent in beeld kwam. Op aandringen van de Tweede Kamer gaf minister Donner van Justitie opdracht tot een onderzoek aan het Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatiecentrum (WODC) van zijn eigen ministerie. Op 6 maart 2007 stuurde minister Hirsch Ballin het resultaat daarvan naar de Kamer: het rapport Malafide activiteiten in de vastgoedsector. De onderzoekers van Erasmus Universiteit Rotterdam en onderzoeksgroep Beke vellen daarin een kritisch oordeel over de gebrekkige aanpak door overheden en opsporingsdiensten van misstanden in de vastgoedsector zoals fraude en oplichting. Evenals Cornelissen noemen zij als een van de oorzaken het gebrek aan toezicht vanuit bracheorganisaties. De interne controlesystemen bij die koepels hebben in de praktijk meer symboolwaarde dan dat ze werkelijk zorgen voor effectieve controle. Door het vrije beroep van makelaar en taxateur is er feitelijk sprake van een soort jungle zonder regels. Extern toezicht toezicht ontbreekt, terwijl het interne toezicht van de NVM in de praktijk zeer summier is, aldus het onderzoeksrapport. Niet alleen bij de NVM maar ook bij de twee aanzienlijk kleinere makelaarskoepels VBO en LMV stelt het tuchtrecht weinig voor. De NVM probeert het NVM-lidmaatschap te verheffen tot een soort keurmerk zodat de consument erop kan vetrouwen dat de kwaliteit en de integriteit gewaarborgd zijn. Dat wordt niet waargemaakt, concluderen de onderzoekers. Niet reëel Er zijn bij die beroepsorganisaties tamelijk weinig tuchtzaken. Dat is toch apart, licht Henk Ferwerda toe. Hij is criminoloog en medeauteur van het WODC-onderzoek, waarvoor hij sprak met taxateurs, makelaars en notarissen. Het is voor de sector zelf van groot belang dat de zwarte schapen eruit worden gepikt. Die misstanden zijn slecht voor het imago van de makelaardijsector als geheel. De huidige problemen komen volgens Ferwerda mede voort uit het afschaffen van de eed voor makelaars in Sindsdien mag iedereen in Nederland zich makelaar noemen. Als een politieman misstappen begaat, is hij zijn baan kwijt. Een makelaar die zich misdraagt, kan in de praktijk ongebreideld doorgaan met zijn praktijken. De consument is het kind van de rekening, stelt Ferwerda vast. De sector moet een stuk transparanter worden. In dit verhaal gaat het overigens zeker niet alleen om makelaars, maar om een hele schakel van spelers zoals notarissen en taxateurs. Allemaal functionarissen in de zogenoemde bovenwereld. Die aantijging over het gebrek aan transparantie is niet reëel, vindt woordvoerder Roeland Kimman van de NVM. Hoe transparanter, hoe beter natuurlijk. Maar wij zijn al aardig transparant en hebben de sector als geheel een stuk transparanter gemaakt. PM 7 / 6 13

14 Kimman wijst daarbij op Funda, waarop NVMmakelaars woningen te koop aanbieden. Door Funda kan de consument zelf bekijken wat er te koop staat en een afweging maken. Maar wat vindt hij van de aantijging dat het NVMtuchtrecht in de praktijk weinig voorstelt? Natuurlijk kan het altijd beter. In ieder geval hebben we na het afschaffen van de eed voor makelaars als NVM gezegd: een makelaar is bij ons ook echt een makelaar. Die is in het vastgoed gecertificeerd en heeft opleidingen gehad. Als brancheorganisatie kunnen we zo het kaf van het koren scheiden. We hebben ook een erecode opgesteld waaraan NVMmakelaars zich moet houden. Zij mogen bijvoorbeeld niet handelen in huizen door een huis te kopen en vervolgens door te verkopen. Daar zorgt de erecode voor. Kimman vertelt dat in 2006 in totaal 23 NVM-leden werden geroyeerd, vooral wegens het niet voldoen aan opleidingsvereisten. Daarnaast werden ongeveer vijf makelaars geroyeerd wegens het gebruik van een stroman. Kimman: Dat zijn er niet erg veel. Maar royeren van eigen leden doe je niet zo gauw. Dat is echt een uiterste middel. Kimman wijst in dit kader ook met de beschuldigende vinger in de richting van de consument zelf. Consumenten die gedupeerd zijn, moeten niet alleen komen met beschuldigingen, maar moeten hun klacht ook goed onderbouwen. Daar ontbreekt het nogal eens aan. Windowdressing In december 2005 kwamen de Consumentenbond, consumentenorganisatie Vereniging Eigen Huis, de Stichting Geschillencommissies en de NVM met ronkende persberichten over de oprichting van de Geschillencommissie Makelaardij. Eindelijk was er vanaf 1 januari 2006 een onafhankelijke instantie waar consumenten terechtkunnen met een klacht over de eigen makelaar. De NVM weigerde zich aanvankelijk aan te sluiten bij de geschillencommissie met het argument dat het eigen tuchtrecht uitstekend functioneert. Er zal expliciet worden gekeken naar de rol die notarissen spelen Uiteindelijk sloot de NVM zich, evenals de twee andere makelaardijkoepels, toch aan. Eén lid van de geschillencommissie is aangezocht door de Stichting Geschillencommissies, één door de Consumentenbond en één door de makelaardijkoepels. Alle leden zijn onafhankelijk en onpartijdig, benadrukt de Stichting Geschillencommissies. In tegenstelling tot het NVM-tuchtrecht is bij de geschillencommissie wel een schadevergoeding aan de consument mogelijk. Vooralsnog blijkt de slagkracht van de Geschillencommissie Makelaardij nogal beperkt. Over heel 2006 werd één klacht gegrond en één klacht ten dele gegrond verklaard, zo blijkt uit het jaarverslag van de commissie. Van de 76 ingediende klachten werden er 61 om procedurele gronden direct afgewezen. In de eerste drie maanden van 2007 is geen enkele klacht gegrond verklaard, laat een woordvoerder van de commissie weten. Cornelissen vindt de ontvankelijkheidsvereisten van de commissie, bijvoorbeeld dat een zaak niet meer dan drie maanden oud mag zijn en dat het niet mag gaan om een belang van meer dan euro veel te streng. Daardoor is ook deze club niets anders dan windowdressing, zegt Cornelissen. Ook Ferwerda vraagt zich af of de oprichting van de geschillencommissie voldoende is om de problemen in de makelaardijsector op te lossen: Er moet echt meer gebeuren dan dat. Het is aan de politiek om daar stappen in te nemen. De Tweede Kamer drong in april tijdens het debat over het WODC-rapport bij minister Hirsch Ballin aan op concrete acties om misstanden in de vastgoedsector harder aan te pakken. De minister moest kijken naar de rol van notarissen, makelaars en banken. Hirsch Ballin verwierp het verwijt dat de overheid niet daadkrachtig genoeg optreedt tegen 14 PM 7 / 6

15 coverstory < wanpraktijken in de vastgoedsector. Hij wees op de zinsnedes in het regeerakkoord over geïntensiveerde aanpak van fraude en georganiseerde criminaliteit. Toch zegde hij de Kamer een vervolgonderzoek door het WODC toe, dat naar verwachting eind 2007 klaar is. Dat onderzoek zal plaatsvinden aan de hand van een aantal concrete strafdossiers, licht woordvoerder Ivo Hommes van het ministerie van Justitie toe. Daarbij zal expliciet worden gekeken naar de rol die notarissen spelen. Er wordt door justitie geen concrete actie ondernomen op het terrein van de makelaardij, noch wordt daar expliciet onderzoek naar gedaan, vertelt Hommes desgevraagd. Voor zover ik weet is het onderwerp ook niet doorgespeeld aan de ministeries van Economische Zaken of Vrom. Illegale kartelpraktijken Niemand kan intussen heen om de allesoverheersende positie van de NVM in de Nederlandse makelaardijsector. Grote troef daarbij is huizensite Funda. Met een belang van 51 procent is de NVM grootaandeelhouder. Alleen NVM-makelaars mogen huizen plaatsen op de site met een marktaandeel op internet van naar schatting 75 procent. Daardoor word je als consument feitelijk gedwongen een NVMmakelaar in de arm te nemen, zegt Cornelissen. Volgens hem maakt de NVM zich hierdoor schuldig aan kartelvorming en ondergraaft zij het vrijemarktprincipe. Eind 2004 diende hij hierover een klacht in bij de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa). In mei 2006 berichtte de NMa dat zijn klacht onvoldoende reden is voor een onderzoek. Dezelfde maand diende de Vereniging Eigen Huis een klacht in bij de NMa over het afschermen van de Funda-site voor concurrenten en ontoelaatbare onderlinge afspraken tussen NVMmakelaars. Begin mei 2007 besliste de NMa opnieuw dat de NVM geen sanctie krijgt. Wel moest de NVM door middel van een intern compliance programma voorkomen dat sprake is van machtsmisbruik door eigen leden. Onbegrijpelijk dat de NMa geen actie onderneemt Intussen oordeelde het gerechtshof in Arnhem in juli 2006, dat de NVM zich met Funda wel degelijk schuldig maakt aan illegale kartelpraktijken. De zaak was aangespannen door de website Zoekallehuizen.nl. Via e- mails en brieven bleek de NVM eigen makelaars te adviseren om hun websites af te schermen en het doorlinken naar hun site door Zoekallehuizen.nl te verbieden. Toch ziet de NMa nog steeds geen reden voor onderzoek naar de vermeende monopoliepositie van de NVM. Een marktaandeel van 75 procent hoeft geen probleem te zijn. Het gaat erom dat de consument voldoende keuze heeft. Dat is het geval. Cornelissen: Als je de gewone man in de straat vraagt op welke website je moet kijken om een huis te kopen, noemt 99 van de 100 Funda. Ofschoon er langzaam barstjes komen in de positie van de NVM door nieuwe huizenwebsites, is de positie van Funda nog steeds bijna onaantastbaar. Onbegrijpelijk dat de NMa geen actie onderneemt. Makelaarskoepel LMV, met ruim vijfhonderd aangesloten makelaars een van de twee kleine concurrenten van de NVM, pleit al jaren voor de oprichting van een aparte autoriteit voor de makelaardij, vergelijkbaar met de DTe (energiemarkt) en de AFM (financiële markt). Ook met het doel afspraken tussen individuele makelaars te monitoren. De NMa laat bij monde van woordvoerder Annelou van egmond weten daar niets in te zien. Wij houden alle markten in de gaten. Ook de makelaardij. Als er al behoefte bestaat aan een aparte autoriteit, is het aan de politiek om daar een beslissing over te nemen. Maar branches zeggen nogal snel dat ze zo bijzonder zijn dat er speciaal toezicht nodig is.` De NVM ziet helemaal niets in een speciale waakhond. Wij als NVM waken zelf zo goed als mogelijk, aldus NVM-woordvoerder Kimman. In elke branche zul je altijd een percentage hebben dat zich niet aan de regels houdt. Wat voor maatregelen je ook treft. Daar verander je niets aan. < PM 7 / 6 15

16 interview > Wim Schreuders, directeur Dienst Werk en Inkomen Amsterdam: Dit is hét moment om meer mensen aan het werk 16 PM 7 / 6

17 TEKST imre de roo te krijgen Wim Schreuders is de eerste directeur van de gemeentelijke Dienst Werk en Inkomen (DWI) van de gemeente Amsterdam, die in het voorjaar van 2006 ontstond uit samenvoeging van de Sociale Dienst Amsterdam (SDA), NV Werk en Maatwerk Amsterdam. De DWI in Amsterdam verstrekt een bijstandsuitkering aan zo n mensen met een re-integratiedoelstelling. Een gesprek over het terugdringen van het aantal uitkeringen, de samenwerking met CWI en UWV en de voorganger van de DWI, de SDA. Het feit dat er zeven verschillende directeuren in zeven jaar aantraden was een teken aan de wand. Foto: Mark de Rouw PM 7 / 6 17

18 Op de Participatietop, die dezer dagen moet plaatsvinden, buigen de werkgevers- en werknemersorganisaties zich samen met het kabinet over de vraag hoe meer mensen in Nederland aan de arbeidsmarkt kunnen deelnemen. Als voorschot daarop liet staatssecretaris Ahmed Aboutaleb van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) al weten het aantal bijstandsuitkeringen in de komende vier jaar met te willen verlagen. Daarnaast heeft hij met de gemeenten afgesproken dat zij nog eens mensen die geen uitkering hebben maar ook niet werken, aan een baan zullen helpen. Als directeur van de DWI moet Schreuders de afpraken tussen Aboutaleb en de Amsterdamse wethouder voor Werk en Inkomen Hennah Buyne realiseren. Uw voormalige baas Ahmed Aboutaleb heeft grootse plannen voor het terugdringen van het aantal uitkeringen. Zijn die volgens u haalbaar? In een meerjarenperspectief zijn het heel ambitieuze, maar realistische cijfers. Voor Amsterdam betekent dit dat wij zo n achtduizend uitkeringsgerechtigden aan een baan moeten helpen. Daar gaan wij hard ons best voor doen. Ook de opvolgster van Aboutaleb in Amsterdam, wethouder Hennah Buyne, is heel ambitieus wat dat betreft. Het is niet alleen een sociale wens om zo veel mogelijk mensen aan de slag te krijgen, het is ook een economische noodzaak. Want we kunnen wel topbedrijven Wij worden wekelijks gebeld door bedrijven die op zoek zijn naar werknemers aantrekken die zich hier vestigen, maar die moeten natuurlijk wel bediend worden. Iedereen die aan het werk kan hebben we in Amsterdam nodig. Juist ook aan de onderkant van de arbeidsmarkt, want anders rijdt de bus niet of is er geen thuiszorg. Omdat er nu in veel sectoren sprake is van krapte op de arbeidsmarkt, is dit hét moment om iedereen te laten meedoen. Drie jaar geleden had de DWI bijvoorbeeld nauwelijks contact met werkgevers. Nu is dat schering en inslag. Wij worden wekelijks gebeld door bedrijven die op zoek zijn naar werknemers. Kan de DWI Amsterdam aan die vraag voldoen? Wij kunnen vrijwel nooit direct leveren. Als het Gemeentelijk Vervoer Bedrijf (GVB) bijvoorbeeld honderd buschauffeurs nodig heeft, hebben wij die niet kant-en-klaar op de bank zitten. Maar wij kunnen wel mensen opleiden zodat ze een jaar later aan de slag kunnen. Drie jaar geleden zagen werkgevers dat niet zitten en haalden zij hun werknemers gewoon ergens anders vandaan, nu willen zij wel meewerken aan dergelijke projecten. Niet iedereen is zomaar om te scholen. Wat doet Amsterdam nog meer om mensen met een bijstandsuitkering aan werk te helpen? Met het project Eigen Werk, een samenwerkingsverband met het UWV en het CWI, helpen wij mensen boven 40 jaar actief bij het opzetten van een eigen bedrijf. Zij hebben vaak waardevolle werkervaring, maar kunnen geen baan vinden. Zij krijgen van ons groepstrainingen waar zij bijvoorbeeld leren hoe je een bedrijfsplan moet maken en hoe je de administratie moet opzetten. In een jaar tijd hebben hier 291 mensen aan meegedaan, van wie er al 65 definitief zijn uitgestroomd naar werk. Met de wetenschap dat de meesten nog in het traject zitten, is dat geen slechte score. Ook klanten die niet willen werken of die als lastig of agressief te boek staan, worden begeleid. Pantar, de voormalige sociale werkplaats, geeft hun bijvoorbeeld in een beschutte omgeving de mogelijkheid te leren werken. Het traject kenmerkt zich door een strakke begeleiding en een lik-op-stukbeleid: wie zich niet gedraagt, wordt 200 euro gekort, dit kan oplopen tot een kwart van iemands uitkering. Amsterdam kreeg landelijke aandacht voor het leer-werkproject waarbij jongeren on- der 27 jaar geen uitkering krijgen, maar verplicht worden te werken of leren. Heeft die aanpak effect? Dat werkt zeker. In Amsterdam zitten relatief weinig jongeren nog geen tweeduizend in de bijstand. Meer dan veertienhonderd jongeren tot 27 jaar doen mee aan een re-integratieproject. Wie bij ons binnenkomt krijgt te horen dat hij in principe geen bijstandsuitkering krijgt, maar een baantje. Je moet wel wat voor je geld doen. Wij maken ons veel meer zorgen over de slecht opgeleide werkloze jongeren die zich niet bij ons melden. Hoeveel dat er zijn is niet bekend. Soms vinden zij zelf een baantje, of zij hangen gewoon op straat. Zij ontwikkelen geen competenties die nodig zijn voor duurzaam werk. Wij gaan daarom nu de wijken in om ook hen te verleiden in ons traject te stappen. Als wij deze jongeren nu niet proberen te bereiken, staan zij over een paar jaar voor onze neus, zonder werk, en weten zij niet hoe zij verder moeten zonder opleiding. Wie zich niet gedraagt, wordt 200 euro gekort Wie betaalt de re-integratietrajecten? De werkgever en de DWI nemen elk een deel voor hun rekening. Welk deel varieert per project en hangt onder meer af van de krapte in een bepaalde sector. Een bedrijf dat op zoek is naar buschauffeurs of beveiligers, die moeilijk te vinden zijn, is over het algemeen wel bereid in de opleiding van goede mensen te investeren. Daar dragen wij dan relatief min- 18 PM 7 / 6

19 interview < der aan bij. In andere sectoren is onze bijdrage groter. Via de gemeente krijgt de DWI voor re-integratietrajecten dit jaar 210 miljoen euro van het rijk. Als een gemeente het slechter doet dan de rest van Nederland bij de reintegratie van bijstandsgerechtigden, moet zij het tekort dat ontstaat zelf bijpassen. Als je het beter doet mag je het surplus zelf houden om het weer in nieuwe projecten te stoppen. Dat is een enorme stimulans om het goed te doen. Overigens worden bedrijven ook los daarvan gestimuleerd om bijstandsgerechtigden in dienst te nemen. Omdat deze als werknemers vaak niet meteen volledig productief zijn, worden werkgevers daarvoor in het eerste dienstjaar gecompenseerd, doordat de DWI meebetaalt aan de loonkosten. Deze tegemoetkoming bedraagt maximaal zesduizend euro, voor een werkweek van 32 uur. Er zijn ongeveer 250 bedrijven die van deze regeling gebruikmaken. Met het CWI en de UWV kunnen wij hier in Amsterdam lezen en schrijven Er is regelmatig kritiek op het functioneren van de re-integratiemarkt. Bent u het daarmee eens? Er zijn twee waarheden op dit vakgebied: er zijn ten eerste banen nodig om het werk goed te kunnen doen en de gemeente Amsterdam moest beter worden in re-integratie. Economisch is de situatie inmiddels een stuk beter dan een paar jaar geleden, er zijn genoeg vacatures. Als mensen de juiste competenties hebben, dan is er werk. Dat hoef je niet meer te creëren. Ik vind dat de DWI Amsterdam steeds beter slaagt in de re-integratie van bijstandsgerechtigden. We zijn zeker op de goede weg. Maar het kan natuurlijk altijd beter. Onderzoeksbureau Seo concludeerde eind vorig jaar, na bestudering van de ontwikkeling van de in- en uitstroom van Amsterdammers met een uitkering, dat re-integratie wel werkt. De kans dat een uitkeringsgerechtigde binnen twee jaar via zo n traject naar werk doorstroomt is 28 procent. Zonder begeleiding is die kans 23 procent. De DWI werkt veel samen met andere organisaties. Hoe verloopt die samenwerking? Het is essentieel om met vakmensen te overleggen en elkaars goede ideeën op te pakken. Met de vier grote steden gaat dat bijvoorbeeld prima. En met het CWI en de UWV kunnen wij hier in Amsterdam lezen en schrijven. Voor Amsterdammers is niet te onderscheiden wie wat doet: zij hebben één aanspreekpunt. Wij zoeken het vervolgens onderling wel uit. Natuurlijk kan de samenwerking altijd nog beter. Maar voorlopig moeten wij maar eens focussen op de klant en niet te veel meer veranderen in de uitvoeringsorganisaties zelf. Medewerkers plaatsten zichzelf ten onrechte in een slachtofferrol Amsterdam stond jarenlang bekend als het walhalla voor uitkeringsfraudeurs. Het was, zoals het heette, een zooitje bij de Sociale Dienst, de voorganger van de DWI. Hoe is dat nu? Voor een deel berust dat idee op verkeerde beeldvorming. De organisatie was bovendien niet in staat om te laten zien dat er ook goede dingen gebeurden. Het feit dat er zeven verschillende directeuren in zeven jaar aantraden was een teken aan de wand. Het zware weer heeft uiteraard ook zijn weerslag gehad op de mensen die hier werkten. Medewerkers plaatsten zichzelf ten onrechte in een slachtofferrol. De samenvoeging van de SDA, NV Werk en Maatwerk moest ervoor zorgen dat de verstrekking van uitkeringen en de re-integratie van uitkeringsgerechtigden efficiënter en effectiever werd. Het was geen gemakkelijke periode. Maar inmiddels staan alle neuzen dezelfde kant op: iedereen die hier werkt gaat ervoor om zo veel mogelijk mensen aan het werk te helpen. Een organisatie weer laten presteren kan alleen als mensen plezier in het werk hebben. Toen ik in 1980 bij de Belastingdienst te maken kreeg met een uitkeringsgerechtigde die zwart werkte, kreeg ik geen gehoor bij de betreffende gemeentelijke sociale dienst toen ik daarnaar vroeg. Want onze klanten frauderen niet. Die mentaliteit is absoluut veranderd. Elk signaal wordt nu serieus opgepikt. Ik denk dat wij redelijk succesvol zijn in het uitbannen van misbruik. Fraude moet worden bestreden. Anders verlies je draagvlak voor het verstrekken van uitkeringen aan wie het echt nodig hebben. Als mensen ervaren dat je andere eisen stelt maar daar wel met respect voor je klanten mee omgaat, ontstaat in de loop der jaren een ander beeld. Voor de buitenwereld is nu duidelijk dat je in Amsterdam geen bijstandsuitkering voor niets krijgt. Klanten vinden alle veranderingen, zowel in de wetgeving als in de organisatie, niet altijd even prettig. Dat we in een recent klanttevredenheidsonderzoek toch een 6,6 krijgen, beschouw ik dan ook als een schouderklopje. < wim schreuders Wim Schreuders (Vlaardingen, 1958) begon zijn carrière, na zijn eindexamen atheneum A, in 1976 als administratief medewerker bij de ABN. Na een jaar hield hij het particuliere bedrijfsleven voor gezien en trad hij aan bij de Rijksbelastingdienst waar hij 25 jaar zou blijven. Daar ontwikkelde hij zich via de weg van de education permanente van controleur in opleiding tot voorzitter van het managementteam Regio Zuidwest. Na twee jaar te hebben gefunctioneerd als adviseur van non-profitinstellingen op het gebied van organisatie en management werd hij de eerste directeur van de in 2006 gevormde Dienst Werk en Inkomen (DWI) Amsterdam, een fusie van de Sociale Dienst Amsterdam, NV Werk en Maatwerk Amsterdam. Foto: Mark de Rouw PM 7 / 6 19

20 achtergrond > 20 PM 7 / 6