Verwarring rond verwarde mensen

Transcriptie

1 Improving Mental Health by Sharing Knowledge Verwarring rond verwarde mensen Tranzo zorgsalon 17 maart 2016 Frank van Hoof

2 Klopt de stelling: Meer verwarde mensen in de wijk is een gevolg van de ambulantisering van de GGZ? 2

3 Meer verwarde personen in de wijk is een gevolg van de ambulantisering van de GGZ Aan deze stelling liggen vier vooronderstellingen ten grondslag: 1. Er zijn meer verwarde personen in de wijk 2. Verwarde personen zijn vaak psychiatrisch patiënt en andersom 3. Psychiatrische patiënten woonden tot voor kort vooral in psychiatrische inrichtingen 4. Psychiatrische patiënten stromen in groten getale uit uit de psychiatrische inrichtingen 3

4 Klopt veronderstelling 4: Psychiatrische patiënten stromen in groten getale uit uit de psychiatrische inrichtingen? Twee soorten psychiatrische opnamevoorzieningen - Kortdurende opnamevoorzieningen - Verblijfsvoorzieningen 4

5 Ontwikkelingen kortdurende opnamevoorzieningen: Gaat om mensen die gewoon in de wijk wonen Circa opnameplaatsen en neemt af Er worden niet minder mensen opgenomen Er worden niet minder vaak mensen opgenomen Opnamen duren iets korter Meeste mensen hebben vóór en na opname ambulante zorg (meestal ZVW) Opnameduur in Nederland behoort nog steeds tot hoogste in Europa 5

6 Ontwikkelingen verblijfsvoorzieningen: Mensen wonen in de instelling Circa 7500 verblijfplaatsen en neemt af Groot deel van de mensen woont daar niet permanent Standaard jaarlijkse uitstroom circa 25 % Standaard jaarlijkse instroom circa 25 % Afbouw betekent niet meer uitstroom, maar voorkomen van instroom Opgave per stad van inwoner over periode van 8 jaar: in 2012: 75 inwoners op verblijfsafdeling in 2020: 55 inwoners op verblijfsafdeling Dat is per stad per jaar 2-3 mensen minder op verblijfsafdeling Te realiseren door terugbrengen van de instroom Conclusie veronderstelling 4: klopt niet. Er is geen sprake van massale uitstroom uit psychiatrische inrichtingen 6

7 Klopt veronderstelling 3: Psychiatrische patiënten woonden tot voor kort vooral in psychiatrische inrichtingen? Beeld beperkend tot mensen met ernstige psychische aandoeningen (EPA) (mensen met langdurige psychische aandoeningen voor wie gecoördineerde ondersteuning nodig is): Prevalentieschatting: circa Woonsituatie: 3 % woont op verblijfsafdeling van de psychiatrie 7 % woont in beschermende woonvorm 90 % woont zelfstandig, verreweg grootste deel met ambulante zorg of begeleiding Conclusie veronderstelling 3: klopt niet Verreweg grootste deel van mensen met ernstige psychische aandoeningen woonden altijd al tussen ons is. (Blijkbaar hebben we daar niks van gemerkt.) 7

8 Klopt veronderstelling 2: Verwarde personen zijn vaak psychiatrische patiënt en psychiatrische patiënten zijn vaak verward.? En daaraan gekoppeld: Overlast wordt vaak veroorzaakt door psychiatrische patiënten en psychiatrische patiënten geven vaak overlast. Verwardheid is geen psychische aandoening. Sommige ernstige psychische aandoeningen kunnen soms tijdelijk gepaard gaan met aantasting van het denkvermogen. Maar in verreweg meeste gevallen is daar geen sprake van. Beeldvorming heeft wel grote negatieve impact 8

9 Zijstap: Bevindingen uit onderzoek naar stigmatisering: 1. Hardnekkige negatieve beeldvorming - met media voorop - over mensen met psychische aandoeningen: mensen met ernstige psychische aandoeningen zijn onbetrouwbaar, onberekenbaar en gevaarlijk. 2. Mensen met psychische aandoeningen juist vaker dan anderen slachtoffer van geweld. 3. Negatieve beeldvorming en stigmatisering staan bovenaan de lijst van de belemmeringen die mensen met ernstige psychische aandoeningen ervaren bij het meedoen in de samenleving. 9

10 Conclusie veronderstelling 2: klopt niet En: Framing in berichtgeving van verwarde personen tot psychiatrische patiënten en van incidenten tot overlast/gevaar heeft negatieve impact op beeldvorming en participatiekansen. Stelling: de term verwarde personen, zoals die op dit moment wordt gebruikt in media, politiek en beleid, draagt bij aan stigmatisering. 10

11 Klopt veronderstelling 1: Er zijn meer verwarde personen in de wijk.??? 11

12 Eerste vraagteken: Twee mensen nodig voor verward gedrag : iemand die iets doet iemand die niet begrijpt waarom iemand anders iets doet Breed scala aan mogelijke situaties Tweede vraagteken: Tot dusverre eigenlijk maar één consistente kwantitatieve bron: Politie registreert meer incidenten onder de E33- code overlast door een verward of overspannen persoon 12

13 Verdiepingsstudies politiecijfers laten zien: In de helft van de gevallen toch geen verwardheid In meer dan de helft van de gevallen toch geen overlast In grote meerderheid van de gevallen geen vermoeden van psychische problematiek In kleine minderheid van de gevallen achten agenten het nodig zorg in te schakelen Conclusie: heel diverse/diffuse werkelijkheid achter politiecijfers Over stijging : Registratie-effecten? Bij onderzoek onder agenten zelf: twee derde ziet geen toename Andere bronnen bevestigen stijging niet. 13

14 Conclusies veronderstelling 1: Aanwijzingen voor toename verwarde personen zijn heel dun. De term verwarde personen is erg diffuus. Aanjaagteam verwarde personen: Het vraagstuk van de verwarde personen is moeilijk te duiden. De term verwarde personen misschien ook niet zo geschikt voor het vaststellen van maatschappelijke problematiek en (beleids)oplossingen voor maatschappelijke problematiek. 14

15 Zijn er dan geen problemen? Maatschappelijke risicofactoren : Armoede Schuldenproblematiek Tekort aan betaalbare woningen (belemmert uitstroom zorg en bevordert mogelijk ook wachtlijsten instroom in zorg) Toegankelijkheid arbeidsmarkt en onderwijs (participatiebudget fors gedaald) Zorgverschraling (ZVW-budgetten GGZ niet gedaald, gemeentelijke budgetten GGZ w.s. wel) Complexe en veeleisende samenleving 15

16 Nieuwe probleemdefinitie Aanjaagteam verwarde personen : Twee knelpunten in de zorg Handelingsverlegenheid in psychosociale crisissituaties (al dan niet met verwardheid ) Discontinuïteit en fragmentatie in de zorg voor mensen met meervoudige problematiek (al dan niet verward ) 16

17 Organisatie van de zorg in psychosociale crisissituaties Gaat volgens aanjaagteam eigenlijk nog niet zo slecht (overal afspraken tussen partijen). Politie idem. Wel verbetermogelijkheden: Aanjaagteam: afspraken rond overdrachtsmomenten duidelijker vastleggen opvanglocaties vervoer (psycholance) LPGGZ: Respijtvoorzieningen niet-klinisch wel preventief (maar wie betaalt?) IHT (Intensive Home Treatment): geen crisisdienst die doorgeleidt maar intensive crisisbegeleiding thuis, zolang als nodig (te verbreden naar andere doelgroepen?) 17

18 Van cruciaal belang ondersteuning van mensen met meervoudige problematiek: Samenhang, continuïteit, individueel maatwerk en flexibiliteit Kernprobleem volgens Aanjaagteam: Alle instanties zijn zich heel erg bewust van waar de eigen verantwoordelijkheden ophouden. Zorgstelsel en stelsel voor maatschappelijk ondersteuning steeds complexer en gefragmenteerder in aansturing, bekostiging, regelgeving veel partijen veel verschillende financieringskaders veel financiers Geen eindverantwoordelijke of probleemeigenaar. Verwarde en verkokerde systemen in plaats van verwarde personen. 18

19 Zorgstelsel niet van vandaag op morgen vereenvoudigd. Plan van Aanpak voor de zorg en ondersteuning bij ernstige psychische aandoeningen: pleit voor regionale regiegroepen, waarin regionale zorgaanbieders, gemeenten, zorgverzekeraars en cliëntenorganisaties in afstemming met andere maatschappelijke voorzieningen, vorm en inhoud geven aan regionale zorglandschap voor mensen met ernstige psychische aandoeningen. Aanjaagteam: gezamenlijke verantwoordelijkheid voor betere ketensamenwerking en betere, domeinoverstijgende afspraken rond de organisatie van de ondersteuning van mensen met meervoudige problematiek, met aandacht voor alle levensdomeinen, inclusief participatie. Gaat dat lukken? En is dat afdoende? Iedere schakel in samenwerkingsketen is risico voor discontinuïteit. Afspraken maken is goed, maar waar nodig van afspraken af kunnen wijken is misschien net zo belangrijk 19

20 Ter overweging: Deel van het antwoord wellicht in een oude en een nieuwe ontwikkeling: FACT Geïntegreerde GGZ in de wijk 20

21 Langer bestaande ontwikkeling: FACT Kernprincipe: team neemt de integrale eindverantwoordelijkheid op zich voor de ondersteuning van een specifieke doelgroep in een regio, op alle levensdomeinen en rond alle ondersteuningsbehoeften. Nee is voor een model-getrouw FACT-team geen antwoord. Dat betekent niet dat een FACT-team ook alles zelf doet. Het FACT-team zorgt wel, samen met cliënt, dát alles gebeurt wat nodig is. Optie: Principe van integrale eindverantwoordelijkheid versterken, breder uitrollen en verbreden naar andere doelgroepen met meervoudige problematiek Uitdaging: Kunnen integrale, domeinoverstijgende teams bekostigd (blijven) worden vanuit gefragmenteerde financieringskaders; vereist samenwerking tussen en vertrouwen van zorgverzekeraars en gemeenten. 21

22 Nieuwe ontwikkeling: vandaag in Utrecht 22

23 Onderdeel van de plannen voor een nieuwe GGZ : Geïntegreerde GGZ in de wijk : Wijkinfrastructuur waarin niet institutionele samenwerkingsafspraken maar persoonlijke contacten en natuurlijke netwerken centraal staan, gebaseerd op wederkerigheid en multideskundigheid. 23

24 Geïntegreerde GGZ in wijk: Concreet: Nederland telt per inwoners circa 80 tot 90 fte aan GGZ-professionals. Voorstel nieuwe GGZ: 40 fte per wijk van inwoners inzetten in GGZwijkcentra voor de ondersteuning van mensen voor wie geïntegreerde zorg is aangewezen. Samenwerkingsverbanden en netwerken op wijkniveau van GGZ-professionals, medewerkers van wijkteams en andere voorzieningen in de wijk (huisartsen, wijkagenten, woningbeheerders, voorzieningen op het gebied van participatie) en cliënten en hun sociale netwerken zelf. Veel ruimte voor ervaringsdeskundigheid en voor consumer-run voorzieningen Professionals en ervaringsdeskundigen krijgen in het model een groot mandaat om met elkaar in de wijk de zorg vorm te geven. Vraag: willen zorgverzekeraars en gemeenten dit in gezamenlijkheid faciliteren? Hoopgevend: 5 pilots gaan binnenkort van start. 24

25 Tot slot Panel psychisch gezien: Deelnemers: 2000 mensen met langdurige psychische aandoeningen. 25

26 Panel psychisch gezien: Representatieve afspiegeling: 10 % woont in instelling 55 % is alleenstaand Sociale en maatschappelijk situatie panelleden 20 % heeft betaalde baan 40 % heeft gevoel niet mee te tellen in maatschappij 80 % is eenzaam 60 % wil meer sociale contacten 65 % wil betere sociale contacten 26

27 Panel psychische gezien: Laat zien wat de belangrijkste opgave is voor de toekomst: Participatiewens vooral erg groot bij jongere generatie. Bijvoorbeeld: Drie kwart van alle jongere panelleden (< 35 jaar) wil graag een betaalde baan. Hoe voorkomen we dat hun situatie over 5 of 10 of 20 jaar nog ongewijzigd is? 27

28 Stellingen: 1. Afspraken moeten worden gemaakt over de vraag wie op uitvoeringsniveau de integrale eindverantwoordelijkheid op zich neemt voor de ondersteuning (op alle levensdomeinen) van specifieke doelgroepen met meervoudige problematiek. 2. Maximaal decentraliseren van zorg en dienstverlening naar wijkniveau is nodig om te komen van convenanten tussen instanties naar natuurlijke samenwerkingsnetwerken op menselijke maat in de wijk. 3. We moeten stoppen met de term verwarde personen. 28