Groenestijn, M., Borghouts, C., & Janssen, C. (2011). Protocol Ernstige RekenWiskunde-problemen en Dyscalculie (ERWD-protocol). Assen: Van Gorcum.

Transcriptie

1 Voorbeeld groepsoverzicht en groepsplan rekenen A Vooraf: diagnostisch werken Bij het opstellen van een groepsoverzicht en plan is het belangrijk de didactische inhoud en aanpakken expliciet uit te werken. In de fase waarnemen kan dat bijvoorbeeld door met enkele leerlingen een diagnostisch gesprek te voeren, aan de hand van het drieslagmodel. Dit model is afkomstig uit: Groenestijn, M., Borghouts, C., & Janssen, C. (2011). Protocol Ernstige RekenWiskunde-problemen en Dyscalculie (ERWD-protocol). Assen: Van Gorcum. Bij het plannen (betekenis verlenen): - Kan het kind bij een context een bewerking bedenken? - Kan het kind een tekening maken bij de context of de kale som? Bij het uitvoeren (van de bewerking): - Welke oplossingsmanier gebruikt het kind? Is deze manier efficiënt? - Kan het kind de bewerking uitvoeren? Zo niet: kan het dit wel met behulp van materiaal, eenvoudiger getallen of een model? - Hoe staat het met de noodzakelijke voorkennis? Wat beheerst het kind? Bij het reflecteren: - Kan het kind vertellen of laten zien hoe het tot het antwoord gekomen is? - Heeft het kind er zelf een idee van of zijn antwoord goed is? - Koppelt het kind het antwoord terug naar de context? - De trui kost met 20% korting nog maar 20. Wat kost de trui zonder korting? - Kun je een verhaaltje verzinnen bij 3 : 1/2 =? - Gaat het kind bijvoorbeeld steeds terug naar 1% bij opgaven als: bereken 12,5% van 120? - Lukt het het kind met behulp van een strook wel om een opgave op te lossen? - Begrijpt het kind wat 1/4 van 120 betekent? - Hoe heb je dat nu berekend? - In welke klas zijn er nu meer jongens? - Zou het kunnen kloppen dat 3 : 1/2 = 1 1/2?

2 B Formuleer rekendidactische onderwijsbehoeften Het is belangrijk om in een onderwijsbehoefte zowel WAT als HOE te formuleren. Een formulering als heeft behoefte aan verlengde of zelfs compactersgroep is niet een vanuit het kind geformuleerde onderwijsbehoefte (en geeft bovendien geen rekeninhoudelijke of didactische informatie)! Een onderwijsbehoefte heeft meestal ook een doel in zich, bijvoorbeeld een overgang of volgende stap op de leerlijn. Zie de voorbeelden hieronder: Domein hele getallen Elementair getalbegrip Getalbegrip tot 100 Optellen en aftrekken tot 20 Vermenigvuldigen Rekenen met grote getallen onderwijsbehoefte - activiteiten waarin hoeveelheden gekoppeld worden aan aantallen - vragen die aanzetten tot nadenken over verschillende betekenissen en functies van getallen - het spelen van spelletjes waarbij resultatief tellen van belang is samen met leerling y. - dobbelspelletjes met twee dobbelstenen om het verkort tellen tot 12 uit te lokken. deze leerling heeft behoefte aan - verrijkingsstof gericht op het doorzien van getalrelaties. - gebruik van de kralenketting om getallen te positioneren. - oefenstof gericht op het automatiseren van het optellen en aftrekken tot 20 - gebruik van het rekenrek om opgaven tot 20 op te lossen. - verlengde bij het splitsen van getallen tot 10, gericht op de overgang van informeel naar semi-formeel - verlengde op informeel gericht op het herkennen van vermenigvuldigingen in contexten. - verrijkingsstof gericht op rekenenen en redeneren bij vermenigvuldigingen en delen. - gebruik van het waardenschema en geld om het rekenen met tekorten te ondersteunen. - herhalingsstof om grotere vermenigvuldigen af te leiden van de vermenigvuldigen tot en met 10, bijvoorbeeld 300 x 60 afleiden van 3 x 6

3 Nog meer domeinspecifieke onderwijsbehoeften. domein verhoudingen procenten breuken kommagetallen Voorbeeld onderwijsbehoeften - gebruik van de strook om van informeel naar semiformeel te komen. - herhalingsstof gericht op het vergelijken van verhoudingen, zoals 4 : 9 en 5 : oefenstof gericht op het handig bepalen van percentages als 70%, met behulp van breuken. - gebruik van een dubbele getallenlijn om bij percentages als 62,5% de bijbehorende breuk te kunnen geven. - verlengde op informeel gericht op het herkennen van breuken in contexten. - gebruik van breekstokken om gelijkwaardige breuken te bepalen. - verrijkingsstof gericht op het rekenen en redeneren met meetgetallen tot en met duizendsten. - herhalingsstof om kommagetallen in breuken te kunnen omzetten en vice versa. Ook in groep 1 en 2 kunnen onderwijsbehoeften worden geformuleerd en gerelateerd aan de brede ontwikkeling van het kind. Voor wie in groep 1 en 2 werkt, bieden overzichten van aanvangs-, tussen-, minimum- en basisdoelen een belangrijke houvast. Reken-wiskundige onderwijsbehoeften kunnen dan liggen op het vlak van (het laten zetten van) de volgende stap in de ontwikkeling van het kind. Het is de kunst om per kind goed na te gaan hoe didactische, pedagogische en organisatorische gegevens met elkaar samenhangen, en gebruik te maken van wat je van een kind weet wat betreft belemmerende en stimulerende factoren. Vaak betekent dit dat je opnieuw kritisch naar je gegevens moet kijken en soms verdere observaties, gesprekken of analyses moet doen. Kinderen kunnen naast methodedoelen of direct daarvan afgeleide doelen dus heel persoonlijke doelen hebben, gericht op wat ze nodig hebben voor het behalen van de leerstofdoelen.

4 C Stel een groepsoverzicht op met rekendidactische informatie Betrek in je informatie vakinhoudelijke en vakdidactische informatie, zoals rekenaanpakken, strategieën, het waarop leerlingen werken (informeel, semi-formeel, formeel), materiaal- en modelgebruik, geconstateerde fouten en hiaten etc. Uit dit voorbeeld van een student is weliswaar niet alles even concreet uitgewerkt, maar is wel rekeninhoudelijke en didactische informatie genoteerd. Groepsoverzicht groep 7 Datum: Domein: verhoudingen, procenten, breuken en kommagetallen Leerkracht: AB Periode: februari/maart (blok 4) Methode: Alles telt Naa S Kwantitatieve analyses Kwalitatieve Pedagogische en didactische Onderwijsbehoeften m Blok Blok Blok Cito M analyse observaties / Stimulerende en belemmerende factoren / Gesprekken met kinderen Deze leerling heeft behoefte aan Le RV Re S- M 3/5 8/10 No S + RV V 8/10 M 4/10 2/10 V RV 17/20 M 7/10 10/20 G 20/20 14 M7: 69 (II) VS: 101 DLE: 51 M7: 48 (IV) VS: 89 DLE: 41 M7: 81 (I) VS: 111 DLE: >55 Breuken en procenten (context en kaal) vrijwel foutloos. Foutjes zijn slordigheidsfoutjes. Moeite met breuken op getallenlijn plaatsen. Percentages: kortingen berekenen: moeite met wat is 100%? Opgaven rondom breuken en procenten foutloos. * Actief bij, steekt vinger op. * Formeel binnen deze domeinen. * Geeft aan dat hij bij moeilijke opdrachten graag samenwerkt, anders liever alleen. * Actief bij,.*vraagt indien nodig om hulp * Werkt in een maatschrift * Rekent goed op semiformeel, maakt fouten op formeel. * Heeft vaak behoefte aan een model bij (breuk)opgaven. *Vindt het prettig om verlengde te krijgen. * Minder actief met (zegt dat hij het saai vindt). * Stelt vrijwel nooit vragen. * Tempo ligt hoog. * Rekent op formeel bij alle domeinen. * Geeft aan dat hij graag alleen werkt. - de basis die in de klas wordt gegeven (verder geen specifieke didactische behoeften). - verlengde gericht op overgang van semiformeel naar formeel (bij breuken en procenten van model naar denkmodel). - compacte leerroute. - uitdaging via opdrachten op een hoger (complexere taken, verrijking, rekenpuzzels)

5 D Clustering t.b.v. een groepsplan: wat doe je met wie? Clustering Voorbeelden van doelen Voorbeelden van didactiek en werkvormen Basisgroep - Methode(blok)doelen. - Mogelijk ook: aanvullende doelen vanuit behoeften van vrijwel alle kinderen in de basisgroep (bijvoorbeeld bij hiaat in voorkennis of in de methode). - Standaard. - Basis van de methode. Subgroep extra ondersteuning Subgroep compacten en/of verrijken Eventueel: kinderen met eigen leerroute - Methode(blok)doelen. - Methode(blok)doelen en aanvullende (onderliggende) doelen. - Mogelijk ook: terug op de leerlijn (doelen uit voorgaande blokken). - Methode(blok)doelen. - Methode(blok)doelen en verrijkende doelen (binnen dezelfde leerstof). - Verrijkende reken-wiskundedoelen buiten de methodedoelen om (andere leerstof). - Mogelijk ook: vooruit op de leerlijn (verder in de methode). - Eventueel extra: leerstof anders dan rekenen-wiskunde. - Bijvoorbeeld op basis van grote achterstanden of ver vooruit bij de rest van de groep: aangepaste (methode)doelen van ander leerjaar. Ten opzichte van basisgroep: - verlengde ; - preteaching; - extra aandacht voor concreter ; - extra aandacht voor begripsvorming, automatiseren en inoefening; - extra model- en materiaalgebruik; - minder opgaven. Ten opzichte van basisgroep: - verkorte ; - extra gericht op redeneren, verbinden, uitdaging; - aandacht voor abstracter, verkorten van procedures; - minder herhaling en inoefening; - complexere taken. - Individuele leerroute, bijvoorbeeld met ondersteuning. - Andere werkwijzen, materialen, software. Een gedifferentieerde aanpak via clustering in subgroepen. Op de volgende pagina s is een voorbeeld van een groepsplan uitgewerkt, waarin wordt uitgegaan van de methode.

6 Groepsplan groep 7 Groep: 7 Datum: Domein: breuken, verhoudingen, kommagetallen, procenten Leerkracht: XXXXXX Periode: Februari/maart Methode: Alles telt Kerndoel: 26 Subgroep/ namen Basisgroep Le Baa Li Ros Jov Ka Me Ni Kla Tje Bj Mo Ou Pri Subgroep 1 Nam Re Ti Fan Clustering o.b.v. behoeften: Verlengde Begripsvormin g Soms terug naar semiformeel Wat wil ik bereiken? Doelen Basisdoelen binnen het domein: Aan het eind van blok 5 kunnen de kinderen: Breuken: - breuken vermenigvuldigen met een heel getal - gemengde getallen vermenigvuldigen - breuken vergelijken met procenten en verhoudingen Zie doelen basisgroep. * Breuken vermenigvuldigen wordt op semiformeel behaald. Aanvullende doelen: - breuken op een getallenlijn plaatsen - ongelijknamige breuken optellen en aftrekken Inhoud (wat) Aanpak/ methodiek (hoe) Organisatie Evaluatie Instructie over en oefenen met nieuwe stof m.b.v. materialen van Alles telt: - Digibordsoftware groep 7 - Leerlingenboek groep 7; reguliere opgaven per opdracht - Werkschrift groep 7; reguliere opgaven per opdracht. - Oefensoftware regulier voor leerlingen groep 7 Instructie over en oefenen met nieuwe stof m.b.v. materialen van Alles telt: - Digibordsoftware groep 7 - Leerlingenboek groep 7; minimumopgaven per opdracht - Werkschrift groep 7; minimumopgaven per opdracht. - Oefensoftware minimum voor leerlingen groep 7 Basisaanbod Kinderen doen mee met de les: - Uitlegfilmpje kijken (digibordsoftware). - Reken maar; digitaal oefenen met nieuwe stof die uitgelegd is in filmpje. - Samen blauwe opdrachten in leerlingenboek maken. Aandacht voor interactie. - Zelfstandige verwerking: de groene opdracht in leerlingenboek; daarna reguliere opgaven in werkboek. - Zelf nakijken en opdrachten met veel fouten verbeteren. *Leerkracht loopt na (verlengde) langs om vragen te beantwoorden. Kinderen mogen elkaar om hulp vragen. * Kinderen oefenen elke week 1x de aangeboden stof op de computer (opdrachten reguliere ). Basisaanbod: Zie basisgroep. Kinderen maken de minimumopgaven van de opdrachten in het leerlingenboek, werkboek en achter de computer i.p.v. reguliere opdrachten. Naast basisaanbod: Verlengde na klassikale : - Nieuwe stof nogmaals uitleggen en aantal sommen samen maken. Meer aandacht voor begripsvorming en modelgebruik (getallenlijn, breukcirkels, breukstokken). - Herhalingsopdrachten blok 4 die aansluiten bij aanvullende doelen. (Breuken gelijknamig maken. Breuken optellen en aftrekken. Breuken op getallenlijn plaatsen) *Na verlengde start zelfstandige verwerking. Elke dag: ± 30 min klassikale aansluitend ± 30 min zelfstandige verwerking van reguliere opgaven van de opdrachten in werkboek. Opdrachten zelf nakijken en daarna inleveren. Iedereen 1x per week oefensoftware achter computer, regulier. Elke dag: ± 30 min klassikale aansluitend ± 10 min verlengde aan tafel. Daarna ± 20 min. zelfstandige verwerking van de minimumopgaven in het werkboek. Indien nodig nog extra (individuele). Opdrachten zelf nakijken en daarna inleveren. Iedereen 1x per week oefensoftware achter computer, minimum. Na elke les: Werkboeken nakijken. Veel gemaakte fouten klassikaal bespreken. Aan het eind van het blok: *Toets blok 5 afnemen en analyseren. Streven: 80% *Doelen van het groepsplan per subgroep evalueren; * welke doelen wel en niet behaald? * Is voldoende aangesloten bij onderwijsbehoeften? Welke aanpassingen in onderwijsbehoeften (en clustering) volgen hieruit? Zie basisgroep. Streven: 70 % goed.

7 Subgroep 2 Ma Ta No Ar Clustering o.b.v. behoeften: Verkorte Minder herhaling Vooral formeel Verrijking en uitdaging Zie doelen basisgroep. Deze doelen worden op formeel behaald. Extra uitdaging: - Verdiepende opgaven ( verder- en plusopdrachten uit methode) waarin de kinderen dieper op de aangeboden stof ingaan. Instructie over en oefenen met nieuwe stof m.b.v. materialen van Alles telt: - Digibordsoftware groep 7 - Leerlingenboek groep 7; plusopgaven per opdracht - Werkschrift groep 7; plusopgaven per opdracht. - Oefensoftware plus voor leerlingen groep 7 Zie basisaanbod Zie basisgroep. Kinderen maken ook de plusopgaven in het leerlingenboek, werkboek en achter de computer. Naast basisaanbod: Extra uitdaging: - Na het maken en nakijken van de plusopgaven van de opdrachten in het leerlingenboek of werkboek, gaan de kinderen verder met verder- en/of plussommen aan het eind van het blok. Elke dag: ± 15 min klassikale volgen aansluitend ± 30 min zelfstandige verwerking van (plus)opgaven van de opdrachten in werkboek. Opdrachten zelf nakijken en daarna inleveren. ± 15 min zelfstandig verder werken aan sommen van verder of plus in leerlingenboek aan het einde van het blok. Op vrijdag over plusschriftje van volgende week. Iedereen 1x per week oefensoftware achter computer, plus. Zie basisgroep. Streven: 90 % goed. Aandachtspunt: regelmatig peilen of materiaal aansluit bij onderwijsbehoeften, en interesse en of het voldoende uitdaging biedt. Sommen van verder en plus uit het leerlingenboek nakijken en analyseren. Een didactisch groepsplan (voorbeeld). Raadpleeg voor verdere toelichting: Brom-Snijders, P., van den, Bergh, J. van den, Hutten, O., & Zanten, M., van (2014). Hele getallen. Amersfoort: ThiemeMeulenhoff. Hoofdstuk 8 gaat concreet over het opzetten van een groepsoverzicht en groepsplan. Groenestijn, M., Borghouts, C., & Janssen, C. (2011). Protocol Ernstige RekenWiskunde-problemen en Dyscalculie (ERWD-protocol). Assen: Van Gorcum.!! Vooral ook voor diagnostiek bruikbaar. Gratis te downloaden van: Notten, C., Versteeg, B. & Martens, L. (2014). Leren rekenen, ook als het moeilijk wordt. De modellen uit het protocol ERWD in de praktijk. Assen: Van Gorcum. Vooral ook voor diagnostiek bruikbaar. Oonk, W., Keijzer, R., Lit, S., & Barth, F. (2013). Rekenen-wiskunde in de praktijk. Verschillen in de klas. Groningen: Noordhoff Uitgevers. Hoofdstuk 1 t/m 4 gaan concreet over het opzetten van een groepsoverzicht en groepsplan. Vugt, J., van & Wösten, A. (2013). Rekenen: een hele opgave. Deel 1. Amersfoort: ThiemeMeulenhoff. Deel 1 richt zich o.a. op de onderbouw. Vooral ook voor diagnostiek bruikbaar. Vugt, J., van & Wösten, A. (2011). Rekenen, een hele opgave. Deel 2. Amersfoort: ThiemeMeulenhoff. Deel 2 richt zich ook op de bovenbouw en bevat veel actuele informatie (ook over dyscalculie). Vooral ook voor diagnostiek bruikbaar. Zanten, M., van, Bergh, J. van den, Brom-Snijders, P., van den, & Hutten, O. (2014). Verhoudingen, procenten, breuken en kommagetallen. Amersfoort: ThiemeMeulenhoff. Hoofdstuk 7 gaat concreet over het opzetten van een groepsoverzicht en groepsplan.