Uitzonderlingen. PerSelectie. Audiologie assistent UMC St Radboud - Academic Transfer Nijmegen. Pag. 4

Transcriptie

1 12/07/ Se opzaterdag Per Se: Guerrilla s met dunne dasjes Zoenen in Venetië Loungen in de volkstuin Tuinpaleisjes Loungen in je volkstuin>> P18 Over en uit Dit is de laatste Pers op Zaterdag Afscheidswoord p3 Uitzonderlingen Simon Vinkenoog wordt deze week 80. Spinvis brengt de dichter een muzikaal eerbetoon. Een dubbelinterview: Sommige mensen hebben genoeg aan eten en neuken. Wij niet. Lees verder op pagina last-minutes bij holidot.com! Boek nu op: PerSelectie Audiologie assistent UMC St Radboud - Academic Transfer Nijmegen. Pag. 4 Postdoc Utrecht University - Academic Transfer Utrecht. Pag. 4 PhD student UMC Groningen - Academic Transfer Groningen. Pag. 4 Hoofd KNAW / NIAS - Academic Transfer Amsterdam. Pag. 4 MARCO HOFSTE Vandaag in De Pers op Zaterdag Research analist Erasmus MC - Academic Transfer Rotterdam. Pag. 4 Hoogleraar Universiteit Maastricht - Academic Transfer Maastricht. Pag. 4 Bekijk alle vacatures op pagina 14

2 2 Actueel Bijzaken Haai Bezoekers van een van Sydneys populairste zwembaden troffen gisteren een ongenode gast. Een één meter lange haai zwom rustig op en neer tussen de baantjestrekkers in het Cronulla Beach zwembad, vlak naast de open oceaan. Het dier belandde waarschijnlijk s nachts in het bad door een grote golf. We hebben wel dolfijnen en zonaanbiddende zeeleeuwen gehad, maar nog nooit een haai, lachte de badmeester. De haai is weer vrijgelaten in zee. RTR Jos Brink Prijs Jos Brink krijgt postuum een homo-emancipatieprijs naar zich vernoemd. Dit maakte minister van Emancipatie Ronald Plasterk (PvdA) gisteren bekend. De prijs bestaat uit een bedrag van euro en een kunstwerk en wordt iedere twee jaar uitgereikt aan een persoon of instelling, die zich inzet voor de acceptatie van homoseksuelen en lesbiennes. Plasterk reikt de eerste Jos Brink homo-emancipatieprijs uit op de internationale dag tegen homofobie op 17 mei HH Paaldans De Chileense politie heeft een stripper gearresteerd, omdat zij danste om de palen in de metro van de hoofdstad Santiago. Sinds een week trakteerde Monserrat Morilles (26) metrogangers op een stripact, waarbij ze zich uitkleedde tot haar ondergoed, maar weigerde fooi aan te nemen. Volgens de danseres was het een protestactie tegen het gebrek aan tolerantie in Chili, een van de conservatiefste landen in Zuid-Amerika. Bij haar arrestatie liet La diosa del Metro, de metrogodin zoals de media haar noemden, weten dat ze slechts poogde Chili een extroverter en leuker land te maken. Slis De Koninklijke Marechaussee in het Brabantse Eersel heeft de zoektocht naar een donderdag ontsnapte boa constrictor gestaakt. De 2,5 meter lange wurgslang glipte uit de auto van een man die zich op het marechausseecomplex ophield. In dezelfde auto vond de politie twee andere slangen, waarvan eentje was overleden. De ontsnapte boa is volgens de politie niet bijzonder gevaarlijk. Alleen wanneer hij in het nauw wordt gedreven, kan hij bijten of zich vastklemmen. De beet zou vergelijkbaar zijn met een hondenbeet. Zomer Laagste aantal bezoekers van Europa De bios stroomt leeg De drive-inbioscoop is in Nederland nooit een succes geworden. Airco Bioscopen in de VS trekken iedere zomer enorm veel bezoekers Cultuur Nederlanders lijken de bioscopen in de zomer te ontwijken Veerle Snijders AMSTERDAM Nederlanders brengen niet alleen in de zomer weinig tijd door in de bioscoop. Wij hebben een slechte bioscoopcultuur en daarmee het laagste aantal bioscoopbezoekers van Europa, vertelt voormalig filmjournalist van NRC Handelsblad Hans Beerekamp. Nederlanders bezoeken gemiddeld anderhalf keer Van Dale geeft antwoord Jasbeschermer De cd-rom van de dikke Van Dale geeft aan dat er 53 woorden zijn die op -beschermer eindigen. per jaar de bioscoop. Amerikanen gaan vier of vijf keer per jaar naar de film. In de Verenigde Staten waren bioscopen ooit de enige plekken in de stad met airconditioning. Al is dat allang het geval niet meer, en zijn alle restaurants en winkelcentra even fris en koel, het bioscoopbezoek in de zomer zit in het systeem van de Amerikaanse burger. Naar de film gaan als het buiten 30 graden is, is daar een ultiem genot. Hier niet. Onze bioscopen hebben niet de naam dat het er lekker toe ven is in de zomer. Al hebben sommige Nederlandse bioscopen ook airconditioning, in de perceptie van het publiek is dat niet zo, zegt Max van Praag, directeur Universal Pictures International. Drive-inbioscopen lijken in Nederland ook al geen succes. Terwijl De cd-rom zet ze direct bij elkaar als je *beschermer intikt. Je hebt onder andere de scheenbeschermer, de cultuurbeschermer, de vogelbeschermer en de hoofdbeschermer. Maar het mooiste woord in het rijtje van beschermers is wellicht jasbeschermer. Dat woord krijgt de volgende omschrijving: bekleding van wasdoek of kunststof die het achterwiel van een fiets gedeeltelijk omgeeft om te beletten dat jas of rok van de berijder daarmee in aanraking komt. Een paar jaar geleden kreeg de jasbeschermer extra aandacht op de FietsRAI, de grootste fietsenbeurs van Nederland. Op de internetsite van de FietsRAI stond toen dat er geen land in de wereld is dat zoveel aandacht besteedt aan jasbeschermers als Nederland doet. Tja, daar sta je zelden bij stil. Maar soms krijg je het ineens in de gaten als je in het buitenland bent. Vaak zijn er sowieso al weinig fietsen te zien, maar op de fietsen die er wel zijn, zitten veelal geen jasbeschermers. In warme landen is dat overigens wel logisch. Niemand draagt er een lange jas die beschermd moet worden. En de vrouwen met hun lange rokken fietsen er niet. Met betrekking tot dit laatste kun je daarom stellen dat de Nederlandse jasbeschermer een onvermoed symbool is van de emancipatie van de Nederlandse vrouw. Lang leve de jas beschermer! Digitale Dikke Van Dale, 14e editie, prijs: 119,- de Verenigde Staten honderden succesvolle autobioscopen telt, houden ze in ons land geen stand. De eerste autobioscoop werd in 1969 geopend in het Drentse Drouwen. Het idee deed de initiatiefnemer op in Amerika. Deze drive-in bereikte zijn piek begin jaren tachtig. Nog voor het 25- jarig jubileum, in 1995, werd de autobios opgeheven. Ook de tweede Nederlandse drive-in, Autokino Fonke in het Limburgse Landgraaf, hield maar tot 2003 stand. Tegenwoordig wordt er slechts voor de gelegenheid een drive-inbioscoopavond ge orga niseerd. Rijbewijs Volgens Beerekamp is de reden hiervan dat Nederlanders relatief laat hun rijbewijs halen en er maar weinig jongeren over een auto beschikken. Bovendien, probeer maar eens Weerbericht Nederland Tijdelijke wijzigingen ov Nijmegen (bus/trein) Nijmeegse Vierdaagse en Vierdaagsefeesten Tijdens de Nijmeegse Vierdaagse rijden diverse lijnen van Connexxion, Novio en Hermes aangepaste routes op verschillende tijden. Ook worden extra treinen ingezet. Enschede (bus) Tijdelijke wijziging in dienstregeling Connexxionlijnen 60, 61 en 62. Halten De Vluchte, Sint Jozefskerk, Van Lochemstraat, De Klomp en Van Heekplein vervallen. CORBIS Zaterdag De dag begint met buien. Een regenfront trekt in de ochtend van west naar oost over ons land. In de middag wordt het droog en komt de zon erdoorheen. De wind is boven land matig, 3-4 Bft. Het wordt maximaal 19 graden. De avond verloopt droog. Utrecht (bus) Parade BBAlijnen 120,123 en 124. Halte Rijnkade vervallen. Maassluis (bus) Werkzaamheden Connexxionlijnen 30, 36, 126, 137 en 426. Halte Burgemeester van de Brandelerstraat. Haarlem (bus) Werkzaamheden Connexxionlijnen 175, 176 en 177. Halte Reinaldapark vervallen een terrein te vinden waar je honderd auto s neer kunt zetten, zulke plekken bestaan bijna niet. En als ze er al zijn, tolereren omwonenden het niet. Nederlanders zijn zeikerds, men is niet zo op film, stelt hij. In mediterrane landen lijkt men meer te tolereren en heerst er wel die filmcultuur die wij hier missen. Bij het Zwitserse filmfestival in Locarno bijvoorbeeld, een tiendaags openluchtfilmfestival in de zomer waar een aantal films per avond gedraaid worden op hét centrale plein van de stad. Beerekamp: Aan dat plein wonen zeker honderd mensen. Deze mensen moeten tien dagen lang hun licht uitlaten, gordijnen dicht houden, stil zijn. En dat hebben ze ervoor over. Dat kun je in Nederland vergeten. Aanstellerij Film is hier niet heilig. Nederland is een protestantse natie waar het Woord van oorsprong belangrijker is dan het Beeld. Calvinisten vinden film aanstellerij. Volgens Beerekamp bepaalt het calvinisme, gecombineerd met het gegeven dat bioscopen vroeger bijna allemaal familiebedrijven waren, onze slechte filmcultuur. De oudste zoon, vaak zonder enige affiniteit met film, nam het bioscoopbedrijf over. Beerekamp legt uit dat je lid moest zijn van het kartel, de bioscoopbond, om een bioscoop te beginnen. Die toestemming kreeg je eigenlijk niet. Het kartel hield zo de concurrentie buiten de deur en alle bestaande bioscopen verstoften. Dit heeft tot de jaren negentig stand gehouden. De Utrechtse filmmaker en bioscoopexploitant Jos Stelling merkt dat het bioscoopbezoek de laatste jaren afneemt. Maar dat kunnen we toch niet tegengaan. Het download-gehalte van de Nederlanders is het hoogste ter wereld. Downloaden gebeurt nergens zoveel als hier. Ook koop je tegenwoordig voor een paar euro wat mooie titels bij de Mediamarkt. We blijven kruideniers natuurlijk. Vroeger ging men nog voor het betere geluid naar de bioscoop. Dat is volgens Stelling tegenwoordig ook niet meer nodig: Iedereen speelt thuis bioscoopje met zijn flatscreen en dolby surround system. Daarom moeten we andere zaken als onze horeca en de festivals uitbuiten, om te overleven. P Zondag Dankzij een gebied van hoge luchtdruk schijnt de zon geregeld. Er kunnen wel een paar buien vallen. De kans daarop is het grootst in het noorden. Langdurige natte periodes hoeven we echter niet te verwachten. Het kwik stijgt tot 20 graden. Amsterdam (bus) Groot onderhoud Prins Hendrikkade Halten op de Prins Hendrikkade, Kattenburgerstraat, Kadijksplein en Kattenburgerplein vervallen in de nachten. TREINVERKEER Leeuwarden-Zwolle (trein) 12 en 13 juli, stoptreinen Zwolle-Almelo (trein) 12 en 13 juli, businzet Leiden C-Utrecht C (trein) 13 juli, businzet Alphen a/d Rijn-Gouda (trein) 13 juli, businzet

3 Actueel 3 Geachte lezer, Met dit nummer van De Pers op Zaterdag heeft u een collector s item in handen. Dat gold overigens ook voor de 43 voorgaande nummers, maar voor dit exemplaar in het bijzonder. Dit is namelijk de allerlaatste Pers op Zaterdag. De formule van Dagblad De Pers wordt enigszins aangepast, onderdeel van die aanpassing is het einde van de zaterdageditie. Het was ons een eer en een buitengewoon genoegen. De redactie van De Pers op Zaterdag is er meer dan trots op de eerste en enige gratis kwaliteitszaterdagkrant ter wereld te hebben gemaakt. Het spijt ons dat u dé weekendkrant van Nederland voortaan zult moeten missen. We hebben ons het afgelopen jaar zeer gewaardeerd gevoeld door de talloze positieve reacties van onze lezers en door het enorme enthousiasme van onze adverteerders. We wensen de collega s van de doordeweekse krant sterkte met het verlies. De redactie van De Pers op Zaterdag neemt afscheid met geheven glas. Tijdelijk. Want vanaf deze plek beloof ik u alvast: we ll be back. p Alain van der Horst hoofdredacteur Tisha Eetgerink, Anna van der Gaag, Jerry Huinder, Mans Kuipers, Liesbeth Melkert, Derk Reneman, Marius Roos, Britt Stubbe, Robert Vuijsje, Pamela Wilhelmus en Judith Zilversmit redactie zaterdag@depers.nl Zaak-Spijkers Balkenende grijpt in De eenzame klokkenluider Nieuws Vierdaagse Het drama van de Nijmeegse Vierdaagse van 2006, waarbij twee wandelaars om het leven kwamen, is niet ontstaan door uitdroging en oververhitting. De wandelaars hadden te veel gedronken, stellen Nederlandse artsen na uitgebreid onderzoek. De overmatige vochtinname heeft volgens de wetenschappers tot een lage natriumconcentratie in het bloed geleid en een zwelling van de hersenen. HH Doping, geen Peking Simon Vroemen gaat niet naar de Olympische Spelen. Bij de atleet zijn bij een door hem zelf aangevraagde dopingcontrole sporen van anabolen aangetroffen. Onafhankelijk van de uitkomst van de contra-expertise heeft Vroemen besloten de Spelen aan zich voorbij te laten gaan omdat hij daar onder deze omstandigheden helemaal geen zin in heeft. De aangetroffen hoeveelheid van het aangetroffen middel metandiënon is minimaal, maar omdat het geen lichaamseigen stof is, is er geen ondergrens. Toch stelt Vroemen onschuldig te zijn. De stof zorgt voor spiergroei, wat voor een duuratleet juist ongunstig is. AP Pieter van Vollenhoven heeft zich onder druk van premier Jan Peter Balkenende teruggetrokken als bemiddelaar in de kwestie- Spijkers. Hiermee lijkt een oplossing in een al 23 jaar slepend conflict tussen de overheid en de voormalige Defensiemedewerker verder weg dan ooit. Ana Karadarevic AMSTERDAM Formeel was Pieter van Vollenhoven geen partij in de zaak Defensie versus klokkenluider Spijkers. De man van prinses Margriet had gezegd te zullen bemiddelen als staatssecretaris van Defensie Jack de Vries hem dat zou vragen. Dit zou nooit zijn gebeurd. Op een min of meer elegante manier trekt Van Vollenhoven zich terug. Fred Spijkers heeft FNV-voorzitter Agnes Jongerius nog steeds achter zich staan. De vakbond steunt hem al sinds 2005 in het conflict met Defensie, onder meer middels financiële steun voor de rechtszaken tegen de overheid. Het is dus niet zo dat Spijkers er nu alleen voor staat, maar wel verliest hij een belangrijke bondgenoot. Van Vollenhoven staat in hoog aanzien onder politici, aldus Alexander Nijeboer, schrijver van Een man tegen de staat, een boek over de kwestie-spijkers. Van Vollenhoven toonde zich als voorzitter van Onderzoeksraad voor Veiligheid een scherp criticus van de overheid in het onderzoek naar de Schipholbrand. Des te meer reden lijkt dit voor premier Balkenende om hem onder druk te zetten zich terug te trekken. Balkenende wil namelijk gezichtsverlies van betrokken CDA-bewindslieden voorkomen. Door toedoen van Defensie belandde Spijkers in de WAO Fred Spijkers trad in de jaren tachtig naar buiten omdat hij, in dienst bij Defensie als maatschappelijk wer ker, weigerde te liegen over de doodsoorzaak van een mijnruimer. Vervolgens werd hij ontslagen en jarenlang door de overheid tegengewerkt. Zo belandde Spijkers door toedoen van Defensie in de WAO en werd hij beschoten door twee militairen. In 2002 beloofde het ministerie van Defensie eerherstel van Spijkers. De overheid kenden hem een schadevergoeding van 1,6 miljoen euro toe. Maar ondanks afspraken HOLLANDSE HOOGTE dat dit bedrag onbelast zou blijven, kreeg Spijkers een belastingaanslag van euro opgelegd. Hoe nu verder? Daarover doet Defensie geen uitspraken. P Californië brandt Voor het eerst sinds meer dan dertig jaar is in Californië de Nationale Garde ingezet. De gardisten hebben in zeer korte tijd een speciale training ondergaan om de brandweer te kunnen bijstaan in de strijd tegen de meer dan driehonderd bosbranden die in de Amerikaanse staat woeden. De branden hebben tot dusverre zo n vierkante kilometer grond verschroeid en een honderdtal huizen in de as gelegd. Gouverneur Arnold Schwarzenegger heeft president Bush om extra federale hulp gevraagd. Dodelijk virus De Nederlandse toeriste die bij een vakantie in Uganda een zeldzame infectieziekte opliep, is overleden. De vrouw is waarschijnlijk in een grot met vleermuizen besmet geraakt met het Marburgvirus, verwant aan het dodelijke ebolavirus. Het virus veroorzaakt koorts en hevige bloedingen. Omdat er nog geen effectief vaccin of behandeling is, hebben patiënten een grote kans te overlijden. De kans op verdere verspreiding van het virus in Nederland is volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu klein. AP

4 4 Respons Werken in de wetenschap AcademicTransfer, your next step in excellence AMERSFOORT pak 100 Douglasbon t.w.v. 10,00 pak 200 Douglasbon t.w.v. 20,00 cadeaubonnen bij een bestelling van pak 400 Douglasbon t.w.v. 30,00 GEEFT U DIRECT de scherpste prijs v.a. 2,38per pak v.a. 5 pak 3,90 / 500 vel - v.a. 50 pak 3,15 / 500 vel v.a. 100 pak 2,78 / 500 vel - v.a. 200 pak 2,55 / 500 vel v.a. 600 pak 2,45 / 500 vel - v.a pak 2,38 / 500 vel Document House Midden en Zuid West Nederland supplies@xa.nl - meer informatie op - direct bestellen? - bel of mail info@xa.nl Genoemde prijzen zijn exclusief 19% B.T.W., geldig tot en met 31 juli 2008, en kan niet in combinatie met andere aanbiedingen worden gebruikt. OP= OP. Prijs- en zetfouten voorbehouden.

5 Actueel 5 Ground Zero De wederopbouw van het WTC heeft jaren vertraging Waar blijft de Freedom Tower? HOLLANDSE HOOGTE De wederopbouw van het World Trade Center in Manhattan kost miljarden dollars meer en gaat jaren langer duren dan beraamd. Hoe kan een zo symbolische klus zoveel vertraging oplopen? Jeroen Ansink NEW YORK Als één man stond New York in de dagen na 11 september 2001 achter de herbouw van het World Trade Center. Terwijl politici van allerlei pluimage de nog rokende puinhopen bezochten om morele steun te combineren met een grote zak geld, was iedereen het over één ding eens: de klus moest zo snel mogelijk geklaard worden, omdat anders de terroristen zouden winnen. Bijna zeven jaar later is van dat voornemen nog bar weinig terechtgekomen. Toeristen klampen zich vast aan een onooglijk hekwerk dat Ground Zero omsluit, terwijl forenzen langs hen heenschieten om in een voorlopig metrostation de trein naar New Jersey te halen. Als s avonds de schijnwerpers aangaan, ziet het tafereel er nog naargeestiger uit. De schuttingen werpen lange schaduwen over een ongeëffende woestenij, waar maar weinig terug te vinden is van de 15 miljard dollar die het project oorspronkelijk mocht kosten. Vorige week maandag werd bekend dat daar waarschijnlijk nog miljarden dollars bijmoeten. In een vernietigend voortgangsrapport waarschuwde de Port Authority van New York en New Jersey, die eigenaar is van het terrein, voor significante vertragingen en overschrijdingen van het budget. Zo zal het monument niet op tijd af zijn om onderdak te bieden aan de 10-jarige herdenking van de terroristische aanvallen in In het slechtste geval zou het hele World Trade Center pas in 2016 opgeleverd kunnen worden, vijf jaar later dan de meest optimistische tijdslimiet. Spelletje mikado Hoe kan in het land van de onbegrensde mogelijkheden een zo symbolische klus zo veel vertraging oplopen? De ambitie om op een oppervlakte van 6,5 hectare in één keer vijf wolkenkrabbers, een monument, een museum, een metrostation, een schouwburg, een parkeergarage én een winkelcentrum te bouwen, heeft de zaken er in ieder geval niet gemakkelijker op gemaakt. Naar goed New Yorks gebruik is de zaak daarnaast in hoge mate gepolitiseerd. Bij het project zijn niet alleen 19 overheidsinstanties betrokken, maar ook nog eens 33 architecten, 101 projectontwikkelaars en honderden bouwvakkers. Daar komen de goede bedoelingen van omwonenden, politici, nabestaanden en het bedrijfsleven nog bij. Niet voor niets vergelijkt de Port Authority het gigantische reconstructieproject met een spelletje Mikado, waarbij elke beweging tot talloze ongewenste neveneffecten kan leiden. Toeristen klampen zich vast aan een onooglijk hekwerk In de vroege stadia werd de herbouw bovendien belemmerd door financiële en artistieke perikelen. Zo oordeelde de rechtbank van New York dat de vernietiging van de Twin Towers niet het gevolg was van twee aanslagen, maar van één gecoördineerde actie. Als gevolg daarvan had projectontwikkelaar Larry Silverstein, die in de zomer van 2001 een 99-jarige lease op het WTC had afgesloten, recht op slechts één verzekeringsuitkering, in plaats van twee. Dat leverde de zakenman een strop van 4,5 miljard dollar op. Het wekt dan ook geen verbazing dat Silverstein, die voor het braakliggende terrein maandelijks nog steeds 10 miljoen dollar aan huur moet betalen, geen boodschap heeft aan esthetische overwegingen. Op zijn instigatie werd het ontwerp voor de 540 meter hoge Freedom Tower, de blikvanger van het nieuwe WTC, van alle opsmuk ontdaan. De oorspronkelijke architect Daniel Libeskind, bekend van onder meer het Joods Museum in Berlijn, kreeg hierbij een adviserende rol toebedeeld. De werkelijke macht kwam in handen van David Childs, een expert op het gebied van hoogbouw, die bekend staat om zijn no nonsense-aanpak. Het daaropvolgende moddergevecht tussen de twee toparchitecten, die beide behept zijn met een uitzonderlijk groot ego, leverde een vertraging van minstens een jaar op. Staking Het is aan de recente benoeming van Chris Ward tot hoogste man binnen de Port Authority te danken dat de herbouw niet nog verder is weggezakt in het drijfzand van haantjesgedrag en bureaucratie. Naar aanleiding van het voortgangsrapport heeft de kersverse directeur het reconstructieproject aan een complete herziening onderworpen. Dit heeft al tot een aantal forse bezuinigen geleid. Zo zal bij het permanente metrostation de koepel van de Spaanse architect Santiago Calatrava niet meer open kunnen om op 11 september een lichtstraal de hemel in te schieten, wat een besparing oplevert van enkele honderden miljoenen dollars. Daarnaast pleit Ward voor een stuurgroep waarin alle betrokkenen zijn vertegenwoordigd. Door regelmatig bijeen te komen kunnen deze stakeholders de problemen niet alleen in een vroeg stadium het hoofd bieden, maar krijgen ze bovendien inzicht in wie precies op welk moment de boel ophoudt. Ironisch genoeg diende een dag na de presentatie van deze plannen de zoveelste onverwachte vertraging zich alweer aan. Ditmaal betrof het een staking van cementwagenchauffeurs. De meer dan vierhonderd leden van de lokale vakbond eisen een loonsverhoging van 6 procent en leveren in de tussentijd geen cement. Als gevolg daarvan ligt het werk aan de Freedom Tower wederom stil. Maar na zeven jaar voortmodderen kunnen die paar weken er ook nog wel bij. P Op Pad Als een kudde in de file Marcel van Engelen Er zijn van die dingen die ik nooit zal begrijpen. Files bijvoorbeeld. Ik begrijp dat ze er zijn, maar niet dat mensen er in gaan staan. Over een paar weken is het weer zwarte zaterdag. Al maanden landers. Dat betekent: van automobilisten, want we blijken ons volledig aan de auto te hebben overgeleverd. Zelf ben ik een uitzondering. Ik woon in de stad waar ik ook werk en neem meestal de fiets, af en toe de trein en een enkele keer een deelauto, de Greenwheels. De meeste Nederlanders wonen in Almere, in een Vinexwijk, of wellicht op een fraaiere locatie, maar in elk geval werken ze een eind verderop, brengen ze s ochtends de kinderen naar school, doen ze daarna boodschappen, gaan ze sporten, naar vrienden en op zondag naar de woonboulevard allemaal met de auto. De trein of bus zijn geen alternatief. Het zijn vooral twintigers die daar gebruik van maken, zegt Harms. Als de ovstudentenkaart is verlopen, stappen ze massaal de auto in. Sinds de jaren zestig is het aantal auto s in Nederland vertienvoudigd. Het zijn er nu zo n 7 miljoen. Want de bevolking is gegroeid, we verdienen meer, vrouvan tevoren bekend, maar toch besluiten vakantiegangers straks massaal op hetzelfde tijdstip te vertrekken en samen vast te gaan staan op de Franse autowegen. Kennelijk weegt zo snel mogelijk op vakantie gaan zwaarder dan het ongemak van uren vaststaan in de file, zegt Lucas Harms in zijn kantoor nabij het Haagse Malieveld. Dat is een logische verklaring voor een fenomeen dat niet zo logisch is. We doen het namelijk elke dag. We stappen elke dag tegelijk de auto in en staan daarna met zijn allen uren in de file. Heel bizar, zegt Harms even later ook. We doen al dertig jaar hetzelfde. Harms is een jonge onderzoeker (31) van het Sociaal en Cultureel Planbureau en promoveerde vorige week op de mobiliteit van Neder- wen zijn gaan werken en er zijn meer alleenstaanden allemaal met een auto. Die trend zal zich doorzetten. In 2030 zouden er wel eens 10 miljoen auto s kunnen zijn, misschien wel 11. Maar nu komt het: we doen ook nog eens alles allemaal tegelijk. We zitten volledig vast in hetzelfde, knellende ritme. De 24-uurs economie is een fabeltje, thuiswerken een druppel op de gloeiende plaat. We leven nog gewoon in een negen-tot-vijf-samenleving, zegt Harms. Of een acht tot zes, zo je wilt. Het betekent niet alleen dat we allemaal op hetzelfde moment naar ons werk gaan. Want als de ene partner dat doet, brengt de ander de kinderen naar school. Met zijn eigen auto. Mensen die iets eerder van hun werk vertrekken, gaan daarna naar hun ouders, of de sportschool, of boodschappen doen. Al dat verkeer is om het arbeidsritme heen gedrapeerd, zegt Harms. Zelfs mensen die flexibeler zijn, zoals jonge singles, doen eraan mee. Zij willen ook een sociaal leven. Zij willen s avonds naar de voetbaltraining. De politiek kijkt bij het fileprobleem te veel naar wagens en asfalt en te weinig naar het leefpatroon, zegt Harms. Al ziet hij zelf een-twee-drie ook geen oplossing. Op de een of andere manier zal het kuddegedrag doorbroken moeten worden. Als de kilometerheffing in 2012 wordt ingevoerd, zal die wel effect hebben. Als je moet betalen om in de spits te rijden, zul je er beter over nadenken. Het mooie is: we vinden het helemaal niet erg om in de file te staan. We berusten erin. Automobilisten zien het als normaal onderdeel van hun dag, een pauze waarin ze iemand bellen, naar de radio luisteren, wat mijmeren. Zolang de files maar voorspelbaar zijn, zegt Harms. Als het onverwacht gebeurt, zoals bij een gekantelde auto, worden we allemaal boos.

6 De stad als bron van inspiratie! in de Grote Kromme Elleboog Bezoek onze 19 steden, 59 straten en ruim 900 winkels op nlstreets.nl Uitgelicht In één keer raak in Groningen De NLstreets straten zijn in sommige steden niet makkelijk te vinden. Het zijn de verscholen plekjes, de geheimen van de stad. Geheimen die iedereen zou moeten kennen, maar over het algemeen weten alleen liefhebbers ervan. Niet in elke stad zit het speciale straatje verscholen, zoals in Groningen. Groningen geeft het gevoel van grootschaligheid en geborgenheid tegelijk. Alles is klein maar ook groot, je voelt je thuis maar niet benauwd. In dit Mekka voor studenten kun je heerlijk winkelen, en Groningers hebben een gelukje: deze NLstreets straat is bijna niet te missen. Tekst: Myrthe van der Wolf De Grote Kromme Elleboog, een bijzondere naam voor een bijzonder straatje. Eigenlijk is het de winkelstraat in en dan de eerste links, zelfs mensen die altijd verdwalen kunnen hier niet omheen. De naam zegt het al, de straat loopt in de vorm van een grote elleboog. Het is er gezellig, bijzonder en de sfeer is uitmuntend. Je wil hier gaan zitten en niet meer weggaan. Overigens is het hele Grote Elleboogbuurtje bijzonder, met fijne horecagelegenheden en veel goede culinaire shops. Kijk bijvoorbeeld ook eens bij Drankenspeciaalzaak van Erp, CuliShop of Simon Lévelt, wedden dat je in één keer raak schiet? Ondernemer aan het woord De Groene Draeck - Maarten Linneman, Bedrijfsleider Niet te missen! Grote Kromme Elleboog CULISHOP Grote Kromme Elleboog 1 De winkel draait vrijwel volledig om Stonewall Kitchen, een culinair topmerk uit Maine. De producten zijn van hoge kwaliteit en bovenal lekker. In deze klassieke winkel staat alles in het teken van het grote genieten. New England in het oude Groningen! Verder bij de CuliShop een groot aantal keuken- en lifestyle producten in New England-stijl. Er is ook een CuliShop in Akkrum. DE GOUVERNANTE Grote Kromme Elleboog 3 Stijlvol, dat is deze Gouvernante. Liefhebbers van een echt klassiek interieur halen DRANKENSPECIAALZAAK VAN ERP Grote Kromme Elleboog 16 Drankenspeciaalzaak, zeg dat wel! Dit familiebedrijf bestaat al sinds 1920 en heeft een royaal assortiment wijnen, gedistilleerd en bieren. Met veel eigen import. Een speciale biergang telt maar liefst 500 soorten. Gronings, Iers, Japans? U zegt het maar. Divers gedistilleerd en veel mooie wijnen, waaronder spannende eigen ontdekkingen. Het is een feest om rond te neuzen en met de eigenaar te praten over oude wijnen en nieuwe ontdekkingen. LIGHTHOUSE Grote Kromme Elleboog Zoals de naam van de winkel al doet vermoeden, vindt je bij Lighthouse alles op het gebied van verlichting, van designlampen tot klassieke modellen. Alle stijlen en verlichtingsvormen zijn vertegenwoordigd. Voor elke interieurstijl vind je hier een passende lamp van hoogstaande kwaliteit. Bij Lighthouse is het ook mogelijk om Verder in Groningen SIMON LÉVELT TO GO Oude Kijk in t Jatstraat 2 Hier vind je het grootste aanbod aan espresso-apparatuur en alles wat met koffie te maken heeft. Een paradijs voor de echte koffieliefhebber. Voor wie geen tijd heeft om uitgebreid te gaan zitten, heeft deze Simon Lévelt een echte koffie to go corner en beschikken ze over een werkplaats waar zij onderhoud verlenen aan de koffiemachines. Zo hoef je nooit lang zonder je favoriete kopje koffie te doen. PUUR! Folkingestraat 13 Kenmerkend voor Puur! is de combi van gezond, snel, lekker en een prettige sfeer. Een strakke moderne formule waar vooral De Groene Draeck is het best te omschrijven als een borrelcafé, in de breedste zin van het woord. Je kunt hier gewoon lekker borrelen, s middags, s avonds, als jij je afstuderen wilt vieren, na het werk of als je klaar bent met colleges. Dit café bestaat nu zo n zeven jaar. Eerder zat er een ander bedrijf en Café Soestdijk, wat hiernaast zit, was al van ons. Toen hebben we deze zaak erbij genomen, maar wilden er wel een aparte bedrijfsfilosofie op toepassen. Soestdijk is echt een koninklijk dinercafé, De Groene Draeck is een hele mooie tegenhanger. De opstart was lastig, maar dat is denk ik overal wel zo. We hadden ineens het dubbele aantal vierkante meters, hadden te maken met vaste klanten die dit café ook moesten accepteren, dat soort dingen. Maar het is allemaal goed gekomen en het loopt nu precies zoals we graag zien. Mensen komen hier graag, van gepensioneerde levensgenieters tot studenten. De Groene Draeck is lekker knus, het is iets intiemer dan Soestdijk. We zijn ook echt zeven dagen per week open, en elke dag heeft zijn eigen sfeer. Als de studentenhuizen bijvoorbeeld op zaterdag inkopen gaan doen op de markt, zorgen wij dat er bakken chips op tafel staan als ze hier even een drankje komen doen. Een beetje dat huiskamergevoel overbrengen, alsof je thuis komt en er staat een lekker bakje chips klaar. Werken hier is heerlijk, de werksfeer is extreem leuk. De werkdruk is niet te hoog en niet te laag. Je ziet het ook aan het personeel, iedereen is heel erg honkvast. We hebben een vast team van mensen die hier allemaal echt graag staan en dat straal je ook uit denk ik. Tekst en foto: Myrthe van der Wolf We vonden bezoeker Jaaco Elsing Ik ben net pas in Groningen komen wonen, maar hoorde eigenlijk al meteen van deze straatjes. Ik moet je eerlijk zeggen dat het vooral komt door de café s die hier zitten. Mijn studentenhuis komt altijd in een van de café s hier, dus die moet je dan wel weten te zitten. Dat was geloof ik dan ook het allereerste wat ik wist te vinden in de stad, erg hè! Echt winkelen doe ik hier dan ook niet, al weet ik wel dat dit meer de kwaliteitswinkels zijn. Ik kon daar wel weer de blits mee maken bij mijn moeder, wat me natuurlijk weer punten opleverde. Mijn moeder is er zo een die heel erg van een stad geniet als ze er de straatjes kent die net even anders zijn. En ze is een enorme kook en keukenfanaat. Ik heb haar dus ook meteen meegenomen naar dit stukje, waar ze het helemaal te gek vond. Zelf koop ik ook liever spullen in winkels waar het echt gaat om kwaliteit en goede service. Ook als ik kleren koop doe ik dat niet in de commerciële winkels. Ik denk dus dat ik later ook wel dingen ga kopen in deze straatjes, maar nu kook ik nog niet zoveel en hou ik het dus maar bij het bezoek aan de café s. Dat zal mijn moeder leuk vinden trouwens. Tekst: Myrthe van der Wolf hier hun hart op. Een heerlijke winkel vol Engels en Nederlands antiek, sieraden en vooral prachtige kroonluchters. Tezamen met Engels plate en zilver vormen deze plafondkunstwerken de specialiteit van de Gouvernante. Hoewel ook de faam van de collectie sieraden inmiddels tot ver buiten Groningen reikt. DINER CAFÉ SOESTDIJK Grote Kromme Elleboog 6 Prinsheerlijke drankjes en vorstelijke maaltijden. De bediening heet hier hofhouding en staat spontaan voor je klaar. Een lekker biefstukje aan de bar of roergebakken gamba s en een tournedos Draeckensteijn aan een knus tafeltje bij het raam. Hier voelt iedereen zich een beetje koning. Een heerlijk café voor alle onderdanen van Nederland. lampenkappen op maat en kleur te bestellen, en voor spiegels en andere woonaccessoires ben je hier ook op het juiste adres. PLUIMAGE Grote Kromme Elleboog 14 Bijzonder en eigenzinnig zo zou je deze winkel c.q. galerie kunnen omschrijven. Bij Pluimage vind je een ruim aanbod aan sieraden van meer dan veertig Nederlandse ontwerpers, maar ook van de hand van eigenaresse en sieradenontwerpster Jacquelien Sluis zelf. De stijl varieert van speels tot strak en het materiaal van goud tot hout. Voor elke smaak kun je terecht bij deze winkel c.q. galerie. Behalve sieraden heeft Pluimage ook werk van tassenen hoedenontwerpers. de clubsandwiches en ciabatta s gretig aftrek vinden. Gezond en hip fast food, bijvoorbeeld in de vorm van verrukkelijke sandwiches, salades, muffins, taarten, sapjes en natuurlijk de lekkerste koffie! Wilt u in alle gezelligheid doorwerken achter uw eigen computer? Bij Puur kunt u gebruik maken van Wireless Internet. ARIOLA Folkingestraat 54 De vaste klanten weten het wel. Zij roemen de warme, niet-commerciële sfeer. De gezelligste, lekkerste, liefste en aardigste winkel in Nederland. Ariola is een kleine zaak met een groots assortiment aan Italiaanse delicatessen. In de open keuken worden de voor 99 procent zelfgemaakte delicatessen bereid. Uitschieters: de pesto s en tapenades, de belegde Italiaanse bollen en nogmaals de pesto s en tapenades. Binnenkort komt er in de binnenstad een Ariola Ristorante. Overigens verzorgt Ariola ook de complete catering van feesten. Werken bij NLstreets? Kijk op Wij zoeken - Redacteur (full time) - Marketing stagiair - Freelance fotograaf - Webdevelopment / Webdesign stagiair

7 Sport 7 Tour de France De bergetappes komen eraan Het klimmen kan beginnen Nederlanders De klimmers van de Rabobankploeg, Ten Dam en Weening, kunnen hun kunsten tonen Dominique Elshout ARCANTIS LES ARCHIERS Hij weet waarvoor hij hier is. Ploegleider Erik Breukink van de Raboploeg heeft het over Pieter Weening, die dit jaar niet is aangesteld om de Tour de France te winnen. En de komende jaren waarschijnlijk ook niet. Toch werd Weening in verband gebracht met de eindzege in de Tour de France van dit jaar. In een opgewekt literair experiment probeerde redacteur Bert Wagendorp van het wielerperiodiek De Muur, Weening naar Tourwinst in 2008 te loodsen met het ene verhaal na het andere. Vijf jaar geleden begon dat en Wagendorp schreef: Alle gegevens wijzen erop dat Pieter Weening inderdaad de Tour zal winnen. Pieter Weening kan klimmen. Pieter Weening kan ook goed tijdrijden. In maart van dit jaar won Pieter Wee- ning de vierdaagse etappekoers Jadranska Magistrale, voor de ijzersterke Thomas Konecny en de Kroaat Radoslav Regina, ook geen koekenbakker met een houten been. Het opzetje van Wagendorp klinkt door tot in de Tour van nu, maar niet al te serieus. De renners maken er onderling grappen over, Ten Dam verenigt de serieuze vakman en de losse flierefluiter zegt Breukink. Het serieuze werk in de ronde ligt voor Weening op een ander vlak. Hij moet zijn kopman Denis Menchov bijstaan in de bergen, vanaf zondag de Pyreneeën en in de laatste Tourweek de Alpen. Dezelfde taak is weggelegd voor Laurens ten Dam, die zijn Tourdebuut maakt. Groninger Ten Dam en Fries Weening, platter kan hun land niet zijn, hebben de gave van het fietsen op hellende wegen. Heldendaad Pieter Weening liet dat in 2005 al zien aan de hele wereld. In een Tourrit over de Vogezen, won hij met een paar millimeter voorsprong de eindsprint van de Duitser Andreas Klöden. Laurens ten Dam viel in juni op in de Ronde van Zwitserland. Tiende in het eindklassement en tiende in de klimtijdrit. En in het Criterium International in het begin van het jaar verrichtte hij de grootste heldendaad van zijn loopbaan. Ten Dam rondde een ontsnapping van 191 kilometer af, het grootste deel samen met vluchtmakker Ian McKissick, de laatste 23 kilometer in zijn eentje. Ten Dam, afgestudeerd commercieel econoom verenigt de serieuze vakman en de losse flierefluiter in één persoon. Ik ken hem als iemand die vindt dat je vooral van het fietsen moet genieten, zegt collega Floris Goesinnen van de Skil-ploeg. Goe- Laurens ten Dam. COR VOS Pieter Weening. COR VOS sinnen en Ten Dam woonden een tijdje samen met andere renners in een klooster in het Limburgse Cadier en Keer, anti-kraak. Laurens was de organisator van de beroemde WKweekenden. Dan kwamen amateurwielrenners uit het hele land naar Limburg om aan de vooravond van het wereldkampioenschap te stappen in Maastricht, en de volgende dag brak naar de wedstrijd kijken op televisie, herinnert Goesinnen zich met gemak. De meeste amateurs uit die tijd zijn inmiddels gestopt of amateur gebleven, Ten Dam is doorgestoten naar de top. Hij is serieus met zijn vak bezig, maar wel op een leuke manier. Logboeken bijhouden met trainingskilometers en bloedwaarden, boeken lezen over de wielersport omdat kennis van de geschiedenis erbij hoort, een uurtje langer trainen dan gepland, het hoort erbij volgens Ten Dam. En in de wedstrijd kalm blijven. Ik raak niet snel in paniek. Camper met rode bollen Goesinnen ziet Ten Dam nog wel een keer bij de eerste vijftien eindigen in een bergrit deze Tour. Hij verbetert met de dag. Op Alpe d Huez kan de Groninger van huis uit, die nu in België woont, rekenen op de morele steun van zijn stapmaten van vroeger. Ze zullen er staan in een witte camper, beschilderd met de rode bolletjes van de trui voor de beste klimmer in de Tour. Pieter Weening moet deze Tour nog even afwachten waar hij precies staat. Hij had de afgelopen dagen last van buikklachten die zijn krachten sloopten, maar zijn aanwezigheid in de Tour is al een overwinning op zich. Na zijn winst de Tourrit van 2005 werd het twee jaar stil rond de Fries uit het dorp Harkema. Jongere talenten als Robert Gesink, Bauke Mollema en Thomas Dekker eisten aandacht op. Weening weet dat het zo werkt en probeert zich zo min mogelijk druk te maken. Hij richt zich op zijn eigen koers. Dat heeft ertoe geleid dat Weening ondertussen is uitgegroeid tot een vaste waarde in de Raboploeg. Na het overwinnen van een knieblessure eerder dit jaar fietste hij tijdens de Dauphiné Libéré in juni opnieuw de selectie binnen voor de Tour, zijn vierde. Zijn kopwerk leidde niet tot de gehoopte ritwinst voor Robert Gesink, maar Weening liet er wel mee zien dat hij klaar is voor de zwaarste ronde van het jaar. Winnen zal hij hem niet, deze Tour, denkt Erik Breukink. Hoewel, lachend: Het kan nog. p Sport Cijfers Johan Faber Soms is een uitslag makkelijk te verklaren. Waarom won Stefan Schumacher de eerste tijdrit in de Tour de France? Omdat hij van alle renners het parcours het snelst aflegde. Voor die conclusie hoefde je de beelden niet eens te hebben gezien het dagklassement sprak voor zich. Schumacher fietste het hardst, gevolgd door Kirchen, Millar, Evans, enzovoorts. De langzaamste renner was Bichot, die zeven minuten en tien seconden op Schumacher verloor. Simpel en duidelijk. Maar waarom won Rafael Nadal de Wimbledon-finale van Roger Federer? Die vraag is een stuk moeilijker te beantwoorden. Sloeg Nadal harder? Maakte Federer te veel fouten? Ik zal het maar meteen toegeven: ik heb de partij niet gezien, op een paar flitsen na. Achteraf vind ik dat jammer, want het was naar verluidt één van de mooiste tennisfinales ooit gespeeld. Maar ja, je maakt wel eens verkeerde keuzes. De tijdrit in de Tour zag ik wél, maar tijdens die uitzending heb ik me drie uur lang doodverveeld. Voor een grondige analyse van Nadal-Federer was ik dus aangewezen op de verslagen van maandagochtend. Helaas houden de kranten geen rekening meer met de niet-kijker. Ze gaan er van uit dat de meeste lezers de partij al op televisie hebben gezien, en niet zitten te wachten op een uitgebreide samenvatting. Ik begreep dat ik een sensationele tenniswedstrijd had gemist, maar kreeg geen antwoord op de vraag: waarom won Nadal? Ook de cijfers brachten me niet ver. De uitslag van Nadal- Federer was 6-4, 6-4, 6-7, 6-7, 9-7; Nadal maakte in totaal 209 punten, Federer 204. Geen grote verschillen, kortom. Wat gaf de doorslag? Na enig zoeken vond ik de overige statistieken van de Wimbledon-finale. Het raadselachtige was dat je er nauwelijks uit kon opmaken dat Nadal de partij had gewonnen. Federer scoorde op veel onderdelen zelfs beter dan zijn tegenstander. Zijn services waren harder, en hij sloeg aanzienlijk meer winners: 89, tegenover 60 van Nadal. Ook maakte Federer meer punten aan het net (42 om 22). Federer kreeg wel 52 unforced errors op zijn naam, maar liefst 25 meer dan Nadal. Daar stond weer tegenover dat hij 25 aces sloeg, en Nadal slechts 6. Alleen op het onderdeel breaks toonde Nadal zich duidelijk de meerdere. Van de dertien breakkansen benutte hij er vier. Ook Federer kreeg dertien keer de mogelijkheid om een break te maken, maar het lukte hem maar één keer. Verloor hij daardoor de partij? Misschien wel, maar zo kom je automatisch bij de volgende vraag: waarom kon Federer zijn tegenstander niet breken? In het online magazine Slate las ik uiteindelijk een analyse waarin de defensieve capaciteiten van Nadal werden aangewezen als de beslissende factor. Nadal kan zelfs de meest onmogelijke ballen zo hard en zuiver retourneren dat hij onmiddellijk weer in het voordeel is, aldus de auteur. Wie de Spanjaard in een rally wil verslaan, moet het punt drie keer maken. Maar waar haalt Nadal die taaiheid vandaan? Mysterieuze krachten? De volgende keer ga ik zeker kijken.

8 8 Achtergrond Wees erg bang! Milieuorganisaties, wetenschappers en politici bestoken ons voortdurend met dreigende rampen. Want bange burgers zijn brave burgers. Marcel Hulspas Wat ooit kenmerkend was voor dictaturen, is inmiddels doodnormaal in de moderne democratie: het aanwakkeren en uitbuiten van angst. Vroeger probeerde een democratische overheid zijn burgers juist te bevrijden van angsten: angst voor ziekte, arbeidsongeschiktheid en werkloosheid. Angst was immers een slechte raadgever; ze kon leiden tot een vlucht in extremisme, tot revolutie. Zo vertelde de Amerikaanse president Roosevelt zijn landgenoten in 1933, tijdens het hoogtepunt van de Grote Depressie, dat ze niets te vrezen hadden behalve de vrees zelf. Maar die bezorgdheid is verleden tijd. Vadertje Staat is een bullebak geworden; een onheilsprofeet die ons welbewust de stuipen op het lijf jaagt. Het meest recente voorbeeld van deze bangmakerij is de Nationale Risicobeoordeling die minister Ter Horst eind mei naar de Tweede Kamer stuurde. Een overzicht van de gevaren die ons kleine landje bedreigen. Het grootste gevaar, aldus dit rapport, is een wereldwijde griepuitbarsting, een pandemie, veroorzaakt door een nog onbekend griepvirus. Andere grote dreigingen zijn een oliecrisis, polarisatie en radicalisering, de landelijke uitval van het elektriciteitsnet en extreme hitte of droogte ten gevolge van klimaatverandering. En dan zijn er volgens de samenstellers ook nog grote rampen die ons wat minder snel zullen treffen: de moedwillige verstoring van het elektriciteitsnet, en grote overstromingen waarbij die laatste ramp misschien niet erg waarschijnlijk is maar wel duizenden doden, miljoenen vluchtelingen en honderden miljarden euro schade kan veroorzaken. De Risicobeoordeling besluit met elf punten waarop de regering zich in eerste instantie zal gaan richten, variërend van verdere voorbereiding op een grieppandemie tot de opzet van een landelijk operationeel evacuatieplan. Aan het rapport hebben verschillende ministeries en lagere overheden meegeschreven, en ook wetenschappelijke instituten en het bedrijfsleven. En deze exercitie zal ieder jaar worden herhaald, en ieder jaar zal gekeken worden hoe het met de voorbereidingen op deze rampen gesteld is een wel zeer optimistisch voornemen gezien het feit dat de Nederlandse overheid normaliter twintig jaar nodig heeft om zelfs maar een besluit te nemen over een lullig stukje snelweg. Maar voor wie mocht vrezen dat de Haagse ambtelijke molens ook in dit geval hemeltergend langzaam zullen draaien, is er een geruststellende gedachte: de voorgespiegelde rampen zijn nep. Ze stellen niets voor. De auteurs willen u alleen maar bang maken. Vogelgriep Laten we bij de grootste ramp beginnen: de gevreesde grieppandemie. Een vertrouwd doemscenario. Aangewakkerd door uitbarstingen van griepachtige ziekten als de luchtweginfectie SARS en de vogelgriep, roepen vele deskundigen al jarenlang om het hardst dat we ons op het ergste moeten voorbereiden. En ze verwijzen daarbij uiteraard naar de grote grieppandemieën uit de geschiedenis. Wat ze niet vertellen, is dat er wat de griep betreft de laatste halve eeuw iets fundamenteel veranderd lijkt te zijn. Die pandemieën komen niet meer voor. Zo n anderhalve eeuw lang had de wereld te maken met uitbarstingen van nieuwe griepvirussen, en dat pakweg om de tien jaar. De beruchtste grieppandemie was de Spaanse Griep van 1918/1919, die meer doden veroorzaakte dan de toen net afgelopen Eerste Wereldoorlog. Daarna was er een uitbarsting eind jaren twintig, eind jaren dertig, veertig, vijftig tot de laatste grieppandemie, de uitbarsting van de Hong-Konggriep in Sindsdien zijn er geen pandemieën meer geweest. Niemand weet waarom er al veertig jaar geen grote pandemieën meer optreden, maar de oorzaak moet ergens liggen in het brongebied waar die nieuwe virussen steeds maar weer vandaan kwamen: Centraal- Azië. De nieuwe griepvirussen waren genetische variaties (mutaties) van varkens- en rundergriepvirussen, en die mutaties ontstonden waarschijnlijk juist daar omdat mens en vee in die regio dicht bijeen leefden. Die overstap van vee op mens vindt niet meer plaats; ze lijkt niet meer mogelijk. Wellicht hangt dit samen met De kans is groot dat verwoestende pandemieen tot het verleden behoren Spookverhalen zijn uitstekende gelegenheden om oude wensen te vervullen veranderingen in de lokale veeteelt, of verbeteringen van de volksgezondheid waardoor de weerstand tegen nieuwe virussen groter is. Hoe dan ook, Centraal-Azië is al bijna een halve eeuw niet meer de bron van nieuwe, dodelijke griepvarianten. Daarmee zijn we nog niet van de griep verlost. In plaats van varianten van runder- en varkensvirussen hebben we de laatste decennia te maken met varianten van vogelgriepvirussen, die voornamelijk ontstaan in Zuidoost-Azië. Maar het is duidelijk dat deze varianten veel minder gevaarlijk zijn. De nieuwe variant op de vogelgriep heeft tot nog toe zo n tweehonderd slachtoffers, en ze verspreidt zich traag zodat uitbraken gemakkelijk te onderdrukken zijn. Deskundigen hebben een vermoeden waarom dat zo is: het virus is zo gebouwd dat het niet gedijt in de hogere luchtwegen; het nestelt zich liever diep in de longen. En om daar te komen, en om van daaruit andere mensen te infecteren, dat is nu eenmaal heel lastig. Maar er lijkt meer aan de hand. De overstap naar de mens lijkt voor deze virussen een te grote stap. De traditionele pandemische virussen verspreidden zich in luttele dagen tijd over de aarde; de nieuwe variant van de vogelgriep, waarmee ook de mens besmet kan raken, werd tien jaar geleden voor het eerst gesignaleerd. Al tien jaar lang waarschuwt een koor van griepdeskundigen dat de vogelgriep kan muteren tot een gevaarlijke variant die voor een rampzalige pandemie kan zorgen. En het bedrijfsleven en de media zingen dapper mee. Het farmaceutisch GSK liet naar aanleiding van de Risocoanalyse weten dat de regering zo snel mogelijk grote voorraden van GSK s vogelgriepvaccin moet inslaan (ook al weet niemand of dat vaccin op het moment suprême werkelijk iets zal uithalen). En de Volkskrant van 7 juni meldde doodleuk: Virologen gaan er van uit dat het H5N1-vogelgriepvirus zal evolueren tot een pandemische stam. Die zal vervolgens dood en verderf zaaien over de wereld. Nee dus. De Friends of Avian Flu (vrienden van de vogelgriep) moeten hoognodig een toontje lager gaan zingen, aldus een sarcastische Tony Delamothe, adjunct hoofdredacteur van de Britsh Medical Journal. Het virus, zo schreef hij in juni vorig jaar, heeft in tien jaar alle kansen gehad om gevaarlijk te worden, maar het is en blijft in wezen onschuldig: Willen de vrienden van de vogelgriep voortaan asjeblieft wat minder lawaai maken en ons pas echt bang maken als het zover is? Maar de vraag is dus of dat moment überhaupt ooit aanbreekt. De kans is groot dat verwoestende pandemieën definitief tot het verleden behoren. Politici die voorbereidingen treffen voor een komende pandemie zijn als generaals die zich voorbereiden op de vorige oorlog. Autoloze zondag Hoe zit het dan met die andere dreigende ramp, een nieuwe oliecrisis? De waarschuwing hiervoor bleek een goedkoop voorproefje op een waarschuwing die de Energieraad (een adviesorgaan van de regering) op dinsdag 24 juni uitdeelde: als de wereld te veel olie verbruikt ontstaan er straks tekorten, aldus de Energieraad, en dan moet de olie straks wie weet op de bon, of krijgen we weer een autoloze zondag! Wees bang! Wees erg bang! Zeker, de vraag stijgt enorm en de prijs voor ruwe olie zal daarom de komende jaren sterk stijgen (overigens vooral vanwege een gebrek aan raffinage capaciteit). Maar geen serieuze deskundige die aan echte tekorten denkt, laat staan aan een herhaling van de beruchte zinloze maatregelen van het kabinet-den Uyl dertig jaar geleden. Het geschreeuw van de Energieraad doet denken aan de lange termijn voorspellingen opgesteld door militaire denktanks, bedoeld om de immer dalende defensie-uitgaven weer omhoog te praten (in dergelijke voorspellingen krijgen ofwel terroristen, dan wel de Chinezen de wereldolieproductie in handen). Daarnaast is er de luidruchtige Peak Oil beweging: een gezelschap van economen en actievoerders die denken iets te onthullen wat de oliemaatschappijen u niet durven vertellen: dat de wereldolieproductie binnen enkele jaren zijn piek zal bereiken, en dat olie daarna heel snel schaars en extreem duur zal worden. De achterliggende redenering ( ook de olie raakt een keer op ) is even logisch als misleidend. De oliereserve is een uiterst rekbaar begrip. Dankzij de huidige hoge olieprijs wordt het aantrekkelijk om de enorme, maar moeilijk winbare olievoorraden in het hoge Noorden aan te boren. Ook exploratie en het beter leeghalen van bestaande olievelden (momenteel blijft bij winning het

9 Achtergrond 9 Angst levert hogere omzetten, hogere kijkcijfers en meer stemmen op ROBIN - DGG/SHOPAROUND grootste deel van de aardolie in de bodem achter), krijgen hierdoor een geweldige stimulans. De oliemaatschappijen verwachten dan ook dat de productiepiek nog vele decennia op zich zal laten wachten. Zij gaan er van uit dat er nog tijd genoeg is voor een geleidelijke overschakeling op alternatieve energiebronnen. Niet de schaarste, maar de technologie is hier de bepalende factor. Net zoals de turf en de steenkool in vroeger dagen, zal ook de aardolie straks bij lange na nog niet op zijn wanneer de samenleving overschakelt op een nieuwe energiebron. Die bangmakerij is geen uniek Nederlands fenomeen. De Britse essayist Frank Furedi hekelde vorig jaar op de website Spiked! de politiek van de angst die overal de kop op steekt. De moderne burger wordt voortdurend, uit steeds weer andere richtingen, bang gemaakt. Hij krijgt voortdurend te horen dat de aarde ten onder dreigt te gaan aan zijn harteloosheid, spilzucht en luiheid of simpelweg het gegeven dat hij te veel is. De Franse historicus François Walter verbaast zich in zijn boek Catastrophes over het feit dat we nu, ondanks alle moderne voorzieningen en zekerheden, nog net zo bang zijn als in de duistere middeleeuwen. Blijkbaar voldoet angst aan een diepe behoefte. Volgens Ulrich Beck, auteur van Weltrisikogesellschaft, is het juist de moderne, valse belofte van zekerheid die ons nu zo bang maakt. Anderen zijn ondertussen op zoek naar degenen die de moderne burger bang willen maken. In Scared to death wijzen de auteurs, Christopher Booker en Richard North, drie schuldigen aan: de wetenschap, de media en de politiek. Zij hebben ons bang gemaakt voor zaken als asbest, salmonella, fijnstof en ga zo maar door. En gedrieën zijn ze volgens de auteurs ook verantwoordelijk voor de grootste bange leugen aller tijden: het broeikaseffect. Die laatste aantijging maakt Scared to death tot derderangs leesvoer maar het boek bevat een kern van waarheid. Angst zaaien en versterken is doodnormaal geworden. Iedereen doet er aan mee. Bedrijven, de media, ideële organisaties en sinds kort ook overheidsinstanties: allemaal hebben ze ontdekt dat bang maken een effectieve manier is om aandacht te trekken, om de burger te bereiken en hem over te halen om de beurs te trekken of onaangename ingrepen te accepteren. Angst werkt. Het levert hogere omzetten, hogere kijkcijfers, meer geld in de collectebussen en uiteindelijk meer stemmen in het stemhokje. Zure regen Oorspronkelijk was het uitsluitend de reclame die ons bang probeerde te maken: bang voor slechte adem, voor zweetvoeten, voor het pensioengat, voor ziekte en de dood. De verlossing voor al deze kunstmatige angsten lag in de winkel op ons te wachten. Die truc werd in de jaren zeventig overgenomen en uitvergroot door de milieuactiegroepen. Zij bezorgden ons moderne angsten zoals die voor atoomenergie, voor zure regen, voor het uitsterven van de aarde, voor het vreselijke gat in de ozonlaag en voor het opraken van grondstoffen. Dit milieu-alarmisme zorgde voor een ongekende groei van de verschillende bewegingen en deed het uitstekend in de media. Maar ze veroorzaakte uiteindelijk een unieke vorm van chronische vermoeidheid: wie geen ramp te melden had, kreeg geen aandacht. Wetenschappers hadden dat al snel in de gaten, en hebben het rampdenken inmiddels volledig omarmt. Of het nu gaat om archeologische vondsten, om onderzoek naar diepzeestromingen of het tellen van zeldzame plantjes of vlinders: het heeft volgens hen allemaal te maken met klimaatverandering. Een bescheiden leugen die de kans op media-aandacht, maar ook op subsidiëring vanuit de overheid flink vergroot. Zonder die overdrijving lukt het niet meer. Na de commercie, de milieubeweging en de wetenschap heeft nu dus ook de overheid de bangmakerij ontdekt. En met dezelfde doelstelling: toegang tot uw portemonnee. De waarschuwing voor een overstroming is daar een mooi voorbeeld van. Loopt Nederland straks onder water? Een fiks deel van de dijken voldoet momenteel niet meer aan de Deltanorm, die stelt dat ze slechts eens in de tienduizend jaar (!) mogen bezwijken. Maar dat probleem wordt de komende decennia al aangepakt. Wat blijft er dan aan overstromingsgevaar over? De broeikasmodellen voorspellen dat de zeespiegel de komende eeuw ongeveer een meter zal stijgen. Om dat extra risico op te vangen, zijn geen kostbare ingrepen nodig maar een simpele verbreding van duingebieden en van enkele dammen en dijken. En daar hebben we ruimschoots de tijd voor even aannemende dat die stijging zich ook werkelijk zal voordoen. Maar dat is niet wat de burger van de milieubeweging te horen krijgt. Organisaties als het WWF en Greenpeace zien in elke orkaan of droogte, in elke vroege lente en verdwaalde ijsschots de eerste gevolgen van het broeikaseffect. Hulporganisaties als Christian Aid en Oxfam gooien extra olie op het vuur door te voorspellen dat de we komende decennia te maken krijgen met geen 200 miljoen, geen 250 miljoen, maar wie weet een miljard klimaatvluchtelingen. En de politiek speelt daar handig op in. Spookverhalen zijn uitstekende gelegenheden om oude wensen weer eens naar voren te halen. EU-buitenland coördinator Solana waarschuwde afgelopen maart voor miljoenen extra vluchtelingen richting EU; reden waarom de lidstaten hun defensie-uitgaven maar eens flink moeten verhogen. Iedereen weet ook wat de eerste antiterrorismemaatregel in ons land was: het invoeren van de identificatieplicht. Een volstrekt nutteloos gebaar als het gaat om terrorismebestrijding maar Justitie had dat voorstel al jaren lang op haar verlanglijstje staan. En op dezelfde wijze heeft het kabinet het verwaarloosde, kostbare onderhoud van onze dijken verheven tot onderdeel van het klimaatprobleem. Binnenkort komt de Deltacommissie onder leiding van ex-minister Cees Veerman met voorstellen voor de bescherming van ons land tegen dreigend stijgende zeespiegel. Die voorstellen zullen grotendeels bestaan uit broodnodig achterstallig onderhoud; maar menig ingenieursbureau, en niet te vergeten de grote bouwmaatschappijen in ons land, zien in de broeikasangst een uitgelezen kans om, net als dertig jaar geleden, contracten te verkrijgen voor een zeer omvangrijke operatie die gedurende vele decennia vele miljarden gaat kosten. En niet alleen voor bedrijven, ook voor Verkeer&Waterstaat en Rijkswaterstaat biedt dit rampscenario uitgelezen kansen om te groeien. Alle partijen weten dat het rapport van de commissie-veerman niet onder in een la verdwijnt. De Tweede Kamer moet ermee instemmen en dat betekent dat Kamerleden in het bijzonder, en de samenleving in het algemeen, opgezadeld moet worden met verhalen over ondergelopen steden en miljoenen vluchtelingen. Bodyguards Zo heeft na de commercie, de milieubeweging en de wetenschap, ook de politiek ontdekt hoe men angst kan exploiteren. Dat gebeurt inmiddels op vele manieren, klein en groot. Wanneer kamerlid Rita Verdonk te horen krijgt dat haar beveiliging kan worden teruggeschroefd, reageert ze niet opgelucht maar juist verontwaardigd. Rita weet namelijk donders goed dat juist die dreiging haar voor velen interessant maakt. Zonder bodyguards is ze niet meer dan de zoveelste schreeuwer op het Binnenhof. Maar ook ministers exploiteren inmiddels allerlei angsten. Energiebesparing en een effectief milieubeleid zijn blijkbaar ondenkbaar zonder de dreiging van olietekorten en het broeikaseffect. Wie het fileprobleem wil aanpakken, waarschuwt met De Telegraaf voor een dreigend verkeersinfarct. De vergrijzing kan alleen omschreven worden in termen van een nationale ramp; overgewicht wordt een medische ramp; alle kinderen vormen sinds kort een potentiële ramp. Dankzij enkele gruwelijke gevallen van kindermishandeling loodst minister Rouvoet een ingrijpende reorganisatie van de Jeugdzorg door de Kamer, met een compleet nieuwe bestuurslaag, de Centra voor Jeugd en Gezin, die voor ieder kind in Nederland een risicoanalyse moet gaan opstellen. Die visie illustreert perfect de reden waarom ook de politiek steeds vaker kiest voor bangmakerij. De burger heeft geen bescherming meer nodig; hij is een potentieel gevaar. Hij is onbetrouwbaar, onhandelbaar, een zeur, een verwend nest. Als de politiek hem iets wil bijbrengen, zijn gedrag wil beïnvloeden, dan kan dat alleen nog maar door toediening van de sterkste prikkel: bang maken. Maar angst slijt. En wanneer de ramp uitblijft en de angst wegebt, blijft alleen maar cynisme achter. Alleen een nog grotere dreiging kan die verwende burger weer in het gareel krijgen. Een nog grotere dreiging, waarmee u opnieuw van alle kant zult worden bestookt. Bang bent u, en bang moet u blijven. Voor uw eigen bestwil. p

10 10 Interview Dichter & muzikant Simon Vinkenoog & Erik de Jong Zonderling. Eenling. Uitzonderling Simon Vinkenoog is bijna tachtig. Spinvis maakte met het album Ritmebox een eerbetoon aan de dichter. Een ontmoeting. Sommige mensen hebben genoeg aan eten en neuken. Wij niet. Britt Stubbe EERSTE ONTMOETING Simon: In de grote zaal van De Doelen, tijdens een programma met dichters. Het orkest van Erik zorgde voor begeleiding. Ik deed een heel groots gedicht: Helios. Er werd van alle kanten flink op los geschald. We vulden elkaar gelijk aan. Ik doe nu mee in zijn theaterprogramma s. We hebben twee keer De Parade gedaan, geweldig. Erik: Mijn ouders waren PSP ers en als 6-jarige eindigde ik tijdens een anti-vietnamdemonstratie in Paradiso. Daar stond een man op het podium wilde gebaren te maken en met veel drama gedichten te declameren. Die man kwam van een andere planeet. Ik was zwaar onder de indruk. En herinner me de geur nog van die middag: patchouli en natte jassen. Mijn liedje Regen en patchouli gaat over die dag. Fantastisch dat ik nu met diezelfde man samenwerk. Simon: Ik had al veel over Erik gelezen. Dat zijn liedjes collages waren van tekst en geluid. En dat hij toerde met een band vol oudere mensen, zijn vader zat er ook in. Geweldig. RITMEBOX Erik: Simons gedichten zijn voor een componist heel prettig om muziek omheen te bouwen. Ze hebben het ritme en de herhaling al in zich. Ik heb alle opnames die er zijn beluisterd, vanaf Ik heb geselecteerd op meest muzikale, de gedichten waar de meeste dynamiek in zat. Als iemand uit het publiek iets zegt, Simon daar overheen gaat en de microfoon overstuurd raakt. Dat zijn muzikale momenten. Simon: In mijn jeugd was ik dodelijk verlegen. Mijn eerste lezingen hakkelde ik voortdurend. En als ik mensen aankeek, kon ik daarna de woorden op papier niet meer terugvinden. Met bloed zweet en tranen heb ik het moeten leren. Erik: Simon is een meester in de zaal aanvoelen. Daar kan ik heel veel van leren, ik ben geneigd in mezelf te blijven zitten. En vooraf eindeloos te repeteren, Simon doet het gewoon. Als hij het podium opkomt gaan zijn ogen stralen en krijgt zijn stem een enorme kracht. Simon: Dat noem je flow, in the groove. Het lezen van een gedicht is een energieoverdracht. OUD WORDEN Erik: Als ik Simon zie, denk ik: zo wil ik ook tachtig worden. De werklust. Dat is superbelangrijk. Er elke dag opnieuw weer zin in hebben. Geweldig. Simon: Ik heb altijd de dingen gedaan die ik het allerleukst vond. Werk en leven zijn bij mij vervlochten. Erik: Er zijn mensen wier dag heel klein is. Die bakken een ei, verven een plantenbak. Dan is de dag alweer vol. Ik zou zeggen: kom op, doe wat meer. Maar misschien worden die mensen daar heel gelukkig van. Simon: Ik denk dat Erik en ik hetzelfde energieniveau hebben. Omdat we doen wat we echt willen. Het kunnen verwezenlijken van je jeugddromen is een van de belangrijkste waardes in de macrobiotiek. Erik: Ik was laatst op een reünie van de middelbare school. Ik schrok hoe sommige mensen veranderd wa- Het voor lezen van een gedicht is energieoverdracht Ik wil geen zout op mijn staart, ik wil niet gedefinieerd worden ren. Ze spraken holle zinnen als: Ik hou van werken met mensen. Simon: Mensen kunnen inderdaad eng veranderen. Ik ben in goede verstandhouding met al mijn vorige vrouwen, zolang ze nog leven. Behalve met een, die heeft de verkeerde man gekozen. Daar ben ik altijd een beetje bang voor. Niet voor die man zelf, maar hij heeft die vrouw zo veranderd. Dat is heel moeilijk om te zien. BLOWEN Simon: Er is zoveel onzin en modder over me uitgegooid, dat is onvoorstelbaar, mevrouwtje. Ik ben ooit gepakt voor marihuana. Stond er groot in de krant: Simon V, schrijver in arrest. Blowen helpt me te luisteren naar de ingevingen van het moment, dat mijn woorden als vanzelf komen, door niemand gedicteerd, uit het niets, dat ik ook ben. Het helpt bij een leven leiden in pure verwondering. Erik: Ik deed het tot mijn dertigste. Als je blowt zijn de details heel goed. Maar er is totaal geen structuur. Ik heb wel veel zinnen uit die tijd gebruikt, flarden en vage beelden van haast verdwenen herinneringen. Maar nu ik niet meer blow, kan ik die zinnen en herinneringen pas in verband brengen. Simon: Ik weet niet wat er zou gebeuren als ik stop met blowen, ik ga het maar niet proberen. Bovendien functioneer ik prima. Erik: Dat kan ik bevestigen. RUST EN REGELMAAT Simon: Edith en ik kiezen voor het onverwachte in het leven. Er is weinig zekerheid. Dat betekent ook een leven zonder pensioen. Ik moet een paar keer per maand optreden, kan niet alleen van AOW leven. We huren in de stad. En verder wonen we hier op de tuin. Onze auto is een oude Volvo. Heel eenvoudig. Maar ik beleef met Edith al twintig gouden jaren. Erik: Ik heb een gezin en een nieuwbouwhuis. Maar een doorsnee leven is het zeker niet. Na optredens kom ik diep in de nacht thuis en de volgende dag maak ik een videoclip. Maar regelmaat is helemaal niet slecht. Kunstenaars doen dat soms af als een farce. Maar ik heb mensen gezien die daar heel gelukkig van worden. Wie zijn wij om daar over te oordelen? Simon: Dat zijn geen ambitieuze mensen. Die hoeven niet zo veel. Sommige mensen hebben genoeg aan neuken en eten. Ik niet. Erik: Ik ook niet. VERZAMELDRIFT I Simon: Kijk Erik, zie je deze krantenadvertentie? Moet je kijken wie er groot op de foto staat? Erik: Hé, is dat je zoon? Simon: In Haarlem hangt die foto groot op een billboard. Vlakbij het kantoor waar Arthur werkt. Zijn collega s zien hem elke dag hangen. Grappig he? Zo. Die gaat weer in het mapje vader en zoon. En kijk, deze is ook leuk. Een bericht over ontsnapte dieren uit het circus en die in ene rijtje door een woonwijk lopen. De stoere giraffe voorop. Je zult daar wonen. Fantastisch. Erik: Simon heeft honderden mappen vol knipsels. Allemaal keurig gerangschikt per thema. Je kunt wel zien dat hij ooit archivaris was voor Unesco in Parijs. Simon: Mijn vrouw zegt dat ik niet verzamel, maar niks weggooi. Ik heb een zandverzameling. Een regenboogverzameling. En mensenverzamelingen. Mijn mobiel buiten hangt vol met gevonden voorwerpen. Het is een kunstwerk vol herinneringen. Erik: Er is een taboe op het belangrijk vinden van kleine dingetjes. Ons word wijs gemaakt dat alleen de grote dingen ertoe doen. Maar dat is dus niet zo. Kleine dingen, die onthouden we. Toen ik net het carboleum van de daken van de tuinhuisjes rook, was ik in één klap jaren terug in de tijd. DE OORLOG Simon: Ik werd in de oorlog aangehouden door de Duitsers. Iedereen van achttien jaar en ouder moest meekomen. Ik ben gaan huilen om mijn leven te redden. Anders werden we verplicht te werk gesteld. Erik: Ik merk ook dat het mijn vader en de mensen van zijn generatie enorm gevormd heeft. Het heeft diepe wonden achtergelaten. Zolang die generatie nog leeft, is de oorlog niet verdwenen. Simon: Mijn beste vriendje werd weggehaald terwijl ik machteloos achter de ramen stond toe te kijken. Tegen dat gevoel heb ik de rest van mijn leven gevochten, dat vernietigende gevoel van machteloosheid. SPIRITUALITEIT Simon: Ik ben eens langsgegaan bij een vrouw die gesprekken had met hemelbewoners. Ze zei: u hebt een vriend in de andere wereld. Ik zeg: mag ik zijn naam weten? Zij zei Osirius. Ik ben gelijk alles gaan lezen over die Egyptische koning. Lachend: Nou, zo n vriend is niet verkeerd.

11 Interview 11 van een zoen. Ze ging bij mij en onze anderhalf jaar oude zoon weg om bij die ander te logeren. Ineens zat ik daar met een klein kind. Dat was niet leuk. VERZAMELDRIFT II Simon: Op een boekenmarkt neem ik overal de foldertjes mee. Die gaan naar het Instituut voor Sociale Geschiedenis. Ik heb daar wel eens vierenzestig meter papier naar toe gebracht. In jeugdcentra die ik in de jaren zestig en zeventig bezocht, nam ik ook alle foldertjes mee. Daar zijn onderzoekers nu heel blij mee, want al die centra zijn opgedoekt. Erik: Het duiden van het zogenaamd onbelangrijke. Dat hebben Simon en ik gemeen. Het gevoelsleven hecht zich aan hele kleine dingen. Aan een sleutelhanger. Of een fotootje. Ik heb voor het gemeentearchief in Utrecht een videostellage gemaakt vol kleine voorwerpen die mensen dierbaar zijn. Flippomappen. Pokemonvideo s. Tijdsgebonden dingen die je bijna zou vergeten. Maar die bij het zien onmiddellijk herinneringen oproepen. Die gevoelens wil ik duiden. Simon: De dame van de snackbar zei eens: jullie kunstenaars zien de dingen toch net een beetje anders. Dat is ook onze taak mevrouw! FANTASIE Simon: Zo n columnist, die Theodor Holman, verschrikkelijk. Die doet alsof hij oud en eenzaam is, maar als je hem dan tegenkomt, blijkt dat helemaal niet zo te zijn. Daar hou ik niet van, ik hou van echt. Van puur en transparant. Dat zijn mijn gedichten stuk voor stuk. Erik: Ik hou wel van taboes. Niet alles hoeft open en eerlijk. Ik hou wel van mensen die iets achter de hand houden, zichzelf niet volledig bloot geven. Dat vind ik een teken van beheersing. Simon: Liegen is een kunst. De beschaving kan niet zonder kunst. Maar Boudewijn Buch. Ik wist al heel lang dat het een oplichter was. Erik: Wat ik niet begrijp, is dat al die vrienden van hem nu met ontboezemingen naar buiten komen, dat Buch de waarheid verdraaide. Als goede vriend hou je toch je mond? Simon: Maar hij heeft heel veel van die vrienden bedonderd. Zo voelen ze dat. Erik: Op school vertelde ik dat ik heel veel slangen thuis had. En dat ik was geboren in Rusland. Dan kwamen er kinderen aan de deur die een spreekbeurt over Rusland wilde houden en aan mijn moeder vroegen of ze wat voorwerpen mochten lenen omdat ze hadden gehoord dat wij Russisch waren. Mijn moeder zei dan: Ach, wat jammer. Die spullen staan momenteel in een museum. Goddank begreep mijn moeder me. Ze had ook kunnen zeggen: waar hebben jullie het over? Simon: Dingen mooier maken is niet erg, dat vind ik iets anders dan bedriegen. Ik heb liever dat mensen niet liegen, maar een leugentje om bestwil is mij niet vreemd. Erik: Ik heb heel lang beweerd ik vroeger een Lotus Europa heb gehad, maar ik heb nooit zo n auto gehad. Nu vertel ik geen verzonnen verhalen meer. Maar als je gewend bent de dingen mooier te maken, is het afkickproces zwaar. Vanavond wordt Ritmebox in al z n gedaanten gepresenteerd in Artis te Amsterdam in het kader van de ZOOmeravonden. p CV Simon Vinkenoog GEBOREN: 18 juli 1928 te Amsterdam. VADERS- OF MOEDERSKIND: Moederskind. Erik lacht hard: Het is ook nooit een keuterboertje. Simon: Door lsd heb ik wel ontdekt dat niets onmogelijk is dat binnen het menselijk voorstellingsvermogen ligt. Ik deed een rebirthing. Ik begrijp dat mensen daar sceptisch over zijn, maar het heeft mij echt enorm geholpen. Zoals Paul van Ostaijen al zei: Ik wil beproeven naakt te zijn - bloot zijn en beginnen. Erik: Ik ben een scepticus. Maar als Simon een getuigenis doet van wat hij heeft meegemaakt, kun je dat onmogelijk in twijfel trekken, het is immers zijn beleving. Maar die babyfluisteraar die nu met geesten praat, die man is levensgevaarlijk. Die moet opgepakt. Simon: New Age is vaak een hoop zeepsop. Net als The Secret. Maar in de jaren zestig gaven de surrealisten zich over aan hypnose, dromen en drugs. Gingen met Freud het onderbewustzijn in. Heel interessant. Erik: Ik heb er allemaal weinig mee. Tegelijkertijd put ik voor mijn dagelijks werk ook uit dromen en allerlei irrationele zaken die je niet eens kunt benoemen. ZONDERLING Simon: Zonderling. Eenling. Vreemdeling. Uitzondering. Natuurlijk. Erik: In mijn liedjes spelen zonderlingen een belangrijke rol. Ik begrijp mensen met afwijkingen goed. Ik ben sociaal vrij gezond. Maar op een feestje denk ik soms ineens: ik moet hier weg. Nu. Toch hoor ik mezelf dan dingen zeggen die ik dan denk te moeten zeggen. Iemand met het Aspergersyndroom kan op de meest ongepaste momenten vragen of iemand misschien koffie wil. Die autistische onhandigheid is mij niet vreemd. Simon: In de patafysica gaat alles om het bijzondere. Dat is interessant. Ik wil geen zout op mijn staart, ik wil niet gedefinieerd worden. Simon Vinkenoog punt verzamelaar. Punt dichter/performer. Laat het los. De gedachte ontstaat in de mond. Hoor je die vogels? Die maken ook nooit iets af. Ze beginnen met drie eerste akkoorden en dan doen ze weer wat anders. JAREN ZESTIG Erik: Mijn moeder was vroeger sociaal werkster. Ze haalde iedereen binnen. Psychisch gestoorden, kinderen die van huis waren weggelopen en Chilenen die muurschilderingen maakten. Het was bij ons thuis een zooitje, maar wel een tof zooitje. We zaten elke avond met minsten twaalf man aan tafel. Simon: Bij mij begon de vrijheid al eerder dan de jaren zestig. Ik woonde in Parijs toen ik begin twintig was. Daar deden al die kleine Hollandse problemen er niet meer toe. Ik was een wereldburger. Een heerlijk gevoel. Ik leerde er schrijvers, dichters en kunstenaars kennen. Ik poseerde er voor Appel en Zadkine. Erik: Ik vind het te makkelijk om mijn ouders als naïef te bestempelen. De naoorlogse generatie streefde hartstochtelijk naar een betere wereld. Simon: In de jaren zestig zat ik een tijdje op Ibiza. Geweldig. Mensen kwamen langs met mescaline en weet ik niet al. Er waren happenings in de haven, ik herinner me een enorme brandslang die we met zijn allen droegen en waarmee we iedereen nat spoten. Weg van de burgertuttigheid. Erik: Zelf zet ik niet voor iedereen de deur open, ik heb gezien hoe makkelijk mensen misbruik maken van goedheid. Mijn moeders zilver werd gejat en er aten oplichters van onze borden. Simon: Op Ibiza betrapte ik mijn vrouw op het geven MARCO HOFSTE Ik hou van echt, ik hou van puur en transparant HAD IN DE OORLOG GEDAAN: Onderduiken. EERSTE KEER VERLIEFD: 1944 op een schippersmeisje in de Smaksteeg. FAVORIETE SNACK: Een lekkere joint. BOEK MEE NAAR ONBEWOOND EILAND: Het Egyptische Dodenboek. CV Erik de Jong GEBOREN: 2 februari 1962 in Spijkenisse. VADER OF MOEDERSKIND: Vaderskind. HAD IN DE OORLOG GEDAAN: Gedanst en gezongen voor de NSB. EERSTE KEER VERLIEFD: Op een het verjaardagsfeestje van Petra Samuel. Het mooiste meisje van de klas. Ik was 11. FAVORIETE SNACK: Belgenfriet met Tartaarsaus. BOEK MEE NAAR ONBEWOOND EILAND: Claudio Magris, Donau.

12 12 Economie Werklust Gerda (52) DIRECTIE-ASSISTENT Levenswerk Jong en hard op weg Professional... Heidi Zandbergen Ik ondersteunde de directie van de brandweer in een grote stad. Daar werkten op kantoor veel afgekeurde brandweerlieden die om gezondheidsredenen niet meer mee konden draaien bij de gewone brandweer. Die collega s hadden vaak tientallen jaren gefunctioneerd in een hecht brandweerkorps, waar ze samen sportten, samen aten, samen op de kazerne sliepen en samen tv keken. Brandweermensen zijn daardoor gewend om alles van elkaar te weten. Als ik bijvoorbeeld een collega tegenkwam in de supermarkt, vroeg die gerust: Wat ga je eten, wat stop je in je mandje? Ik vond ze bij de brandweer maar nieuwsgierige aagjes. Op een dag hoorde ik van collega s dat een jonge medewerker op de financiële afdeling me leuk vond. Hij was nog maar begin twintig en ik al 32 dus ik had er weinig oren naar, maar besloot toch een keertje wat met hem te gaan drinken. Dat klikte bijzonder goed en binnen een jaar woonden we samen. Ik vond ze bij de brandweer maar nieuwsgierige aagjes Op het werk vertelden we niet dat we een relatie hadden, ze waren daar al nieuwsgierig genoeg. Pas toen we een verhuisbericht stuurden en bleek dat we op hetzelfde adres woonden, kregen ze het door. Van toen af hadden ze weer wat hoor, die brandweerlui. Elke dag was het: En hoe is het nou met Pim? Ik werd er niet goed van. Pim en ik zijn allebei ambitieus, we praatten thuis veel over ons werk. Hij deed in de avonduren dezelfde HEAOopleiding die ik had gedaan, we spraken vaak over die opleiding in relatie tot ons werk. Maar we bespraken samen nooit zaken die we niet aan elkaar mochten vertellen. Ik hield mijn mond dicht als het om de directie ging en Pim was discreet over financiën; professionaliteit is voor ons een erecode. Maar toen braken er bij de brandweer woelige tijden aan. De korpsen werden geregionaliseerd en daardoor was iedereen onzeker van zijn of haar baan. De onrust was zo groot dat er op een dag zelfs een heel korps ons hoofdkantoor instormde en op de grond ging liggen. Wij willen de commandant spreken, riepen ze. Dat soort protestacties was schering en inslag en de collega s begonnen daarnaast stekelig te doen over Pim en mij. Ze zeiden bijvoorbeeld: Jullie zijn met zijn tweeën, dan is het een stuk minder erg als een van jullie zijn baan verliest. En: Gerda heeft goede contacten bij de directie, dus met jullie banen zal het wel loslopen. Dan zei ik: Pim en ik praten niet samen niet over vertrouwelijke dingen van het werk. En ik zag de collega s denken: Ja ja, en dat moeten wij geloven? Van de weeromstuit weigerde ik steeds fanatieker om werk en privé te vermengen, ik vertikte het bijvoorbeeld om met Pim te praten over de onzekerheid van onze eigen banen, dat heeft hij me later weleens verweten. Pim had in die tijd graag wat meer steun aan me gehad, maar ik gooide mijn hoofd in de wind en vermengde zakelijk en privé onder geen beding. Ik wil nou eenmaal per se geloofwaardig zijn in mijn werk. Uiteindelijk mochten zowel Pim als ik blijven. Maar de insinuaties van de collega s dat dat te danken was aan mijn invloed op de directie, hielden aan. Daar kreeg ik zo genoeg van dat ik besloot om ander werk te gaan zoeken. Pim bleef wel, hij had veel minder last van roddelzieke collega s omdat hij vrij afstandelijk kan zijn en mensen bij hem minder durven. Gelukkig vond ik binnen twee weken een andere baan waar ik eindelijk weer als professional werd gezien. Dat was een hele opluchting. De namen in dit artikel zijn om privacyredenen gefingeerd CAROLYN RIDSDALE ILLUSTRATION SMACHTEN OP JE BUREAUSTOEL, STIEKEME DATES IN DE LUNCHPAUZE: IEDEREEN DOET HET, HET LIEFST IN STILTE. In de rubriek Werklust staan portretten van mensen die het laatste taboe op kantoor overschrijden. MEEDOEN? MAIL AAN WERKLUST@DEPERS.NL Soap bazen Esther (l) en Stephanie (r) Litjens: Een derde winkel aan de Zuidas sluiten we niet uit. Soapsterren Stephanie en Esther Litjens maken je mooier tijdens je lunchpauze. Afgelopen maand openden de zusjes hun tweede Soap Treatment Store. Een stukje New York in Amsterdam-Zuid. Tisha Eetgerink De chique Van Baerlestraat in Amsterdam- Zuid ligt open. De tram gaat piepend over de blootliggende rails, fietsers mopperend over de stoep. Twee bouwvakkers boren in het asfalt. Maar eenmaal door de deur van Soap hoor je nauwelijks iets van de chaos buiten. De tweede vestiging van de schoonheidssalon van de zusjes Stephanie (33) en Esther (37) Litjens, open sinds afgelopen maand, is een sereen paleis. De muren zijn wit, de vloeren zijn wit, de banken zijn wit. Er klinkt zachte muziek. Gekleed in een zomers jurkje en op zilveren slippertjes verwelkomt Stephanie klanten aan de open receptie. We wilden geen standaard balie, alles moest open, toegankelijk, zegt ze terwijl ze iets te drinken aanbiedt aan de bar, de Soap Bar. De naam van hun bedrijf leent zich voor tal van woordspelingen. Medewerkers heten Soap Sterren. We creëren een beetje ons eigen wereldje, waarin mensen kunnen ontspannen. Soap is een city spa, een soort kuuroord in de stad. Onderscheidend is het internationale karakter. Nederland hobbelt vaak achter de trends aan, vertelt Esther. In het buitenland, zoals in Azië of in New York zie je dit soort salons al jaren. Daar is het achterhaald om een hele dag naar een spa te gaan, een geurreis te ondergaan en rond te lopen op gratis sloffen. Mensen willen snel én goed resultaat. Extra s zoals koffie horen daar gewoon bij volgens Esther. Goede service moet evenmin als iets extra s worden gezien, het is vanzelfsprekend. In Amerika doen ze dat goed. Nederlanders roepen dan meteen: Ja logisch, ze willen fooi. Nou én?! Als je hier in een café naar het dagmenu vraagt, krijg je een bot Kijk maar op het bord, terwijl ze je in New York precies vertellen waar de vis is gevangen en op wat voor manier de aardappeltjes zijn geteeld. Twee uitersten Dat er ook in Nederland behoefte was aan een schoonheidssalon met internationale allure en ruime openingstijden (tot uur), bleek bij de opening van Soaps eerste winkel aan de Spuistraat in Binnen een paar maanden draaiden ze al break even. De behoefte om jezelf goed te verzorgen was er wel maar het was óf hobbyistisch óf meteen Thermae Ertussenin zat niets. In New York heb je ook twee uitersten. Op elke hoek van de straat zit een nail bar met ongezellig tl-licht, aan het andere eind van het spectrum heb je de chique city spa s waar je eerst langs een portier moet. Met Soap wilden we het beste van We creëren ons eigen wereldje waarin mensen kunnen ontspannen De rubriek Levenswerk portretteert startende ondernemers en jong talent in het Nederlandse bedrijfsleven. CHRISTIAAN KROP allebei: de laagdrempeligheid van de nail bars en de goede locatie en de klasse van de salon. Het klinkt misschien arrogant, maar ik denk dat ons concept zelfs in New York aan zou slaan. Oorspronkelijk was het de bedoeling dat klanten bij Soap zonder afspraak binnen konden lopen, maar dat bleek onmogelijk vanwege de drukte. Mensen bellen al op uit Londen voor een afspraak tijdens hun verblijf in Amsterdam. Op een doordeweekse middag zit Soap vol met manicure- en pedicureklanten. Vrouwen én mannen. Die laatsten krijgen een manlicure. Net zoals in buitenlandse salons zitten ze voor een pedicure naast elkaar op een verhoogde bank. In Nederland waren wij de eerste met een dergelijke inrichting als alternatief voor de duffe tandartsstoel. Dat het gekopieerd wordt, is een compliment. Waxes blijven ook populair. De Brazilian of de Hollywood, helemaal kaal. Het gaat zo goed met Soap dat Stephanie droomt van nog meer vestigingen. Esther, die beter is in de zakelijke kant, moet me soms afremmen. Groei moet altijd ondergeschikt blijven aan de kwaliteit. Al sluiten we een derde winkel aan de Zuidas niet uit. p Opgericht: januari 2005 Aantal medewerkers: 38 Omzet: miljoen-plus Website:

13 Economie 13 Exit toptalenten Bestuursvoorzitters worden je grootste ambitie? Sla dan nu je slag. Door het gezeur om de beloningen van topmensen blijven vacatures in de absolute top steeds langer open staan. Annemieke van Dongen Topmensen zijn een doorslagevende factor voor de organisatie Elke keer wanneer bekend wordt wat de nieuwe directeur van een stichting gaat verdienen, hoe hoog de vertrekpremie van een bestuursvoorzitter is of hoeveel nullen het salarisstrookje van een populaire tv-presentator sieren, bereikt de nationale verontwaardiging nieuwe recordhoogten. Politici willen niet voor hun achterban onderdoen en de ministers Bos van Financiën en Plasterk van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen proberen daarom keer op keer te verhinderen dat topmensen meer verdienen dan de minister-president. Daarmee moeten ze oppassen, vinden headhunters. Het wordt daardoor natuurlijk moeilijker om de juiste kandidaten voor topfuncties te vinden, zegt directeur Reinier Brakema van top-executive search bureau Egon Zehnder. Vooral voor publieke functies, waar de Balkenendenorm geldt. Dat bevestigen zijn ambtsgenoten bij andere headhuntersbureaus. Zij merken dat de vijver waaruit zij vissen kleiner wordt. Het lukt hen nog steeds om vacatures aan de top van organisaties te vervullen, zeggen ze, maar dat duurt wel steeds langer. Zo heeft het zeker een half jaar geduurd voordat Egon Zehnder een opvolger voor Schipholdirecteur Gerlach Cerfontaine gevonden had. De nieuwe baas van de luchthaven, Jos Nijhuis, moest een flinke stap terug doen in vergelijking met de beloning die hij als bestuursvoorzitter van PricewaterhouseCoopers kreeg. Ook ten opzichte van zijn voorganger gaat hij er financieel op achteruit. De reden: minister Bos had bij de raad van commissarissen van Schiphol aangedrongen op een versobering van de beloning. Eén van de redenen waarom Nijhuis toch meer verdient dan de minister-president, zo schrijft Bos in een antwoord op vragen van Kamerleden, is dat eerdere onderhandelingen met andere kandidaten op de hoogte van het salaris waren stukgelopen. GETTY IMGAES Mondiale toppers Het kabinet moet op zijn tellen passen, vindt directeur Ralf Knegtmans van De Vroedt & Thierry, dat zich ook op het hoogste segment van de markt richt. Knegtmans publiceerde onlangs het boek Toptalent: De regering creëert een klimaat waarin toptalenten zich niet thuisvoelen. Op die manier wordt het lastig om mondiale toppers aan Nederlandse organisaties te binden. En dat zou juist wel moeten gebeuren, zegt Knegtmans. Zéker bij de overheid. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat topmensen een doorslaggevende factor voor het succes van een organisatie zijn. Gezien de maatschappelijke gevolgen van beslissingen die in de publieke sector genomen worden, is het enorm belangrijk dat de topfuncties daar bekleed worden door de beste mensen. Dat beaamt directeur Simon Dierdorp van Interlace Executive Search. Hij voorziet zelfs een verarming van semi-publieke organisaties. Op deze manier krijg je alleen nog mensen die uit de overheid zelf voortkomen op topfuncties. Het zou juist goed zijn als meer mensen uit het bedrijfsleven in de top van overheidsinstanties terecht komen. Universiteiten zijn daar ook van overtuigd. Zo zocht de TU Delft aanvankelijk ook in het bedrijfsleven naar een opvolger van de succesvolle collegevoorzitter Hans van Luijk, die carrière had gemaakt bij Shell. Maar uiteindelijk rekruteerde de technische universiteit de Nederlandse ambassadeur in China, Dirk Jan van den Berg. Ook in het Nederlandse bedrijfsleven, dat in vergelijking met het buitenland minder goed betaalt, krijgen De baan van de premier zou je nog voor niets doen, alles wordt voor je geregeld headhunters het zwaarder. Vaak gaat het topmensen niet eens om hun salaris an sich, maar vooral om hun relatieve positie ten opzichte van collega s, zegt Brakema. In dit opzicht heeft de Nederlandse publicatiedrang volgens hem een averechts effect gehad. Zo heeft de commissie Tabaksblat een gedragscode vastgelegd voor beursgenoteerde ondernemingen. Die schrijft voor dat het salaris van topmensen openbaar gemaakt moe- VARIABELE BELONINGEN De discussie over topsalarissen heeft volgens directeur Reinier Brakema van topheadhuntersbureau Egon Zehnder ook een gunstig effect gehad: Omdat bedrijven het inkomen van hun bestuurders moeten kunnen verantwoorden, zijn ze meer gaan nadenken over de rol van de variabele beloning. De criteria daarvoor worden aangepast. Bestuurders worden minder afgerekend op korte termijns financiële resultaten. Zo werden managers van Amerikaanse banken voorheen grof ten worden. Dat leidt tot een waarom hij wel en ik niet? -effect, zegt de headhunter. Daarnaast willen commissarissen ook goed voor hun mensen zorgen. Zij zullen niet toelaten dat hun bestuursvoorzitter veel minder verdient dan die van de concurrent. Oud-topman Wim Dik, die in zijn rol van commissaris bij onder andere Unilever, LogicaCMG en TeleAtlas toeziet op de benoeming van bestuursleden, heeft in zijn bedrijven nog niet meegemaakt dat vacatures in de raden van bestuur onvervuld blijven vanwege de beloning. Maar ik geloof best dat het elders gebeurt. Dik, oud-staatssecretaris van Economische Zaken, vindt dat de politiek zich helemaal niet met salarissen van topmensen mag bemoeien. Politici grijpen toch ook niet in als een voetbalclub een miljoenentransfersom van miljoenen betaalt? Van de gekke Nout Wellink, president van De Nederlandsche Bank, vindt de Balkenendenorm van de gekke. Het is de enige functie waarvoor geen markt is. De premier kan voortreffelijk zijn, maar ook een kneus. En juist dat salaris is bepalend voor de top van de publieke sector, zei hij in het Brabants Dagblad. Brakema kan zich daar wel in vinden: De baan van premier zou je bijna nog voor niets doen. Alles wordt geregeld. Je krijgt een mooi huis in Den Haag en een afvloeiingsregeling van vier jaar. Waarom moet dat salaris de norm zijn? p betaald om maar zoveel mogelijk hypotheken te verstrekken, ook aan mensen die ze niet konden opbrengen. Vorige week kondigde Citibank, een van de grote financiële instellingen die miljarden verloor door de kredietcrisis, echter een nieuw bonussysteem aan. De beloning van topmanagers wordt nu ook afhankelijk van de prestaties van andere divisies. Op die manier wil de bank meer synergie creëren tussen de verschillende onderdelen, zodat de risico s binnen de perken blijven. Topbanen met balans

14 14 Respons VACATUREOVERZICHT Bekijk deze en meer vacatures op BEDRIJF FUNCTIE KORTE OMSCHRIJVING PLAATS LOCATIE Financieel/Economisch MSREF - Vijzelaar NTT controllor Je bent verantwoordelijk voor de financiele en fiscale gang van zaken voor een cluster SPV s. Eerste aanspreekpunt voor nieuwe projecten. Amsterdam Online ICT AcademicTransfer ICT medewerker AcademicTransfer is op zoek naar een medewerker ICT support Utrecht Pag. 4 Staf KNAW / NIAS - Academic Transfer Hoofd Information Services & Support (ISS) ondersteunt de wetenschappelijk onderzoekers Amsterdam Pag. 4 Wetenschap/Onderzoek UMC St Radboud - Academic Transfer Audiologie assistent Verricht klinisch-fysiologisch en psychofysisch onderzoek ten behoeve van de diagnostiek en behandeling Nijmegen Pag. 4 Utrecht University - Academic Transfer Postdoc Highly competent and motivated researcher with a strong background in social cognition Utrecht Pag. 4 UMC Groningen - Academic Transfer PhD student Verrichten van promotieonderzoek naar boezemfibrilleren, bestuderen van cellulaire processen Groningen Pag. 4 Open Universiteit - Academic Transfer PhD Enthousiaste en gedreven onderzoeker met een resultaatgerichte instelling Heerlen Pag. 4 Universiteit Twente - Academic Transfer Postdoc Create adaptive network management solutions, to understand and predict overall system level properties Enschede Pag. 4 NIVEL - Academic Transfer Onderzoeker Een vergelijking van de thuiszorg in 30 Europese landen Utrecht Pag. 4 Radboud University - Academic Transfer PhD As a PhD student you will be investigating neurocognitive mechanisms Nijmegen Pag. 4 Erasmus MC - Academic Transfer Research analist Onderzoek verrichten naar (epi)genetische afwijkingen en de moleculaire biologie van kankercellen Rotterdam Pag. 4 TU Eindhoven - Academic Transfer PhD (3x) Develop new biosensor technologies to predict and monitor cardiovascular events Eindhoven Pag. 4 Universiteit van Amsterdam - Academic Transfer Universitair Docent Onderzoek op het gebied van de internationale letterkundige betrekkingen in Europa na 1750 Amsterdam Pag. 4 Universiteit Maastricht - Academic Transfer Hoogleraar Onderzoek aan de strategische leerstoel midwifery Maastricht Pag. 4 Delft University of Technology - Academic Transfer Professor Full-time position intended to contribute to the field of Self-Healing Materials Delft Pag. 4 Kijk voor meer vacatures op THE ENTERTAINMENT GROUP PRESENTEERT hoofdsponsor Kaartverkoop door Ticketservice via grotere postkantoren, Free Record Shop, VVV s en GWK s ( 0.45 p.m.), AUB Ticketshop, www. ticketservice.nl, en de bekende voorverkoopadressen.

15 Economie 15 Merkenhulp voor de derde wereld Marketingexpert Andy Mosmans zag op zijn reis door Zuid-Afrika tal van fabriekjes en initiatieven. De kracht van het merk maakt een product tot een succes. En daar ontbrak het bij het Zuid-Afrikaanse Turqle Trading aan. Met hulp van een Nederlandse marketinggoeroe wordt daar nu iets aan gedaan. Mathijs Rotteveel Drie dagen lang zat de Nederlandse marketingexpert Andy Mosmans vast op de achterbank van een Zuid-Afrikaanse personenauto. Gedurende die drie dagen werd hij rondgereden in Kaapstad en omgeving. Ongeveer duizend kilometer legde hij af in het gezelschap van de Turqle-oprichters Rain Morgan en Pieter Swart en hun chauffeur. Hij zag zoveel fabriekjes en opslagruimtes vol tapenades, jam en curries dat hij de tel kwijtraakte. Tijdens die dagenlange ritten, zag hij ook de minder vrolijke kanten van Zuid-Afrika: honderden werklozen langs de weg. Bij elke rotonde en ieder stoplicht duiken ze op auto s af, hopeloos op zoek naar een baantje. In de regio van Kaapstad komen er wekelijks mensen bij, gevlucht uit landen als Mozambique en Zimbabwe, zegt de Zuidafrikaanse Morgan. Bij ons is 43 procent van de mensen werkloos. Daarvan heeft 75 procent geen enkele kans op een baan, omdat ze niet opgeleid zijn. Ze kunnen niet met een computer overweg en zijn analfabeet. Daarom hebben wij ons bedrijf opgericht. Om deze mensen aan een baan te helpen. Met Mosmans op de achterbank grijpt de goedgebekte Morgan haar kans en houdt niet op met praten over haar passie: het handelsbedrijf in fairtradevoeding dat zij inmiddels tien jaar geleden samen met Swart oprichtte. De eerste dag praatte ik twaalf uur achter elkaar op hem in, zegt Morgan. Over fair trade, onze Nederlandse partner, de verschillende labels in deze industrie, de groeiende Britse markt, onze afzetkanalen en ga zo maar door. Aan het eind van de dag zag ik dat his brain was cooked. Het was te veel ineens. Toen schetste ik voor hem het grote plaatje. Ik zag hem opleven. Hij begreep meteen dat er één grote nieuwe stroming ontstaat waarin biologische, organische en fairtradeproducten in samengaan. Hij zag ook dat wij daarop moeten inspringen. Andy Mosmans en Turqle Trading uit Kaapstad, Zuid- Afrika, nemen deel aan het programma Branding in the South van Fair Trade Original. Het Nederlandse Fair Trade Original dat eerlijke prijzen betaalt voor producten uit Afrika, Azië en Zuid-Amerika, koppelt in dit programma zes Nederlandse merkengoeroes aan even zoveel Fair Trade Original is hip, cool en authentiek precies wat we zochten dus bedrijven uit landen als India, Thailand, Ecuador en dus ook Zuid-Afrika. De bedrijven moeten met hulp van de Hollandse goeroes een wereldmerk bouwen dat in 2010 succesvol is geïntroduceerd op de internationale markt. Aan de salontafel Mosmans kreeg Turqle Trading toegewezen, inclusief spraakwaterval Rain. Mosmans: Turqle Trading en zijn leveranciers hebben een fantastisch verhaal. Rain vertelt het graag nog een keer. Hoe Swart en zij ongeveer tien jaar geleden gestart zijn met hun bedrijf, bij haar thuis aan de salontafel. De bedrijfsbezittingen waren beperkt tot één computer en één fax. We hadden allebei jaren bij internationale hulpinstanties gewerkt en vonden dat het anders kon. We hadden geconstateerd dat mensen, zolang ze geen baan hebben, afhankelijk blijven. Dus moesten we banen creëren. Met dat doel hebben we ons bedrijf opgericht en met dat doel leiden we het nog steeds. Morgan en Swart wilden van niemand afhankelijk zijn, ook niet van banken of andere financiers. Ze legden zelf een paar duizend euro in en begonnen met het verkopen van zelfgemaakte kaarsen aan curiosawinkeltjes in Kaapstad. Nu, tien jaar later, exporteren ze jaarlijks ruim 1,3 miljoen potjes met ondermeer mosterd, tapenade, jam, kruiden en zout naar Duitsland, Italië, Zwitserland, Zweden, Engeland, Australië en Nederland. Ze leveren werk aan 492 mensen, hebben een omzet van 1,8 miljoen euro en een brutowinst van ongeveer 25 procent. Met het verhaal van Turqle Trading zit het wel goed, zegt Mosmans. Dat zou je goed voor hun merk kunnen gebruiken. Alleen hebben ze geen tijd en geen geld om zo n merk internationaal goed neer te zetten. Het probleem van Turqle Trading geldt voor veel goedlopende bedrijven uit ontwikkelingslanden. Ze produceren prima producten, maar hebben niet de kennis en mogelijkheden om die producten in de juiste schappen te krijgen: die van de duurbetaalde winkels in de Verenigde Staten, Europa en rijke Aziatische landen. Naomi Klein schreef er een inmiddels wereldberoemd boek over: No Logo. Daarin neemt ze stelling tegen de machtige westerse merken, omdat die de wereld onrecht zouden doen. De cijfers ondersteunen haar verhaal. De waarde van westerse bedrijven wordt steeds meer bepaald door intangible value. Meer dan 70 procent van de waarde van de vijfhonderd grootste Amerikaanse bedrijven is ongrijpbaar. En een groot gedeelte daarvan is brand equity, oftewel merkwaarde. De visie van Klein wordt niet gedeeld door de Britse merkendeskundige Simon Anholt en zijn Nederlandse collega Mosmans. Anholt stelt in zijn boek Brand New Justice dat Klein vooral aantoont dat slechts de helft van de wereld zijn voordeel doet met internationale merken. Oftewel: de beste manier om ook in de derde wereld waarde te creëren, is bedrijven daar ondersteunen bij het opbouwen van sterke mondiale merken. De beste ontwikkelingshulp is merkenhulp, zegt Mosmans. En daar is hij nu mee bezig. Morgan en Swart willen de Britse markt bestormen met hun producten. Liefst onder een eigen merknaam. We leveren nu vooral aan huismerken, zegt Morgan. Met onze afnemers hebben we nagedacht over hún merken. We hebben kookboeken gemaakt en campagnes bedacht. Voor de Spaanse organisatie El Puente hebben we een hele kookcampagne opgezet. Nu wilden we die energie in een eigen merk steken. Authentiek Maar al snel kwamen Morgan, Swart en Mosmans erachter dat het opzetten van een nieuw eigen merk te duur was. Ze klopten aan bij hun Nederlandse partner Fair Trade Original. Turqle Trading wilde een licentie kopen van Fair Trade Original om met dat merk de Britse markt te betreden, zegt Mosmans. Fair Trade Original werkt volgens dezelfde principes als Turqle: voor eerlijke handel. Het merk is bijna vijftig jaar oud en het woord Original geeft het iets oorspronkelijks. En Fair Trade is niet meer iets alleen voor geitenwollen sokken. Het is hip, cool en authentiek. Precies wat we zochten. Fair Trade Original heeft inmiddels de intentie uitgesproken om Turqle een merklicentie te geven voor de UK, en Turqle is klaar om de Britse markt te bestormen. Het is een veelbelovende markt, die vorig jaar met 147 procent groeide. We zijn op een beurs geweest in Londen begin dit jaar, zegt Swart. In elke etalage staan fairtradeproducten. Het is een meer volwassen markt dan in andere Europese landen. Er vindt een omslag plaats van kleine winkeltjes naar grote ketens als Sainsbury. Daar moeten onze producten in het schap komen. Wanneer dat lukt? Haha: over zes tot negen maanden liggen onze producten in de winkels van Sainsbury. p

16 terrein open om 12:00 uur AIR TRAFFIC*BABYSHAMBLES I AM KLOOT*KAIZERS ORCHESTRA MOGWAI*KATE NASH*OI VA VOI PETE PHILLY&PERQUISITE*BOEMKLATSCH THE CRIBS*DAS POP*THE DODOS*FRISKA VILJOR*GEM GET CAPE. WEAR CAPE. FLY*KUBUS & BANGBANG MILOW*MYSTERY JETS*NNEKA*PETE&THE PIRATES SEASICK STEVE*SHOUT OUT LOUDS*SOKO ANGUS&JULIA STONE*VOICST*BLACK DIAMOND BAY DENGUE FEVER*ESSER*GOOD DOG HAPPY MAN*GRAM (SOLO) NOBODY BEATS THE DRUM*ORCA*PETER VON POEHL*POLYSICS THE 925 S*UNKLE BOB*WILDBIRDS&PEACEDRUMS YEAR LONG DISASTER*WE SMOKE FAGS... MORE ACTS TO BE ANNOUNCED Including: De Gemene Mixmeesters, DJ Duo de Rotjes, Ekko DJ Team, DJ Wiekes TICKETS: Programma onder voorbehoud kochxbosstudio amsterdam

17 ZATERDAG 12 JULI 2008 Per Se opzaterdag Tuinpaleisjes Loungen in je volkstuin>> P18 Dunne dasjes Verzet als in de jaren vijftig Pagina 28 Venetië Een kus op iedere brug Pagina 25

18 18 Doen TUINHUIZEN Loungen in je volkstuin De stedeling die een beetje creatief is en van groen houdt, heeft een volkstuin. Een huisje met veranda, ecologische kruidentuin en jacuzzi voor in het weekend is erg aantrekkelijk naast een etage driehoog-achter. Hanne Reus Van negen tot zes staat Pim iedere doordeweekse dag strak in het pak in het gebouw van Justitie zijn cliënten te verdedigen, luncht hij tussendoor met zakenrelaties bij de traiteur, haalt hij na werk nog even snel een stoommaaltijd bij de Albert Heijn XL en gaat hij in de avonduren naar de sportschool, of langs het café met vrienden voor een roseetje. Maar niet in het weekend. Dan stapt hij op zijn fiets in een blauwe overall en rijdt hij fluitend de stad uit, naar zijn houten huis op het volkstuinenpark aan de rand van de metropool. De tas gevuld met bloemzaadjes, stekjes en een hark staat parmantig in de bak voorop het stuur. Want het is een uitstekende dag om eens lekker te tuinieren. De tuincomplexen waar de lappen grond vlak langs de stad voor de legendarische prijs van veertig cent per vierkante meter door de gemeente worden verhuurd, hadden eigenlijk allang uitgestorven moeten zijn. Dit socialistische fossiel bestaat echter nog bij de gratie van Vroeger was er geen vijvertje met Indische lelies, maar een veld vol kroppen sla HENT VAN DEN ELSEN wat stedelingen die hun groene vingers tussen het beton nergens kwijt kunnen. Vrienden verklaren hen voor gek. Want wat is er burgelijker dan een volkstuin? Het imago van de volkstuin zit in de lift. Niet alleen de vut-er en AOW-er, of de socialist met groene vingers bewerkt een kleine lap grond langs de snelweg. Steeds meer jonge stedelingen, tweeverdieners en BN ers zoeken het groen dat hun luxe appartement in het centrum ontbeert, in een volkstuin. De huisjes met een paar honderd vierkante meter tuin liggen meestal op fietsafstand van het woonhuis en bieden een betaalbaar alternatief voor een achtertuin. De komst van de groenen zorgt voor een culturele revolutie op de tuincomplexen. De nieuwe generatie volkstuinders schopt het strakke stramien in de war. Niet iedere young urban professional heeft namelijk tijd voor commissies en corvee, de clubs die voor de oude garde een vast onderdeel van het leven op de volkstuin zijn. Volgens Jacob Boelman, beleidsmedewerker bij de Bond van Volkstuinders leefde men tot tientallen jaren terug enkel voor de tuin in de zomermaanden. Voor de nieuwe groep is het slechts één van de liefhebberijen. Ze hebben tientallen bezigheden. Sporten, 60-urige werkweken en gaan op wereldreis. De tuin hebben ze erbij. De tuinparken hebben opeens moeite met het vinden van vrijwilligers voor alle commissies, de bar en de gardenshop. Voor sommige tuindersverenigingen begint dat zelfs al een probleem te worden. Boelman: Want alles draait op vrijwilligers, maar de volkstuinders van nu zijn meer op zichzelf en hebben geen tijd voor vrijwilligerswerk. Nutstuin De volkstuinen die eind achttiende eeuw opkwamen waren eigenlijk bedoeld als nutstuin voor de minima. De Maatschappij tot het Nut van het Algemeen verhuurde grond aan arbeiders waarop zij groentes mochten verbouwen als aanvulling op het inkomen. Zeker rond de Eerste en de Tweede Wereldoorlog hadden de volkstuinen als functie bij te dragen aan de voedselvoorziening. Na de Tweede Wereldoorlog ebde het belang van moestuinen weg en kregen ze een meer recreatief karakter, met een huisje als alternatief voor een vakantie ver weg. De prijs van de grond en houten stulpjes wordt weliswaar nog steeds bewust laag gehouden voor mensen met een laag inkomen, maar we worden ook ontdekt door de hoge inkomens, vertelt Boelman. Die kiezen tegenwoordig in plaats van voor de Veluwe een volkstuin. Lekker dichtbij. Dat de interesse voor de volks-

19 Doen 19 tuincomplexen, of tuinparken zoals Boelman ze liever noemt, toeneemt, merkt de bond aan de wachtlijsten. Vijftienhonderd mensen staan alleen al voor een tuin rond Amsterdam te trappelen. En het worden er elk jaar meer. Het volkse karakter van de tuincomplexen botst met deze moderne individualisten, die komen om hun droomtuin volgens de laatste Japanse mode in te richten, met vrienden voetbal te kijken en niet voor het sociale gebeuren van de tuinvereniging. Dat geldt wel voor de oude generatie, die vrijwillig deelneemt aan de verschillende commissies en iedereen kent die door de lanen kuiert. Dit contrast wordt alsmaar groter. In de buurt van Amsterdam trekt Sofie een fles prosecco open. Proost, op de tuin! Tot de nieuwe aanwas behoren ook Ivo (33) en Sofie (32), advocaat en journaliste. Als trouwcadeau hadden vrienden en familie geld bij elkaar gesprokkeld voor een volkstuin. Deze zomer zetten ze de eerste schaar in de heg van hun tuinhuis op Ons Lustoord bij Duivendrecht. Het hutje ligt aan de rand van het complex. In de verte steekt het dak van de Bijlmer Arena boven het groen uit en aan de andere kant snelt het verkeer over de A2. Maar als de wind goed staat hoor je er haast niets van. Sofie heeft zojuist eigenhandig de heg aangepakt. De buurvrouw bood haar elektrische heggenknipper nog aan, maar die heeft ze afgeslagen. Dit wordt veel mooier. De inrichting van de vierkante meters tuin van Ivo en Sofie ligt nog open. Achterin de bosjes staat wel vast een koelkast voor het bier bij voetbal en Sofie heeft per ongeluk alvast de rozenstruik gekortwiekt. Van de weelderige bos bloemen bleef de helft over. Ik kon er bijna niet van slapen. Ze ontdekten dat de volkstuin helemaal niet zo truttig is, als ze dachten. Jan Wolkers had ook een tuinhuisje. Een bekende televisiepresentator is inmiddels gespot, achter de bar van het clubhuis. Ivo twijfelt of hij ook een keer een bardienst zal draaien. Klaverjassen Arie (61) zit gewoon in een commisie die van de bouw zoals het hoort. Hij komt al ruim vijftig jaar op de tuin. Met zijn vrouw Hennie woont Arie de helft van het jaar in hun bruynzeelhuis met de blauwe brievenbus aan de Hillegondalaan, op het volkstuinencomplex Ons Buiten. Op vrijdag gaat Hennie klaverjassen, op zondag zijn er crea-dagen en de woensdag is Arie s vaste jeu-de-bouledag. In het weekend komen de kinderen. Die hebben nog geen eigen tuinhuis. Zes maanden lang zitten ze hier aan de rand van Amsterdam, in het door henzelf gecultiveerde groen. Hennie zorgt voor de bloemen en Arie knipt de heg. De tuinkabouter naast het gazon kijkt olijk de verzorgde tuin in. De blik onder de rode puntmuts staat echter steeds meer op onweer, want aan de overkant ziet hij jacuzzi s en hightech koelkasten in de tuin verrijzen, die feestjes van de nieuwe tuinders faciliteren. Op het volkstuincomplex Oostvliet bij Leiden zit Judith (36) op het dak van haar huisje. Zagend. De koeien in het aangrenzende weiland komen af en toe nieuwsgierig kijken waar al die herrie vandaan komt. Judith en haar vriend Berry kochten vorig jaar een tuintje en hebben nu drie weken vrij genomen van hun banen bij een internationaal ICT-bedrijf en een bergsportwinkel om het tuinhuisje te bouwen. Het jonge stel zit in hun laatste vrije week en hoopt het dak er nog op te krijgen voor ze weer aan het werk moeten. Als het huisje af is komt achter een zandbak. Of een hot tub, grijnst Berry. Ze reageerden verbaasd toen ze de prijs voor het stukje tuin hoorde: 450 euro per jaar. Het huisje nam ze over voor 250 euro, met de inboedel. De antieke kast met gehaakte gordijnen van de vorige bewoonster staat nu in de tuinschuur. Voor het huis ligt al een groot grasveld en Judith wil nog een terras leggen. Dat scheelt onderhoud aan de tuin. Want we willen ook nog op vakantie. De dagelijkse activiteiten in het clubhuis laten ze voor wat het is. De tuinregels vergen wat inspanning van de nieuwelingen. Zo moesten de bouwtekeningen voor het door Berry en Judith ontworpen huis eerst ter goedkeuring naar de bouwcommissie. Daarna ging het ontwerp naar de bond en toen nog naar de gemeente. Net als wanneer je een echt huis bouwt. Een huisje moet namelijk aan strikte regels voldoen en mag niet groter zijn dan 28 vierkante meter. De maximale hoogte is tot op de centimeter vastgelegd. Bovendien moet het op een minimale afstand van de rand van de tuin staan. De regels stammen uit het oude tijdperk en de nieuwe generatie heeft hier een broertje dood aan. Arie mist de goede oude tijd wel een beetje. Elke zomer was hij met zijn familie te vinden op de tuin. Vader Schooneveld was metselaar en bouwde huisjes op Ons Buiten. Ze hadden geen vijver met Indische lelies, maar een veld vol kroppen sla en boerenkool. We aten de hele winter ingemaakte tuinbonen. Melk en andere producten kwamen naar de tuin met paard en wagen. Tijdens het openingsfeest van het verenigingshuis ontmoette hij zijn vrouw. Nu wonen ze samen van april tot oktober op het volkstuincomplex. De golf jonge volkstuinders is niet aan Arie voorbij gegaan. Vroeger zaten alle volkstuinders zes maanden in het groen aan de rand van de stad. Maar nu niet meer, hè. Veel komen alleen de zomermaanden, of in het weekend, of zelfs alleen overdag. Tegenwoordig zitten er nog maar zes mensen in zijn laan die hij elke dag groet. Als secretaris van de bouwcommissie kent hij bijna iedereen die nieuw is. Hij herkent de yuppen meteen. Die denken voor niks een stukkie grond te krijgen om een barbecue neer te zetten, wijn te schenken en doen vervolgens niets aan de tuin. Grasdaken Maar volgens de Bond van Volkstuinders heeft de nieuwe generatie nog best groene vingers en kiest deze juist heel bewust voor een tuin. Vaak hebben ze hele plannen uitgedacht hoe ze een tuin willen inrichten. Met de nieuwe bewoners is ecologisch tuinieren populair geworden: grasdaken, lokale plantjes en alles zonder bestrijdingsmiddelen. Het is meestal nog meer werk dan een gewone tuin. De ouderen kunnen dit vaak niet bijbenen en vinden het maar een rommeltje. Boelman: Die snappen niets van een wilde tuin en trekken al het onkruid eruit. Maar je moet er oog voor hebben. Bepaald onkruid trekt bijvoorbeeld vlinders. Rondom het houten casco van Judith en Berry in Leiden groeit een heemtuin weet Judith. Maar ik weet ook van de helft niet wat het is, voegt ze er lachend aan toe. Internet biedt uitkomst. Om haar tuin te leren kennen maakt ze foto s van de bloemen die ze thuis met behulp van Google opspeurt. De door Ivo en Sofie zorgvuldig aangelegde kruidenen groententuin ligt er een beetje treurig bij. De bladeren van de kool zijn aangevreten door konijnen. Maar geen nood, de buren staan de nieuwkomers gevraagd en ongevraagd bij met advies: om te vertellen hoe het groen te beschermen, wanneer de takkenbreker komt en om de composthoop te blussen. Een eerste barbecue zorgde voor metershoge vlammen in de berg fermenterende vegetatie. De bedankjes wuifde de tuinbuur weg: Wij op de tuin helpen elkaar hè. Ze hebben die zin al vaak gehoord. Behalve de tuin moeten ook de grasveldjes er om heen onderhouden worden. Iedere tuinder heeft daarom een aantal keer per jaar algemeen werk. Oftewel, op zaterdag om half negen s ochtends paden aanharken en onkruid wieden. Corvee dus. Volgens het maandblad van Ons Lustoord in Duivendrecht moet bovendien de haag tussen een tuintje en de rest gesnoeid worden in de vorm van een piramide van 45 centimeter hoog en 35 breed. Wie dat niet doet, kan rekenen op een boete van de verfraaiingcommissie. En als je een feestje wil organiseren kan dat via de ontspanningscommissie. Wie besluit de handdoek in de ring te gooien en van zijn huisje af wil, krijgt de taxatiecommissie op de stoep. Voor spijbelen bij het algemeen werk worden fikse boetes uitgeschreven en bij aanhoudende afwezigheid kan de volkstuinder van de tuin worden gezet. De beter verdienende tuinder lapt dit aan zijn laars en betaalt gewoon de boete. De vrijheid en vernieuwing die in is gezet met de nieuwe volkstuindersgeneratie zint de verenigingen niet. Ze heeft de vrijwilligers immers hard nodig. Daarom heeft tuinpark Ons Buiten een informatieavond voor geïnteresseerden georganiseerd. Met het credo Bezint, eer gij begint, worden potentiële tuineigenaren Nieuwe bewoners tuinieren ecologisch: grasdaken en lokale plantjes De nieuwe generatie schopt het strakke stramien van de volkstuinen in de war op de proef gesteld. Arie: Wie aan het eind van de avond nog steeds in de zaal zit, mag een tuintje huren. Ons Lustoord helpt tuinders herinneren aan hun plichten en de verboden met een vijf pagina grote bijlage in het maandblad als opfrissertje. Judith en Berry denken het dan ook nog wel even vol te houden. In drie jaar hopen ze hun tuin in optimale vorm te hebben gemodelleerd. Daarna moet het onderhoud niet te veel werk vergen. Ze willen wel elk jaar ook een paar weken op vakantie kunnen, bij voorkeur ver weg. Wij hebben over de hele wereld gereisd. Dat wil ik graag zo houden. Misschien komt die hot tub er ook wel nooit van, denkt Judith hardop. Maar het moet niet te burgerlijk worden. p TUINTRIVIA Nederland kent in totaal volkstuintjes. Het leeuwendeel bevindt zich in Noord- en Zuid-Holland. Volkstuincomplexen hebben behalve groene vingers ook groene stroom. Zo maken de meeste gebruik van zonnepanelen voor het opwekken van energie. Uit onderzoek van het ministerie van VROM is gebleken dat Volkstuintjes goed zijn voor de gezondheid. Enkele volkstuincomplexen: Amsterdam Rust en Vreugd, Schellingwoude Zonder Werken Niets (ZWN), Haarlem Ons Lustoord, Duyvendrecht Amstelglorie, Overamstel Utrecht De Pioniers, Voordorp Flora s hof, Overvecht Noord De Driehoek, Tuindorp De Groene lunet, Lunetten Rotterdam Helpt Elkander, Overschie Nut & Genoegen, Capelle aan de IJsel De Boerderij, Nesselande De Wielewaal, Charlois Tuinliteratuur: Dagboek 1974, Jan Wolkers Tuin in de branding. Verhalen, liedjes en verzen uit Nieuw Vredelust, van schrijvers en journalisten onder pseudoniem. Moro London. Koken uit een downtown volkstuin. Sam en Samantha Clark Tot Nut & Genoegen. Volkstuincultuur in Nederland. redactie Caroline Zeevat Tuintaal: Bezint, eer gij begint Zeg: Op de tuin, niet ín de tuin. Wij van de tuin helpen elkaar Bekende volkstuinders: Jacques Goderie Jan Wolkers Frits Bolkenstein Websites: Bond van Volkstuinders VROM en volkstuinen Volkstuinen over de grens:

20 20 Lezen Urban Book Shop Mexico-Stad De geschiedenis van de stad is er een van chaos en geweld. Desondanks bracht Mexico-Stad grote literatoren voort. Toch zetten vooral buitenlandse auteurs de metropool op de kaart. Delirium en de dood In Mexico-Stad liggen vermaak en verval dicht bij elkaar. De Boeken Een aantal van deze boeken is te verkrijgen via De woeste zoekers Roberto Bolaño Meulenhoff Queer William S. Burroughs Viking De dood van Artemio Cruz Carlos Fuentes Meulenhoff Under the Volcano Malcolm Lowry Penguin Het labyrint der eenzaamheid Octavio Paz De Arbeiderspers GETTY IMAGES Pedro Páramo Juan Rulfo Meulenhoff Auke Hulst schrijver is een vechter, zei Roberto Bolaño ooit. Hij vecht, ook al weet hij dat de strijd bij Een voorbaat verloren is. Vechten terwijl je weet dat je verslagen wordt, is voor mij de verhevenste daad die je kunt stellen. De volgens velen belangrijkste Latijns-Amerikaanse schrijver van de afgelopen tien jaar, moest lang knokken voor literaire faam. In de jaren zeventig kwam de Chileen naar Mexico-Stad, waar hij kennismaakte met een literaire wereld die stijf stond van de Sturm und Drang. Bolaño ging op in gesprekken over poëzie, in dampende seks en sloten vol drank. Literair een stempel zetten lukte echter niet en Bolaño vertrok naar Spanje. Daar beunde hij bij als vuilnisman en bordenwasser, tot de doorbraak alsnog kwam met De woeste zoekers (1998), een vlijmscherpe schets van het literaire leven in Mexico-Stad. Vijf jaar later was Bolaño dood. Overleden terwijl hij lag te wachten op een levertransplantatie. Een noodlot dat zich in De woeste zoekers tussen de regels al aankondigt. Het boek borrelt en bruist, maar tegelijk voel je: dit kan niet goed gaan het goddeloze feest zal uitmonden in een dolle sprint naar het graf. De geschiedenis van Mexico-Stad is bloederig, zweterig, chaotisch. De stad werd gesticht door de Azteken, tot de conquistador Hernán Cortés Het goddeloze feest zal uitmonden in een dolle sprint naar het graf hem platbrandde. De herbouwde stad diende als decorstuk voor oorlog, revolutie en als onkruid woekerende mensenmassa s. Niettemin of juist daarom bracht Mexico- Stad grote literatoren voort. Nobelprijswinnaar Octavio Paz werd geboren in de buitenwijk Mixcoac; Juan Rulfo schreef er de klassieke magisch-realistische novelle Pedro Páramo (1955). De grootste nog levende Mexicaanse schrijver is Carlos Fuentes, wiens De dood van Artemio Cruz (1962) handelt over een stervende revolutionair, die door de jaren gecorrumpeerd is geraakt door de macht. Afvoerputje Toch waren het vooral de buitenlandse auteurs die de metropool op de kaart zetten. In de eerste helft van de twintigste eeuw waren schrijvers geneigd zich naar de afvoerputjes van de wereld te spoeden. Je vond ze waar het leven goedkoop was, de seksuele mores vrij en de genotmiddelen ruim voor handen. Havana, Tanger en Mexico-City werden aldus home away from home. Voorbeeld: de Amerikaanse beatschrijver William Burroughs. Opgejaagd door een dreigende veroordeling voor bezit van marihuana en heroïne vluchtte hij naar Mexico-Stad. Daar situeerde hij zijn verkapt-autobiografische roman Queer (geschreven in de jaren vijftig, gepubliceerd in 1985). In de introductie schetst Burroughs een stad met één miljoen inwoners, een sprankelende, frisse atmosfeer, en een hemel in die specifieke tint blauw die zo goed samengaat met rondcirkelende gieren, bloed en zand het rauwe, dreigende, meedogenloze Mexicaanse blauw. In 1949 vond je er een grote buitenlandse kolonie, fabuleuze hoerenkasten en restaurants, hanengevechten en stierengevechten; ja, elke mogelijke vorm van afleiding. Queer is het verhaal van Burroughs alter ego William Lee, die de ongrijpbare Eugene Allerton het hof probeert te maken. Allerton is een drugskikker, Lee zit midden in een moeizaam afkickproces. Queer is een liefdesroman, maar wel een waar de geur van destructie uit oprijst; zoals heel Mexico-Stad voortjakkert onder sluiers van dood en verval. Burroughs en consorten gingen zich te buiten aan seks, drank en drugs, mijmerend over het mysterieuze middel Yage, de superdrug van Moeder Natuur. Delirium maakt de mens echter kwetsbaar en op 6 september 1951 sloeg het noodlot toe. Indertijd leefde Burroughs samen met Joan, de moeder van zijn kind. De auteur bezat een pistool, maar wilde het van de hand doen. Joan, straalbezopen, meende de schutterskwaliteiten van de al even dronken Burroughs belachelijk te moeten maken. Ze zette en glas op haar hoofd. Hup, Willem Tell, sarde ze. Schiet dan, schuttertje van me. Burroughs legde aan en schoot Joan door het hoofd. Haar dood, zo stelde Burroughs later vast, heeft me in contact gebracht met de indringer, de Afzichtelijke Geest; haar dood manoeuvreerde me richting een levenslang gevecht, met als enige keus: me een weg eruit te schrijven. Allerzielen Zo zijn tijdelijke bewoners van naam en faam gekomen en gegaan. De Colombiaanse Nobelprijswinnaar Gabriel García Márquez schreef grote delen van Honderd jaar eenzaamheid (1967) en De herfst van de patriarch (1975) in Mexico-Stad, Jack Kerouac situeerde er zijn Mexico City Blues (1959) en een deel van On The Road (1957). Maar voor de absolute klassieker, het summum van dood en delirium, moet je net buiten de uit zijn voegen barstende stad zijn. We zijn aanbeland in het fictieve plaatsje Quahnahuac, waar we op Allerzielen 1939 de Britse ex-consul Geoffrey Firmin treffen. Niet direct een vrolijk figuur, want onder de rook van de vulkanische berg Popocatepetl is hij bezig zich op grandioze wijze het graf in te drinken. Malcolm Lowry s Under The Volcano (1947) is geen eenvoudig boek. Genadeloos wordt de zelfdestructieve persoonlijkheid neergezet, in een stijl die slechts te vergelijken valt met de vulkaan uit de titel. Menig lezer zal meerdere keren aan Under The Volcano beginnen voor hij een keer het eind haalt. En als je het eind haalt, is het met een brein dat is uitgewrongen als een oude spons. Genadeloos trekt Lowry je het dronken delirium in. In Mexico werd Lowry door zijn vrouw verlaten, waarna hij zich dermate te buiten ging aan drank dat hij het land uit werd gezet geen geringe prestatie. In Canada verwerkte hij zijn ervaringen tot het ontluisterende meesterwerk. Niet veel later zou Lowry onder dubieuze omstandigheden omkomen. De lijkschouwer sprak van death by misadventure, wat code was voor een combi van drank en pillen. Het jammerlijke avontuur dat in Mexico was begonnen, was geëindigd zoals te verwachten viel. De droomwereld van de dronkenschap bleek het voorportaal van een andere en veel definitievere wereld. Een wereld die in het hart van Mexico nooit ver weg lijkt. p