MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE EUROPESE RAAD EN DE RAAD

Transcriptie

1 EUROPESE COMMISSIE Brussel, COM(2016) 634 final MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE EUROPESE RAAD EN DE RAAD Derde verslag over de vooruitgang bij de tenuitvoerlegging van de verklaring EU- Turkije NL NL

2 Inleiding De voortgangsverslagen 1 inzake de uitvoering van de verklaring EU-Turkije 2 geven een consistente trend weer van gestage vooruitgang, hoewel nog veel horden moeten worden genomen. Het kerndoel van de verklaring was om het bedrijfsmodel te ontwrichten van de smokkelaars, die migranten en vluchtelingen uitbuiten die de levensgevaarlijke, irreguliere oversteek wagen van Turkije naar Griekenland. Sinds de verklaring in werking is getreden, is het aantal grensoverschrijdingen en sterfgevallen sterk gedaald. Dit bewijst dat de aanpak vrucht afwerpt. Doordat sommigen de oversteek blijven wagen en de terugkeer van Griekenland naar Turkije traag verloopt, komen de opvangfaciliteiten op de Griekse eilanden extra onder druk te staan. Hoewel de algemene toestroom naar Griekenland nu veel lager ligt dan vóór de verklaring, dient deze ontwikkeling zorgvuldig te worden gemonitord. Daarnaast is er ook vooruitgang geboekt bij andere elementen van de verklaring. Er zijn structuren opgezet om een doeltreffende terugkeer naar Turkije mogelijk te maken zodra de wettelijke procedures inzake de ontvankelijkheid en de gegrondheid van de asielaanvraag zijn afgerond. De hervestiging van Syrische vluchtelingen uit Turkije verloopt intussen ook sneller. De EU heeft nu 2,2 miljard EUR toegekend van de 3 miljard EUR die beschikbaar is in het kader van de faciliteit voor vluchtelingen in Turkije. Tijdens de periode die in dit verslag behandeld wordt, werd Turkije op juli opgeschrikt door een mislukte staatsgreep. Daarbij verloren 241 mensen het leven en raakten zo'n mensen gewond. De mislukte staatsgreep vormde een directe aanval op de democratie in Turkije. De EU veroordeelde de staatsgreep krachtig en betuigde haar volledige steun aan en solidariteit met Turkije en zijn democratische instellingen, als kandidaat-lidstaat en belangrijke partner van de EU. Daarnaast riep zij de Turkse autoriteiten op om de hoogste normen ten aanzien van de rechtsstaat en de grondrechten in acht te nemen. Tijdens een reeks bezoeken op hoog niveau en met name ter gelegenheid van de politieke topdialoog van 9 september zette de EU dit standpunt uiteen en bevestigde zij vastberaden te zijn om op alle gebieden te blijven samenwerken met een democratisch, inclusief en stabiel Turkije. De samenwerking op het gebied van migratie werd actief besproken met de Turkse collega's, die bevestigden dat Turkije de verklaring EU-Turkije zal blijven uitvoeren. Deze toezeggingen worden weerspiegeld door de in dit verslag besproken ontwikkelingen. Hieronder volgt een beschrijving van de aanhoudende vooruitgang en de maatregelen die nodig zijn om de verklaring nog grondiger uit te voeren en het werk verder te consolideren. 1. Huidige situatie Sinds het tweede verslag van 15 juni 2016 zijn in totaal nog migranten vanuit Turkije aangekomen op de Griekse eilanden d.w.z. gemiddeld 81 per dag. Hoewel er een stijging werd vastgesteld in augustus, zijn de aantallen nog altijd laag in vergelijking met de zomer van 2015 (tussen juni en september 2015 kwamen gemiddeld mensen per dag aan), en COM(2016) 231 final van 20 april 2016 (hierna "het eerste verslag genoemd) en COM(2016) 349 final van 15 juni 2016 (hierna "het tweede verslag genoemd). Beschikbare gegevens van Frontex, over de periode 1 juni 22 september. 2

3 20/3 Verklaring EU-Turkije /3 vergeleken met de maand vóór de uitvoering van de verklaring (toen er per dag meer dan mensen aankwamen). Daarbij komt dat er sinds de verklaring 11 mensen zijn omgekomen; hoewel dit zeer betreurenswaardig is, betekent dit dat het aantal doden aanzienlijk is gedaald, aangezien in de loop van 2015 meer dan 270 mensen omkwamen in de Middellandse Zee Illegale grensoverschrijdingen over zee van Turkije naar Griekenland in 2016 per week Betere coördinatie en samenwerking De EU-coördinator van de Commissie blijft belast met de dagelijkse contacten met de Griekse en Turkse autoriteiten, de Europese agentschappen, internationale organisaties en de andere lidstaten. De Europese agentschappen bieden aanzienlijke en essentiële ondersteuning, maar ze zijn erg afhankelijk van de deskundigen die de lidstaten leveren en de lidstaten kunnen niet aan de vraag voldoen. Sinds 26 september zet het Europees Ondersteuningsbureau voor asielzaken 83 tolken in Griekenland in en 70 deskundigen van de lidstaten, waarvan 41 in de hotspots. Omdat er momenteel behoefte is aan 100 deskundigen in de hotspots, zijn er dus 59 deskundigen te weinig om de uitvoering van de verklaring EU-Turkije te ondersteunen. Frontex zet sedert 25 september 699 functionarissen in voor ondersteuning aan de grens in Griekenland, waarvan in totaal 675 functionarissen 4 betrokken zijn bij de uitvoering van de verklaring EU-Turkije. Voor de periode van september tot december 2016 zijn er echter nog steeds tekorten 5. Er moet rekening worden gehouden met het hoge verloop, aangezien bij elke 4 5 De taken zijn onder andere vingerafdrukken nemen en registreren, debriefing, screening, tolken, eerstelijns en grondige documentencontrole, grensbewaking (landpatrouilles), de inzet van veiligheidspersoneel en ondersteuningsfunctionarissen van Frontex in de hotspots Lesbos, Chios, Samos, Leros en Kos, evenals overnamedeskundigen en begeleiders op Lesbos en Chios. Voor september en oktober 2016 zijn er nog steeds 17 overnamedeskundigen/politiebegeleiders nodig. Zowel voor de maand november als december 2016 zijn er nog 80 overnamedeskundigen/politiebegeleiders nodig. 3

4 roulering van personeel expertise verloren gaat en middelen moeten worden aangewend voor opleiding. Europol heeft acht specialisten in Griekenland gestationeerd om te helpen bij de onderzoeken naar migrantensmokkel. Daarnaast detacheerden de lidstaten onlangs tien uitgezonden functionarissen om tweedelijnsveiligheidscontroles uit te voeren in de hotspots. Hoewel wordt aangenomen dat dit voldoende is om tegemoet te komen aan de huidige behoeften, zullen de toekomstige ontwikkelingen van de migratiestromen nauwgezet moeten worden gemonitord om te beslissen of er aanpassingen nodig zijn. De EU biedt financiële ondersteuning aan de Turkse kustwacht om irreguliere migratiestromen te voorkomen en beter te bestrijden. Het gaat onder meer om de aankoop van zes opsporings- en reddingsboten en bijbehorende opleiding. De eerste boten worden naar verwachting tegen februari 2017 opgeleverd. Ondanks de veranderingen bij de rechtshandhavingsinstanties, het militaire en openbare bestuur van na de couppoging waaronder een reorganisatie van de Turkse gendarmerie en de kustwacht, die nu onder civiel beheer vallen lijken de bevoegde Turkse autoriteiten hun patrouilles op een vergelijkbaar niveau verder te zetten. De Turkse kustwacht liet ook niet na om op zee te reageren op verzoeken om bijstand van de Griekse autoriteiten. De Turkse verbindingsofficieren op de Griekse eilanden werden teruggeroepen na de couppoging en zijn nog niet teruggekeerd. In Nederland onderhoudt een Turkse verbindingsofficier ook contact met Europol voor diverse kwesties, waaronder migrantensmokkel. De medewerking van Frontex aan NAVO-activiteiten in de Egeïsche Zee De NAVO draagt bij aan de internationale inspanningen om de illegale handel en irreguliere migratie in te dammen via inlichtingen, bewaking en verkenning in de Egeïsche Zee. De operaties van Frontex en de NAVO omvatten onder meer vroegtijdige waarschuwing en bewaking en de uitwisseling van operationele informatie met de Griekse en de Turkse kustwacht. Frontex en het maritieme commando van de NAVO ondertekenden in juli 2016 operationele standaardprocedures en werken nu samen aan een gemeenschappelijk situatiebeeld. Het doel is de NAVO in staat te stellen het hoge opsporingspercentage in de Egeïsche Zee verder op te voeren en om sneller informatie uit te wisselen over migrantensmokkel en de daarbij gebruikte routes en methodes. Informatie-initiatieven De door de Commissie ingestelde taskforce informatiestrategie voor migranten heeft zich ingespannen om de door asielzoekers en migranten gebruikte informatiebronnen in kaart te brengen, de kernboodschappen te bepalen en doelgericht te communiceren, en informatie op te stellen en te verspreiden. Om miljoenen vluchtelingen over de hele wereld te bereiken wordt er samen met een prominent mediaconsortium gewerkt aan een centraal online informatieknooppunt, dat begin volgend jaar in werking treedt. In samenwerking met de Europese agentschappen, de Internationale Organisatie voor Migratie, de UNHCR en de Griekse autoriteiten organiseerde de Commissie tussen 25 juli en 5 augustus 2016 een voorlichtingscampagne: op de vijf Griekse eilanden werden er voor meer dan migranten en hun families 101 informatiesessies georganiseerd over de 4

5 asielprocedures in Griekenland voor hen die na 20 maart de oversteek hadden gemaakt vanuit Turkije, over terugkeer naar Turkije in het kader van de verklaring EU-Turkije, en over begeleide vrijwillige terugkeer. Belangrijkste uitdagingen en volgende stappen De lidstaten zouden dringend hun steun aan Griekenland via Europese agentschappen moeten uitbreiden. Het huidige tekort van 59 deskundigen voor het Europees Ondersteuningsbureau voor asielzaken en de tekorten (tot 194 deskundigen over deze periode) waar Frontex mee kampt, zouden vóór de Europese Raad van oktober moeten worden weggewerkt. Deskundigen zouden moeten worden ingezet voor een langere periode om meer continuïteit te garanderen. Samenwerkingsverbanden zouden moeten worden uitgebreid, zodat de EU, de NAVO, de Griekse en de Turkse autoriteiten de inlichtingen ten volle kunnen benutten. 2. Terugkeer van alle nieuwe irreguliere migranten van Griekenland naar Turkije De verklaring voorziet in de terugkeer van alle nieuwe irreguliere migranten en asielzoekers met een niet-ontvankelijk of ongegrond verklaarde asielaanvraag die na 20 maart de oversteek vanuit Turkije naar de Griekse eilanden hebben gemaakt. Die maatregelen worden uitgevoerd in strikte overeenstemming met de vereisten van het EU-recht en het internationale recht, en met volledige inachtneming van het beginsel van non-refoulement. Stand van zaken Sinds het tweede verslag van 15 juni 2016 zijn 116 personen die Griekenland op irreguliere wijze waren binnengekomen na 20 maart, teruggekeerd in het kader van de verklaring 6, onder wie 22 Syriërs. Daarmee komt het aantal migranten dat sinds de verklaring EU-Turkije is teruggekeerd naar Turkije op 578. Verder gaat het onder andere om Pakistanen, Algerijnen, Egyptenaren, Marokkanen, Jemenieten, Irakezen, Libanezen en Palestijnen. De personen die zijn teruggekeerd, ontvingen een negatieve asielbeslissing (ook in tweede aanleg), hadden hun asielaanvraag ingetrokken, of hadden geen asiel aangevraagd. De doelstelling in het kader van de verklaring om terugkeer te verzekeren wordt vooral belemmerd door het trage verwerkingsproces van asielaanvragen in eerste aanleg door de Griekse asieldienst (zelfs met de hulp van het Europees Ondersteuningsbureau voor asielzaken) en van de behandeling van beroepszaken door de pas opgerichte Griekse beroepsinstantie. Door het gebrek aan middelen (waaronder interviewers bij het Europees Ondersteuningsbureau voor asielzaken) stokte de vooruitgang bij het opzetten van de juiste instanties en workflows om het grote aantal asielaanvragen te beheren. De Griekse overheid dient dringend meer inspanningen te leveren om een uitgebreidere en duurzamere capaciteit op te bouwen voor het terugsturen van aankomende migranten. Dit is een belangrijk afschrikmiddel voor irreguliere migranten en smokkelaars. In de periode na de coupoging in Turkije werden de overname- en terugkeeractiviteiten tijdelijk onderbroken, maar begin september hervat. Door de afwezigheid van de Turkse 6 In totaal keerden in de loop van 2016 meer dan illegale migranten uit Griekenland terug naar Turkije, waarvan 70 personen het eiland Lesbos op 26 september verlieten. 5

6 verbindingsofficieren op de eilanden (zie hierboven) wordt dit werk rechtstreeks gecoördineerd met de Turkse autoriteiten. Er wordt verder gewerkt om ervoor te zorgen dat er vaker wordt gekozen voor vrijwillige terugkeer vanaf de eilanden. Dankzij de EU-steun via het programma voor begeleide vrijwillige terugkeer van de Internationale Organisatie voor Migratie zijn er sinds 1 juni migranten vrijwillig vanuit Griekenland teruggekeerd naar hun land van herkomst, waarvan 230 van de Griekse eilanden. In 2016 hebben in totaal migranten van dit programma gebruikgemaakt in Griekenland. Juridische maatregelen Griekenland nam wettelijke bepalingen aan om de nieuwe beroepsinstantie en nieuwe beroepscommissies in te stellen en zo in tweede aanleg beroepszaken te onderzoeken die na 20 juli zijn ingediend tegen de beslissingen in eerste aanleg van de Griekse asieldienst 7. Het werk van deze comités is essentieel voor een eerlijke beoordeling van asielaanvragen in overeenstemming met de internationale en de EU-normen. Het is belangrijk dat de beroepscommissies nu over de nodige middelen beschikken om op volle snelheid te werken, zodat zij de beroepszaken sneller kunnen verwerken en de doelstelling van ongeveer 500 behandelde zaken per maand halen (100 per commissie). Daarbij dienen zij prioriteit te geven aan asielzaken die ingediend zijn op de Griekse eilanden en onder de verklaring EU-Turkije vallen. De eerste beslissingen in beroepszaken werden medio augustus genomen, maar het proces verloopt langzaam. Volgens de meest recente cijfers 8 werden er in totaal beroepen ingesteld tegen beslissingen in eerste aanleg over de ontvankelijkheid en gegrondheid van de asielaanvragen. Van de 311 beroepsbeslissingen over de ontvankelijkheid werden tot dusver zes beslissingen in eerste aanleg inzake de niet-ontvankelijkheid bevestigd 9 in tweede aanleg. 305 beroepsbeslissingen in tweede aanleg vernietigden de beslissingen inzake de nietontvankelijkheid in eerste aanleg. Wat de gegrondheid betreft, werden de negatieve beslissingen inzake gegrondheid in eerste aanleg in 40 gevallen bevestigd en in twee gevallen in tweede aanleg vernietigd. De nieuwe beroepscommissies hebben tot dusver ten minste 35 beslissingen genomen met betrekking tot zaken op de eilanden ten minste drie inzake ontvankelijkheid 10 en 32 inzake gegrondheid 11. Er is inmiddels een hoger beroep aangetekend bij de Griekse Raad van State door een Syriër die zich verzet tegen het besluit tot de instelling van de beroepscommissies. In Turkije omvatten de juridische ontwikkelingen onder meer de toepassing van de regels voor werkvergunningen, wat leidde tot aanvragen voor werkvergunningen van Syrische burgers. Er werden er intussen al meer dan goedgekeurd, een verdubbeling van het cijfer voor het hele jaar Elke nieuwe beroepscommissie bestaat uit drie leden: twee rechters van de administratieve rechtbank en een Griekse burger met een achtergrond in de politieke, sociale, rechts- of menswetenschappen en met relevante ervaring (voorgedragen door UNHCR of de Nationale Commissie voor de mensenrechten). Sinds 18 september. Er werd tegen ten minste drie van deze beslissingen een beroep ingesteld bij de Griekse administratieve rechtbank. Waarbij de beslissingen tot niet-ontvankelijkheid in eerste aanleg werden bevestigd. Waarbij de negatieve beslissingen in eerste aanleg in 31 gevallen werden bevestigd en in één geval vernietigd. 6

7 Wat de overnameovereenkomst EU-Turkije betreft, is er nog geen enkele vooruitgang geboekt in de uitvoering van de bepalingen inzake onderdanen van derde landen. De Turkse ministerraad heeft nog geen beslissingen genomen die de toepassing van deze bepalingen goedkeuren. Er is wel enige vooruitgang geboekt bij de uitvoering van de bepalingen van de overnameovereenkomst EU-Turkije met betrekking tot de overname van Turkse onderdanen. Operationele maatregelen Door de gestage maar veel geringere migrantenstroom en de langzame terugkeerprocedures loopt de druk op de opvangcapaciteit op de eilanden steeds verder op 12. Als gevolg daarvan raken de Griekse hotspots meer dan overvol, wat zorgt voor moeilijke en soms gevaarlijke omstandigheden, zoals onlangs bleek bij een brand op het eiland Lesbos. Op 27 september bevonden zich in totaal migranten op de eilanden, beduidend meer dan de opvangcapaciteit van slechts personen. De situatie kan alleen worden aangepakt door ervoor te zorgen dat er minder mensen op de eilanden hoeven te verblijven. Om hiervoor te zorgen moeten in de eerste plaats de asielaanvragen sneller worden behandeld, volgens de grensprocedure die van toepassing is op de aanvragen op de eilanden. Daardoor kunnen er meer asielzoekers worden teruggestuurd naar Turkije als blijkt dat hun asielverzoek niet-ontvankelijk of ongegrond is. De huidige overbevolking noopt ook tot een snelle uitbreiding van de opvangfaciliteiten, mede met het oog op de winter. Niet-begeleide minderjarigen moeten ook dringend worden overgebracht naar gespecialiseerde opvangfaciliteiten. Zij zijn een topprioriteit voor de Commissie, die middelen voor extra opvangcapaciteit beschikbaar heeft gesteld en de lidstaten aanmoedigt om een groter aantal niet-begeleide minderjarigen te hervestigen. De Griekse autoriteiten stelden het hoofd van de dienst voor opvang en identificatie aan. Maar op lokaal niveau komt het beheer van de hotspots niet van de grond, omdat er geen permanente Griekse hotspotcoördinatoren worden benoemd en ingezet, zoals begin 2016 al is gepland. Dit moet nu zonder onverwijld gebeuren om het algemene beheer en de veiligheid van de hotspots te waarborgen. Er moeten in de eerste plaats ook officieel nieuwe operationele standaardprocedures voor de hotspots worden ingesteld, met volledige inachtneming van de verklaring EU-Turkije. Het Europees Ondersteuningsbureau voor asielzaken voerde in drie hotspots een uitgebreide veiligheidsevaluatie uit van de respectieve werkgebieden om belangrijke punten te identificeren waarop de veiligheid en beveiliging kunnen worden versterkt. Zo werd er onder meer aanbevolen om een particulier beveiligingsbedrijf in te huren, de infrastructuur aan te passen om een veilige perimeter te waarborgen en te zorgen voor medische nooduitrusting en brandblussers. De Griekse overheid meldde dat er in totaal meer geregistreerde migranten op haar grondgebied verblijven. Tussen 9 juni en 30 juli werden migranten op het Griekse vasteland gepreregistreerd in de asielprocedure, onder wie niet-begeleide minderjarigen. Dit was een aanzienlijke administratieve onderneming voor de Griekse 12 Hoewel alle maatregelen inzake deportatie, overname of terugkeer van de aanvrager van rechtswege worden opgeschort van het indienen van een beroep tegen een beslissing in eerste aanleg tot de kennisgeving van de uitspraak in tweede aanleg, leidt een beroep bij de Griekse administratieve rechtbank niet automatische tot opschorting. 7

8 autoriteiten, waarbij ze konden rekenen op de financiële steun van de EU en de expertise van het Europees Ondersteuningsbureau voor asielzaken, de UNHCR en de Internationale Organisatie voor Migratie 13. Financiële bijstand van de EU aan Griekenland Sinds het tweede verslag van 15 juni 2016 kende de Commissie meer dan 90 miljoen EUR aan noodfinanciering uit het Fonds voor asiel, migratie en integratie en het Fonds voor interne veiligheid toe om de opvangcapaciteiten en de hulp aan migranten en vluchtelingen in Griekenland te verbeteren 14. Deze recente noodhulp komt bovenop de eerder toegekende noodfinanciering: sinds begin 2015 is door middel van deze EU-fondsen ongeveer 352 miljoen EUR toegekend om acties in Griekenland te ondersteunen. In het kader van haar nationale programma's ontving Griekenland 509 miljoen EUR voor de periode en deze nationale programma's worden nu aangepast om beter aan te sluiten op de huidige behoeften van Griekenland. Via het onlangs opgerichte EU-noodhulpinstrument wordt aanzienlijke EU-financiering (ongeveer 198 miljoen EUR) toegekend aan humanitaire partners. Deze steun is bedoeld om de fundamentele humanitaire behoeften van migranten en vluchtelingen te dekken, zoals onderdak, sanitaire voorzieningen en voucherregelingen om voedsel en andere benodigdheden te kopen. Daarbij hoort ook speciale steun voor het onderricht van kinderen en niet-begeleide minderjarigen. Belangrijkste uitdagingen en volgende stappen Asielaanvragen vanaf de registratie tot aan het beroep sneller verwerken, in overeenstemming met het EU-recht en het internationale recht; De terugkeer naar Turkije dringend sneller laten verlopen; De opvangcapaciteit op de Griekse eilanden uitbreiden en voor winteropvang zorgen; De operationele standaardprocedures vaststellen voor hotspots en permanente coördinatoren in hotspots aanstellen (door Griekse autoriteiten); Zorgen voor de overbrenging van niet-begeleide minderjarigen naar gespecialiseerde voorzieningen; De uitvoering van de bepalingen uit de overnameovereenkomst EU-Turkije inzake de onderdanen van derde landen goedkeuren (door Turkije). 3. "Een-op-een"-hervestiging vanuit Turkije naar de EU Stand van zaken Volgens de meest recente cijfers zijn tot op 26 september Syriërs hervestigd in de EU in het kader van de 1:1-regeling, waarbij de EU een Syriër uit Turkije hervestigt in de EU voor elke Syriër die van de Griekse eilanden terugkeert naar Turkije. Hierdoor zijn sinds het tweede verslag van 15 juni Syriërs uit Turkije hervestigd in twaalf lidstaten (België, Estland, Finland, Frankrijk, Duitsland, Italië, Letland, Litouwen, Nederland, Van de gepreregistreerde asielzoekers had 54 % de Syrische, 27 % de Afghaanse en 13 % de Iraakse nationaliteit. Deze EU-financiering steunde bijvoorbeeld projecten rond bouw, onderdak en gezondheidszorg, samen met partners, waaronder het ministerie van Binnenlandse Zaken en Administratieve Wederopbouw, het ministerie van Defensie en het ministerie van Volksgezondheid. 8

9 Portugal, Spanje en Zweden) 15. Dit brengt het aantal lidstaten dat mensen hervestigt in het kader van de overeenkomst op dertien 16. Overigens werd de hervestiging medio juli in de nasleep van de couppoging onderbroken, maar inmiddels zijn deze activiteiten sinds augustus weer hervat. 509 personen hebben de noodzakelijke procedures ondergaan en zijn klaar om te worden hervestigd. Hierdoor is het tempo van de hervestiging aanzienlijk gestegen in vergelijking met de terugkeeroperaties vanaf de Griekse eilanden. En dit tempo moet vastgehouden worden. De lidstaten zijn bereid om meer hervestigingen te verrichten. Op 2 september dienden de Turkse autoriteiten een lijst in bij de UNHCR van Syrische vluchtelingen die in aanmerking kwamen voor een mogelijke hervestiging (hoewel niet al deze dossiers zullen worden uitgevoerd, bijvoorbeeld omwille van duplicaten of mogelijke afvallers). De UNHCR denkt de eerste 300 gevallen tegen eind september aan de lidstaten te kunnen voorleggen. Nadat erop is gewezen dat het van belang is om voortdurend nieuwe doorverwijzingen aan te leveren, hebben de Turkse autoriteiten laten weten dat ze werken aan de volgende lijst met doorverwijzingen,. Juridische maatregelen Om de uitvoering van de verklaring te ondersteunen, diende de Commissie in maart 2016 een voorstel in dat de lidstaten de mogelijkheid geeft om te voldoen aan hun hervestigingsverplichtingen voor de plaatsen die nog niet zijn toegewezen. Dit kan door Syrische staatsburgers in Turkije die duidelijk behoefte hebben aan internationale bescherming toe te laten via hervestiging of andere vormen van legale toelating 17. Het voorstel houdt ook in dat de lidstaten die gebruikmaken van deze mogelijkheid een forfaitaire financiële bijdrage ontvangen van EUR per Syriër uit Turkije die legaal wordt toegelaten op hun grondgebied. Naar aanleiding van een advies van het Europees Parlement op 15 september 2016 staat de Raad op het punt om dit voorstel goed te keuren 18. Operationele maatregelen Het EU-hervestigingsteam, dat samenwerkt met de EU-delegatie in Ankara, blijft de operaties van de lidstaten coördineren en ondersteunen, en contacten onderhouden met de partners (Internationale Organisatie voor Migratie, UNHCR en het Turkse directoraat-generaal voor migratiebeheer). Alle partijen hebben samengewerkt om eventuele technische kwesties aan te pakken die zich tijdens het proces konden voordoen en die tot vertragingen van de hervestigingsoperaties konden leiden en een impact konden hebben op het totale aantal hervestigde vluchtelingen in de EU. In het gezamenlijke interviewcentrum in Ankara kunnen interviews worden afgenomen van Syrische kandidaten voor hervestiging. Belangrijkste uitdagingen en volgende stappen Het hervestigstempo vasthouden; Goedkeuring door de Raad van het voorstel van de Commissie inzake de plaatsen die nog niet zijn toegewezen Dit derde verslag heeft betrekking op de personen die tussen 14 juni en maandag 26 september 2016 zijn hervestigd. Luxemburg nam deel aan de vorige verslagperiode. COM(2016) 171 final. De goedkeuring is gepland voor de Raad Concurrentievermogen van 29 september. 9

10 4. Voorkomen dat nieuwe routes voor irreguliere migratie over land of over zee ontstaan De inspanningen om de migrantenstromen in de Egeïsche Zee onder controle te krijgen hebben tot dusver niet geleid tot een uitgebreide ontwikkeling van alternatieve routes vanuit Turkije. Het feit dat er nog steeds een aanzienlijke toestroom is in lidstaten als Oostenrijk en Duitsland, doet echter vermoeden dat mensen een uitweg uit Turkije blijven vinden. Sommige boten maakten een langere reis naar andere lidstaten: 24 boten die in de verslagperiode uit Turkije vertrokken, bereikten Italië. Er zijn meer irreguliere oversteken over land van Turkije naar Bulgarije en Griekenland vastgesteld. Daarom is het belangrijk om de situatie in het oog te houden en preventieve maatregelen te nemen. Om eventuele nieuwe risico s aan te pakken, zal het belangrijk zijn om de communicatie en informatie-uitwisseling tussen de Turkse autoriteiten en hun tegenhangers in de EU te versterken. Binnen de EU zijn al maatregelen genomen om kwetsbare grenzen te beschermen. Zo versterkte Frontex op het verzoek om extra steun van de Bulgaarse autoriteiten geleidelijk haar aanwezigheid aan de Bulgaarse grens met Turkije (en Servië). Sinds 26 september worden 177 deskundigen ingezet in Bulgarije, maar dit aantal blijft ver achter bij de overeengekomen 345 deskundigen die nodig zijn. De Commissie blijft er bij de lidstaten op aandringen tegemoet te komen aan de behoeften van Frontex. Daarnaast heeft de Commissie onlangs voor 108 miljoen EUR noodhulp toegekend aan Bulgarije ter versterking van het migratiebeheer en de bewaking van de buitengrenzen van deze lidstaat met Turkije, Servië en de Voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië. Nieuwe verzoeken van Bulgarije voor aanvullende noodhulp tot 52 miljoen EUR zijn nog in behandeling. De Europese grens- en kustwacht, die binnenkort in het leven wordt geroepen, zal een belangrijke stimulans betekenen voor de doeltreffendheid en de samenhang van de buitengrens van de EU. 5. Vrijwillige regeling voor toelating op humanitaire gronden De operationele standaardprocedures voor de vrijwillige regeling voor toelating op humanitaire gronden worden in de Raad besproken met de Commissie, het Europees Ondersteuningsbureau voor asielzaken, de UNHCR en de Internationale Organisatie voor Migratie. De opmerkingen van Turkije over de operationele standaardprocedures die in juni werden vastgesteld, zijn besproken in de Raad waarna een technische vergadering in Ankara volgde. Om de operationele standaardprocedures af te ronden, zullen verdere uitwisselingen plaatsvinden tussen de lidstaten en Turkije. Zodra overeenstemming is bereikt over de operationele standaardprocedures, moet worden nagegaan of is voldaan aan de voorwaarden om de uitvoering van deze regeling aan te vangen. De verklaring EU-Turkije bepaalt dat de regeling in werking zal treden zodra de irreguliere oversteken tussen Turkije en de EU eindigen of in ieder geval aanzienlijk en duurzaam verminderen. De toepassing van de regeling zou de uitvoering van de verklaring bevorderen en Syriërs een veilig en legaal alternatief bieden voor de irreguliere migratie naar de EU. 10

11 6. Visumliberalisering Wat de uitvoering van het stappenplan voor visumliberalisering betreft, beschreef het tweede verslag van 15 juni 2016 zeven benchmarks waar nog aan moet worden voldaan: biometrische reisdocumenten uitgeven die volledig conform de EU-normen zijn; de in het stappenplan genoemde maatregelen ter voorkoming van corruptie nemen; een operationele samenwerkingsovereenkomst met Europol sluiten; de wetgeving en praktijken inzake terrorismebestrijding afstemmen op de EU-normen; de wetgeving inzake bescherming van persoonsgegevens aanpassen aan de EUnormen; doelmatige justitiële samenwerking in strafzaken bieden aan alle EU-lidstaten; alle bepalingen van de overnameovereenkomst EU-Turkije uitvoeren. De Commissie heeft de inspanningen geprezen die Turkije heeft geleverd om zo snel mogelijk te voldoen aan alle resterende benchmarks van het stappenplan voor visumliberalisering 19. De Commissie en Turkije hebben een intensieve dialoog voortgezet om oplossingen te vinden om de wettelijke en procedurele veranderingen die nodig zijn om aan alle resterende benchmarks te voldoen. Tegelijk zetten de medewetgevers de besprekingen verder over het voorstel 20 van de Commissie ter versterking van het huidige opschortingsmechanisme, waarin de omstandigheden zijn vastgesteld die kunnen leiden tot een opschorting van de visumvrijstelling voor burgers van alle landen die visumliberalisering genieten. 7. Faciliteit voor vluchtelingen in Turkije Sinds het tweede verslag van 15 juni 2016 is in het kader van de faciliteit voor zowel humanitaire en non-humanitaire bijstand in totaal 2,239 miljard EUR toegekend voor Dit vertegenwoordigt een groot deel van de totale 3 miljard EUR. Intussen werd al voor 1,252 miljard EUR van het toegewezen bedrag contractueel vastgelegd. De Commissie stelt alles in het werk om met betrekking tot de contractueel vastgelegde bedragen, die zijn opgelopen tot 467 miljoen EUR, de uitbetalingen in het kader van de faciliteit sneller te laten verlopen 21. De Commissie heeft sinds het tweede verslag van 15 juni 2016 haar inspanningen voortgezet om te voorzien in de meest essentiële behoeften van de vluchtelingen en gastgemeenschappen in Turkije Met name in bijeenkomsten op hoog niveau, waaronder die op 30 juni met de eerste vicevoorzitter Timmermans, die op 1 september met commissaris Avramopoulos en die op 9 september in het kader van de politieke EU-Turkije-dialoog op hoog niveau onder leiding van de hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid/vicevoorzitter Mogherini en commissaris Hahn. COM(2016) 279 final van 4 mei Als onderdeel van de zichtbaarheidsacties van de faciliteit geeft een interactieve kaart direct de locatie en de verwachte resultaten van de verschillende projecten weer: 11

12 In het kader van humanitaire bijstand werd tot dusver 595 miljoen EUR 22 toegekend, waarvan al voor 512 miljoen EUR aan contracten is toegewezen. Hiervan werd al 407 miljoen EUR uitbetaald. In juni publiceerde de Commissie een humanitair uitvoeringsplan. Bovenop de 74 miljoen EUR die tegen eind juli werd besteed aan contracten om de activiteiten uit te breiden op het gebied van bescherming, overwintering, gezondheid en onderwijs, werd in het kader van dit plan een contract van 348 miljoen EUR getekend met het Wereldvoedselprogramma, dat met Turkse organisaties zal samenwerken om een sociaal vangnet voor noodgevallen op te zetten het grootste humanitaire EU-programma ooit 23. Dit programma zal elektronische kaarten uitgeven waarmee maar liefst een miljoen van de meest kwetsbare vluchtelingen kunnen voorzien in hun basisbehoeften, zoals voedsel, onderdak en onderwijs, door middel van voorspelbare, maandelijkse bijstortingen. Dit is een kostenbewust en efficiënt systeem dat de waardigheid van de betrokken persoon vrijwaart. Naast winterzorg, bescherming, en nietformeel onderwijs en gezondheidszorg is de uitvoering van dit programma de belangrijkste prioriteit voor de komende maanden in dit gebied. In het kader van de niet-humanitaire, financiële bijstand nam de Commissie in juli 2016 een bijzondere maatregel aan inzake onderwijs en gezondheidszorg en inzake sociale infrastructuur en sociaaleconomische steun voor vluchtelingen in Turkije, waarvoor een bedrag van 1,415 miljard EUR is toegekend. Er werden twee grote contracten met het Turkse ministerie van Volksgezondheid en het Turkse ministerie van Onderwijs afgesloten voor een totaalbedrag van 600 miljoen EUR 24 om vluchtelingen een duurzame toegang tot onderwijs en gezondheidszorg te bieden. Deze contracten komen bovenop twee overeenkomsten die reeds in augustus werden ondertekend: een rechtstreekse overeenkomst met het Turkse directoraatgeneraal voor migratiebeheer ter waarde van 60 miljoen EUR om migranten te ondersteunen bij hun terugkeer van Griekenland naar Turkije 25, en de overeenkomst met de Internationale Organisatie voor Migratie ter waarde van 20 miljoen EUR om de capaciteit van de Turkse kustwacht uit te breiden voor zoek- en reddingsacties (zie hierboven). Andere projecten om scholen, ziekenhuizen en voorzieningen te helpen bouwen, zullen in de komende maanden worden ondertekend. In totaal is 1,6 miljard EUR voor niet-humanitaire bijstand toegewezen, waarvan al voor 740 miljoen EUR contracten zijn gesloten. Hiervan is al 60 miljoen EUR betaald en met de voorschotten in het kader van de nieuwe contracten voor de gezondheidszorg en het onderwijs loopt dit bedrag tegen eind oktober nog op tot 240 miljoen EUR 26. Bij de volgende stappen zullen onder meer voorbereidingen getroffen worden om een aantal delegatieovereenkomsten te sluiten met internationale financiële instellingen, om de gemeentelijke en sociale infrastructuur te ondersteunen, alsmede de bottomupprojecten in het kader van het regionale EU-trustfonds als antwoord op de Syrische crisis op nieuwe gebieden, zoals betere toegang voor vluchtelingen tot het hoger onderwijs, beroepsopleiding en de arbeidsmarkt Het verlenen van humanitaire bijstand in het kader van de faciliteit wordt onverminderd uitgevoerd in overeenstemming met het EU-recht inzake humanitaire bijstand en de beginselen die zijn vastgelegd in de Europese consensus over humanitaire hulp. Zie De faciliteit zal de operationele kosten dragen, waarbij de werkelijk gemaakte kosten worden vergoed op basis van bewijsmateriaal dat werd ingediend in het kader van een gedegen auditspoor. Alle contracten met de Turkse autoriteiten zijn conform de EU-regels en -voorschriften en kennen de Turkse autoriteiten geen verantwoordelijkheden toe inzake de uitvoering van de begroting; de Commissie zal gedurende het gehele proces verantwoordelijk blijven. Voor de uitgaven die sinds 4 april zijn gemaakt om voedsel, gezondheidszorg en huisvesting te verstrekken. Voor meer informatie over de gefinancierde projecten: 12

13 Belangrijkste uitdagingen en volgende stappen De snelle afhandeling van alle gerichte programma's verzekeren; Zorgen voor een doeltreffende en financieel gezonde uitvoering van die programma s in samenwerking met de Turkse autoriteiten. 8. Modernisering van de douane-unie De douane-unie tussen de EU en Turkije is de grondslag voor de nauwe economische en commerciële betrekkingen waardoor Turkije is uitgegroeid tot de op vier na belangrijkste handelspartner van de EU in de wereld, terwijl de EU veruit de belangrijkste handelspartner van Turkije is. Bij de eerste economische dialoog EU-Turkije op hoog niveau van afgelopen april is echter de mogelijkheid benadrukt om een stap verder te gaan en zowel het onbenutte potentieel in de bilaterale preferentiële handelsbetrekkingen onder controle te krijgen, als de werking van de douane-unie te verbeteren. De voorbereidende werkzaamheden die de weg vrijmaken voor de onderhandelingen rond de modernisering en uitbreiding van de douaneunie, verlopen voorspoedig. Uit het recente openbare overleg bleek dat er een groot draagvlak bestaat om de douane-unie te versterken en de werking ervan te verbeteren 27. Hier zal rekening mee gehouden worden in een effectbeoordeling van de mogelijkheden voor een mogelijk ontwerp voor de onderhandelingsrichtsnoeren, dat eind 2016 aan de Commissie wordt voorgelegd. 9. Toetredingsproces In overeenstemming met de verklaring EU-Turkije gingen de toetredingsonderhandelingen met betrekking tot hoofdstuk 33 (financiële en budgettaire bepalingen) op 30 juni van start. Zonder vooruit te lopen op de standpunten van de lidstaten, worden in overeenstemming met de geldende voorschriften voorbereidingen getroffen in verband met vijf andere hoofdstukken. De Commissie is bezig met het bijwerken van de documenten om rekening te houden met de meest recente ontwikkelingen op de belangrijke gebieden rechterlijke macht en grondrechten, justitie, vrijheid en veiligheid (hoofdstukken 23 en 24). Deze hoofdstukken bestrijken een reeks cruciale kwesties waaronder grondrechten zoals de vrijheid van meningsuiting, de rechterlijke macht, het anticorruptiebeleid, migratie en asiel, visumregelingen, grensbeheer, politiesamenwerking en de strijd tegen georganiseerde misdaad en terrorisme. De EU verwacht van Turkije dat het de hoogste normen respecteert inzake democratie, de rechtsstaat en de eerbiediging van de grondrechten, met inbegrip van de vrijheid van meningsuiting. De Commissie zal al deze ontwikkelingen nauwlettend volgen en in detail onderzoeken in het komende verslag over Turkije, dat in november wordt uitgebracht als onderdeel van het uitbreidingspakket. Hierbij wordt voortgebouwd op het voorbereidende werk van de Commissie en de Europese Dienst voor extern optreden rond energie (hoofdstuk 15), onderwijs en cultuur (hoofdstuk 26), en buitenlands, veiligheids- en defensiebeleid (hoofdstuk 31)

14 10. Humanitaire situatie in Syrië De humanitaire situatie in Syrië blijft rampzalig. Volgens cijfers van de VN zijn 4,8 miljoen Syriërs het land ontvlucht, zijn er 6,1 miljoen ontheemd en hebben naar schatting 13,5 miljoen mensen vandaag hulp nodig in Syrië. Hiervan bevinden er zich ongeveer 5,5 miljoen in moeilijk bereikbare gebieden en meer dan een half miljoen in gebieden die momenteel onder vuur liggen, waaronder het oosten van Aleppo. De ondersteuning van de humanitaire behoeften van deze mensen is sterk afhankelijk van het gezamenlijke werk van de EU en Turkije en de grensoverschrijdende hulp van buurlanden als Turkije en Jordanië. De EU is bijzonder actief geweest om grensoverschrijdende bijstand te verlenen vanuit Turkije in het noorden van Syrië: in 2015 ging meer dan 43 miljoen EUR naar grensoverschrijdende operaties vanuit Turkije in belegerde en moeilijk bereikbare gebieden. In 2016 werd nog eens 140 miljoen EUR uitgetrokken voor levensreddende acties in Syrië en voor de activiteiten van de partnerorganisaties in sectoren als gezondheidszorg, bescherming, onderwijs en eerstelijnshulp, die zich richten op de meest kwetsbare gebieden. De Commissie financiert een systeem voor eerstelijnsnoodmaatregelen, waardoor partners vooraf aangelegde voorraden snel kunnen mobiliseren om steun te bieden in pas toegankelijk geworden gebieden of om een antwoord te bieden op plotselinge ontheemding van de bevolking, bijvoorbeeld via hulpverleningskonvooien. De recente gebeurtenissen hebben duidelijk gemaakt dat er nog geen hoop is op een duurzame wapenstilstand in Syrië en dat de toegang voor humanitaire hulp moeilijk en sporadisch blijft, hoewel er normaal gesproken een veilige toegang wordt gegarandeerd voor de konvooien van verschillende agentschappen in het kader van het door de Syrische regering goedgekeurde Septemberplan. Nog verontrustender is dat de directe aanval van 19 september op een humanitair konvooi van de VN/Syrische Rode Halve Maan in de buurt van Aleppo een flagrante schending van het internationaal humanitair recht een onaanvaardbaar precedent schept en overal de veilige levering van humanitaire hulp in gevaar brengt. De EU en Turkije zullen blijven samenwerken om de onmiddellijke toegang via alle mogelijke routes te verzekeren. 11. Conclusie Ondanks de moeilijke omstandigheden werd de uitvoering van de verklaring EU-Turkije verder uitgewerkt en versneld. Het feit dat het aantal doden en pogingen om de Egeïsche Zee over te steken is gedaald sinds de verklaring EU-Turkije, bevestigt de kernstrategie achter de ondertekening van de verklaring EU-Turkije. Er is ook vooruitgang geboekt bij andere onderdelen van de verklaring. De autoriteiten in Turkije en de lidstaten hebben met succes een systeem ingevoerd dat zorgt voor een gestage hervestiging van Syriërs uit Turkije. De faciliteit voor de vluchtelingen in Turkije heeft het leeuwendeel van de kredietvoorziening van 3 miljard EUR vastgelegd en er werden al aanzienlijke bedragen contractueel vastgelegd en betaald. Het systeem voor de uitvoering van de voorschriften inzake de terugkeer van irreguliere migranten en asielzoekers uit Griekenland naar Turkije, is nu vastgesteld, al heeft de afwikkeling van de asiel- en beroepsprocedures aanzienlijke vertragingen opgeleverd voor het terugsturen van personen wier aanvraag niet ontvankelijk of ongegrond wordt geacht. 14

15 Gelet op de humanitaire situatie in Syrië en de moeilijke omstandigheden waarmee migranten op de Griekse eilanden worden geconfronteerd, blijft het noodzakelijk om de uitvoering van de verklaring te versnellen en te zorgen voor resultaten. Het is daarom essentieel dat: er onmiddellijk middelen worden verstrekt om de doeltreffende verwerking van asielaanvragen op de Griekse eilanden te verzekeren, waarbij de lidstaten daadwerkelijk reageren op oproepen van het Europees Ondersteuningsbureau voor asielzaken om hun werk in eerste aanleg te ondersteunen, en waarbij de Griekse autoriteiten ervoor zorgen dat de beroepscommissies vlot kunnen werken en er meer vaart wordt gezet achter de terugkeeroperaties; de aanbestedingen in het kader van de faciliteit voor de vluchtelingen in Turkije en de uitvoering van projecten om vluchtelingen ter plekke hulp te bieden, vlot blijven verlopen; Turkije de nodige maatregelen neemt om zo spoedig mogelijk te voldoen aan de resterende benchmarks van de visumliberalisering, zodat de EU de visumplicht voor Turkse burgers kan opheffen. De Commissie zal een drijvende kracht blijven en haar vierde verslag over de geboekte vooruitgang in december 2016 presenteren. 15