Toekomstscenario s voor de grondgebonden landbouw in Zuid-Holland - veranderingen in het GLB

Transcriptie

1 Toekomstscenario s voor de grondgebonden landbouw in Zuid-Holland - veranderingen in het GLB Oktober 2014, Krijn Poppe Masterclass Provincie Zuid-Holland

2 Inhoud Gemeenschappelijk Landbouwbeleid Technologie-ontwikkeling: ICT Ontwikkeling in keten Bedrijfsstrategieen

3

4 Historie van GLB in vogelvlucht 1962: Prijsondersteuning via importheffingen en interventies Leidend tot overproductie (boterbergen en wijnplassen) En regionale milieuproblemen (graansubstituten) Structuurbeleid (kleine boerenvraagstuk, efficiency) : Quota (zuivel) en set-aside (braak in akkerbouw) Overgang naar directe inkomenssteun (bedragen per ha: MacSharry, Fischler). Deels gekoppeld aan productie (een bepaalde teelt) en op basis van historische rechten

5 Uitbreiding EU REJ >Afwijzing Noorwegen

6 De tijden blijven veranderen: op naar Armoede op de arme zandgronden Na WO-II: Voedselschaarste is aandachtspunt, bij netto-import en gebrek aan $ Intensivering als strategie Migratie naar stad en buitenland Platteland niet in netwerk: slechte wegen, geen auto s, geen telefoon Boeren vaak niet in belastingsysteem / geen sociale zekerheid Landbouw groot aandeel in regionale economie Prijsbeleid efficient overdrachtsmechanisme (voor ALLEN in sector) Landbouw is eigenaar van platteland 2012 Armoede is in de grote steden bij immigranten en gebroken gezinnen Voedsel genoeg, we over-eten, EU is netto-exporteur, subsidies lastig Milieuprobleem door intensivering Platteland is woongebied Platteland in alle netwerken, incl. internet; auto nuttiger dan in de stad Boeren vallen onder sociale stelsel en profiteren van 2 typen steun Landbouw klein aandeel regionale economie Prijsbeleid/gekoppelde steun geen efficiente transfer mechanismes Stad en burger zijn eigenaar platteland

7 Situatie anno 2014, voor nieuwste besluit Pijler 1 (landbouw) en Pijler 2 (plattelandsbeleid) In pijler 1 in veel EU-regio s inmiddels een overgang van historische rechten naar basispremie per regio Art. 68: 10% afroming voor specifieke doelen In NL is dat zeer lastig vanwege grote areaal naked land en enkele gekoppelde producten met hoge premies per ha (vleeskalveren, zetmeelaardappelen, wellicht ook intensieve melkveehouderij). NL: totaal 1 miljard euro Pijler 2 veelal ingevuld voor natuur, milieu, landschap en algemene plattelandsontwikkeling, minder voor concurrentiekracht en innovatie Oost Europa wil zelfde niveau van betalingen per ha als oude EU

8 Aandeel van directe betalingen in inkomen per bedrijfstype (gem )

9 Speerpunten GLB Concurrentiekracht Duurzame ontwikkeling Effectiviteit Verhoogde marktgerichtheid Vergroening directe betalingen Verbeterde targeting Beter functioneren van de voedselketen Groenere plattelandsontwikkeling Rechtvaardiger verdeling Betere aansluiting kennis en praktijk Meer nadruk op onderzoek en ontwikkeling Strategische benadering van overheiduitgaven 9

10 GLB : EU besluiten Pijler 1: Basispremie voor alle landbouwgronden per regio 30% gekoppeld aan vergroening Permanent grasland Verplichte diversificatie (3 gewassen) 5% biodiversiteitsbraak/buffer (EFA) Enkele top-ups (jonge boeren, kleine bedrijven, herintroductie gekoppelde betalingen) en aftopping Pijler 2: Doelgericht, mogelijkheid collectieven. Meer aandacht concurrentiekracht en innovatie (EIP productivity & sustainability)

11 Externe convergentie: herverdeling directe betalingen Korting 11

12 Omgerekende bedrijfstoeslag in euro/ha naar bedrijfstype in NL, 2014

13 Vooral regionale basispremie beinvloedt regionale verdeling in NL: Toeslagrechten nu: 1,4 mln 600,- Alternatieven: 1,4 mln 550,- (gelijk verdelen in huidig areaal) 1,9 mln 400,- 1,9 mln 280,- (na 30% aftopping vanwege vergroening in plaats van koppeling) Ruimtelijke effecten op volgende kaartjes

14 Kaart 6.2 Verschilkaart tussen situatie in 2009 en het EU-scenario (gemiddeld verschil in ontvangen bedrag per hectare per postcodegebied)

15 Kaart 6.1 Verschilkaart tussen situatie in 2009 en het EU-scenario (gemiddeld verschil in ontvangen bedrag per ontvanger per postcodegebied)

16 Kaart 6.4 Verschilkaart tussen EU-scenario en het Groenmaxscenario (gemiddeld verschil in ontvangen bedrag per ontvanger per postcodegebied)

17 Keuze in Nederland Optie 2: 1,9 mln ha een gelijke premie per ha in 2019 Met een compensatieregeling voor vleeskalveren (10 mnl. voor een duurzaamheidsprogramma) Verder was al eerder besloten tot afschaffing melkquotum in 2015 En zal ook suikerquotum worden afschaft Zal in beide gevallen tot productie-uitbreiding leiden

18 Melkvee-bezetting in Zuid-Holland melkkoeien / 100 ha grasland

19

20 Duurzaamheid: complex begrip

21 Ter relativering van het belang van GLB Structuur van de landbouw is vooral bepaald door hogere arbeidskosten en maar beperkt door landbouwbeleid (Silvis et al, 2008) Ook voor komende jaren zijn de algemeen economische ontwikkelingen, de demografie en de techniek (ICT!) belangrijker dan de toeslagen

22

23 Informatie voor boer en consument Royal Gala apple Origin: Girona Pesticides: No Organic farming: Yes Carbon footprint:1,2 kg CO2e

24 In die bedrijfsvergroting dreigt de koe naar de stal te verdwijnen

25 Klassieke Nederlandse model Kostprijsgedreven: bij de boer en in de winkel op basis van hoog kennisniveau met hoge opbrengsten Intensivering daar waar bedrijven te weinig grond hebben Ook gebaseerd op geimporteerd veevoer Zeer lastig om dit te veranderen naar een systeem gebaseerd op waarde-creatie, beleving.

26 Ontwikkeling van bedrijfssystemen n.t.w. / ha Keuterboeren (subsistence farm) Landb beleid Gezinsbedrijf (family farm) AKIS.gov Plantages latifundia, kolchoze AgriFood Netwerken Agr. Familieonderneming (mkb) ag. family firm 3 rd gen. uni Stadslandbouw Hobbyboeren Metropolitan agriculture Tijd

27 Bedrijfsmodel gebaseerd op creeren van toegevoegde waarde op de boerderij Veelal gericht op verbreding / multifunctionaliteit: Natuur, zorg, recreatie (B&B, kano s, poldersport) Specifieke producten ( slow food ), evt. met eigen productie voedingsmiddelen (kaas, ijs, vlees) Huisverkoop al of niet met on-line etc. Specifieke teeltsystemen: gemengd bedrijf, biologisch / biologisch-dynamisch Afhankelijk van goed contact met consument, die liefst op fietsafstand zit Hoge mate van ondernemerschap en kennis

28 Kan dit bedrijfsmodel opgang maken? Ondernemers nodig, maar is vaak niet knelpunt Marktontwikkeling wel een probleem Gaat vaak om niches, kleine lokale markten Logistiek supermarkten is er niet op ingespeeld Hoewel ook daar innovaties zijn, bv. Marqt Duurzaamheid is vaak geen aankoop-criterium bij consumenten, wel wordt het soms met smaak en kwaliteit geassocieerd

29 Kunnen we (als provincie) stimuleren? Boeren Subsidies kan, maar overheid wordt vaak als onbetrouwbaar ervaren GLB zou wel ruimte bieden tot overhevelen inkomenstoeslagen en koppeling daarvan aan certificeringsprogramma s. Duidelijkheid in ruimtelijke ordening (optiewaarde kan aanzetten tot intensivering) Vergunningenbeleid rond horeca op de boerderij, bed & breakfast, restaurant etc. Innovatieprojecten (GLB Pijler 2, EIP)

30 Kunnen we als provincie stimuleren? Marktontwikkeling Voorlichting consumenten weinig effectief? Innovatieprojecten ICT en logistiek van de last mile (food webs) Innovatief inkopen overheid in zorgdiensten, schoolmaaltijden, catering e.d. Ontwikkelen regio-merken (Gouda-Holland etc.) Bevorderen (dag-)toerisme naar het platteland Tijd voor een knelpuntsanalyse samen met de betrokken ondernemers? Het zal nog wel even duren voor alle melkveebedrijven op die manier in hun bestaan kunnen voorzien

31 Dank voor de aandacht, vragen en discussie?