DURF 7. Praktijkprojecten. DURF 7 Praktijkprojecten. DURF 3 Samenwerken en ketenintegratie. DURF 9 Het programma PSIBouw

Transcriptie

1 DURF 1 Cultuur en gedrag DURF 2 Bouwen voor de gebruiker DURF 3 Samenwerken en ketenintegratie DURF 4 Aanbesteden en benchmarken DURF 5 Bouw en ICT DURF 6 Kennis en onderwijs DURF 7 Praktijkprojecten DURF 8 Toekomstvisie bouwsector DURF 9 Het programma DURF 7 Praktijkprojecten Hoofd in de wolken - voeten op de grond Kleine stapjes maken het grote werk Associés als verbinders tussen programma en praktijk Jij hebt er toch verstand hoe we dit aan moeten pakken? Lessen Doen en laten Bert Keijts, directeur-generaal Rijkswaterstaat Er zit meer schwung in de verhoudingen

2 DURF 7-1 Inleiding op het thema Hoofd in de wolken - voeten op de grond Kleine stapjes maken het grote werk Uiteindelijk gaat het bij innovatie om de bouwpraktijk. En die praktijk is door nadrukkelijk opgezocht. Het betekent dat je onderdeel wordt van een dynamiek waar je maar beperkt invloed op kunt 2 DURF 7 Lessen uit de praktijk Het begin van werd gemarkeerd door een hele trits aan ambitieuze onderzoeksprojecten. Maar al snel ontstond de vraag hoe de ontwikkelde kennis in de praktijk toepassing kon krijgen. Halverwege het programma werd besloten de steven te wenden en en meer aansluiting te zoeken bij concrete vernieuwingsinitiatieven in de sector. Aanvankelijk om het programma met beide benen op de grond te zetten, maar uiteindelijk om die initiatieven in de praktijk te volgen, te ondersteunen, te voorzien van instrumenten en waar nodig door interventies uit te voeren. Dat gebeurde onder meer naar aanleiding van het convenant dat de top van overheid, bedrijfsleven en eind 2006 ondertekenden om de verbreding van de A2 tussen Utrecht en Amsterdam versneld uit te voeren. Mooi stukje papier, dat wel. Maar in de uitvoeringspraktijk zat niemand te wachten op de in het convenant bepleite innovatieve aanpak. Innovatie prima, als het primaire proces maar niet verstoord zou worden, aldus de direct betrokkenen. uitoefenen. Wat in een onderzoeksrapport op papier is gezet kan zo plausibel lijken, maar tussen weten en doen staan wetten in de weg en praktische bezwaren. Door te experimenteren en te proberen ontstaat echter een omgeving waarin geleerd wordt. Dat werd de essentie van de praktijkprojecten van. zwaaien met het convenant. Druk van buitenaf en zeker van de hogere machten helpt, maar uiteindelijk gaat het er wel om dat er wezenlijk contact ontstaat tussen alle betrokkenen. En het is van het allergrootste belang dat er iemand is met een enorme drive, zoals de A2-projectleider of de verantwoordelijke schooldirecteur in Veenendaal die de nieuwbouw beslist anders wilde. Dat maakt het verschil tussen doen wat je altijd deed en vernieuwing. Doorleefd In de praktijkprojecten stond de vaardigheid om nieuwe kennis toe te passen niet zozer centraal. Waar het veel meer om ging was dat er verbindingen tussen mensen, hun achtergrond, Duwen en trekken Hoe kun je mensen dan verleiden om - terwijl ze onder grote druk staan - toch mee te werken aan een nieuwe werkwijze, aan een andere manier aanbesteden, aan iets onbekends? Vaak was het duwen en trekken. Inpraten op een projectleider, een bouwondernemer en af en toe Zodra het iets van jezelf is geworden, is er honger naar de volgende stap.

3 kennis en netwerken ontstonden. Dus een oprechte belangstelling voor de standpunten, de agenda en de belangen van de betrokkenen in elkaar. Zo kan een omgeving ontstaan waarin iemand bereid is een kleine stap te zetten om, bijvoorbeeld, een andere contractvorm te verkennen. Niet door ineens de modelmatige eindsituatie als loodzwaar perspectief op tafel te smijten. Maar meer door de eerste stap zorgvuldig te verkennen en desnoods eens uit te proberen, zonder dat het onmiddellijk grote gevolgen heeft. Games of simulaties hebben in tal van opzicht hun waarde bewezen. Of een concurrentiegerichte dialoog: eerst maar eens proberen en kijken wat er gebeurt. De lessen die je zo leert komen dan opeens niet meer uit een boekje of rapport, maar zijn ervaren en doorleefd. Zodra het iets van jezelf is geworden is er honger naar de volgende stap. Spannend Mensen die in praktijkprojecten van aan het werk zijn ontwikkelden een eigen dynamiek. Dat maakte de terugkoppeling naar de eigen organisaties niet altijd even eenvoudig: hoe overtuig je je leidinggevende of je bestuur om nog een stap verder in het ongewisse te zetten? Hoe verkoop je als wethouder het idee om beheer en onderhoud van de openbare ruimte aan een stichting van bewoners, corporatie en aannemer 3

4 Vasthouden aan vernieuwen en steeds een stapje verder zetten vergt lef en leiderschap. 4 DURF 6 Kennis en onderwijs over te dragen, zoals in Hellevoetsluis is gebeurd? En het project om in Veenendaal een nieuwe school volgens het LBC neer te zetten: dat werd onder een gunstig gesternte geboren. Een opdrachtgever die zei: het moet toch anders kunnen in die bouw en een bouwondernemer die zei: ik ga het anders doen. Dat het allemaal niet over rozen ging en op een gegeven moment zelfs tot een uiterst pijnlijke scheiding tussen onderneming en opdrachtgever leidde betekende een spannend moment. Hoe verkoop je als schooldirecteur aan je bestuur en de gemeente dat je het dan toch nog een keer wilt proberen? Beeld Als we op zo n gebeurtenis terugkijken komen al gauw grote woorden als lef en leiderschap omhoog. Zeker, vasthouden aan vernieuwen, durven van je fouten te leren en dan weer een stapje zetten vergt beide kwaliteiten. Maar belangrijker nog: waar het vooral om gaat is dat je zorgvuldig aandacht blijft geven aan de vraag wat je wilt en wat je partners willen en kunnen. Beter zeggen dat je iets niet wilt of kunt en dan kijken hoe je met elkaar verder kunt, dan zwijgen of een vals beeld ophangen - tegen beter weten in. Als ergens het adagium opgaat van openheid, dan is het wel in het precaire spel van interpersoonlijke communicatie: dat is waar het in de praktijkprojecten toch grotendeels om draaide. Hechte band En waar brengt ons dit? Ambitie is de motor van innovatie, netwerken vormen de wielen. De filosofie dat innovatie ontstaat in een rechte lijn van kennisontwikkeling en kennisverspreiding is achterhaald. De praktijk is vele malen dynamischer en complexer. Ook de wetenschappelijke wereld geeft steeds duidelijker signalen af dat een traditionele aanpak van het innovatievraagstuk niet werkt. Een hechtere band tussen praktijk en theorie, tussen professionals in de bouw en kenniswerkers is gewenst om de vragen uit de sector duidelijker in het wetenschappelijk onderzoek vertaald - en de relatie tussen wetenschap en bouw productief - te krijgen. De International Advisory Board (IAB) van heeft vergelijkbare voorbeelden aangevoerd uit het buitenland, zoals de programma s Construction Excellence in Engeland en CRC (Construction Research Centre for the Construction Industry) in Australië. De overeenkomsten in vraagstelling en problematiek zijn opmerkelijk. Maar het programma van PSI- Bouw blijkt vanuit internationaal oogpunt uniek door het thema cultuur en gedrag tot een van de speerpunten in het programma te maken. Waarbij we aantekenen dat het gaat om gedrag met een kleine g : het grote werk begint op individueel niveau: met het hoofd in de wolken maar de voeten op de grond. < Ambitie is de motor van innovatie, de netwerken vormen de wielen.

5 DURF 7-2 Ervaringen Jij hebt er toch Associés als verbinders tussen programma en praktijk verstand van hoe we dit aan moeten pakken? Bij de praktijkprojecten waren enkele tientallen associés van PSI- Bouw betrokken. Mensen uit de praktijk van onder meer projectmanagement, communicatie, bouw. Hun opdracht was om verbindingen te leggen tussen nieuwe kennis en vernieuwingsinitiatieven in de bouwpraktijk. In dit hoofdstuk spreken zes van hen over hun ervaringen en krijgt u een impressie van enkele projecten. De meeste praktijkprojecten kunt u uitgebreid terugvinden op Risicomanagement: communicatie Deskundigen analyseren en rekenen zich suf om risico s bij grote bouwprojecten te beheersen, maar vergeten het te communiceren. -associés introduceerden communicatief risicomanagement bij een aantal spelers in de markt. Dit ontwikkelt zich nu tot onderdeel in werkprocessen bij Rijkswaterstaat, ProRail, een aantal grote gemeenten en grote bouwondernemers. Er is vraag ontstaan naar communicatief risicomanagement bij het bedrijfsleven en onderwijsinstellingen. Nieuwbouw school Veenendaal: trust engineering De associés gaven bij dit LBC-project inhoudelijk advies en verzorgden de monitoring van het project. Ze adviseerden de deelnemende partijen over de samenwerking. Deze intensieve coaching doet inmiddels opgeld als trust engineering. Kees van Leeuwen werd associee bij het A2- project. Het idee was om de verbreding van de weg te versnellen. Wat ik daar aan kon bijdragen was eerst onduidelijk. In elk geval werkte het niet om te duwen, om als marskramer met een kistje garen en band langs de deur te gaan en te roepen dat je zulke mooie instrumenten hebt om hen te helpen. De deur gaat dan snel weer dicht, want het is allemaal al spannend genoeg. De associés meldden zich soms ongevraagd bij een project waar al op de een of andere manier bemoeienis mee had. Sommige projecten gingen eerst van start als een overwegend technisch project. Neem de Vogelbuurt in Hellevoetsluis. Beheer en onderhoud van de openbare ruimte zou met ICT-middelen ondersteund moeten worden, vanuit een lifecyclefilosofie. Wij stelden er de vraag: waar is de gebruiker eigenlijk in dit project? Daar had niemand aan gedacht. Vervolgens was het al gauw de vraag: kunnen jullie daar bij helpen? Ook stelden we voor een gedragswetenschapper mee te laten draaien, om te kijken hoe de interactie tussen gemeente, aannemer, bewoners en corporatie zou verlopen. 5

6 En zo ontstond een werkproces dat niemand kon voorspellen, waar de behoefte aan nieuwe kennis in het werk zelf ontstond en beantwoord werd. Ton Huijzer begeleidde dit project. Je moet als begeleider van praktijkprojecten en experimenten eigenlijk naïef zijn en je proberen te blijven verbazen. Dat deed ik door mensen voortdurend uit te nodigen hun standpunten nog eens uit te leggen, door hen te vragen of ze het ook eens op een andere manier konden vertellen. De aannemers van de A2 zaten al in de kramp omdat het ongehoord sneller moest met die weg, de ambtenaren probeerden van 2010 toch 2011 te maken, kortom: iedereen zat in het eigen bastion. Dan moet je niet als wijsneus binnenkomen en zeggen hoe het zou kunnen. Hoe je dan toch kunt helpen om mensen te laten ontdooien, is een kwestie van aanvoelen en goed kijken. Ik zag bijvoorbeeld dat de partijen in dit project elkaar brieven aan het schrijven waren en ik heb wel eens gezegd: hou daar nou eens mee op en stap 6 bij die vent in zijn bouwkeet binnen en drink een kop koffie. Hij was stomverbaasd, want het paste niet in de werkcultuur. Maar hij deed het wel. Toen werd het veel directer en persoonlijker en dan pas is er voedingsbodem om nieuwe dingen te gaan doen. Aart Karssen beaamt dat. Hij werd met associée Marjan van den Dungen bij een aantal projecten gehaald, onder meer bij de ontwikkeling van het Kasteelschap in Almelo, een wijk die geheel door en met bewoners ontworpen en ingericht moet worden. Ik merkte op een zeker moment dat er in het hele project eigenlijk geen spat energie zat en iedereen op mij zat te wachten zo van jij weet toch hoe het moet? Als een project zo afhankelijk wordt van externe mensen die bij de uitvoering feitelijk geen rol spelen, dan weet je dat het niet gaat lopen. Je moet duidelijk zijn en niet bang zijn voor de confrontatie. Zo gebeurde het bij een project in Zuidwolde dat de opdrachtgever weinig vertrouwen in de opdrachtnemer had. Dat zag je terug DURF 7 Lessen uit de praktijk tussen de regels van de offerteaanvraag. Je kunt als associee dan niet zeggen het is middeleeuws wat jullie doen maar ik heb het wat diplomatieker wel duidelijk gemaakt. Dat pikten ze, juist omdat je ook buitenstaander bent en het leidde uiteindelijk tot een waardevolle relatie. Ook bij projecten die al gezegend zijn met een bezielde initiatiefnemer, zoals Solids Frank Bijdendijk in Amsterdam, is hulp soms gewenst. Bronckhorst: marktconsultatie De nieuwe gemeente Bronckhorst (Gelderland) bouwt een nieuw gemeentehuis. Bij opdrachtgever en adviseurs ontstaat de wens om een bouwer te betrekken bij de laatste fase van het ontwerpproces om mee te denken over betaalbare oplossingen. -associés adviseerden en begeleidden de daarop volgende marktconsultatie. Die leidde tot een gunning op waarde. Evaluaties grote infraprojecten -associés zorgden voor evaluaties van 7 contracteringsprocessen bij grote infraprojecten. Het ging om verschillende contractvormen. De verzamelde leer- en verbeterpunten zijn direct bruikbaar voor project-, tender- en contractmanagers bij opdrachtgevers en -nemers. Ook kunnen de lagere overheden profiteren van de opgedane ervaringen. Zaanstad: welke ontwikkelaar? Bij het selecteren van projectontwikkelaars door gemeenten ontbreekt een kwalitatieve selectiemethode. Voor twee cases in de gemeente Zaanstad gingen de associés na hoe EMVI-achtige criteria zijn te ontwikkelen, die gebruikt kunnen worden bij het selecteren van marktpartijen op basis van toegevoegde waarde. Ministerie van Financien: DBFMO in PPS In een digitaal model werd de gewenste output voor dit renovatieproject functioneel gespecificeerd. De associés hebben het project samen met de betrokkenen geëvalueerd en (onder meer) de resultaten ingebracht in twee bijeenkomsten voor experts die zich bekwamen in functioneel specificeren en het toepassen van digitale modellen.

7 Karssen: Kijk, ook zonder loopt dat gewoon, daar is helemaal niks nodig. Soms dacht ik wel: wat doe ik hier, maar wij konden vanuit ons netwerk anderen bij het project halen waar de vaste partners toch moeite mee hadden. Onze rol is dan die van drempels slopen en verbindingen tussen mensen maken. Dan moet je ze soms Midden Holland: slappe bodem Een bijzonder slappe bodem: dat probleem hebben de gemeenten in Midden Holland en de Rijnstreek gemeen. Het project Denk Wijzer, Werk Slimmer, Bouw Beter, richtte zich op een andere manier van werken en denken rondom aanbesteding van bouw- en onderhoudsvraagstukken. De doelgroepen: lokale bestuurders en hun ambtenaren. Het doel was om duurzame oplossingen te vinden binnen gemeenten, met als kernbegrippen lifecycle-waarde en lifecycle-kosten. Deze zouden het uitgangspunt moeten vormen voor besluitvorming en procesinrichting. gaf ondersteuning om het project mogelijk te maken. Vanuit life cycle perspectief en transparant samenwerken is het een project een voorbeeld voor publiek-publieke kennisontwikkeling en toepassing. Almere duurzaam Almere, partner binnen het Nieuw Flevolands Peil, besloot het Columbuskwartier duurzaam te gaan realiseren. Pionierswerk en daarom ook interessant voor andere gemeenten, ontwikkelaars en bouwers die duurzame plannen hebben. De bouwpraktijk is vooral op zoek naar een aanpak voor duurzaamheid in bouwen en wonen. Onder leiding van -associés is de evaluatie van dit pioniersproject ontwikkeld en uitgevoerd: hoe verliepen aansturing, contractering en instrumentontwikkeling voor duurzaamheid? UMC Radboud Universitair Medisch Centrum Radboud wilde bij nieuwbouw voor Bouw, Werktuigbouw en Elektrotechniek past performance als selectiewijze toepassen en gunnen op (organisatie-)kwaliteit bij een maximumprijs. -associés organiseerden onder meer expertmeetings om de mogelijkheden en risico s in beeld te krijgen. De inschrijvers zijn geïnterviewd om hun bevindingen boven tafel te krijgen. Daarna is met de opdrachtgever in een rondetafelbijeenkomst het proces geëvalueerd. Ook waren de associés betrokken bij de evaluatie van het gunnen op kwaliteit. een duwtje geven. Inhoudelijk doen we dan niets, maar procesmatig des te meer. Het werkt niet als je als zelfverklaarde vernieuwer aankomt met zeg ik heb iets voor je, zo ervoeren Serena Scholte en Kees Robers. Het gaat er om dat je kunt aansluiten op een bestaande of misschien sluimerende hulpvraag. En dan is het vrij precies en persoonlijk werk. Wat je dan wel ziet is dat er snel hoge verwachtingen kunnen ontstaan, zo van jullie zijn toch de vernieuwers? De associés zijn het er over eens dat bescheidenheid een belangrijke kwaliteit is om in vernieuwende praktijkprojecten een rol te spelen. Ook het vermogen om te kunnen aanvoelen waar anderen mee zitten, waar ze tegenaan lopen of welke behoeften ze hebben is cruciaal. Als associee loop je dan onvermijdelijk ook tegen je eigen gewoontes aan. Karssen: Ik moest echt op mijn handen zitten, want ik ben van nature vrij ongeduldig. Van Leeuwen: Ik kom uit de hoek van projectmanagement, dus het gaat dan al snel over tijd, geld, kwaliteit, informatie, organisatie. Dat is enorm belangrijk, maar ik heb ervaren dat persoonlijke communicatie uiterst cruciaal is. Daar ben ik zelf ook in veranderd. De vraag schept dus het aanbod, zo is de conclusie van deze associés. Je kunt het vergelijken met de marketing van dienstverlening. Productie en consumptie van de dienst vallen eigenlijk samen en de afnemer produceert mee. Het betekent dat een innovatieprogramma alleen succesvol kan zijn als nieuwe kennis en nieuw instrumentarium niet zonder meer de markt worden binnengeschoven, maar als het programma zoekt naar praktijkvragen uit de markt en samen met de marktpartijen oplossingen ontwikkelt. Het programma kan dan aanbod genereren uit het mensennetwerk en vanuit knowhow, instrumenten en ervaring. Eigenlijk zoals de toekomstige bouwsector zelf met haar klanten om zou moeten gaan. < 7

8 DURF 7-3 Lessen 8 DURF 7 Lessen uit de praktijk Doen en laten Bij de praktijkprojecten van waren honderden mensen betrokken. Aan een aantal van hen vroegen we wat hun belangrijkste lessen zijn: wat heb je geleerd, wat is je advies aan anderen die ook aan de slag willen gaan? Uit de vele tientallen lessen die zijn aangedragen tijdens verschillende bijeenkomsten hebben we een selectie gemaakt. 1Praktijkprojecten initieer je niet vanuit een innovatieprogramma, maar ze zijn er altijd al. Volg ze en zoek naar openingen zonder je op te dringen. Grijp dan je kans. 2Ga niet uit van je eigen veronderstellingen en de blauwe ogen van anderen. Er zijn vaak ja-zeggers en nee-doeners. Maar zo zijn er ook nee-zeggers die ja-doen. Onderzoek dus zoveel mogelijk achterliggende motieven en belangen: wat wil iemand echt en wat gaat zij of hij doen. Luister - vat samen - vraag door. Luister. Vat samen. Vraag door.

9 Vernieuwen is geen glamour job in te zetten. en het werkt niet door macht 3Naast innoveren gaat het ook om leiderschap, Door kunnen verbinden, communiceren. Wanneer je die kwaliteiten inzet, wees je er dan van bewust dat er een kwetsbaar project ontstaat. 4 Vernieuwen is geen glamourjob en het werkt niet door macht in te zetten. Het gaat stapje voor stapje en er zijn altijd weerstanden. Zorg er daarom voor dat (ook kleine) successen altijd herkend en gevierd worden en voer een complimentenbeleid. 5 Haal tegendraadse mensen binnen, reflecties door een vreemde geven vaak ruimte en nieuwe gezichtspunten, maar zorg er wel eerst voor dat de sfeer in het team goed is. 7mee te draaien in een project waar vernieuwing aan de orde is, ontstaan er verwachtingen en dus druk op de groep. Dat heeft effect op ieder persoonlijk. Geef daar aandacht aan, maak dat expliciet. 8 9 Soms moet je doorduwen. Omdat ook vernieuwingsprojecten een concreet doel en een ratio hebben (en ook zo zijn georganiseerd) lijken proces, intuïtie en gevoel geen plaats te kunnen krijgen. Het is beter het daar dan niet telkens over te hebben, maar het in het werk zelf te benoemen. 9 6Verwacht geen snelle wonderen. Een effectieve en vertrouwenwekkende samenwerking op gang brengen heeft tijd nodig. Vaak gebeurt er al meer dan ogenschijnlijk lijkt. 10 Ga er tussentijds nooit vanuit dat het gelukt is. Blijf alert en attent. <

10 DURF 7-4 Reflectie Er zit meer schwung Bert Keijts, directeur-generaal Rijkswaterstaat in de verhoudingen 10 DURF 7 Lessen uit de praktijk Bert Keijts, directeur-generaal Rijkswaterstaat, durft de voorspelling aan dat er over pakweg vier jaar door zijn dienst alleen nog gestuurd wordt op kwaliteit en niet langer op prijs. Daarvoor moeten we nog een flinke slag maken. Het vergt van ons, het managementteam, dat we de medewerkers het gevoel geven dat ze het ook mogen doen. En daar hoort ook bij dat er fouten mogen worden gemaakt. Dat is ook de toegevoegde waarde van het in de praktijk toepassen van andere contract- en aanbestedingsvormen. We moeten daar veel energie in steken want anders blijft alles theorie. Het is de dag nadat Bert Keijts is uitgeroepen tot Overheidsmanager van het jaar Ik moet toegeven dat deze uitverkiezing mij toch best wat doet, zegt Keijts. De avond met de uitbundige viering zit nog volop in zijn hoofd, maar tijd om daar al te lang bij stil te staan heeft de directeur-generaal Rijkswaterstaat niet. Sinds zijn benoeming in 2003 houdt Keijts zich bezig met het veranderen van de cultuur binnen Rijkswaterstaat en in het verlengde daarvan het verbeteren van de relatie met de markt. Daarin zijn resultaten geboekt. Ik kan rustig stellen dat er in de verhouding opdrachtgevers en opdrachtnemers meer schwung is gekomen. Ook is er bij ons als publieke opdrachtgever het besef ontstaan dat wij de vernieuwing in de sector voor een belangrijk deel daadwerkelijk kunnen afdwingen. De afgelopen jaren van vernieuwing kenschetst Keijts daarom vooral als een periode om de onderlinge verhoudingen te herstellen en te verbeteren. De bouwfraude heeft wat dat betreft natuurlijk flinke sporen achtergelaten. Als een medewerker het hier over een bedrijf had, dan wist hij ongetwijfeld ook iets over wat er in een project door dat bedrijf is misgegaan. Wantrouwen over en weer. Dat hebben we er nu wel uit. Door inspanningen van zowel de sector als van ons is er nu veel oud zeer weg en kunnen we met elkaar praten over wat is er nu goed aan een contract en wat niet. Tegelij- Bert Keijts: Niet lullen maar doen. En dan leren we gaandeweg van elkaar.

11 kertijd is ook het vrijblijvende er vanaf. Zo hebben we destijds in de GWW-werkgroep besloten dat er praktijkprojecten moeten worden opgezet en dat daar een belangrijke rol bij speelt. Een goed voorbeeld daarvan is volgens hem het A2 convenant; de alliantie tussen Rijkswaterstaat, Bouwend Nederland, ONRI en om de nieuwe manier van samenwerken tussen opdrachtgever en opdrachtnemer te stimuleren. Spelregels Maar ook de oprichting van het Opdrachtgeverforum in de bouw door de grote (semi-)publieke opdrachtgevers bewijst, aldus Keijts, dat de vernieuwing van de sector serieus is genomen. Een van de eerste activiteiten van dit forum was het formuleren van een gedragscode voor het publiek opdrachtgeverschap. Deze code bevat de spelregels over hoe wij ons moeten opstellen en wat opdrachtnemers dus van ons kunnen verwachten. Trouwens ook wat wij van hen mogen verwachten. Daarnaast biedt de code kaders aan de eigen medewerkers voor de uitvoering van hun werkzaamheden in relatie tot opdrachtnemers. Het schept volgens Keijts duidelijkheid maar er is volgens hem nog een wereld te winnen. Af en toe merk ik dat opdrachtnemers ons nog met een enorme voorzichtigheid benaderen. Dan blijkt maar weer eens dat je tweehonderd jaar hiërarchie niet in een paar jaar tijd kan wegpoetsen. Maar die voorzichtigheid is onzin. Zeg gewoon eerlijk waar het op staat. Kan een weg niet in die tijdspanne worden gerealiseerd? Zeg dat direct en niet pas wanneer er al aan wordt gewerkt en de verwachting is gewekt dat die weg op tijd klaar zal zijn. Aan de voorkant, dus voor de handtekeningen onder het contract worden gezet, moet wat dat 11 Bert Keijts: Er was wantrouwen over en weer. Dat hebben we er nu wel uit.

12 Bert Keijts: De nieuwe gedragscode bevat spelregels voor ons en onze opdrachtgevers. DURF 7 Lessen uit de praktijk betreft nog heel veel worden gedaan. Dan is het zetten van de handtekening een logisch gevolg. Nu worden vaak nog handtekeningen onder spanning gezet en vormt het vaak het begin van veel ellende. 12 Successen Vernieuwing. Keijts is veel met het woord bezig. Hij vindt ook als geen ander dat de bouwsector het slimmer kan doen maar dat er tegelijkertijd nog veel werk moet worden verzet. Waar het om gaat is: hoe breng je successen uit leerprojecten verder in andere projecten? En niet dat er in Groningen in contracten plotseling een regeltje bij wordt gezet. Bij ons gaat terugkoppeling van projecten ook niet altijd even spontaan. Om daar toch meer de nadruk op te leggen is er nu een HID prestatiecontracten onderhoud. Daar wordt alle kennis verzameld en het RWS personeel kan er terecht voor informatie. Voor zijn gevoel hebben de grote landelijke opdrachtgevers de toepassing van andere contractvormen en een andere wijze van omgang met de markt zo langzaam maar zeker wel op het netvlies staan. Zorgen heeft hij over het provinciale en lokale niveau. Hoe gaan kleinere gemeenten marktpartijen uitdagen? Wij worstelen al met de vraag hoe we prestatiecontracten op de juiste wijze kunnen beoordelen. Voor een kleinere gemeente is dat helemaal lastig. Wij kunnen hen bijstaan maar vaak ontstaat er dan zo n houding van: Rijkswaterstaat wil hier de markt overnemen. Misschien moeten we wel een regionaal dienstverlenend centrum opzetten om hen hierin bij te staan. Excuus Truus Waar het in zijn visie om gaat is dat er aan de slag wordt gegaan. Niet lullen maar doen. En dan leren we gaandeweg van elkaar. Dat is ook waar het bij de praktijkprojecten om moet gaan en dus ook gaat. heeft dat als aanjager van die projecten naar mijn gevoel ook goed gedaan. Ik kan mij daarom ook in de meeste lessen van dit dossier goed vinden. En natuurlijk, het kost zondermeer tijd om vernieuwing in alle geledingen tussen de oren te krijgen. Maar het mag zeker geen excuus Truus zijn om het niet te doen. <

13 DURF 7-5 Database Publicaties, instrumenten, praktijk, netwerk Alle informatie in dit hoofdstuk is toegankelijk via Praktijkprojecten Evaluatie aanbesteding Columbuskwartier Almere Het Columbuskwartier in Almere is aanbesteed met een focus op duurzaamheid. De evaluatie onderzoekt in hoeverre dat effectief is geweest en formuleert geleerde lessen. Vogelbuurt Hellevoetsluis Communicatief risicomanagement Gemeentehuis Bronckhorst Ervaringen met het wijzigen van een voorgenomen aanbesteding op de laagste prijs naar een vorm van DenC contract met inbreng van ervaring van de uitvoerende partij. Selectie van ontwikkelaars bij gebiedsontwikkeling Met behulp van één of twee cases wordt een aantal kwalitatieve criteria ontwikkeld die bij de selectie van ontwikkelaars bij gebiedsontwikkeling gebruikt kunnen worden. Bewoners als centrale spelers in het herontwikkelen van openbare ruimte in een wijk. Het resultaat is een levende zelfverantwoordelijke buurt. Life cycle bij wegen in slappe gebieden ISMH Project van gemeenten in Hollands Midden om beheer(skosten) een duidelijke rol mee te laten spelen bij wegen op slappe bodems. Open en eerlijk communiceren over de risico s in een project tussen projectpartners. Hoe doe je dat? Convenant A2 13 De aanleg van infrastructuur versnellen. Daar heb je een stevige gezamenlijke ambitie en dus elkaar voor nodig. Een convenant helpt om het waar te maken.

14 14 DURF 7 Lessen uit de praktijk LBC Veenendaal LBC: geef een consortium van hoofdaannemer, onderaannemers, architect en ingenieurs een goed uitgewerkte vraag mee, en laat ze zelf daarvoor een oplossingsconcept opstellen en laat je als opdrachtgever verrassen. In Veenendaal wordt dit toegepast bij een scholencomplex. Evaluaties contractering RWS projecten Een serie evaluaties van projecten bij elkaar gebracht in een Rode Draad. Een proces om van inhoud naar gezamenlijke commitment en acties te komen. UMC Radboud Past Performance Geleverde prestaties in het verleden geven wél een garantie voor de toekomst! Projectervaringen met de toepassing van past performance. Ministerie van Financiën Ervaringen met een digitaal model om de verificatie (klopt het aanbod van de aanbieder met de outputspecificatie?) van de outputspecificatie te organiseren. Kasteelschap Integrale ontwikkeling van een gebied waarin leefaspecten als wonen, werken, zorg, recreatie en veiligheid zo goed op elkaar afgestemd zijn dat er een speciaal gemeenschapsgevoel ontstaat: het kasteelgevoel. Solids Een Solid is een robuust, tijdloos en duurzaam gebouw dat aantrekkelijk is vormgegeven. Huurders zijn volledig vrij in het gebruik van de ruimte. Elke functie is inpasbaar. CoP Eindgebruikersparticipatie Vaak gaat het over de (eind)gebruiker. In een Community of Practice ontmoeten geëngageerde mensen elkaar om kennis en ervaring uit te wisselen, elkaar te inspireren en te leren. Aanbesteden na Onderzoek Al lijkt klimaatbestendig bouwen op dit moment wellicht nog een luxeproduct waar nog weinig business mee te maken valt, de prioriteit ervan neemt snel toe. Praktijkonderzoek naar de mogelijkheden en moeilijkheden van marktwerking na publiek-private kennisprojecten? Visie Zuidwolde/N48 Bij de voorbereiding van de verbetering van een Rijksweg en de aansluiting van het gemeentelijk wegennet hierop werken Rijkswaterstaat, gemeente en provincie op een unieke manier samen en wordt de bevolking door een vergaande vorm van participatie bij het project betrokken.

15 Sites Personen Henk Aalderink Ton Huijzer Bronckhorst Burgemeester, lid regionale Regieraad Manager praktijkprojecten bouwwoning.nl Kees Anker Fred Jonker Rijkswaterstaat CUR Bouw en Infra Projectleider Zuidwolde Life cycle wegen, CRM Sietske Bergsma Henk Joosten Ministerie van Financien Gemeente Hellevoetsluis Projectleider Ministerie van Financiën Wethouder Frank Bijdendijk Henri van der Kamp ment.nl/project_info.asp?id=897 Stadgenoot KWS Solids Founder Convenant A2 Annelies Crama Aart Karssen LBC, bouwconcepten Kasteelschap, Zuidwolde, Lex Dekker Selectie ontwikkelaars, Solids, Rijkswaterstaat CoP Eindgebruikers A2 projectmanager Liesbeth Koster Norbert van Doorn Gemeente Zuidwolde Procap Evaluaties RWS Wethouder Bart Kroesbergen 15 Marieke Duineveld More for You Bouwend Nederland LBC Veenendaal Convenant A2 Barbara de Leeuw Marjan van den Dungen Bronckhorst Projectleider Bronckhost Almere, CoP Eindgebruikers, Kees van Leeuwen Kasteelschap, Solids Sebastiaan van Herk Projectmanager Convenant A2 Bax en Willems Hans Lievense Aanbesteden na onderzoek TNO Bouw en Ondergrond Cock Hoekman Projectleider Hellevoetsluis Bewonerscommissie Hellevoetsluis Dick Looyé CSV Opdrachtgever LBC Veenendaal

16 Albert Martinus Lindeloof Ondernemer Hellevoetsluis Nirvi Mes Perspektief Commmunicatieprojecten Initiator Kasteelschap Lia Mur UMC St Radboud Contractmanager Helène Neervoort Bewonerscommissie Hellevoetsluis Niels Noorderhaven Universiteit Tilburg Monitoring cultuur Hellevoetsluis Paul Oortwijn ONRI Convenant A2 Alex van Oost Gemeente Almere Adviseur Columbuskwartier 16 Mark Penninkhof Vitri Adviseur LBC Veenendaal Guus Pieters Traverse CoP Eindgebruikers Henk Post Besix Convenant A2 Cees van der Rande Gemeente Hellevoetsluis Hoofd Stedelijk Beheer Hennes de Ridder TU Delft LBC founder DURF 7 Lessen uit de praktijk Kees Robers Bronckhorst, Veenendaal, UMC Radboud Wouter van Schelt Rijkswaterstaat Convenant A2 Serena Scholte Min Fin, UMC Radboud Dick Schippers Gemeente Hellevoetsluis Projectleider Jan Simons Gemeente Hellevoetsluis Gemeentesecretaris Harry Vedder M3V Adviseur LBC Veenendaal Rinke van der Veen Manager communicatie Arie te Velde Dura Vermeer Infra Convenant A2 Stan Vermeulen Sichting Roges LBC Veenendaal Christiaan de Vries RnR Group Communicatief Risicomanagement Peter Vroom Manager communicatie Emil van der Weijden Provincie Flevoland Nieuw Flevolands Peil Michiel Wijnen Matrixbouw Bouwer LBC Veenendaal Aleida Winkelman Gemeente Almere Projectmanager Columbuskwartier Luut Willemse ROC A12 Opdrachtgever LBC Veenendaal Chris Zevenbergen Dura Vermeer Businessdevelopment Aanbesteden na onderzoek Colofon Interviews & fotografie ECORYS Rutten Communicatieadvies, Amsterdam en Ouwerkerk TekstAdvies, Zoetermeer Research hoofdstuk 5 Ton Huijzer () Overige teksten Peter Vroom () Ontwerp 8-13 (Hans van der Kooi), Amsterdam Cartoons Beeldleveranciers, Amsterdam Illustraties bymack [BNO], Berkel en Rodenrijs Drukwerk drukkerij Mart.Spruijt, Amsterdam Redactie Peter Vroom (eindred.), Annelies Crama, Jo Janssen, Henk van der Horst () Productiecoördinatie Rinke van der Veen, Dyonne Bliek, Peter Vroom () Dit is een uitgave van de Stichting te Gouda 2009 Reproductie en verspreiding van deze publicatie juichen wij toe - bronvermelding stellen wij op prijs. Groningenweg PV GOUDA T info@psibouw.nl