PURITEINEN, STICHTERS VAN NIEUW ENGELAND, NAAR HET ENGELsCH. w. H. BARTLETT, BEWERKT

Transcriptie

1 DE PELGRIM-VADERS OF PURITEINEN, STICHTERS VAN NIEUW ENGELAND, NAAR HET ENGELsCH w. H. BARTLETT, BEWERKT MET AANTEEKENINGEN EN OORsPRONKELIJKE BIJLAGEN, UIT DE BEsTE ENGELsCHE EN NEDERLANDsCHE BRONNEN GETROKKEN, DOOR W.E.B.SWALUE, PREDIKANT TE AMSTERDAM. ËPIIÜEQ LEIDEN, P. H. van DEN HEUVELL.

2 AAN D. N. C. KIST HOOGLEERAAR IN DE GODGELEERDHEID AAN DE LEIDSCHE HOOGESCHOOL, DEN ZELFSTANDIGEN BEOEFENAAR DER KERKGESCHIEDENIS, WORDT DIT WERK UIT HOOGACHTING, DANKBAARHEID EN vriendschap OPGEDIIAGEN.

3 VOOBBEBIGT. Reeds voor vele jaren trok bij mijne historische onderzoe kingen de geschiedenis der Puriteinen, later de stichters van Nieuw-Engeland in Noord-Amerika, aandacht, zoo wel om hunne rigting, pieteit en zelfstandigheid, als 0m hun verblijf hier te lande, en kunne vestiging in die overzeesche oorden, werwaarts zich ook eenigen onzer voorvaderen bega ven, die dààr voor Nederlandsche zeden en bedrijven een zetel hebben gesticht, die nog in eere is, al is de Nederland sche taal er niet meer in gebruik. Mijne belangstelling werd echter bijzonder opgewekt door hetgeen de Hoogleeraar KIsI, naar aanleiding van het in 1842 verschenen voortrefielijke werk van Mr. YOUNG, te Boston, in het 8 deel van het Archief voor kerkelijke geschiedenis mededeelde, en t geen door R. BAIRD, in het door mij in t Nederduitsch overge bragte 2 deel zijner Geschiedenis, statistiek en kerkelijk leven in de Vereenigde Staten van N. Amerika, in t mid den is gebragt, ivaarbij ik toen in een afzonderlijk hoofd stuk het resultaat mijner nasporingen omtrent de Puriteinen bijzoiòdeî ten opzigte van hun verblijf in Middelburg mede deelde. Ik volgde daarop met belangstelling t geen van tijd tot tijd over deze merkwaardige sekte verder werd aan t licht gebragt en mijne belangstelling en weetgierigheid werden bij zonder opgewekt bevredigd bij de verschijning voor vier jaren van het werk, waarvan wij met eenige aanteekeningen en bijvoegselen onzen landgenooten eene omwerking aanbieden. De schrijver heeft behalve de bronnen, waaruit zijne voor

4 v!!! gangers, Bmnmnu, YOUNG, Summum, J. Houwen, J. WAD nmaros en W. S. RUssELL, putteden, nog andere gebruikt en ik durf zeggen in eenen goeden, soms bevalligen historischen stijl een voortrefielijk geheel geleverd, waarvan latere schrij. vers, 0. a. STEELE (in zijn werk. Chief of the Pelgrims, 1857), zonder dit echter te vermelden, partij getrokken hebben. Reeds had één onzer landgenooten, die om zijne historie kennis en de wijze waarop hij de geschiedenis beschrijft, roemvol bekend is, de zorg der vertolking op zich genomen, toen de veelvuldige werkzaamheden eener nieuwe eervolle be trekking hem verhinderden de hand aan t werk te slaan, zoodat ik alzoo op verzoek van den geachten uitgever die taak, zij het ook met minder talent, gaarne op mij nam. Ik heb hieraan, zoo als de lezers zullen zien, veel tijd en zorg besteed, om zoo mogelijk iets meer volledigs, dan tot heden bestond, te leveren, en ben veel verpligt aan de hulp van dehh.ramije1 man ELsEvIER, te Leiden, en KEIJZER, te Oegstgeest, aan wie ik hiervoor openlijk mijnen dank toebreng. Ik vertrouw aan mijne landgenooten dienst te hebben be wezen met deze bewerking en mededeelingen, die, (ik mag dit zonder vooringenomenheid zeggen) veler belangstelling waar dig zijn en wel die van sommigen trekken zullen. Ware onze taal in Engeland of de Vereenigde Staten meer bekend, ik zou meenen, dat de door mij publiek gemaakte bescheiden door de schrijvers, aan wie de geschiedenis der Puriteinen ter harte gaat, wel zouden geraadpleegd en gebruikt worden. Intusschen moge het werk in engeren kring, ter beharti ging van de lessen, die de geschiedenis van deze belangrijke sekte geeft, nut stichten en genoegen geven, en doen zien, dat dwang in zaken van godsdienst onhoudbaar is, dat de vrij heid des geestes zich altijd baan breekt, maar ook dat overdrij ving en afwijking van Christelijke beginselen schadelijk zijn. De opdragt aan mijn vriend, den tegenwoordigen Nestor onzer Nederlandsche kerkgeschiedschrijvers, door hem wel willend aangenomen, moge geene onwaardige hulde zijn, maar ter aanbeveling strekken. AMsTERDAM, 1 October E. B. SWALUE.

5 INHOUD. HOOFDSTUK L DE PELGRIMS IN ENGELAND. Oorsprong der Puriteinen. Scheuring in de kerk. Opkomst der Independenten. Congregatie te Serooby. William Brew ster. Richard Clyfton. John Robinson. William Brad ford. Myles Standich. Emmanuel College, Cambridge, enz. Vervolging en lijden der Independenten. - Besluit ter uitwij king. - Teleurstelling te Grimsby. Gevangenzetting te Boston. Uitwijking van Winstorp. Eindelijke ontsnapping der Pelgrims nnari-iolland.. HOOFDSTUK H DE UITGEWVEKENEN IN HOLLAND. Toestand van Holland ten tijde hunner komst aldaar. Worsteling met Spanje. Kosmopolitiesch karakter. Johnsons kerkge meente. -- Verschillen. H. Smyth. - Armoede der Pelgrims. Hunne verhuizing naar Leiden- Vestiging der kerk. - - Robinson, haar herder en leeraar. Leiden. Localiteiten aldaar die aan hen herinneren. Brewster, een boekdrukker door Jacobus I ver volgd. Aankomst van Winslow en Standish. Henry Jacob. Toestand der Pelgrims. Voorstellen tot landverhuizing. Be raadslagingen. Eindbesluit. Onderhandelingen met het En gelsch Gouvernement. Aankoop van de Speedwell. Ver trek van Leiden. Togt naar Delfshaven. - Inscheping naar Amerika HOOFDSTUK HL DE VESTIGING IN AMERIKA. Aankomst te Southampton. - De Mayflower. Laatste schikkin gen betrekkelijk de beide schepen, en vertrek. Averij aan de Speedwel. Loopt te Dartmouth binnen. Andermaal te Plymouth. Eindelijke terugkeering van de Spcedwell. Reis der Mayflower. Aankomst te Kaap Cod. - Eerste verken ning van het land. Landing te Plymouth. Vestiging aldaar. Moeijelijkheden gedurende den eersten winter. Terugkomst der Mayflower. Bezoek van Massasoit, en onderhandelingen met de Indianen. Aankomst en vertrek van de Fortune. Schaarschte van levensmiddelen. Ziekte van hïassasoit. Ont dekking van verraderlijken aanslag der Indianen. Onderdruk king daarvan door Standish. De hroederen te Leiden. - - Brief van Rohinson. Diens dood. Eeníge localiteiteîì in Amerika lilî.

6 Blî. in betrekking tot de Pelgrims. - Plymouth. Leiden-street. Burial-Hill. Coles-Hill. Landingplaats. Duxbury-Hill, enz. enz. Bradford en Carver. Lijden en ontberingen der Pelgrims. Hun karakter en werk. Hunne instellingen. Tegenwoordige toestand van Plymouth. Besluit OVERZIGT van m: EMIGRATIEN nnn rummmax, or nm sroon nm PELonIMsGnvoLGn...2l0. BIJVOEGSELENOPIIELDEBING BIJLAGE I. DE EERSTE GEMEENTE DER PURITEINEN IN NEDERLAND TE AMSTERDAM Bronnen. Vestiging der Engelsehe Afgescheidenen in Nederland. - John Brown. De Brownistisehe gemeente te Middelburg. Franeis Johnson en Henry Ainsworth. Grieven der Puriteinen tegen de Engelsche staatskerk. - John Smyth en de grieven zij ner volgelingen tegen die van Francis Johnson te Amsterdam. Tweespalt in de gemeente. De XI gravamina tegen de Engelsche kerk en Hendrik VIII. Zijn oordeel en handelwijze jegens de Puriteinen. Het oordeel en de handelwijze der Nederlanders BIJLAGE II. DE GEMEENTE DER PURITEINEN TE LEIDEN ONDER DE LEIDING VAN JOHN ROBINSON. Bronnen. - Robinson en Brewster. Robinsoms geleerdheid en gematigdheid. Zijne woonplaats en kerk te Leiden. De eerste leden der gemeente. Hun bedrijf en gedrag. Proces wegens het boekdrukken tegen Thomas Bruwer of Bruster. - Engelsehe Presbyteriaansehe uitgewekenen. Rekwest ter vestiging. - Na men der eerst aangekomenen, Lijst der vertrok kenen uit de gemeente van Ronmson naar Amerika. - Extract uit hettrouwboek BIJLAGE III. EENIGE BIJZONDERHEDEN OMTRENT WILLIAM BREWSTER. EN DE VESTIGING DER GEMEENTE IN AMERIKA. Oorsprong van het geslacht der Brewsters. William Brewstefis jeugd en vorming. Davison. Scrooby. De grondwet der.ko lonie2 l Brewster als ouderling. - Zijne geleerdheid. - Îijne werkzaamheden vooral in Nieuw Engeland. Laatste le vensjaren. - Lofrede op hem door Webster (1850). Besluit ter juiste beoordeeling der Puriteinen door Swalue en Bartlett E

7 HOOFDSTUK I. DE PELGRIMS IN ENGELAND. OORSPRONG DER PURITEINEN. SCHEURING IN DE KERK. OPKOMST DER INDEPENDENTEN. CONGREGATIE TE SCROOBY. WILLIAM BREWSTER. RICHARD CLYFTON. JOHN ROBINSON. WILLIAM BRADFORD. MYLES STANDICH. EMMAKUEL-COLLEGE, CAMBRIDGE, ENZ YERVOLGING EN LIJDEN DER. INDEPENDENTEN. i BESLUIT TER. UITWIJKING. - TELEUR STELLING TE GRIMSBY. GEVANGENZETTING TE BOSTON. UITWIJKING VAN ÌINSTORP. EINDELIJKE ONTSNAPPING DER PELGRIMS NAAR. HOLLAND Men kent de. secte of godsdienstpartij der dusgenaamde Puriteinen in Engeland, die na langen en benarden kampstrijd tegen willekeurige magt, ten slotte de Monarchie en de Kerk in het vaderland omverwierp, en die in Amerika den grondslag legde tot het magtigste Gemeenebest dat de wereld ooit kende. De oorsprong dezer secte klimt op tot den tijd van het eerste protest tegen de dwalingen van het Katholicisme, tot de dagen van WICKLIrrE, ofschoon zij eerst na het tijdvak der Hervor ming tot hare volle ontwikkeling kwam. Toen LUTHER zijn verzet tegen het Pausdom had aangevan gen, kreeg Koning HENDRIK VÏII van den Paus den vleijen den titel van Verdediger des Geloofs, om den ijver waarmeê hij de aanvallen van den grooten Hervormer te keer ging. Doch, wijl alleen trots en hartstogt de hoofddrijfveêren waren der daden van dezen Vorst, duurde het niet lang, of hij brak 1

8 2 met Rome, omdat de Paus weigerde het huwelijk, t welk hij met een nieuw voorwerp zijner minnedrift gesloten had, te bekrachtigen. De suprematie van den Paus werd dra ver vangen door die van den oppermagtigen Monarch zelven, die nu voor zich alleen het regt zich aanmatigde, om het geloof zijner onderdanen te bepalen en over hunne consciëntiën te heerschen. Alzoo, terwijl hij eenerzijds Sir THOMAs MORE en andere Katholieken ter dood bragt om hunne gemoedelijke weigering van den suprematie-eed, werden anderzijds ANNA AsHEw en hare lotgenooten, die de leerstellingen der Hervor mers omhelsden, door hem tot den brandstapel verwezen. Hoewel nu de toovermagt van blinde onderwerping aan Rome, de groote slagboom tegen geestelijke en verstandelijke bevrij ding, alzoo voor altijd was gebroken, en ofschoon het mon nikswezen den doodslag had gekregen, was echter de veran dering in de Godsdienst des Lands of in de gevoelens des volks nog langen tijd van geringe beduidenis. Gedurende de kortstondige regering van EDUAnn VI werd het werk van eene nieuwe inrigting der Kerk met kracht en drift voortgezet. Terwijl het beginsel van s Konings supre matie behouden bleef, was allereerst het groote voorwerp des strevens, om eenerzijds hen te bevredigen, die nog sterk vast hielden aan het ritueel en de kerkgebruiken van Rome, en anderzijds hen, die alle spoor daarvan verlangden te zien weg gevaagd, in overeenstemming met de leerstelling en de praktijk der in het buitenland door CALvYN gestichte Kerken. Het gevolg van zoodanig compromis of vergelijk was de nu bestaande Constitutie der Kerk van Engeland. Bij het opstel len harer Geloofsartikelen en Formulieren hielden de Hervor mers als doel voor oogen: te vereenigen wat goed bleek in het oude stelsel met hetgeen het nieuwe goeds aanbood. Die ge beden, welke waren opgesteld door heilige mannen in de eerste eeuwen der Kerk, en welke nooit door eene van Gods Geest niet gedrevene pen werden overtroffen, werden uit het Latijn vertaald en in het nieuwe ritueel ingelijfd ten behoeve van het

9 3 volk ). In plegtìgheden en kerkgebruiken werd een betame lijke middenweg gehouden tusschen de schromelijke overdrij ving van Rome en den overnaakten eenvoud van Genève. De toga en eenige weinige eenvoudige kerkelijke kleedingstukken werden behouden, als passend en betamend. Voorzeker, in enkele weinige gevallen werden gebruiken vastgehouden die meer regtstreeks het uitgebannen bijgeloof in de hand werkten, zoo als het teeken des kruises bij den Doop, en de kniebuiging bij het noemen van den naam Jezus; maar ook ter andere zijde droegen de Geloofsartikelen geene minder blijkbare sporen der Geneefsche Godgeleerdheid, waarmeê te dier tijde zoo groot een tal der Hervormers doortrokken waren. Maar, naauwelijks was de Kerk, dus nieuw ìngerigt, geluk kig gevestigd, en mogt zij, door den ijver en de welsprekend heid hater groote leiders, als RIDLEY, LATIMER, CRANMER en HOOPER, snelle vorderingen maken in het uitroeijen van t geen nog van gehechtheid aan de oude godsdienst in s volks gemoed was overgebleven, - - of zij werd, door de troonsbe stijging van Koningin MARIA, blootgesteld aan de vuurproef eener bloedige vervolging. De Prelaten die in het land bleven, niet wijkende voor de woede der Koningin, werden geroepen om op den brandstapel getuigenis te geven van hun geloof. Hun roemvolle dood spreidde een stralenkrans over de zaak der nieuw gevestigde Kerk, zette hare grenzen verder en verder uit en deed haar diep wortel schieten in het hart des Engel sehen volks. Velen evenwel zochten eene schuilplaats tegen den voorbijgaanden storm, te Frankfiìrt, Bazel, Zuric/z en Genève, waar zij Protestantsehe gemeenten stichtten. In voort durende gemeenschap met de Hervormden in die plaatsen, werden niet alleen meer genegen voor dezer eenvoudig streng ritueel en den demokratischen vorm van kerkbestuur, 1) Zij zijn vervat in het Common Prayer Boek, (het liturgie- of formu lierboek der Angliknansehe Kerk) "t welk een der liberale geschiedschrij "ers van onze dagen, de Amerikaan Scnarn, de waardige dochter de : Bijlwls noemt. V. 1%

10 maar ook, door in aanraking te komen met republikeinsche in stellingen, in geen geringe mate geneigd tot het streven om zich te kanten tegen de aanmatigingen van willekeurige opper magt niet minder in het burgerlijk-maatsehappelijke als in kerkelijke zaken. _ Koningin ELIZÁBETH s troonsbestijging gaf eene wending aan de zaken des Lands. Het corps uitrgeiìvekenen, werkzaam ijve rig en krachtvol, keerde naar het vaderland terug, vervuld van het groote doelwit om uit de inrigtiìig der Kerk te doen verdwijnen wat zij de laatste onteerende sporen van t paus dom achtten, en haar te herscheppen naar de leerstellingen en gebruiken der Hervormers van het vasteland. Gok toen zij nog in den vreemde toefden, was het Boak qf Common prayer, door EDUAnn VI ingevoerd, het onderwerp ge weest van den seherpsten twist. De uitgewekenen die zich te Franlfort hadden gevestigd streden voor het gezag van dat Kerkboe/t, terwijl die van Gäîzèîit een ander verlangden inge rigt overeenkomstig de praktijk dier Kerk. In Engeland te ruggekeerd werd de eerstgemelde partij opgenomen in de eerste rangen der Kerk, als vastelijk zich houdende aan de Konink lijke suprematie en handhavende de éénheid van geloof en praktijk of kerkgebruiken; terwijl de anderen vast besloten waren om datgene tot stand te brengen wat naar hunne overtuiging en oordeel eene doortastende radicale hervor ming was. En van nu aan begon een ernstige en onverpoosde kamp strijd, in welken beide partijen, vast in hunne gemoedelijke overtuigingen, bereid waren evenzeer het uiterste te lijden of te doen lijden voor wat zij de zake der Waarheid noemden, zoodat geen van beide wijken wilde voor dat de vijand tot onderwerping was gebragt, of des noods vernietigd. De partij der Kerk (Higk-Cáurck party) zich geducht verschanst gevoe lende in de verhevenheid harer magt, in verband met eene schier onbepaalde monarchie, en bij magte om de tusselien komst der overheid te bevelen, besloot nimmer te treden in

11 5 een vergelijk met hare tegenstrevers. De Puriteinen, ter an dere zijde, ten doel staande aan de uiterste woede der vervol ging, konden alleenlijk daartegen overstellen onbedwingbare vastheid en volharding. Doch deze onderlinge stelling der par tijen was bloot toevallig (acoidenteel) het beginsel dat ze dreef was in beide gelijk. De leer van verdraagzaamheid was des tijds onbekend, en elke secte of gezindte zou zich als een zeer laauwe getuige beschouwd hebben der zaak van t geen zij voor Waarheid hield, indien ze, tot de magt gekomen, hadde geaarzeld hare vestiging ook door geweld te verkrijgen. Beide Prelatisten en Puriteinen waren in dit opzigt gelijk, en toen eindelijk hun standpunt wisselde, toen de laatstgenoemde partij de bovenhand verkreeg, toonde zij dat zij maar al te wel de les en het voorbeeld, haar door de vervolgers gegeven, wist op te volgen; zij toonde dat in Engeland door de hardheid, waarmeê zij haar lijden wreekte aan de gevallen Episcopalen, en in Amerika door de strengheid, waarmeê zij alle andere secten te keer ging. NEAL, hun eigen geschiedschrijver, is gedwongen te erkennen dat beide partijen maar al te wel overeenstemden in het drijven van het noodzakelijke eener eenvormigheid van openbare eerdienst, en van t bezigen van t zwaard der wereldlijke Overheid tot steun en verdediging harer be ginselen, waarvan zij dan ook elke op hare beurt een on christelijk gebruik maakten, zoodra zij maar de magt in handen kregen. Als een begin hadden de Puriteinen hunne grieven bepaald bij de geringe overblijfselen van het Roomsch-kerkelijk cos tuum, die door CRANMER en de stichters der kerk waren bij behouden als betamend plegtig. In deze bezwaren vielen vele der Bisschoppen hun toe, en menig dringend protest werd bij het hoog gezag ingediend, dat men in dit opzigt niet op een vormigheid zou blijven staan. Doch de Koningin was zoo vast besloten, krachtens haar prerogatief, de eenvormigheid in kerkbeheer en tucht op te leggen, dat zij aan den Aarts bisschop PARKER bevelen uitvaardigde, dat hij de ordening,

12 bij de wet vastgesteld, had te handhaven. En deze Prelaat had geene aansporing noodig om eenen maatregel ten uitvoer te leggen, die zoozeer in overeenstemming was met zijne wen schen. De in verzet gekomen geestelijken werden opgeroe pen eene verklaring te teekenen van onderwerping aan de bevelen der Koningin, en zij, die zulks weigerden, werden onmiddellijk van hunne betrekkingen ontzet en alzoo arme zwervers. Deze strengheid had het natuurlijk gevolg van de breuke tusschen de Puriteinen en hunne vervolgers te wijder te maken. Van hunne kansels en uit hunne woningen verdreven, begonnen zij nu het land door te trekken en hunne denkbeelden te verspreiden door prediking en het uitgeven en verspreiden van vlugschriften, trots beboeting en gevangenzetting; en einde lijk begonnen zij bij scharen. te breken met de gevestigde Kerk, en afzonderlijke plaatsen ter eerdienst in te rigten overeenkom stig hunne begrippen. Deze poging om de strenge kerktucht te ontduiken werd slechts gevolgd door nog knellender strenge maatregelen. Onder de werking eener Staats-kerkwet (Act), die het bijwonen der openbare eerdienst verpligtend stelde, werden tal van afgescheidenen gebragt voor de Commissarissen te dezer zake, en gestraft met boete en gevangenis. De geschriften der lijdende en verbitterde partijgenooten werden nu te scherper en verbolgener, en een heete pennestrijd werd gaande gehouden tusschen hunne leiders en die der Episcopalen. De laatsten, aangedreven door de Koningin, en ziende dat zij hunne tegen strevers niet door redenen tot zwijgen konden brengen, beslo ten hen door nog zwaardere strafbepalingen te verpletteren. Ünder de eerste offers was JonN UDAL, die, wegens zijne wei gering om onder eede antwoord te geven op eenige vragen, die of hem zelven of anderen konden bezwaren, werd, hoewel hij den eed van trouwe had afgelegd, ter dood veroordeeld als oproerling (felon) ; zijn sterven in de gevangenis voorkwam de openbare executie. En zoodanig bleef de toestand der Puritei non gedurende het overige van ELIZABEIJ-fs regering.

13 7 Bij de troonsbestijging van JACOBUs hervatteden zij moed, maar alleen, om na korten tijd, de bitterste teleurstelling te ondervinden. Zij vleiden zich, dat, daar de nieuwe Monarch in het Presbyterianisme was opgevoed, en zelfs de pen had gevoerd ter verdediging van dezes leerstellingen, zij alsnu ten minste mogten verwachten geduld te worden, en mogelijk de overhand te winnen. De waarheid echter was deze, dat JACo BUs beide, Presbyterianen en Puriteinen, haatte met een vol komen haat. Hij kon nimmer vergeten dat aan de eersten een groot deel te wijten was van het lijden zijner rampspoedige moeder, hoe zij hem zelven hadden gedwarsboomd, en ge griefd gedurende zijn vertoef in Sckotland, en hem zoodaniger wijze gedwongen hadden te schrijven ter gunste van een stelsel, t welk hij in zijn harte blijkbaar verfoeide. Deze kwellingen hadden buitendien hem te over bewezen, dat de geest die in de leerlingen van KNOX en CALvYN werkte even natuurlijk neigde tot de Republiek, als die, welke de Bisschoppen bezielde, in vast verbond was met de Monarchie. De Puriteinen verloren geen tijd, maar rigtten tot den Ko ning een verzoekschrift geteekend door acht honderd vijf en twintig bedienaars des woords, smeekende om de afschafiing van bijgeloovige praktijken en andere misbruiken, die de Kerk misvormden; waarop de Universiteit van Ûmford weldra een antwoord liet uitgaan. Deze houding der elkander naijverige partijen openden voor JACOBUs eene welkome gelegenheid om die theologische geleerdheid en dat beleid in het voeren van een twistgeding ten toon te spreiden, waarop hij boven alles zich liet voorstaan; het verschafte hem daarbenevens eene niet minder gunstige gelegenheid om de Puriteinen te vernederen en te overblufien. Hij beval alzoo, in antwoord op het verzoekschrift eene, zamenkomst (conferencie) tus schen beide partijen, om de betwiste punten te bespreken, zichzelven bij het betoog het leeuwendeel voorbehoudende, en dus handelende als beslissende stem, daartoe, gelijk hij zich vleide, niet minder bevoegd door zijne bekwaamheid

14 8 in de polemiek, als gemagtigd door zijne stelling als opper hoofd der Kerk. Deze Conferencie werd gehouden op het paleis van Hampton Court. De Puriteinen werden vertegenwoordigd door Dr. RAI NOLDs met slechts drie geestelijken; terwijl ter andere zijde eene reeks was van een twintigtal bisschoppen, buiten de Lords van den geheimen Raad (pricy Council) en hunne aanhangers, die allen gereed waren om de uitsto1tingen der koninklijke wijsheid op te vangen, toe te juichen en overal ingang te doen vinden. De Conferencie, t is wel noodeloos het te zeg gen, was niet anders dan een guichelspel. Het beklag der Pu riteinen was al te blijkbaar wel gegrond, - zoodat de Koning hunne geestelijken ontbood, niet om aan hunne bezwaren te gcmoet te komen, maar om aan zijnen lust tegen hen genoeg te doen; niet opdat hij te weten mogt komen wat zij konden zeggen, maar om hen te doen hooren wat in deze zaak zou doen. Nadat zij de Conferencie hadden geopend met de opsom ming hunner grieven, en door de Bisschoppen waren beant woord geworden, nam JACOBUs zelf het woord ten behoeve der laatsten. Hij overstelpte de arme Puriteinen, die geen ant woord durfden wagen, met een verbazenden stortvloed van schoolsche wijsheid, steeds aangemoedigd door den gedienstigen glimlach der Prelaten en Hovelingen, en hij griefde en be spotte hen op de grofste wijze. Één grond van zijnen afkeer, ongetwijfeld ingegeven door het in Schotland ondervondene, gaf hij openlijk te kennen; t was de strekking van het Puri tanisme om zich te kanten tegen willekeurige oppermagt beide in Kerk en Staat. En het moet erkend worden, dat zijn stel regel: geen Bisschop, geen Koning ten volle werd gestaafd door de ervaring van zijnen opvolger. Indien gij, dus sprak hij tot hen een Schotsch Presbyterium bedoelt, dat strookt met de Monarchie als God met den Duivel, zoo wil ik niets daarvan. Ik wil hebben ééne leer en ééne tucht, ééne gods dienst in wezen en in kerkplegtigheden. Ten slotte, na in menig bitter sarkasme zijn gemoed te hebben lucht gegeven

15 tegen zijne verontwaardigde, evenwel bevende tegenstanders, wendde hij zich tot Dr. RAINOLDs en vroeg op zegepralenden toon: nu, Doctor! hebt gij nog iets meer te zeggen? De arme Doctor kon niet anders dan zwijgend buigen. Daarop hun zeggende, dat indien ze op t Collegie zoo armelijk gear gumenteerd hadden, zij zeker straf beloopen zouden hebben, hief hij de spotconferencie op, en van zijnen zetel rijzende, riep hij uit: als dit alles is wat zij te zeggen hebben, zal ik ze tot onderwerping brengen, of anders zal ik ze t land uitjagen of nog erger. Gedurende deze tooneelen waren de Bisschop pen in verrukking. BANCROFT viel op de knieën en dankte God, die hun zulk eenen Koning had geschonken als sinds Christus tijd niet gezien was geworden, en WHITGIrT en de Hovelingen verklaarden dat ontwijfelbaar Z. M. aldus had ge sproken door bijzonderen bijstand van Gods Geest. De lage, pedante, kleingeestige hansworst verwijderde zich met de glorie, welke boven alles zijn harte dierbaar was, namelijk die van een volleerd meester te zijn in de spitsvondigheden der Godgeleerde Controvers. Ik heb ze duchtig geraakt! 1) riep hij in verrukking van eigenwaan; ze dropen door op alle pun ten als schooljongens. De Bisschoppen gloeiden van verwaten trots; de Puriteinen waren verontwaardigd en neergeslagen. Van dit tijdstip af schijnen zij alle hoop van eene hervorming in de Kerk te weeg te brengen te hebben opgegeven, en of schoon velen alsnog zich in gemoede bezwaard vonden hare gemeenschap te verlaten, steeds grooter en grooter werd het getal dergenen die zich afscheidden. Van nu aan weken de beide partijen meer en meer in beginselen van elkander, en de strijd tusschen haar werd bitter. De wreede strengheid waarmeê de Hofpartij tot onderwerping dwong of de schei ding strafte; hare blijkbare neiging om eer tot de Roomsche kerkgebruiken meer te naderen dan er verder van af te wij 9 1) Lett. "I peppcred them sound1y - ik heb ze krachtig (regtzinnìg) gepeperd! V

16 10 ken ); hare slapheid in de leer, en hare geringschatting en schending van den Zondag als Sabbath, strekten om der Puri teinen afkeer van het gevestigd gezag te versterken, hunne eigenaardige geestdrift aan te vuren, en eene nog somberder tint te werpen over hunne reeds zoo strenge levensregelen. In het politieke even als in het godsdienstige weken beide partijen al verder en verder van elkander af. De Kerk hechtte zich naauwer aan de Monarchie, en al haren invloed leenende om deze in hare overmagt te handhaven, vereenzelvigde zij zich met de zaak van het willekeurig gezag. De Puriteinen, ter andere zijde, werden de voorstanders van burgerlijke, niet min der dan van godsdienstige vrijheid 2). Zij stemden zamen 1) Dit is o. a. overtuigend en tevens met groote gematígdhcid aange wezen door onzen BROES in zijn werk: De Engelsche Kerk en haar in vloed op de Nederlandsche, D. I bl. 167 vv. en D. II bl. 73 vv. en vooral door den Hoogleeraar N. C. Klsr in zijne prìjsverlìandeling: De Chris telijke Kerk op aarde (uitgave 1830 bl. 206), die teregt schrijft: van alle Protestantsche Kerken, treft men in de dus genaamde Engelsche Kerk de minste verwijdering van het Roomsche stelsel aan. Deze Kerk toch, hoewel zij het oppergezag van den Roomschon Bisschop verwierp, hield in vele opzigten vast aan de Hierarchische en Liturgische instel lingen der Roomsche Kerk en eerbiedigde de Bisschoppelijke waardig heid, als van Goddelijken oorsprong, door den I-Ieer gewild. Zij houdt zich zoo gestreng aan dit beginsel, dat een leeraar van een Protestantsch dissenterend genootschap, tot haar overgaande, van nieuws door een Bisschop moet geordend worden, terwijl integendeel een R. K. Priester, bij zijnen overgang tot de Bisschoppelijk : Kerk, gecne nieuwe îvìjding ontvangt, als reeds door een wettig erkenden Bisschop geordend zijnde. De Anglikaansche Kerk was van haar ontstaan af uit haar aard en be ginsel stationair, even als de Roomschc. Zich ontdoendc van een ker kelijk Pausdom, nam zij een wereldlijk aan, gelijk dit het streven van llssnnm V!!! was. IIare inrigtîng en geloofsbelijdenis aan de goedkeu ring van het Staatsgezag onderwerpende, liet zìj die door eene wet be krachtigen waardoor de Staat de handhaving op zich nam, en daardoor alle afwìjkenden vervolgde en strafte, gelijk zulks allereerst dc Pelgrims of Puriteinen met onverbiddelijke strengheid jammerlijk ondervonden. Men zie het door ons geschrevene in de Tafereelen uit de Kerkgeschiede nis D. VI in t Tof. getiteld: de Pusegísten. V, 2) Vrijheid, dat is emancipatie van de autoriteit; t woord vrijheid is ook hier niet in zijn zuiveren zin en al zijn omvang te verstaan. De geschiede nis, en niet alleen die der Engelsche Puriteinen, leert dit anders. V.

17 11 niet minder uit overtuiging als uit persoonlijke vete tegen de aanhangers van het Koninklijk prerogatief, met die opko mende partij van Patriotten, die er naar streefden de aanmati gingen der dwingelandij te keer te gaan, en eindelijk den troon omverwierpen. De eerste (de Kerk) onwrikbaar be/ìoudend, na menige schokken en lotwisselingen, vormt nog een integre rend deel der staatsinstellingen van Groot-Brittannië 1). De an deren, Republikeinen in hun hart en streven, ontevreden met de belemmerende kluisters in het vaderland hun aangelegd, bragten hunne theoriën van staatsinrigting over naar de kusten der Nieuwe wereld en legden de grondslagen eener magtige Republiek, welke tot op dezen dag diepe onuitwischbare spo ren heeft behouden van de familie waaruit zij ontsproot. Ook in zeden en gedrag bestond er tusschen die beiden geenc minder onverzoenbare vijandschap. Onder het Katholiek stelsel was het gemeene volk gewend geworden aan mannelijke uitspan ningen, ligchaamsoefeningen en boersche spelen van welke sommige zeker, als de beerengevechten 2), hoe wreedaardig ook, te dier tijde evenzeer bij alle klassen een geliefkoosd vermaak waren, als thans nog de stierengevechten in Spanje. Menigeen der Hoog-kerkelijke partij duldde of deze zaken stilzwijgend, als geworteld in den volkssmaak, en die als zoodanig niet on middellijk konden worden uitgeroeid, of begunstigde ze open lijk uit verzet tegen de Puriteinen. De naam zelf van Puri teinen, ter andere zijde, werd als schimpnaam aan de opko mende partij gegeven van wege haar streven naar hoogere heiligheid des levens. Ontwijfelbaar beschouwden zij, en niet zonder goeden grond, de genoegens en uitspanningen, waarin 1) Thans is men op hervormingen bedacht. Het Puseyísmus heeft die uitgelokt. V. 1) Bear-bailings, waarbij men beeren tegen honden deed vechten en ophitste, to baít = aanlokken, ophitsen. Mogelijk geeft dit wel verkla ring aan den naam der Herberg de Beerebijt aan dcn Buiten-Amstel bij Amsterdam; als plaats waar vroeger dergelijke gevechten, tevens met den verbasterden naam uit Engeland overgenomen, werden gehouden. V.

18 12 het volk smaak vond, als verlagend, onzedelijk van strekking, en daarom onbestaanbaar met den ernst van eenen Chris ten-belijder. Doch in hun verzet daartegen gingen zij onge lukkiglijk tot het tegenovergesteld uiterste. In de strenge, maar zeer zeker niet van overdrijving vrije taal van MaCau LAY, waren de kleeding, de houding, de spraak, de genoe gens der zoo strenge secte geregeld naar beginselen gelijk aan die der Phariseën, die, zich trotschelijk verheffende op hunne gewasschen handen en breede gedenkeedels, den Verlosser smaadden als een Sabbathschender en wijnzuiper. Het was zonde.... de gezondheid eens vriends te drinken,.... te zingen, schaak te spelen.... stijfsel in een kraag te doen... enz. Regelen zoo als deze regelen, die voor den vrijen en vrolijken geest van LUTHER ondragelijk zouden zijn geweest, en verachtelijk voor het helder en wijsgeerig begrip van ZwINGLI spreidden over hun geheele leven eene meer dan sombere monnikstint. In weerwil van de uitdrukkelijke en herhaalde verklaringen van LUTHER en CALvYN, verkeerden zij den wekelijkschen vierdag, op welken de Kerk van de eerste tijden af de Opstanding van haren Heer herdacht, in eenen Joodschen Sabbath. Koning IACOBUs keerde terug van een bezoek uit Sckotland, waar hij niet minder gegriefd was geworden door de ijzeren hardnekkigheid der Presbyterianen, als walgende van de streng heid dier Sabbathsregelen. Toen hij door Lancaskire trok, waar de Katholieken zeer talrijk waren en nog zijn, onving hij vele verzoekschriften tegen die verhoogde strengheid der Sab bathsviering der Puriteinen, welke, naar men verzekerde, de lieden dreef naar het Pausdom en het Bierhuis, waar zij on der hunne kan Zijner Majesteits maatregelen in Kerk en Staat berispten. Dien ten gevolge was de Koning naauwelijks te Londen terug, of, de hulp inroepende van onderscheidene Bisschoppen, flanste hij zijn berucht Book qf Sparts (Boek der vermakelijkheden) zamen, in t welk hij, met zijne uitge trompette scherpzinnigheid, er zich toe zette tot het onderschei

19 13 den van die gewettigde tijdverdrijven, (wier genot na de gods dienstoefening hij zijnen goeden onderdanen toestond en ge bood) van die, welke alleen in de weekdagen mogten worden nagejaagd. Wedloopen, springen, boogschieten en athletische spelen waren geoorloofd, maar beeren- of stierengevechten ver boden. Ofschoon het bekend was dat de Aartsbisschop ABBor, uit beginsel en bedoelingen, niet met denmaatregel instemde, drong Zijne Majesteit er op aan, dat de geestelijken de veror dening van hunne kansels zouden aflezen. De Puriteinen be schouwden haar als een loosselijk hun gelegden valstrik. De zoodanigen, die uit gemoedsbezwaar weigerden zich er naar te gedragen, werden voor het hooge Geregtshof Conîmission Court) getrokken, en om hunne weerspannigheid gestraft. Eindelijk begon een grooter aantal der Puriteinen die, zoolang zij nog hoop voedden van de Kerk naar hunnen smaak te hervormen, haar vorm van bestuur in t algemeen of goed gekeurd, öf ten minste er zich naar geschikt hadden, maar nu zagen dat die hoop niet langer houdbaar was de inrig ting, het getimmerte der Kerk zelve aan te tasten, stoutelijk verloochenende alle Bisschoppelijk regtsgezag en allen invloed van den Staat als evenzeer onchristelijk en verderfelijk. Traps gewijze verkregen zij helderder begrippen van Godsdienstige vrijheid, ten slotteuitloopende in "t geen thans bekend is als het vrijwillig of onaifhankelijkkeids stelsel (tke voluntary Sgstem of tke Indejîendeney). Overeenkomstig deze nieuwe inzigten, werd door elke vereeniging van geloovigen, uit vrije beweging zich te zamen voegende, eene afzonderlijke Kerk of Kerkgemeente gevormd, welke de vrijheid had haren eigen Herder of Bisschop (want tot dezen zin beperkten zij de beteekenis der laatstgenoemde bediening) te kiezen, hare eigene kerkelijke dienaars aan te stellen, en alle daden van eigenbestuur te verrigten, volkomen onafhankelijk van alle vreemde inmenging, t zij van de kerkelijke of van de bur gerlijke zijde. Dit stelsel werd oorspronkelijk het Brownis mus geheeten, naar Renner Bnownn, een Puriteinschen kerk

20 H leeraar, door wien het was in t leven geroepen, of, in allen gevalle, voornamelijk werd voorgestaan. Hij was een man van een aanzienlijk geslacht, verwant aan den Lord Schatmecster BURLEIGH, en kapellaan bij den Hertog van NOf/Öl/î. Even gelijk andere zijner broederen, had hij in t eerst zijne uitzigten bepaald tot hetgeen hij oordeelde de hervorming der nationale Kerk; maar in dit doel te leur ge steld, begon hij bitterlijk tegen deze strijd te voeren zoowel van den kansel als door de drukpers. Zijne hooge verwant schap behoedde hem tegen de uiterste strengheid der wetten, aan welke zijn vurig gestel en vermetele ijver hem anders aller waarschijnlijkst zouden hebben blootgesteld; doch hij stond evenwel ten doel voor de vervolgers, en is, naar men zegt, in niet minder dan twee en dertig gevangenissen gekerkerd ge weest, in sommige van welke hij op den middag geen hand voor de oogen kon zien. Eindelijk naar Holland gevloden, werd hij de Herder en Leeraar eener afgescheiden gemeente, met welke hij echter weldra overhoop lag, daarop naar Enge land terugkeerde, en ten slotte zijne doolende en onrustige loopbaan besloot met zijne niet-conformiteit op te geven en eene plaatsing aan te nemen in de gevestigde kerk, die hij had getracht omver te stooten. Welke nu de beweegreden tot zijnen terugtred moge ge weest zijn, t is wel niet te verwonderen, dat BRowNE door zijne partij een renegaat wierd geacht en zij ten ernstigste alle verbindtenis met hem verloochende. Doch ofschoon zijne ge dachtenis gesehandvlekt werd, de beginselen, door hem geves tigd, werden met meer vuur dan ooit voorgestaan. De tyran nieke maatregelen der Bisschoppen, ijverigst in de weer, om deze nieuwe en gevaarvolle leer uit te roeijen, dienden alleen om haar te dieper wortelen te doen schieten. In het geheim wer den er congregatiën bijeengebragt in de noordelijke graafschap pen, en bekwame en geleerde Puriteinsche predikers, die de nieuwe beginselen hadden omhelsd, werden gekozen om aan t hoofd dier congregatiën te staan.

21 15 In verband met dit gedeelte van ons onderwerp, zullen de volgende opmerkingen zeker met belangstelling worden verno men; zij werden ons op zeer verpligtende wijze medegedeeld door den Eerw. Jons WannINomoìv, Leeraar aan de Southwark kerk, die zich langen tijd en met goed gevolg aan deze onder zoekingen had gewijd, met doel ze in het licht te geven. De oorsprong van de beweging der Pelgrims, nagespoord in hare onderscheidene medewerkende aanleidingen, welke zoo lang verborgen bleven, zal bevonden worden als rijkelijk be loonende de mate van zorg en ijver aan het onderzoek gewijd. De Meibloem 1) besloot eindelijk de kern eener vrucht, die onder stormen en koude zoo wel als onder verzengenden vuur gloed der zon zich ontwikkeld had en woei met haar over naar de nieuwe wereld, waar de Meibloem hare bladeren liet vallen en den stengel boog, zoodat hetgeen zij hield omsloten op den wel onherbergzamen en woesten, maar toch niet betwisten vrijen grond zich nederzette en er tot volle ontwikkeling gekomen ten zegen was, zich al verder en verder uitbreidende en overal de sporen van leven achterlatende. De togt naar Amerika was het einde eener lange reeks van gemoedelijke opofferingen en van lijden voor schriftuurlijke beginselen, aanvangende met de eer ste dagen der Reformatie in Engeland. Eene Christelijke maat schappij of vereeniging, zamengesteld uit handwerkslieden, v\ ier namen uit authentieke stukken kunnen opgegeven wor den, kwamen bijeen, aan het einde der 16 eeuw, in het huis van ROGER RIPPON, in Soutkwark, om hunne Sabbathdagen door te brengen in de onderlinge uitlegging van Gods Woord, op gelijke wijze als, in het begin dier eeuw, Tnorms MAN vergaderde met zijne broederen tot hetzelfde doel, aan de boorden van den Theems. FRANCIs JoHNsON werd de Herder en Leeraar dezer kleine gemeente in het jaar De marte laars HENRY BARROw, JOHN GREENwOOD en J0IIN PENRY wa 1) The Mayflower, naam van het schip dat de Pelgrims uit Holland naar Amerika overvoerde, waarover later. V.

22 16 ren naauwst er meê verbonden, en droegen door hunne schrif ten veel bij tot hare bevestiging. Op zekeren tijd, toen de meerderheid der leden zich in boeijen bevond, hield deze Kerk, met oogluikende toelating des cipiers, hare vergade ringen, tot de aanneming van nieuwe leden, binnen de muren der gevangenis. Gelijktijdig met deze afgescheiden Kerk in het zuiden van Engeland, vergaderde in t geheim eene gelijke Christelijke Vereeniging aan de boorden der Trent, in Lincohòskire de opvolgers der Bijbel-lezers, die ter sluiks aldaar vergaderden in de dagen van Kardinaal WoLsEY. Onmiddellijk na den marteldood van PENRY, en volgens zijn verzoek, met stervenden mond gedaan, raadpleegden de Lon densche broederen met hunne vrienden in het noorden, be trekkelijk de te nemen maatregelen, om gezamenlijk als ééne gemeenschap te vertrekken naar eenig ver afgelegen gewest. Een verzoekschrift, in het oorspronkelijke nog aanwezig, werd destijds tot dit doel aan den Geheimen Raad ingediend, doch zonder dadelijk goed gevolg. FRANCIs JoHnsON begaf zich uit de gevangenis in Soutk wark, (Ulink) om het Herdersambt te aanvaarden der Kerk in Amsterdam. JorIN SMYTH, een van JonnsON s kweekelingen, en na hem gevangene in de Marshalsea, in Souzfkwark, werd gekozen tot Herder der Kerk te Gainsborougk, in Hij correspondeerde met de Kerk te Scrooby, voordat ROBINsON en CLYrTON derwaarts gingen, ten hnize van WILLIAM BREwsTER. HENRY JACOB, die in dezelfde gevangenis was gekerkerd, waarin achtervolgens BARROw, Gnnnnwoon en JoiINson had den gezeten, ging uit de Clink naar Leiden, en was de Leeraar eener kleine Christelijke gemeenschap aldaar, korten tijd vóór de komst van RoBINsON en de zijnen in die stad. Hij keerde uit Holland terug om eene gemeente der congre gatie te vormen in Soulkwark, in Jonn LoTHnor was zijn opvolger te Leiden, en de kleine Kerkgemeente bleef aldaar bestaan na het vertrek der Pelgrims.

23 17 De Meibloem zeilde van de Theems, in het gezigt der plaats waar de afgescheidenen in 1592 bijeenkwamen, en on der hare passagiers waren leden der Kerk, die de beginselen der Pelgrim-martelaars aannamen. Bij het vertrek van JACOB naar Amerika nam JOHN Lo THROP diens plaats in Soutkwark in, en ging in 1634, met dertig der leden, naar Seituate in Nieuw-Engeland, aldaar, in vereeniging met een aantal broederen, met dat doel van Ply moutk uitgezonden, stichtte hij eene kerkgemeente. De morele verwantschap tusschen de twee takken der Pelgrims-familie zou veel verder nagespoord, en geheel het onderwerp door oorspronkelijke stukken opgehelderd kunnen worden, doch voor als nu moge deze korte schets volstaan. Het mag ver melding verdienen, dat, ten jare 1851, een regtstreeksch af stammeling van JoHN Lorlmoi de kerk in Soutkwark be zocht -- verplaatst van Deadman s Place (de plek van BAR CLAY s brouwerij) en nu vergaderende in een afgelegen erf in Union-Street, nabij High-Street Borough - welke weldra uit haar bezit zou geraken wegens den afloop der grondpaelìt. Jomv LoTHaor overleed in Gnder deze Kerken der congregatie in het Noorden was er eene, welke, onder de van eerbied getuigende benaming de Pelgrim-vaderen, eene beroemdheid verwierf, waarvan hare leden weinig droomden. Wat betreft de plaats van hunnen oorsprong, BRADroen, hun geschiedschrijver, meldt ons zeer onbepaald, dat het was nabij het zamentreffen der grenzen van Nottingkamskire, Lin eoluskire en Yorkskiref er bijvoegende, dat hunne vergader plaats was op eene der Bisschops-hoeven, toen bewoond door Biìnwsrna. De kennis der juiste localiteit zijn wij verschuldigd aan het volhardend onderzoek en het scherp kritisch oordeel van een bekwamen oudheidvorscher, den Eerw. Josnrn Ilunrnn F. S. A. Hij meldt ons, dat hij na ijverig onderzoek geene plaats vond, welke juist aan die omschrijving beantwoordde, buiten Scroobg 2

24 18 in Notting/ùamskire, en de aanzienlijkste behuizing van dat dorp, welk huis gedurende eeuwen een paleis der Aartsbis schoppen van York was geweest, maar ten tijde van de Pel grims met menige andere bisschoppelijke landerijen in erf pacht uitgegeven door Aartsbisschop SANDYs. Zekerlijk geene plaats beantwoordt beter aan Bmnromfs omschrijving dan deze, alzoo ze gelegen is op de grenzen van Yorkskire en Nottingkamskire, en op slechts zes mijlen van het naaste punt in het graafschap Lincoln. En -- om Hvnrnifs eigen woorden te bezigen -- opdat er op dit punt geen twijfel moge overblijven, wil ik vooruitloopen op t geen ons later duidelijk zal blijken, en doen opmerken dat wij onder Koningin ELIZABETH eenen Bnnwsrnn vinden in eene acte van de bur gerlijke gemeente (townskijì) Scrooby-cum-Ranskile, en dat in 1608, toen aan WILLIAM BnnwsrER door de Commissarissen in kerkelijke regtzaken eene boete werd opgelegd, hij besel1re ven werd als te zijn van Scrooby. Een zijdelingsch, schoon niet meer noodig, bewijs wordt gevonden in de omstandigheid, dat het dorp Austerfield, de geboorte- en verblijfplaats van WILLIAM Bnanronn, niet meer dan twee of drie mijlen van Scrooby af ligt; en BRanroRn, dit weten wij, werd overreed door de prediking van CLYrrON, die de hoofdleeraar was dezer kleine gemeente. De ziel dezer kleine, maar immer gedenkwaardige bondsver eeniging was WILLIAM BR-EwsTER 1). Hij was een man van goe den huize; hij erlangde zijne opvoeding te Cambrizlge, waar schijnlijk in het Emmanuel-College; daar - om de woorden van zijn levensbeschrijver BRanroRD te bezigen -- de eerste zaden van genade en deugd ontvangen hebbende, ging hij naar Londen om bij het Hof eenige betrekking te zoeken. ) Wat onze Schrijver hier van Banwsran schrijft, zullen wij in eene bijzondere aanteekening hierna uitbreiden, naar aanleiding van het onlangs in t licht verschenen werk getiteld: C/ìíef of the Pilgríms or ihe li/ë and time of WILLIAM BREWSTER by the Rev. Asnnrîn STEELE A. M. Washing ton city, Philadclphía. V.

25 19 Hier trad hij in de dienst van den ongelukkigen WILLIAMZ DAvIsON, Secretaris van Staat, ook zelf een religieus en god zalig man, die hem zoo bescheiden en getrouw bevond, dat hij in hem boven alle anderen, die hem omgaven, vertrouwen stelde, en hem alleenlijk bezigde in zaken, die de grootste trouw en stilzwijgendheid vereischten. Hij achtte hem meer als een zoon dan als een bediende, en aangetrokken door zijn verstand en zijne godvruehtigheid, sprak hij in het gezellige leven meer als gelijke vriend met hem dan als meester. De Vereenigde Nederl. Provinciën waren te dien tijde bij haren worstelstrijd tegen Spanje in zeer benarden toestand, en de gemeenschap van belangen tegen den grooten vijand van het Protestantismus deed Koningin ELIZABETH de Provinciën te hulp komen met eene leening, voor welke zij evenwel zekerheid erlangde door het bezit van drie der meest belangrijke zeehavens, deswege de waarborgsteden genoemd. Daar te dezer gelegenheid DA VIsON werd overgezonden om de onderhandelingen tot stand te brengen, zoo vergezelde hem BREwsTER als zijn vertrouwde bediende, en toen de sleutels van Vlissingen aan hem waren overgegeven, gaf hij ze na eene wijle over aan de zorg van BRnwsmn, die den eersten nacht er meê onder zijn hoofdkus sen sliep. Bij zijn terugkeeren werd hij door de Staten begif tigd met eene gouden keten; zijn meester overhandigde hem die, en beval hem ze te dragen als zij in Engeland kwamen, bij hunne reis door het land, tot hunne aankomst aan het Hof. Maar in deze schoone loopbaan werd hij eensslags gestuit door de ongenade waarin zijn patroon verviel. Noch DAvIsON noch BREwsrER beide mannen van verheven beginselen en geenszins achterdochtig - waren bestand tegen de listen en lagen van een verdorven Hof, in een tijdperk, waarin elks gemoed in gedurige beroering werd gehouden door aanslagen en intrigues zoo binnen- als buitenslands. MARIA, Koningin van Sckotland, voor de viersehaar ge sleurd en veroordeeld, verbeidde op Tutbury-Castle in angstige spanning den einduitslag van haar lot. ELIZABETIÏs gemoed 2x

26 20 was schier niet minder beroerd; en, terwijl persoonlijke grie ving en staatkunde tevens haar den dood harer mededingster deden wenschen, scheen zij toch terug te deinzen voor den laatsten beslissenden stap, of, wel bewust van den haat, dien zulk een maatregel noodwendig tegen haar moest wekken, zocht zij dien op hare werktuigen af te leiden. In stilte om DAvIsON zendende, beval zij hem het bevel ter uitvoering van het doodvonnis te stellen, en zelve het geteekend hebbende, zond zij hem naar den Kanselier om er het grootzegel aan te hechten. Toen het treurspel was afgespeeld, gaf de Koningin zich den schijn van de uiterste verontwaardiging over wat zij noemde de voorbarigheid van den ongelukkigen Secretaris, wien zij zoo onwaardiglijk tot haar werktuig had gemaakt; zij wierp hem in den Tower en beroofde hem gelijkelijk van zijn ambt en van het grootste deel zijner bezittingen. BREwsrER week niet van de zijde van zijn rampspoedigen patroon, maar ging voort in de ure der beproeving hem alle mogelijke dienst te bewijzen. Zijne eigene schoone uitzigten, zoo hij die koes terde, waren vernietigd; doch het is waarschijnlijk dat dit blijk van de dubbelhartigheid der grooten en de onbestendig heid der hofgunst hem versterkten in het besef van de ijdel heid der wereld, waarvan hij reeds als godsdienstig gestemd gemoed doordrongen was, en hem bragten tot het bepaald besluit om zich van hare openbare bedrijvige tooneelen terug te trekken en een voor zijne stemming meer passenden werk kring te zoeken. Hij reisde af naar zijne bezitting op het land, alwaar hij vertoefde in goede achting onder zijne vrienden en de goede heeren dezer streken, bijzonderlijk bij de vrienden van God en Zijne dienst. Naar alle waarschijnlijkheid was hij reeds een ijverig Purltein geworden; en de werkzaamheid, die hij in de staatsdienst had doen kennen, werd nu gewijd aan de pre diking van zijne geliefkoosde meeningen. Om weder de woor den van Bnanronn aan te voeren: hij deed veel goeds in de landstreek waar hij woonde, in het voorstaan en bevorderen

27 21 der Godsdienst ; en zulks niet alleen door zijn gedrag en voor beeld en het uitlokken en aanmoedigen van anderen, maar ook door het bezorgen van goede predikers op alle plaatsen in den omtrek, en door anderen te bewegen en te dringen om in dit werk behulpzaam te zijn, terwijl hij zelf gemeenlijk het meest droeg in de lasten, en somwijlen zelfs boven zijn vermogen. En zoodaniglijk ging hij vele jaren voort, doende zooveel goeds als hij maar kon, en wandelende naar het licht dat hij zag, tot dat de Heere zich verder aan hem openbaarde. Dat de ver volging zijne verlichting bevorderde, of ten minste zijnen af schuw van geestelijke heerschappij versterkte, ja hem dreef tot de uiterst mogelijke verwijdering van eene Kerk, welke zich niet ontzag die heerschappij te oefenen - dit verzekert zijn levensbeschrijver ons uitdrukkelijk. En ten slotte -- gaat BRAnronn voort -- de tyranny der Bisschoppen tegen god vruchtige predikers en gemeenteleden, den een tot zwijgen brengende, den ander vervolgende, deed hem en anderen te dier tijde de zaken meer in de bijzonderheden beschouwen en de onwettigheid hunner roepingen zien, en den last van menige onchristelijke verdorvenheid, welke beide hij en zij trachtten af te werpen. De Pastoren het eerst gekozen om aan het hoofd der congre gatie te staan, waren Jomv Smru en RICHARD CLrrrON, beide Puriteinsche Leeraars, die hunne verbindtenis aan de Kerk van Engeland hadden opgezegd. De heer HUNTER onderstelt dat SMYTH vroeger Predikant (Uurate) van Gainsborougk is geweest, in het naburige Lincolnskire, en BRAnronn beschrijft hem als een man van goede gaven en een goed prediker. CLYrrON, volgens de nasporingen van den heer HUNTER, was een Puriteinschgezind Leeraar in de Kerk - eerst Vicaris van Marnkam, nabij Newark, en daarna Rector van Babwortk, - nabij Retford, niet verre van Seroobg, en van deze plek straalde de invloed zijner herderlijke diensten rondom over het lan. Een dergenen, op wígi! de prediking van CLrrrON den mees