BUDGET- EN LOKAALBEHEER DOOR DE MUZIEKDOCENT Een advies voor muziekdocenten in het voortgezet onderwijs

Transcriptie

1 BUDGET- EN LOKAALBEHEER DOOR DE MUZIEKDOCENT Een advies voor muziekdocenten in het voortgezet onderwijs SCRIPTIE, OPLEIDING DOCENT MUZIEK Maarten Tros December 2007

2 Foto voorpagina: Muzieklokaal Liemers College (locatie Heërenmaten) Bron: 2

3 VOORWOORD Geachte lezer, Het docentenvak is een veelzijdig beroep. Voor de muziekdocent komt daar nog een competentie bij: behalve doceren, arrangeren, musiceren, beoordelen, vergaderen, enthousiasmeren, luisteren, componeren, analyseren en wat al niet meer... moet hij zich ook nog verdiepen in het beheer van een vaklokaal en de financiële zaken die daarbij komen kijken. In mijn opleiding is die kant van het vak op enkele momenten licht aangeraakt, maar voor mijn gevoel wist ik er nog onvoldoende vanaf. In de vakliteratuur was er weinig over te vinden. Vandaar dat ik een klein onderzoek begon naar het budgetbewustzijn en keuzes (in lokaalbeheer) van muziekdocenten in het voortgezet onderwijs. Dat onderzoek bracht mij tot het uitbrengen van een advies aan (beginnend) muziekdocenten. Een analyse van alle financiële zaken waar men op een middelbare school mee te maken krijgt en alle facetten van het lokaalbeheer. Voor U ligt mijn eindscriptie ter afronding van de Opleiding Docent Muziek aan het Utrechts Conservatorium. Met deze scriptie nodig ik alle collega s in het muziekonderwijs uit om hun kennis en ervaringen omtrent dit onderwerp op papier te zetten en met elkaar te delen. Er valt hier nog genoeg van elkaar te leren. Maarten Tros Nieuwegein, December

4 INDEX ONDERZOEK 1. Onderzoeksplan 1.1 inleiding p aanleiding p hoofdvraag p operationalisering p belang p slot p.8 2. Onderzoeksmethode en resultaten (onderzoeksverslag) 2.1 korte omschrijving van de enquête en de bezoeken p resultaten p conclusie p.11 SCRIPTIE 3. Inleiding scriptie p Scholen en financiën 4.1 inleiding p inkomsten: van het Rijk naar de school p Personele component p Materiële component p Nieuwe ontwikkelingen p inkomsten: gemeente p inkomsten: ouders p inkomsten: vervangingsfonds p inkomsten: overigen p uitgaven: personeel p uitgaven: materieel p uitgaven: onderwijsvernieuwingen p uitgaven: overigen p Onderwijsvisie muziekdocent 5.1 inleiding p het vormen van een visie p werkvormen p algemene onderwijsdoelen p onderwijsdoelen van het vak muziek p mijn muzikale visie p Opstellen en motiveren van een begroting 6.1 inleiding p inventarisatie p begroting p motivering en lobby p budget p overige inkomsten p verantwoording p begroten van muzikale activiteiten p begroting muzieksectie, een voorbeeld p.30 4

5 7. Inrichting en beheer 7.1 Inleiding p Randvoorwaarden p Inrichtingsaspecten p Arbo-eisen p Akoestiek p Ruimte p Tafelopstelling p Verlichting p Elektra en andere randvoorzieningen p Decoratie p Lesmethode p Instrumentarium p Apparatuur en hulpmiddelen p Beheer p Gebruikersbeleid p Hulp in beheer p Good Practice p.37 Literatuurlijst p.38 Internetadressen p.39 Bijlage I : Enquête p.40 Bijlage II : Onderdelen personele bekostiging VO-school p.43 Bijlage III : Onderdelen materiële bekostiging VO-school p.44 Bijlage IV : Financiële onderbouwing tweede fase havo/vwo p.45 Bijlage V : Kerndoelen onderbouw domein kunst en cultuur p.46 Bijlage VI : Handreiking schoolexamen muziek havo/vwo p.47 Bijlage VII : Financiële kerncijfers Cals College p.48 Bijlage VIII : Fictieve begroting muzieksectie p.49 Bijlage IX : Fictieve begroting muziekavond p.50 Bijlage X : Afbeelding standaarden geluidsmaatregelen klaslokalen p.51 Bijlage XI : Good Practice p.52 Nawoord p.54 5

6 ONDERZOEK: budgetbewustzijn en keuzes muziekdocenten HOOFDSTUK 1 : ONDERZOEKSPLAN 1.1 Inleiding Voorzichtig met die instrumenten, jongens! Ze moeten nóg een aantal jaren mee! Als middelbare schoolleerling heb je er in de muziekles misschien nooit zo bij stil gestaan: al die instrumenten kosten een bak met geld, maar hoeveel precies? En wat dacht je van de computers en de software. Of van de tafels en stoelen. Om nog maar niet te spreken over onderhoud en reparatie. Waar je ook niet bij stil hebt gestaan is wie daarvoor verantwoordelijk is en wie de financiële keuzes maakt. Dat maakt ook niet uit, zolang je maar netjes omgaat met de spullen. Verder kun je gewoon onbezorgd leerling zijn. Als muziekdocent in opleiding sta je er ook niet zo vaak bij stil. Je loopt stage en ziet verschillende vaklokalen. Lokalen met verschillende opstellingen en werkplekken. Met verschillende instrumenten in verschillende staat. Met of zonder fraaie apparatuur. En misschien zelfs met enkele studio s aangrenzend aan het lokaal. Als jij degene was die erover mocht beslissen had je misschien andere keuzes gemaakt. Op grond van je muzikaaldidactische visie, of gewoon omdat je een ander idee van orde hebt dan je stagedocent. Dan is daar eindelijk dat moment. Je hebt je diploma, je bent aangenomen bij een middelbare school, en je krijgt een vaklokaal toegewezen. Of alles naar wens is, vraagt de directeur. En je denkt bij jezelf dat die gitaren toch echt hun beste jaren wel hebben gehad. Waarom heeft jouw voorganger toch al die computers aangeschaft, maar onvoldoende licenties voor de muzieksoftware. En trouwens, erg vervelend dat je de ramen niet open kan doen, omdat anders de biologiesectie geen les kan geven door de geluidsoverlast. Je zou graag een aantal zaken aanpassen zodat er beter muziekonderwijs door jou gegeven kan worden. Maar bij wie moet je zijn voor de financiering daarvan? En wat is je jaarlijks budget? Valt daarover überhaupt te onderhandelen en wat wordt er dan van jou als docent verwacht? Ik verwacht met dit onderzoek inzicht te geven in de verschillende aspecten en vaardigheden van die kant van het docentenvak: de kant van beheer en budgettering. 1.2 Aanleiding De belangrijkste aanleiding om dit onderzoek te starten is de constatering dat ik zelf als aankomend docent nog weinig kennis heb van beheer en budgettering met betrekking tot het muziekvaklokaal. Ik beschouw dat als een hiaat en wil graag goed voorbereid het werkveld in. Er is zeer weinig literatuur die specifiek verhaalt over richtlijnen voor de bouw van muzieklokalen noch over de inrichting daarvan. Ook de opleidingen Docent Muziek besteden er mijns inziens nog onvoldoende aandacht aan, dus lijkt me dit een goede aanzet. De aanleiding is dus vooral praktisch en vanwege een gebrek aan een theoretisch kader. 6

7 1.3 Hoofdvraag De belangrijkste vraag waar ik mij mee bezig zal houden is: In welke mate zijn muziekdocenten in het voortgezet onderwijs zich bewust van hun budget en mogelijkheden daarbuiten en welke keuzes maken ze in de besteding daarvan? Deze vraag splitst zich op in enkele deelvragen. - Vanuit welke onderwijsvisie maken muziekdocenten bepaalde keuzes? - Welke formele eisen gelden er voor bouw, inrichting en gebruik van (muziek)lokalen? - Welke financiële kaders worden er vanuit de overheid gegeven voor facilitering? - Welke geldstromen zijn er binnen scholen en op welke manier(en) kan een docent daar aanspraak op maken? 1.4 Operationalisering De operationalisering richt zich op twee componenten van de hoofdvraag: i. in hoeverre zijn muziekdocenten in het voortgezet onderwijs zich bewust van hun budget en de mogelijkheden daarbuiten? ii. welke keuzes maken zij in de besteding daarvan Bewustzijn uit zich in de volgende aspecten: - een docent is wel of niet op de hoogte van zijn jaarlijks budget; - een docent weet wel of niet bij wie hij binnen de school moet zijn voor financiële vraagstukken of wie de financiën regelt; - een docent is wel of niet op de hoogte van de procedures die gelden voor financiële aanvragen; - een docent heeft wel of geen inzage in de geldstromen binnen de school. Keuzes kan een docent maken op de volgende vlakken: - aanschaf instrumenten en apparatuur; - onderhoud en reparatie instrumenten en apparatuur; - aanschaf methodes en leermiddelen; - aanschaf materialen en inrichting; - verbouwing of nieuwbouw De eerstgenoemde drie deelvragen zijn van invloed op die keuzes: - Vanuit welke onderwijsvisie maken muziekdocenten bepaalde keuzes? - Welke formele eisen gelden er voor bouw, inrichting en gebruik van (muziek)lokalen? - Welke financiële kaders worden er vanuit de overheid gegeven voor facilitering? De laatste deelvraag heeft meer betrekking op het bewustzijn: - Welke geldstromen zijn er binnen scholen en op welke manier(en) kan een docent daar aanspraak op maken? Docenten Het antwoord op de hoofdvraag vind ik bij de muziekdocenten in het middelbaar onderwijs. Zij zijn dan ook mijn belangrijkste bron in het onderzoek. Ik zal in de regio Utrecht trachten om ca.25 muziekdocenten te ondervragen op hun werkplek. Bij deze ondervraging gebruik ik als leidraad een vooraf opgestelde enquête, maar de vorm zal meer lijken op een open gesprek. In de vragen neem ik alle bovengenoemde punten mee. Ik zal ook de klaslokalen goed inventariseren en de daarin gemaakte keuzes. Naast dit veldonderzoek zal ik de enquête verspreiden onder een aantal docenten via of via docentenfora op internet. 7

8 School In de hele financiële keten bevinden zich echter nog een groot aantal andere partijen: de overheid, het schoolbestuur, de financiële administratie, de muziekvakhandel, de ouderraad, de MR, de bouwmarkt, de computerhandel e.a. In de gevallen waar de docenten mij geen goed inzicht kunnen geven in het financieel verkeer en de procedures op school, zal ik trachten via hen de financiële administratie of de directie te spreken te krijgen. Ik ga er van uit dat elke school een financieel jaarverslag af dient te leveren aan het Rijk en ik ga proberen daar inzicht in te krijgen. Overheid Tevens zal ik de overheid benaderen voor de benodigde informatie. Ik richt mij daarbij in eerste instantie op het Ministerie van OCW en de Onderwijsinspectie. Via hen hoop ik te weten te komen welke financiële kaders er zijn voor facilitering en welke formele eisen er gelden voor bouw, inrichting en gebruik van (muziek)lokalen. De gegevens zal ik verwerken in een onderzoeksverslag. Dat zal hoofdzakelijk feitelijke gegevens bevatten. Het zal de basis vormen voor een scriptie, waarin ik uit deze gegevens algemene en specifieke beschouwingen afleidt. Mijn bedoeling is om met die scriptie een inzicht te geven aan muziekdocenten over de bestaande situatie (al dan niet slechts in de provincie Utrecht). Tevens wil ik hen voorzien van een aantal tips met betrekking tot het schrijven en bepleiten van budgetplannen en met een aantal tips voor lokaalgebruik. 1.5 Belang Ik wil een praktische scriptie schrijven, een handvat voor docenten. Mijn persoonlijk belang: ik wil graag een goed beeld hebben van het opstellen en werken met een begroting, tevens in relatie tot schoolvernieuwingen, nieuwbouw of onderwijsvernieuwingen. Bovendien krijg ik door de bezoeken hopelijk voldoende aanknopingspunten om te bepalen in wat voor muziekvaklokaal ik het prettigst les zou kunnen geven. De keuze voor een bepaalde school wordt dan makkelijker. Belang voor de opleidingen docent muziek: bewust maken van studenten ODM van deze kanten van het werkveld. Aandacht aan besteden in de hoofdvaklessen. Belang voor het werkveld: een kijkje in de keuken van anderen bevordert de expertise. Met een ruimere blik kunnen betere keuzes worden gemaakt m.b.t. zaken als begroting, lobby, budget en het muziekvaklokaal. 1.6 Slot In dit onderzoek staat de vraag centraal in welke mate muziekdocenten in het voortgezet onderwijs zich bewust zijn van hun budget en mogelijkheden daarbuiten, en welke keuzes zij maken in de besteding daarvan. Dit onderzoeksplan zal hierna gevolgd worden door een hoofdstuk over de onderzoeksmethode en de resultaten. 8

9 HOOFDSTUK 2 : ONDERZOEKSMETHODE EN RESULTATEN (onderzoeksverslag) 2.1 Korte omschrijving van de enquête en de bezoeken Ik heb een behoorlijk aantal muziekdocenten benaderd voor een bezoek aan hun vaklokaal en een gesprek. Met acht daarvan is het daadwerkelijk tot een afspraak gekomen. Ik heb een enquête opgesteld, als leidraad voor de gesprekken. Deze enquête heb ik tevens verspreid naar tientallen docenten, en tevens geplaatst op het forum van het digitaal vaklokaal muziek. Helaas was de respons zeer matig. Ik heb twee ingevulde enquêtes kunnen verwerken. Echter met de medewerking die ik heb verkregen heb ik voldoende gegevens in handen om het eerste gedeelte van de onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden. Ik heb toegezegd de verkregen gegevens anoniem te zullen behandelen. De docenten werd o.a. de volgende zaken gevraagd: 1 - duur schoolcarrière, duur aanstelling huidige school, aantal muziekdocenten - wie draagt welke verantwoordelijkheid t.o.v. financiën en beheer - in welke mate is de docent op de hoogte van het budget - hoe vindt keuzevorming plaats - maakt men gebruik van een vaste muziekwinkel en heeft men een kortingsafspraak - welke partijen zijn betrokken bij het lokaalbeheer - is er sprake geweest van nieuwbouw of aanpassingen; welke partijen zijn daarbij betrokken - heeft de muzieksectie wel eens op een creatieve manier inkomsten verworven (buiten het sectiebudget) - wat is de gebruikte lesmethode, welke onderwijstypen maken gebruik van het lokaal - hoeveel vaklokalen en oefenruimtes heeft een docent tot zijn beschikking - wat is de onderwijsvisie van de docent Voor de beantwoording van de deelvraag of er vanuit de overheid richtlijnen of eisen zijn voor de bouw en inrichting van muzieklokalen én voor de deelvraag hoe de overheid bijdraagt aan de facilitering daarvan, heb ik een aantal personen benadert. Ik heb contact gehad met: Ministerie OC&W (afdeling cultuurbereik en directie voortgezet onderwijs), SLO, CFI, de Kunstconnectie, de VLS en de Inspectie van het Onderwijs. Uit de gegevens zijn de volgende resultaten af te leiden: 2.2 De resultaten De ondervraagde groep laat zich als volgt omschrijven: De muziekdocent is gemiddeld 10 jaar aan de huidige school verbonden. Het merendeel vormt een sectie met 2 of 3 collega s, enkelen hebben er zelfs 5. Op alle scholen wordt aan HAVO en VWO muziekonderwijs gegeven. Op 4 scholen daarnaast ook aan VMBO-tl. Intro is de meest gebruikte methode, hoewel Muziek op Maat ook nog daarnaast of alleenstaand gebruikt wordt. De meeste docenten gebruiken vooral eigen lesmateriaal, zeker in de bovenbouw, aangevuld met materiaal uit de methodes. Op de meeste scholen is dus sprake van een muzieksectie. Vaak wordt een sectievoorzitter aangesteld die zowel budgetverantwoordelijk is als voor het beheer van het lokaal. In drie gevallen is er één iemand budgetverantwoordelijk en is één iemand verantwoordelijk voor het beheer. De meeste docenten geven aan dat ze in de praktijk het beheer samen uitvoeren en dat er overleg is over aankopen. De docenten blijken over het algemeen exact te weten wat de grootte van hun budget is. 7 van de 10 kunnen een exact bedrag noemen, en weten daarnaast ook bedragen te noemen van andere budgetten waaruit de muzieksectie bestedingen doet, zoals bijvoorbeeld een ICT-budget of een interieurbudget. Mogelijk heeft het er mee te maken dat de meeste 1 Zie ook bijlage I : enquête 9

10 ondervraagde docenten al zeer lang in het onderwijs zitten, en gemiddeld al 10 jaar aan de huidige school verbonden zijn. Voorzichtig wil ik wel stellen dat aankomend docenten, onervaren docenten en niet-sectievoorzitters een minder goed beeld hebben van de geldstromen en procedures. De gemiddelde grootte van het muziekbudget is aan de hand van de verkregen gegevens moeilijk vast te stellen. Een aantal scholen maakt namelijk onderscheid tussen een sectiebudget voor lopende zaken (750 tot 2000 euro) en grote aanschaffen die uit een grote-aanschaffen-budget betaald worden. Veel docenten geven aan dat grote aanschaffen middels een of enkele goede gesprekken met de schoolleiding geregeld worden. En dat zij dus geen inzicht hebben in de orde van grootte en de spreiding van dat budget. Er is wel een verschil te zien tussen rijke scholen waar naar zeggen van de docenten eigenlijk alles wel mogelijk is en wat minder bedeelde scholen die slechts op basis van meerjarenplannen een keer een grote aanschaf kunnen doen. Meer over budgetten zal ik uiteenzetten in hoofdstuk 6 : Opstellen en motiveren van een begroting, paragraaf budget. Alle docenten geven aan over de keuzes in de besteding van het sectiebudget te overleggen met hun directe collega s. Echter, bijvoorbeeld over de vervanging van één XLR-kabel vindt niet iedereen overleg even nodig. Degenen die behoorlijk dicht op het sectiebudget zitten, wijzen echter vaak wel de collega s erop dat alle kleine aanschaffen van enkele tientjes, op jaarbasis enorme happen uit het budget nemen. Op 4 scholen gaf men aan daadwerkelijk een begroting van tevoren te maken, en op 3 daarvan - en één die daarbuiten valt - was er ook sprake van een meerjarenplan. De docenten hebben mij helaas geen papieren of digitale versie kunnen tonen. Hoe zo n begroting er uit kan zien en aan welke posten geld wordt uitgegeven zal ik uiteenzetten in hoofdstuk 6 Opstellen en motiveren van een begroting, paragraaf begroting. Vaak wordt een begroting gekeurd door de schoolleiding in de persoon van rector of conrector, soms ook in samenspraak met de financiële administratie. Op de meeste scholen worden aankopen vaak op factuurbasis gedaan, maar in een aantal gevallen schiet de docent het bedrag zelf voor en gaat met de kassabon langs de financiële administratie. Vaak moet de factuur of bon eerst worden getekend door conrector, rector of financiële administratie voordat deze verwerkt wordt. Een budgetverantwoordelijke krijgt vaak twee keer gedurende, of één keer aan het eind van het jaar, een uitdraai van de gemaakte uitgaven. Of een vergelijking van de begroting t.o.v. de daadwerkelijk gemaakte kosten. Enkele docenten geven aan naast de budgetten nog overige inkomsten te verwerven voor de muzieksectie. Dit kan betreffen kaartverkoop van muziekavonden, maar ook een leerlingenbijdrage voor kopieerkosten. Meer hierover in hoofdstuk 6 Opstellen en motiveren van een begroting, paragraaf overige inkomsten. Tot slot valt te concluderen dat de meeste docenten zeer tevreden zijn met de huidige faciliteiten. De meeste scholen hebben 1 of 2 vaklokalen, met daarnaast 3 a 4 oefenlokaaltjes/-hokken. Echter de wens tot meer oefenruimtes is bij bijna alle docenten aanwezig, zeker bij degenen met maar één vaklokaal en/of geen of slechts één oefenruimte. Het muzieklokaal is naar zeggen een van de intensiefst gebruikte lokalen in een school. Een aantal scholen zijn recentelijk verbouwd en men heeft daarbij goed nagedacht over de faciliteiten die een muzieklokaal moet bieden. De meeste docenten hebben wensen voor de toekomst zoals uitbreiding van computers en software, hulpmiddelen als smartboard en beamer, en meer en beter geïsoleerde oefenruimte. Meer hierover in hoofdstuk 7 Inrichting en beheer. 10

11 2.3 Conclusie In welke mate zijn muziekdocenten in het voortgezet onderwijs zich bewust van hun budget en mogelijkheden daarbuiten... Muziekdocenten zijn zich redelijk tot goed bewust van hun budget. Wat overigens niet wil zeggen dat men dat budget niet in een aantal gevallen overschrijdt. Er krijgt vaak één persoon de budgetverantwoordelijkheid. De docenten weten de weg te vinden in geval van grote aanschaffen die niet begroot zijn of buiten het sectiebudget om gaan (schoolleiding), en weten hoe ze de aanschaffen af moeten handelen (financiële administratie). Een aantal docenten spreekt van een begroting of meerjarenplan, maar geen van hen kon die tastbaar laten zien....en welke keuzes maken zij in de besteding daarvan? Een aantal docenten kon hun onderwijsvisie goed omschrijven. Daar de inventaris en inrichting van een muzieklokaal vaak zeer geleidelijk verandert, zijn de keuzemomenten en motivatie voor mij echter niet goed te plaatsen. Ik kan daar met mijn verkregen gegevens dan ook geen conclusies uit trekken. Wel wil ik een aantal keuzes vermelden, in het kader van good practice. Tevens zal ik het vormen van een visie uiteenzetten en vervolgens de keuzes die gemaakt kunnen worden m.b.t. de inrichting van het muzieklokaal. Dit staat beschreven in hoofdstuk 5 Onderwijsvisie muziekdocent en hoofdstuk 7 Inrichting en beheer. Daarin zal ik ook ingaan op de onderzochte deelvragen Welke formele eisen gelden er voor bouw, inrichting en gebruik van (muziek)lokalen? Welke financiële kaders worden er vanuit de overheid gegeven voor facilitering? 11

12 SCRIPTIE: Budget- en lokaalbeheer door muziekdocenten HOOFDSTUK 3 : INLEIDING SCRIPTIE Ik heb ervoor gekozen om de scriptie vanuit het volgende oogpunt te beschrijven: een afgestudeerd muziekdocent (mannelijk) 2 komt te werken op een middelbare school en krijgt te maken met het beheer van een vaklokaal en de financiële kanten daarvan. Ik wil deze docent wegwijs maken in de materie en een aantal handvatten bieden voor het vormen en verdedigen van keuzes. Voor meer ervaren docenten kan het tevens handig zijn om de zaken er nog eens op na te slaan. De hieronder genoemde volgorde is niet strikt chronologisch. Alle facetten zijn met elkaar verbonden. De opzet van de nu volgende scriptie is als volgt. Een school neemt een muziekdocent in dienst. HOOFDSTUK 4 : SCHOLEN EN FINANCIEEN Deze muziekdocent heeft een bepaalde onderwijsvisie. Vanuit deze visie zal hij zijn lespraktijk in willen richten. HOOFDSTUK 5 : ONDERWIJSVISIE MUZIEKDOCENT De docent krijgt te maken met een bestaande situatie en gegeven richtlijnen, afspraken en procedures omtrent de bekostiging van die inrichting. HOOFDSTUK 6 : OPSTELLEN EN MOTIVEREN VAN EEN BEGROTING Vervolgens kan de docent komen tot het maken van keuzes. Deze keuzes hebben gevolgen voor de financiële huishouding en het beheer van het vaklokaal. HOOFDSTUK 7 : INRICHTING EN BEHEER 2 Er wordt dus voor het gemak consequent verwezen naar de muziekdocent met hij en zijn. 12

13 HOOFDSTUK 4 : SCHOLEN EN FINANCIEEN 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk volgt een korte uiteenzetting over hoe de bekostiging van het onderwijs in Nederland geregeld is. In meer detail zal ik ingaan op de financiële huishouding van een middelbare school. De directe verantwoordelijkheid daarvan ligt bij het schoolbestuur, of is gedelegeerd aan het management. Maar voor de beeldvorming is het zinvol voor docenten om hier notie van te nemen. 4.2 Inkomsten: Van het Rijk naar de school Op 1 augustus 1996 is in het voortgezet onderwijs de lumpsumbekostiging ingevoerd. Lumpsumbekostiging betekent dat de overheid bestedingsvrijheid geeft aan scholen. Schoolbesturen krijgen een totaalbedrag voor personeelskosten en een totaalbedrag voor materiële uitgaven. Ze maken daarbij zelf uit hoe ze dat geld besteden. Dat levert meer vrijheid op voor de onderwijsinstellingen en minder beregeling vanuit de overheid. Er zijn geen schotten of geoormerkte onderdelen aangebracht tussen de personele en de materiële component, behalve de CAO-afspraak dat van de personele component van de lumpsum van een school ten hoogste 15 % mag worden besteed in de materiële sfeer. Er bestaan geen formele restricties ten aanzien van het overhevelen van middelen van de materiële naar de personele component. Naast de lumpsumbekostiging levert de overheid maatwerk in de vorm van leerlinggebonden financiering, ook wel de leerling met een rugzakje genoemd. Het gaat hier om leerlingen met specifieke gedrags- of lichamelijke problemen, waarvoor de school steun krijgt om in extra zorg te kunnen voorzien Personele component 3 Nieuw is dat vanaf 1 januari 2006 de omvang van de normatieve formatie alleen nog wordt bepaald door ratio s en een vaste voet. Ratio s houdt in het aantal leerlingen per fte, afhankelijk van de personeelscategorie en schoolsoort. Bij de vaste voet gaat het alleen om onderwijzend personeel. Welke bekostiging een school krijgt voor het personeel is te zien door de normatieve formatie te vermenigvuldigen met de gemiddelde personeelslast. Voor de personele bekostiging binnen het voortgezet onderwijs is er onderscheid tussen vier schoolsoorten. Voor directie en onderwijzend personeel gelden per schoolsoort afzonderlijke bedragen voor de gemiddelde personeelslast. Voor onderwijsondersteunend personeel geldt voor alle schoolsoorten dezelfde gemiddelde personeelslast. Het bekostigde salaris, inclusief werkgeverslasten, van een directeur van een vmbo is anders dan die van een directeur van een brede scholengemeenschap. En het bekostigde salaris van een leraar op het gymnasium is weer anders dan dat van een leraar aan het vmbo. De ratio voor de categorieën directie en onderwijsondersteunend personeel (zoals conciërges en administratief personeel) is voor alle vier schoolsoorten gelijk. Voor leraren is de normatieve verhouding afhankelijk van de schoolsoort. Elke school krijgt een basisformatie aan onderwijzend personeel. Deze basisformatie varieert van school tot school. Er is onderscheid tussen negen soorten scholen. De bedragen voor de landelijke gemiddelde personeelslast, de zogenaamde vaste voet, worden jaarlijks gepubliceerd in een ministeriële regeling Materiële component 4 Onder materiële exploitatie van scholen in het voortgezet onderwijs valt: schoonmaak, onderhoud van het gebouw en het terrein, middelen (inventaris en leermiddelen), administratie, beheer en bestuur (ABB), energie- en waterverbruik, loopbaanoriëntatie en 3 Zie ook bijlage II voor de opbouw van de personele component 4 Zie ook bijlage III voor de opbouw van de materiële component 13

14 begeleiding, publiekrechtelijke heffingen, met uitzondering van belastingen op onroerende zaken. Jaarlijks worden de bekostigingsbedragen voor de materiële exploitatie in een ministeriële regeling gepubliceerd. Uiterlijk 1 oktober voorafgaand aan het kalenderjaar staat de regeling in de Staatscourant. Gelijktijdig hangt de regeling een maand voor bij de Tweede Kamer zodat Kamerleden vragen kunnen stellen. Na het akkoord van de Tweede Kamer kan de regeling in werking treden. Schoolbesturen ontvangen een bedrag per leerling en een bedrag per school (de vaste voet ). Deze bedragen zijn opgebouwd uit kosten voor schoonmaak, instandhouding gebouwen en overige exploitatiekosten. Het bedrag per school is voor alle scholen gelijk, het bedrag per leerling is afhankelijk van de schoolsoort, afdeling en leerjaren. De materiële bekostiging onderscheidt zeven verschillende bedragen per leerling en twee verschillende toeslagen voor leerlingen die leerwegondersteunend onderwijs volgen. Eens in de vijf jaar is er een evaluatie van de toereikendheid en systematiek van de materiële exploitatiebekostiging. Begin 2007 heeft er een evaluatie plaatsgevonden Nieuwe ontwikkelingen Inmiddels heeft de staatssecretaris van onderwijs een nieuw aangepast bekostigingsmodel aangekondigd 5. In dit nieuwe model worden de personele en materiele bekostiging samengevoegd tot één bedrag per leerling, dat wordt gedifferentieerd naar onderwijssoort en zorgbehoefte. Het nieuwe bekostigingsmodel houdt ook rekening met de schaalgrootte, mogelijk door een vast bedrag per school en/of vestiging onafhankelijk van het aantal leerlingen. Een andere nieuwe ontwikkeling is dat de overheid een gratis boeken regeling wil invoeren, zo mogelijk per In plaats van de ouders zullen de scholen direct boeken moeten bestellen en betalen. De overheid gaat dit naar verwachting ook bekostigen in de vorm van een geoormerkte lumpsum. Het oormerk garandeert dat de school het geld alleen mag uitgeven aan alle leermiddelen die voor een specifiek leerjaar nodig zijn, dus boeken, werkboeken, bijbehorende cd-rom s, examenbundels, tabellenboeken, door de school gemaakt materiaal, licenties online materiaal, en licenties voor de elektronische leeromgeving. Zaken die meerdere jaren meegaan of geen informatiedragers zijn, moeten ouders nog steeds zelf betalen: rekenmachine, sportkleding, gereedschap, beschermende kleding/bril, usb-stick, laptop, atlas, woordenboeken, lees- en literatuurboeken. Staatssecretaris Van Bijsterveldt heeft besloten dat scholen een gelijk bedrag per leerling krijgen. Er is dus geen sprake van differentiatie per niveau of leerjaar. Voor 2008 zal een prijscompensatie van maximaal 2% worden gehanteerd. Of er structureel rekening wordt gehouden met prijsverhogingen is niet bekend. Sommige schoolboekleveranciers zijn van plan het beschikbare bedrag per leerling als een 'plafond' voor basisvoorzieningen te hanteren. Komt men boven dat plafond uit, dan moeten ouders gaan bijbetalen. Er zijn zowel voor- als tegenstanders van deze nieuwe regeling. De tegenstanders vrezen dat scholen gedwongen worden om goedkopere materialen in te kopen, wat de inhoud van de lessen niet ten goede zal komen. Ook is men niet overtuigd dat door marktwerking de uitgeverijen de aanschafkosten van boeken zullen verlagen; de totstandkoming van een methode kost immers veel tijd en geld. Dit geldt uiteraard net zo goed voor een digitale methode. 4.3 Inkomsten: Gemeente De grootste inkomstenbron voor een school is dus de lumpsum, de zogenaamde zak met geld. Daarnaast dragen de gemeentes vaak bij aan de huisvesting. Ook dragen zij op een aantal scholen bij met het gemeentelijk onderwijs achterstandsbeleid, wat tot doel heeft om de leer- en ontwikkelingsmogelijkheden van leerlingen te bevorderen. Het betreft met name 5 Staatssecretaris Marja van Bijsterveldt, Ministerie van OC&W,

15 die leerlingen die door sociale, economische en culturele omstandigheden achterstanden dreigen op te lopen, maar voornamelijk gericht op het primair onderwijs. 4.4 Inkomsten: Ouders Iedere school hanteert een vrijwillige ouderbijdrage. De hoogte hiervan kan behoorlijk verschillen per school. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen het algemene deel van de ouderbijdrage en een specifiek deel dat wordt gevraagd voor specifieke diensten en goederen (zoals het boekenfonds). Het algemene deel is - vooral voor de traditionele vernieuwingsscholen (Montessori, Dalton, Jenaplan en dergelijke) - afhankelijk van het inkomen van de ouders van de leerlingen. Het specifieke deel is inkomensonafhankelijk, maar varieert wel sterk als gevolg van verschillende pakketten diensten en goederen die worden aangeboden en afgenomen. Naast de ouderbijdrage betalen de ouders vaak het boekengeld. Hier gaat verandering in komen met de aangekondigde invoering van gratis schoolboeken. 4.5 Inkomsten: Vervangingsfonds De kosten van vervanging van wegens ziekte afwezig personeel kunnen door scholen voor voortgezet onderwijs - evenals dat in het primair onderwijs het geval is - rechtstreeks bij het Vervangingsfonds worden gedeclareerd. Het vervangingsfonds krijgt financiering van het Rijk met het oormerk Bedrijfsgezondheid. Aan de andere kant draagt een school ook een premie af (uitgaven) aan het Vervangingsfonds. 4.6 Inkomsten: Overigen Overige inkomsten kunnen zijn: kantine, verkoop, subsidiering, verhuur, contractactiviteiten, sponsoring, renteopbrengsten en schenkingen. Zie de hierna volgende afbeeldingen voor een overzicht van de inkomstenstromen. De gegevens op de tweede meer gedetailleerde- afbeelding staan vermeld in guldens (indicatie 1997). Helaas was er geen meer recente afbeelding beschikbaar. De verhoudingen zijn volgens het rapport echter nauwelijks verandert in de afgelopen 10 jaar. Bron: Financieringsstromen Primair en Voortgezet Onderwijs, Centraal Planbureau, maart

16 Bron: Financiering onderwijsvernieuwingen VO , CPB, 30 november

17 4.7 Uitgaven: Personeel 6 De grootste kostenpost van elke school omvat alle personele lasten. Die worden in eerste instantie verdeeld in de groepen directie, onderwijzend personeel (OP) en onderwijsondersteunend personeel (OOP). De personele uitgaven van scholen bestaan uit de loonkosten van het feitelijke personeelsbestand en de overige met het personeel samenhangende kosten. De loonkosten vloeien voort uit de kwantitatieve en kwalitatieve formatie zoals die door de school op grond van het te verzorgen onderwijsaanbod is vastgesteld en de salarissen die op grond van de rechtspositionele regels, de cao en dergelijke voor het op de formatie benoemde personeel gelden. Er bestaan geen regels die rechtstreeks aangeven wat de omvang is van de personeelsformatie van een VO school. In de CAO VO is wel een ondergrens aangebracht: de omvang van de formatie moet zodanig zijn dat ten minste 85% van de personele component van de lumpsum ook werkelijk aan personeel wordt uitgegeven. 4.8 Uitgaven: Materieel 7 De tweede grootste kostenpost is die van materieel. Onder de materiële lasten worden verstaan: huisvesting en inventaris. Te denken valt aan onderhoud, middelen, administratie, schoonmaak etc. De verhouding materiële uitgaven t.o.v. personele uitgaven is de laatste jaren gemiddeld 1 staat tot 7. En dat op een totale lumpsum van ca. 5,8 miljard euro in Uitgaven: Onderwijsvernieuwingen Er zijn het afgelopen 16 jaar een aantal vernieuwingen in het voortgezet onderwijs doorgevoerd. De basisvorming, de tweede fase en de vernieuwing van het vmbo. Zie hiervoor onderstaande afbeelding. Bron: Financiering onderwijsvernieuwingen VO , CPB, 30 november 2007 Voor al deze vernieuwingen heeft de overheid extra middelen ter beschikking gesteld. Een aantal daarvan hebben betrekking op bouwkundige aanpassingen om het nieuwe onderwijs in te kunnen richten. In de afbeelding op de volgende pagina zijn de middelen uiteengezet voor alle onderwijsvernieuwingen. 8 Er is een rapport geschreven over de wijze waarop de 6 Voor de verdeling van personele uitgaven, zie bijlage II 7 Voor de verdeling van materiële uitgaven, zie bijlage III 8 Zie ook bijlage IV voor een gedetailleerde uiteenzetting van middelen voor de vernieuwingen tweede fase 17

18 scholen deze middelen ingezet hebben. 9 Maar de besteding is niet zo inzichtelijk in detail te brengen dat men bijvoorbeeld kan afleiden of muzieklokalen zijn aangepast of uitgebreid. 9 Financiering onderwijsvernieuwingen VO , CPB, 30 november

19 4.10 Uitgaven: Overigen 10 Naast directe personele lasten en materiële uitgaven zijn er nog een aantal overige (kleinere) posten. Te denken valt aan promotie van de school, investeringen in cultuur, en reservevorming. Veel scholen hebben kapitaal opgebouwd, de zogenaamde reserve. 60% daarvan komt uit lumpsumgelden, 40% uit eigen inkomsten, zoals ouderbijdrage, kantine of verhuur. Waar het lumpsumgelden betreft gaat het Rijk er vanuit dat de scholen het opsparen voor incidentele grote uitgaven, zoals een verbouwing of methodevernieuwing. 10 Voor de verdeling van uitgaven, zie de hierna volgende afbeelding. De gegevens op de afbeelding staan vermeld in guldens (indicatie 1997). Helaas was er geen meer recente afbeelding beschikbaar. De verhoudingen zijn volgens het rapport echter nauwelijks verandert in de afgelopen 10 jaar. Bron: Financieringsstromen Primair en Voortgezet Onderwijs, Centraal Planbureau, maart

20 20

21 HOOFDSTUK 5 : ONDERWIJSVISIE MUZIEKDOCENT 5.1 Inleiding Als je als muziekdocent op zoek gaat naar een baan, zul je op zoek gaan naar een type school dat goed bij je past. Vrijwel iedere school draagt een bepaalde visie uit op het onderwijsklimaat wat zij willen bieden. Daarnaast kan ook een school ook nog een bepaalde grondslag hebben, zoals een vrije school, een katholieke school, of juist een openbare school. Tevens dwingt concurrentie scholen steeds meer om zich te profileren. Zo zijn er cultuurprofielscholen, sportscholen, bèta- en techniekscholen, nieuw-lerenscholen, scholen voor hoogbegaafden, scholen voor tweetalig onderwijs en de zogeheten technasia en Europa-plusscholen. Scholen zonder profiel worden schaars, zeker in de grote steden. 11 Echter, om te weten welke school goed bij je past, zul je eerst je eigen onderwijsvisie moeten kennen. 5.2 Het vormen van een visie Een visie vormt zich o.a. door intrinsieke motivatie en ervaring. Een afgestudeerd muziekdocent heeft al een aantal stages doorlopen en daarbij positieve en negatieve ervaringen opgedaan. Daaruit kan hij opmaken wat hij in ieder geval niet wil, maar ook wat hij zeker wel wil bereiken. En de docent moet zich bewust zijn van zijn intrinsieke motivatie: waarom wil hij het vak muziek doceren? In die visie moet hij vervolgens meewegen alle mogelijke werkvormen, de algemene onderwijsdoelen en de muzikale onderwijsdoelen. 5.3 Werkvormen Een vaklokaal moet geschikt zijn voor verschillende werkvormen. Een beknopte inventarisatie van een aantal werkvormen: klassikale instructie musiceren, gehele groep musiceren, deelstudie met koptelefoons musiceren, deelstudie in aparte oefenruimtes zingen, gehele groep luisteropdracht /analyse klassikaal luisteropdracht /analyse individueel ICT: ontwerpen ICT: hulpprogramma s (theorie) ICT: werkstuk (cultuurgeschiedenis) probleemgestuurd leren: zadel de leerling op met een probleem en laat hem dit oplossen vrije opdracht: laat de leerling met een voorstel komen ter goedkeuring duidelijk omschreven opdracht, in groepsverband uitvoeren duidelijk omschreven opdracht, zelfstandig uitvoeren toets klassikaal toets individueel musicerend presenteren (groep) De inrichting van een lokaal kan een docent dus beperken of verrijken m.b.t. verschillende werkvormen. Wel of geen gebruik maken van computers in de muziekles is bijvoorbeeld een belangrijke keuze. Maar zeker ook de opstelling van de tafels. Carré of per 2 in een rij. Of misschien wel in groepjes van 4 met de gezichten naar elkaar toe. Meer over de keuzes die hierin te maken zijn in hoofdstuk 7 Inrichting en beheer 11 De gewone school verdwijnt, Gonny ten Haaft, Trouw

22 5.4 Algemene onderwijsdoelen De algemene onderwijsdoelen zoals die voor de onderbouw beschreven werden in de basisvorming, zijn formeel gezien ter ziele gegaan. Maar in de praktijk zijn het doelen die menig school en docent natuurlijkerwijs zal implementeren: 1. Werken aan vakoverstijgende thema's 2. Leren uitvoeren 3. Leren leren 4. Leren communiceren 5. Leren reflecteren op het leerproces 6. Leren reflecteren op de toekomst Primair is het doel van het voortgezet onderwijs om de leerling voor te bereiden op verschillende soorten vervolgonderwijs. Het gaat verder op de lijn die het basisonderwijs heeft uitgezet, waarin het kind wordt voorbereid op een volwaardige plaats in de maatschappij. Daarbij staat ontplooiing van de leerling op velerlei gebieden centraal. 5.5 Onderwijsdoelen van het vak muziek Voor de onderbouw muziek zijn er doelen geformuleerd binnen het domein Kunst en Cultuur. 12 Deze zijn echter vrij algemeen en veel minder toegespitst op muziek, zoals de oude kerndoelen dat waren. De huidige kerndoelen helpen nauwelijks in de beeldvorming van een goede vakdidactiek stellen geen specifieke eisen aan een muzieklokaal. Voor de bovenbouw zijn de eindtermen verdeeld over 3 domeinen namelijk: 13 - Vaktheorie, met de subdomeinen A1 Waarnemen en weten, A2 Analyseren en interpreteren, en A3 Muziek en cultuur; - Praktijk, met subdomeinen B1 Zingen en spelen, en B2 Improviseren en componeren; - Oriëntatie op studie en beroep. Deze eindtermen geven al meer duidelijkheid over wat er in een muziekles aan de orde moet komen.maar ook deze termen stellen geen specifieke eisen aan een muzieklokaal. 5.6 Mijn muzikale visie Ik heb jaren geleden besloten om de opleiding tot docent muziek te gaan volgen, omdat ik het plezier dat ik had in het maken van, luisteren naar en praten over muziek, graag wilde delen met anderen. Een student docent muziek zou zich de vraag kunnen stellen: wat wil ik bereiken met mijn enthousiasme voor muziek in combinatie met mijn didactisch vermogen? Toen mij enkele jaren later bij een vak die vraag werd gesteld kon ik het preciezer omschrijven als: Zo veel mogelijk mensen met elkaar verbinden door het beleven van plezier in muziek (1), kortstondig of langdurig, in verschillende omgevingen, met mijzelf in verschillende rollen (2). Allereenvoudigst, maar veelzijdig en veelomvattend. Deze gedachte is als volgt uit te leggen. Ik beleef plezier aan het individueel muziek maken, luisteren naar muziek en praten over muziek. Maar des temeer samen met anderen. Ik ben nieuwsgierig naar de beleving van anderen. Waarom raakt bepaalde muziek iemand. En kan men dat elkaar uitleggen en het misschien delen. Muziek maken is een sociale bezigheid. Zonder goede samenwerking klinkt het nergens naar. Mét beleving en enthousiasme ziet het er fantastisch uit. (1) Ik wil mijzelf niet toeleggen op uitsluitend een en dezelfde omgeving. Ik zie mijzelf als musicus en didacticus, als vriend en als partner, als verkoper en als consument. Ik hecht aan alle rollen veel waarde. Beleven van muziek is voor mij dus het bezoeken van een concert met vrienden. Maar ook het zelf musiceren voor publiek. Het geven van muziekonderwijs aan studenten, maar ook het samen met mijn partner naar een CD luisteren tijdens het koken. (2) 12 Zie bijlage V : kerndoelen onderbouw domein kunst en cultuur 13 Zie bijlage VI : handreiking schoolexamen muziek havo/vwo 22

23 Als ik de vraag toespits op de lespraktijk van het vak muziek in het voortgezet onderwijs, wordt die als volgt: waarom vind ik dat het vak muziek binnen een school en binnen het onderwijs van belang is? Ik kan mij dan het best vinden in de volgende visie: op een school staat algehele ontplooiing van het kind staat centraal. De expressievakken dragen daartoe in zeer belangrijke mate bij. Muziek maken en beleven is het doel en de sociale aspecten en zelfverwerkelijking zijn hierbij belangrijke nevendoelen. Ik vind dat alle leerlingen zoveel mogelijk actief betrokken moeten kunnen worden bij het musiceren (en zingen) en dat de materialen kwaliteit moeten bieden voor een goed resultaat. Ook vind ik dat muziek uiteindelijk het meest tot haar recht op een podium. Mijn doel is dat de leerling ervaart dat de uitvoering en presentatie serieus worden genomen. Daarvoor is dus nodig een goed geoutilleerd muzieklokaal met kwalitatief goede instrumenten en een podium waar presentaties tot hun recht komen en leerlingen dus een authentieke musiceerervaring beleven. 23

24 HOOFDSTUK 6 : OPSTELLEN EN MOTIVEREN VAN EEN BEGROTING 6.1 Inleiding De schoolleiding verwacht in veel gevallen van de muzieksectie een onderbouwde begroting. Om deze op te stellen is overleg nodig en een goede strategie. Want waar het om geld gaat, draait het al gauw uit op onderhandelen en lobbyen. Een meerjarenbeleid en verantwoording achteraf horen daar ook bij. 6.2 Inventarisatie Sectieoverleg met je collegae is een goed middel om alle wensen te inventariseren. Indien dit op regelmatige basis gebeurt is er bovendien meer kans op cohesie daarin. Voor dit overleg is het nuttig een complete inventarisatie te maken van het muzieklokaal. Vragen die men zich daarbij moet stellen zijn: wat is er in huis, hoe vaak wordt het gebruikt, in welke staat bevindt het zich en wanneer is het aan vervanging toe? Met deze gegevens kunnen in ieder geval al enkele posten op de begroting worden genoteerd, te weten: reparatie, afschrijving en vervanging. Vervolgens komen de wensen voor het komende jaar aan bod. Er kan een behoefte zijn aan bepaalde instrumenten. Of aan hulpmiddelen als een beamer of smartboard. Aan deze wensen kunnen de muziekdocenten prioriteiten toekennen. Zaken die minder prioriteit hebben kunnen misschien in een meerjarenplan worden opgenomen. Dit geldt ook voor duurdere bestedingen zoals bijvoorbeeld een piano, of het creëren van een extra oefenruimte. Met het toekennen van prioriteiten komt het moment van overwogen keuzes maken. Waarom is iets hard nodig? Wordt er vanuit de school misschien een extra beroep op de muzieksectie gedaan, bijvoorbeeld in de vorm van culturele projecten of muziekavonden. Of zijn er onderwijsvernieuwingen die pleiten voor andere werkvormen. Of zijn er gewoon spullen echt versleten, en moeten die vervangen worden ongeacht de vraag of daar wel budget voor is. Het motiveren per item is een belangrijke stap in het proces. 6.3 Begroting Vervolgens kun je met deze gegevens een begroting opstellen. Een begroting is letterlijk een schatting van de te verwachten inkomsten en uitgaven. Een begroting is altijd verdeeld in enerzijds de baten (inkomsten) en anderzijds de lasten (uitgaven). Nu is het zo dat een muzieksectie niet direct zicht heeft op de baten, en daar ook geen verantwoordelijkheid voor draagt. De enige zekerheid die daar misschien staat is het toegekend sectiebudget, oftewel het budget dat de sectie muziek jaarlijks toegeschoven krijgt. Toch zal ik voor het voorbeeld de baten wel invullen. Aan de lastenkant zal ik een aantal posten weergeven waarmee men rekening dient te houden. Een belangrijke leidraad bij het opstellen van de begroting is om altijd hoger in te zetten. Een schoolleiding zal altijd punten zoeken om op te bezuinigen. Verdeling over meerdere posten spreidt het risico van bezuinigingen. NB: de naamgeving van de posten zal verschillen per school; de verdeling van de items over de kostenposten kan ook door een ieder anders benaderd worden. 24

25 BATEN Sectiebudget Interieurbudget ICT-budget Aulabudget Grote-aanschaffenbudget Leermiddelen /mediatheek budget... LASTEN Reparaties Vervanging Afschrijving Klein instrumentarium Grote aanschaf instrumentarium Kleine apparatuur Grote aanschaf apparatuur Bedrag dat in de schoolbegroting is opgenomen voor uitgaven van de sectie muziek. Welke uitgaven hier precies onder vallen verschilt uiteraard per school en moet in overleg met schoolleiding en financiële administratie worden vastgesteld. Bedrag dat in de schoolbegroting is opgenomen voor meubilair, bergruimte, ophanging, elektra en dergelijke Bedrag dat in de schoolbegroting is opgenomen voor uitgaven op ICT-gebied. Hieronder vallen in ieder geval computers en software. Bedrag dat bij een aantal scholen op de begroting staat voor de inrichting en multifunctioneel gebruik van de aula. Er wordt bijvoorbeeld licht- en geluidsapparatuur gekocht die bij speciale gelegenheden in de aula wordt gebruikt, maar waar de muzieksectie in dagelijks gebruik van het vaklokaal wat aan kan hebben. Dit is eigenlijk de meest ondoorzichtige post. Een aantal scholen spreekt van een grote-aanschaffen-budget waaruit incidentele grote aanschaffen worden betaald. Muziekdocenten uit mijn onderzoek gebruikten het voorbeeld van een partij van 20 keyboards, of een nieuwe zanginstallatie met microfoons erbij. Scholen bouwen ook vaak een bepaalde reserve op. Of zetten een post onvoorzien op de begroting. Bedrag dat bij een aantal scholen op de begroting staat voor aanschaf van nieuw lesmateriaal. Ook voor lesmateriaal buiten de klas, bijvoorbeeld in mediatheek of bibliotheek. Reken op geconstateerde nodige reparaties en nog te verwachten reparaties. Onder deze post kan ook eventueel een servicecontract met een muziekhandel of pianostemmer worden geplaatst. Instrumenten die aan het eind van hun levensduur zijn. Tevens kleine zaken als kapotte snaren, hoofdtelefoons en kabels. Een afschrijving is het in de boekhouding tot uitdrukking brengen van de waardedaling van een bedrijfsmiddel over een bepaalde periode. Er wordt steeds afschrijving toegepast om de slijtage door het gebruik tot uitdrukking te brengen. In feite wordt het matchingprincipe voor de jaarrekening hier toegepast: ieder jaar draagt zijn eigen kosten en lasten. De investering in het bedrijfsmiddel wordt dan ook via de afschrijvingen aan de onderscheiden jaren toegerekend. Het betreft een louter boekhoudkundige gebeurtenis: de uitgave (investering) zal immers vaak reeds jaren tevoren gedaan zijn. O.a. stokken, klokkenspellen, klein Orff, keyboards, akoestische gitaren, drumvel O.a. groot Orff, elektrische gitaar, basgitaar, digitale piano, synthesizer, cimbaal O.a. TV, DVD-speler, zangmicrofoon O.a. versterkers, zanginstallatie, beamer e.d. 25

26 Hulpmiddelen Leermiddelen ICT Opbergruimte Meubilair Belichting Akoestiek Kopieerkosten Decoratie Muzikale activiteiten O.a. Muziekstandaards, XLR-kabels, hoofdtelefoons, split-plugs, drumkruk O.a. lesmethode, CD s en DVD s, O.a. computers, muzieksoftware, MIDI-keyboard, webcam O.a. kasten, ophanging van instrumenten, opberghok O.a. stoelen, tafels, whiteboard Mogelijk moet er gereserveerd worden voor podiumverlichting of normale gekleurde lampen. Mogelijk moet er gereserveerd worden voor akoestische aanpassingen. Bijvoorbeeld geluidsdempende beplating tegen de muren, of vloerbedekking, of dubbel glas in de ramen, of gordijnen aan bepaalde wanden of ramen. De kopieerkosten voor de sectie muziek zijn vaak aanzienlijk hoger dan andere vakken O.a. posters, aanplakbord Houdt een school regelmatig buitenklassikale activiteiten als muziekavonden, musicals of vakoverstijgende projecten, dan zal daar meestal volledig een aparte begroting van (moeten) worden gemaakt. Bibliotheek/mediatheek O.a. songbooks, CD s, DVD s, tijdschriften, boeken. (zie ook leermiddelen ) Diversen O.a. kantoorartikelen Onvoorzien Last but not least! Een nieuw instrument, dat net kapot gaat nadat de garantie is verstreken. Of onvoorziene reparatiekosten. Zaken die je vergeten bent op de begroting. Het kan verstandig zijn voor de post onvoorzien een vast percentage te rekenen Motivering en lobby De motivering die met de begroting gepaard gaat kan in allerlei vormen worden gegoten. Aan te raden valt om als sectie een goed verhaal op papier te zetten. Het voordeel daarvan is dat iedere muziekdocent hetzelfde kan uitdragen en het kan dienen als leidraad in begrotingsgesprekken. Tevens getuigt het van een degelijke en gefundeerde voorbereiding. En achteraf is het ook een controlemiddel: hebben wij afgelopen jaar met de verkregen middelen kunnen bereiken wat we wilden of waargemaakt wat we beloofden? Zijn er ideeën bij die in het meerjarenplan terecht moeten komen? Formuleer hiervoor een visie met betrekking tot de kwaliteit van het muziekonderwijs op je school: waar streef je naar, ook in samenhang met andere vakken en op buitenschools terrein. Formuleer daarnaast een visie ten aanzien van de didactiek van muziek. Vervolgens zet je de randvoorwaarden uiteen die nodig zijn om voorgaande twee punten te realiseren. In de daaropvolgende fase volgen er een of meerdere gesprekken over de begroting. In de meeste gevallen met iemand van de schoolleiding, bijvoorbeeld rector of conrector. Op sommige scholen is de financiële administratie daarbij ook aanwezig. Mogelijk wordt alleen 26