De ziekte van Chagas in Nederland
|
|
- Sebastiaan ten Hart
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Stand van zaken De ziekte van Chagas in Nederland een schatting van het aantal patiënten Aldert Bart, Caspar J. Hodiamont, Martin P. Grobusch, Renée B.A. van den Brink, André J.P.M. Smout en Tom van Gool KLINISCHE PRAKTIJK Wereldwijd zijn 8-10 miljoen personen, voornamelijk bewoners van Latijns-Amerika, geïnfecteerd met Trypanosoma cruzi, de parasiet die de ziekte van Chagas veroorzaakt. Door toegenomen migratie is de ziekte van Chagas buiten Latijns-Amerika sterk toegenomen, ook in Europa. De ziekte van Chagas, ook Amerikaanse trypanosomiasis genoemd, verloopt in 2 fases, een acute fase die circa 2 maanden duurt en een chronische fase waarin symptomen jaren na de besmetting kunnen optreden. Zonder behandeling blijft de patiënt levenslang geïnfecteerd. De acute fase verloopt doorgaans asymptomatisch; in de chronische fase van Amerikaanse trypanosomiasis kunnen ernstige gastro-intestinale en cardiale afwijkingen ontstaan, met uiteindelijk een dodelijke afloop. In Nederland zijn naar schatting tussen de 726 en 2929 immigranten seropositief voor Amerikaanse trypanosomiasis. Zorgverleners kunnen steeds vaker met patiënten met de ziekte van Chagas geconfronteerd worden. Screening van zwangeren en bloeddonoren uit risicogroepen op Amerikaanse trypanosomiasis zou overwogen moeten worden. Academisch Medisch Centrum, Amsterdam. Afd. Medische Microbiologie, onderafd. Klinische Parasitologie: dr. A. Bart, moleculair bioloog; drs. C.J. Hodiamont, arts-microbioloog; dr. T. van Gool, arts-microbioloog. Afd. Interne Geneeskunde, onderafd. Infectieziekten, Tropengeneeskunde en AIDS: prof.dr. M.P. Grobusch, internist-infectioloog. Afd. Cardiologie: dr. R.B.A. van den Brink, cardioloog. Afd. Maag-, Darm- en Leverziekten: prof.dr. A.J.P.M. Smout, MDL-arts. Contactpersoon: dr. A. Bart (a.bart@amc.uva.nl). De ziekte van Chagas, of Amerikaanse trypanosomiasis, wordt veroorzaakt door infectie met de eencellige parasiet Trypanosoma cruzi, die endemisch voorkomt in delen van Midden- en Zuid-Amerika. Wereldwijd zijn naar schatting 8-10 miljoen mensen besmet. 1 Tot een decennium geleden was de ziekte van Chagas een zeldzame importziekte in Europa. Door een sterke toename van de Latijns-Amerikaanse migrantenstroom naar Europa is dit veranderd. Door screeningsonderzoek onder bloeddonoren en zwangeren zijn in Spanje meer dan 3500 (import)infecties serologisch bewezen. Recente schattingen van het totaal aantal personen in Spanje dat seropositief is voor Amerikaanse trypanosomiasis lopen uiteen van tot Uit actief opsporingsonderzoek in Zwitserland bleek een seroprevalentie van 12,8% onder illegale Latijns- Amerikaanse immigranten. 3 In dit artikel geven wij een kort overzicht van de mogelijke ontwikkelingen aangaande Amerikaanse trypanosomiasis in Nederland in de nabije toekomst. Cyclus en klinisch beeld In endemische gebieden vindt transmissie vooral plaats via een beet door een geïnfecteerde bloedzuigende wants, de kissing bug (figuur 1a). Deze wijze van overdracht komt vooral voor in arme landelijke gebieden waar mensen leven in eenvoudige behuizing met schuilplaatsen voor in huis levende wantsen. De bijnaam kissing bug refereert aan het bijten van de wants in het gelaat van de NED TIJDSCHR GENEESKD. 2011;155:A3170 1
2 KLINISCHE PRAKTIJK gastheer; de wants wordt namelijk aangetrokken door onder andere uitgeademd kooldioxide. Cyclus De geïnfecteerde wants is de vector. Deze deponeert tijdens een bloedmaal besmette feces nabij het beetwondje. De trypanosomen kunnen vervolgens binnendringen wanneer de gastheer over de jeukende beetwond wrijft of krabt, of via conjunctiva of mucosa. Verschillende gedomesticeerde dieren, zoals honden en katten, maar ook wilde zoogdieren als gordeldieren en knaagdieren, kunnen besmet worden en dienen als reservoir. Lokale uitbraken door orale besmetting via besmet voedsel zijn zeldzaam. Transmissie kan ook plaatsvinden door bloedtransfusie, orgaantransplantatie of tijdens de zwangerschap van moeder op kind. In Latijns-Amerika wordt de ziekte van Chagas bestreden door een combinatie van vectorcontrole op het platteland en verplichte screening onder zwangeren en in bloedbanken. In grote internationale programma s hebben deze maatregelen geleid tot een sterke reductie van de ziekte van Chagas in meerdere Latijns-Amerikaanse landen. 4 Er zijn 2 fases in de ziekte van Chagas. De acute fase, die ongeveer 2 maanden duurt en al dan niet met symptomen gepaard gaat, wordt gevolgd door de chronische fase, waarin eventuele symptomen pas jaren na de besmetting kunnen optreden. Klinisch beeld Doorgaans verloopt de acute fase zonder klinische verschijnselen. Bij symptomatische patiënten, meestal kinderen, kan na een incubatietijd van 7-10 dagen een lokale ontstekingsreactie rond het beetwondje ontstaan, bekend als het chagoom. Bij infectie via de conjunctiva kan een typisch beeld van eenzijdig periorbitaal oedeem met zwelling van het ooglid optreden; dit staat bekend als het teken van Romaña ( Romaña s sign ) (figuur 1b). Vervolgens kan een mild verlopende ziekte optreden, met weinig specifieke symptomen als koorts, malaise, lymfadenopathie en hepatosplenomegalie. Zelden treedt acute myocarditis of meningo-encefalitis op. 1,5 Bij transmissie door bloedtransfusie is de incubatietijd doorgaans langer, dagen, en ontbreken uiteraard chagoom of het teken van Romaña. Wanneer patiënten niet behandeld worden, blijven zij levenslang geïnfecteerd. De parasieten infecteren onder meer de spiercellen en zenuwcellen van het hart en de tractus digestivus. De cellulaire afweerreactie beperkt de vermenigvuldiging van de parasiet, maar kan deze niet klaren. Van de chronisch geïnfecteerde patiënten ontwikkelt 20-30% klinisch manifeste cardiomyopathie (figuur 2). 1 Deze begint meestal met geleidingsstoornissen, die zichtbaar zijn op het ECG. 7 De belangrijkste doodsoorzaken bij patiënten die overlijden ten gevolge van deze infectie zijn plotselinge dood door ventriculaire ritmestoornissen of een compleet hartblok (50%), overlijden aan de gevolgen van hartfalen (37%) of embolieën. 8,9 Bij 10-15% van de chronisch geïnfecteerden treden gastro-intestinale afwijkingen op. 1 Door progressieve schade aan autonome zenuwcellen kunnen motiliteitsstoornissen en uiteindelijk mega-oesofagus en megacolon ontstaan (figuur 3). 10 De slokdarmafwijkingen bij de ziekte van Chagas onderscheiden zich niet van die bij idiopathische achalasie. Ook de colonafwijkingen bij de ziekte van Chagas zijn niet specifiek. a b FIGUUR 1 (a) Onvolwassen exemplaar van de kissing bug, een bloedzuigende wants die de ziekte van Chagas overbrengt door besmette feces op de huid achter te laten. (b) Het teken van Romaña: een zwelling van het ooglid die kan optreden bij infectie met Trypanosoma cruzi via de conjunctiva (herkomst figuren: (a): Centers for Disease Control and Prevention (CDC), Atlanta; (b): WHO Special Programme for Research and Training in Tropical Diseases (TDR), Genève). 2 NED TIJDSCHR GENEESKD. 2011;155:A3170
3 Bij chronisch geïnfecteerde patiënten die immuungecompromitteerd raken, kan reactivatie plaatsvinden. Deze gaat vaak met myocarditis of meningo-encefalitis gepaard. Epidemiologie in Nederland De ziekte van Chagas is in Nederland incidenteel gerapporteerd bij Latijns-Amerikaanse immigranten, dus als importziekte. 2,11 Het aantal Latijns-Amerikanen in Nederland is het laatste decennium sterk toegenomen. Een soortgelijke toename leidde elders in Europa tot een sterke toename van het aantal personen dat seropositef was voor T. cruzi. 2,3 In Nederland ontbreken precieze cijfers, omdat geen actieve opsporing plaatsvindt, noch screening door bloedbanken. Voor een schatting van het aantal seropositieven kan men het aantal immigranten vermenigvuldigen met de prevalentie in het land van herkomst Als we deze schatting uitvoeren voor Nederland, op basis van bevolkingsgegevens van het CBS in combinatie met seroprevalentiecijfers volgens de pan-amerikaanse gezondheidsorganisatie (PAHO), 4 zouden er momenteel 2929 geïnfecteerde Latijns-Amerikanen in Nederland zijn, van wie 2388 uit Suriname (tabel). Illegale Latijns-Amerikanen en in Nederland geboren personen die seropositief waren voor T. cruzi werden in deze schatting buiten beschouwing gelaten. Prevalentie in Suriname: 2 schattingen De geschatte prevalentie van de ziekte van Chagas in Nederland wordt sterk bepaald door de prevalentie in Suriname. Recent onderzoek suggereert dat de seroprevalentie in Suriname mogelijk lager is dan de aanname van de PAHO, die 1,29% bedraagt. Het is niet geheel duidelijk op welke data de PAHO-schattingen precies gebaseerd zijn. Voor zover wij weten is er slechts 1 studie naar seroprevalentie in Suriname gepubliceerd. Volgens deze studie waren 2 van 200 marrons (bewoners van het binnenland) seropositief voor Amerikaanse trypanosomiasis; dit is een prevalentie van 1%. 15 In dezelfde studie waren 500 bloeddonoren en 100 hartpatiënten seronegatief. De seropositieve marrons waren afkomstig uit het midden van het land. Verder is de infectie aangetoond bij 1 patiënt woonachtig in de kustvlakte van Suriname. 16 In Frans Guyana, in plaatsen langs de Marowijne-rivier grenzend aan oostelijk Suriname, werd in een recente, grote studie een seroprevalentie van 0,7% (6/864) gevonden. 17 Omgevingsfactoren en leefomstandigheden voor de bewoners zijn voor beide landen in dit gebied vrijwel gelijk en er is veel verkeer over de rivier. Ook de wantssoorten die de ziekte van Chagas kunnen overbrengen en de buidelrat en het gordeldier, belangrijke dierlijke reser- KLINISCHE PRAKTIJK FIGUUR 2 Geopende rechter ventrikel en atrium van een 39-jarige man met chronische gedilateerde cardiomyopathie door de ziekte van Chagas. De ventrikels zijn verwijd en de ventrikelwand is verdikt (schaalverdeling in cm; elders gepubliceerde foto). 6 FIGUUR 3 Thoraxröntgenfoto met contrastmiddel in de oesofagus. Opname van een patiënt met mega-oesofagus ten gevolge van de ziekte van Chagas (herkomst figuur: Centers for Disease Control and Prevention (CDC), Atlanta). NED TIJDSCHR GENEESKD. 2011;155:A3170 3
4 KLINISCHE PRAKTIJK voirs van T. cruzi, komen in het binnenland van Suriname frequent voor (Hélène Hiwat, schriftelijke mededeling, 2011). Als wij 0,7% hanteren als beste schatting voor de prevalentie van Amerikaanse trypanosomiasis in het binnenland van Suriname, en die in de kuststreek op 0% stellen, komt de prevalentie voor de hele Surinaamse bevolking op 0,1%. De aanname dat de kuststreek vrij is van de ziekte van Chagas, is overigens geen vaststaand feit, al is de infectie daar waarschijnlijk zeldzaam (S.M. Burke- Hermelijn en D. Panchoe, schriftelijke mededeling, 2011). Als de lagere schatting van de prevalentie gehanteerd wordt, zou het aantal Surinamers in Nederland dat geïnfecteerd is met T. cruzi uitkomen op 185. In totaal zouden er dan 726 seropositieven in Nederland zijn (zie de tabel). TABEL Schatting van het aantal personen met Amerikaanse trypanosomiasis in Nederland land van herkomst aantal legale immigranten in Nederland* prevalentie in land van herkomst; % Argentinië , Belize 20 0,74 0 Bolivia 619 6,75 42 Brazilië , Chili ,99 27 Colombia ,96 73 Costa Rica 489 0,53 3 Ecuador ,74 29 El Salvador 309 3,37 10 Frans Guyana 514 1,29 7 Guatemala 356 1,98 7 Guyana ,29 30 Honduras 291 3,05 9 Mexico ,03 28 Nicaragua 340 1,14 4 Panama 228 0,01 0 Paraguay 151 2,54 4 Peru ,69 21 geschat aantal seropositief voor T.cruzi Suriname ,29 0, Uruguay 567 0,66 4 Venezuela ,16 31 totaal Diagnostiek Tijdens de acute fase zijn de parasieten vaak microscopisch te detecteren in een dikkedruppelpreparaat, een bloeduitstrijkje (figuur 4), de microhematocriet-centrifugatiemethode of kwantitatieve analyse van de buffy coat (QBC). De microhematocrietmethode berust op concentratie van de parasieten in de buffy coat. Hierbij wordt zonder kleurstof onder een normale microscoop direct naar bewegende parasieten gekeken. Bij de QBC-methode worden de parasieten aangekleurd met acridine-oranje, waarna zij onder een fluorescentiemicroscoop zichtbaar zijn. Tijdens de chronische fase is de parasitemie echter zo laag, dat deze nauwelijks met microscopische methoden aan te tonen is. In gebieden waar de ziekte endemisch is, wordt daarom de xenodiagnose gebruikt. Bij die methode laat men ongeïnfecteerde wantsen zich voeden met bloed van de patiënt. Na enkele weken worden de uitwerpselen van de wantsen microscopisch onderzocht op de parasiet. In Nederland, waar de xenodiagnose niet operationeel is, berust diagnostiek in de chronische fase op het aantonen van antistoffen tegen de trypanosomen middels serologisch onderzoek. Voorheen werd dit onderzoek uitsluitend in België verricht, recent ook in het Academisch * Aantallen eerstegeneratieallochtonen per (bron: CBS). Prevalentiedata zijn gebaseerd op een rapport van de pan-amerikaanse gezondheidsorganisatie (PAHO). 9 Van immigranten uit deze landen is bekend dat infectie met Amerikaanse trypanosomiasis is bevestigd door laboratoriumtests. Volgens recent onderzoek kan voor Suriname een lagere prevalentie worden gebruikt dan de schatting van de PAHO Getallen gebaseerd op de lagere prevalentie zijn rood weergegeven. FIGUUR 4 Bloeduitstrijk met midden in beeld de verwekker van de ziekte van Chagas, Trypanosoma cruzi (may-grünwald-giemsa-kleuring; vergroting circa 1000 x) (herkomst figuur: Centers for Disease Control and Prevention (CDC), Atlanta). 4 NED TIJDSCHR GENEESKD. 2011;155:A3170
5 Medisch Centrum (AMC) te Amsterdam. Geen enkele serologische test heeft echter voldoende hoge sensitiviteit en specificiteit om de diagnose op basis van één test met zekerheid te kunnen stellen. Daarom adviseert de WHO om een positieve test te bevestigen met een tweede serologische test, met een andere techniek of met een serologische test gericht op andere antigenen. 18 Op de onderafdeling Parasitologie van het AMC gebruikt men een combinatie van dipstick, ELISA en Western blot. Behandeling en beleid Benznidazol en nifurtimox zijn de enige middelen met bewezen werkzaamheid tegen Amerikaanse trypanosomiasis. Geen van beide geneesmiddelen is in Nederland geregistreerd; nifurtimox is verkrijgbaar via de WHO, benznidazol via de Braziliaanse overheid. Bij maximaal 80% van de patiënten die zijn behandeld voor een recente infectie is de parasiet na de behandeling niet meer aantoonbaar. 19 In het afgelopen decennium is de betekenis van een aanhoudende infectie met T. cruzi voor de chronische vorm van de ziekte van Chagas onderkend. Er wordt in toenemende mate voor gekozen om ook asymptomatische patiënten met trypanosomiasis te behandelen met antiparasitaire middelen. 19,20 Bij asymptomatische kinderen had dit tot nog toe het meeste succes: na 3-4 jaar vertoonde 60% een conversie van een positieve naar een negatieve reactie bij serologische tests. 19 Door gebrek aan studies en heterogeniteit van populaties, behandelschema s, uitkomstmaten en followup bestaat slechts beperkt bewijs dat deze behandeling ook bij langer geïnfecteerde volwassenen de kans op complicaties verkleint. 21,22 Sinds 2004 is een groot multicentrisch onderzoek gaande naar de effecten van deze behandeling bij volwassenen, de zogenoemde BENEFIT-trial; de resultaten hiervan worden spoedig verwacht. 23 Recente reviews uit Latijns- Amerika, de VS en Europa raden aan om alle geïnfecteerden onder 18 jaar en alle patiënten met acute trypanosomiasis te behandelen, en behandeling aan te bieden aan alle asymptomatische patiënten van jaar. 1,5,20 Controle op complicaties Asymptomatische patiënten moeten periodiek gecontroleerd worden op tekenen van cardiomyopathie, zodat tijdig de juiste symptomatische behandeling kan worden geboden. In de VS en Latijns-Amerika is het beleid om anamnese, lichamelijk onderzoek en ecg te verrichten. Als het ecg geen afwijkingen vertoont, wordt het onderzoek jaarlijks herhaald. 5 Verwijzing naar de cardioloog is geïndiceerd als er anamnestisch aanwijzingen zijn voor hartafwijkingen (hartkloppingen, wegrakingen, pijn op de borst of tekenen van hartfalen of embolieën) of als het ecg afwijkend is (ritme- of geleidingsstoornissen, pathologische Q-top of laag QRS-voltage). Specifiek gastroenterologisch vervolgonderzoek zou in eerste instantie kunnen bestaan uit het vragen naar de symptomen dysfagie en obstipatie. In de volgende stap zou beeldvormend onderzoek van slokdarm of colon kunnen volgen. Beschouwing In Europa is de ziekte van Chagas in het laatste decennium een belangrijke importinfectie geworden, met in enkele landen zelfs verticale en transfusiegerelateerde verspreiding. De WHO heeft dan ook initiatieven ontplooid om het vóórkomen van de ziekte van Chagas in Europa in kaart te brengen en eventuele acties verder te coördineren. 2 Ook in Nederland kunnen zorgverleners met patiënten met T. cruzi-infectie te maken krijgen, onder meer huisartsen, cardiologen, gastro-enterologen, kinderartsen en zorgverleners in de verloskundige zorg en de bloedtransfusiedienst. Het is aan te bevelen om de ziekte van Chagas in de differentiaaldiagnose op te nemen bij patiënten met klachten passend bij cardiomyopathie, achalasie of ernstige obstipatie met megacolon die langdurig verbleven in Latijns-Amerika, een Latijns-Amerikaanse moeder hebben of een bloedtransfusie hebben ondergaan in Latijns- Amerika; wij adviseren bij deze patiënten specifieke diagnostiek te laten verrichten. Wanneer een serologisch positieve vrouw wordt geïdentificeerd, is screening van haar kinderen aangewezen. Ook is screening geïndiceerd bij familie en vrienden van serologisch positieve personen die vergelijkbare risico s op blootstelling hebben gelopen. 5 De werkelijke prevalentie kan hoger, maar ook lager uitvallen dan de hier gepresenteerde schattingen. Alleen door gericht serologisch onderzoek in risicogroepen kan de juistheid van de prevalentieschattingen bepaald worden. Momenteel wordt door de bloedbank in Suriname onderzoek verricht naar de aanwezigheid van antistoffen bij bloeddonoren. Vanwege het risico op transmissie van de ziekte van Chagas wordt in buurland Frans Guyana al het benodigde donorbloed uit Frankrijk geïmporteerd. Gerichte studie in risicogroepen in Nederland lijkt gerechtvaardigd, gezien de potentiële ernst van de ziekte en de mogelijkheid tot behandeling. Gezien het hoge percentage vrouwen in de vruchtbare leeftijd onder Latijns-Amerikaanse immigranten, en de duidelijke voordelen van behandeling bij geïnfecteerde neonaten, komt deze groep hier met name voor in aanmerking. Ook in andere Europese landen is gekozen voor deze benadering. 2 Eventueel serologisch onderzoek onder risicogroepen vereist naast gedegen voorlichting ook een duidelijk kli- KLINISCHE PRAKTIJK NED TIJDSCHR GENEESKD. 2011;155:A3170 5
6 KLINISCHE PRAKTIJK Leerpunten Trypanosoma cruzi, de parasiet die de ziekte van Chagas veroorzaakt, kan worden overgedragen door wantsen en besmet voedsel in Latijns-Amerika en via bloedtransfusies, orgaantransplantaties en congenitale besmetting. Door toegenomen migratie is de ziekte van Chagas buiten Latijns-Amerika sterk toegenomen. Geschat wordt dat er tussen de 726 en 2929 immigranten in Nederland seropositief zijn voor T. cruzi % van de chronisch geïnfecteerde personen ontwikkelt jaren na de besmetting gastro-intestinale of cardiale afwijkingen. Zorgverleners dienen alert te zijn op de ziekte van Chagas; risicofactoren zijn onder meer langdurig verblijf in Latijns- Amerika en het hebben ondergaan van een bloedtransfusie in een Latijns-Amerikaans land. in een gespecialiseerd centrum aan te bevelen, met name gezien de moeilijkheden bij laboratoriumdiagnostiek en klinische diagnostiek en het stellen van een goede indicatie voor behandeling. Drs. S.M. Burke-Hermelijn (Academisch Ziekenhuis Paramaribo, Paramaribo), drs. D. Panchoe (Bureau Openbare Gezondheidszorg, Paramaribo) en Ir H. Hiwat (Malaria Programma (Ministerie van Volksgezondheid Suriname) en Bureau Openbare Gezondheidszorg, Paramaribo) verstrekten actuele informatie over de situatie in Suriname en gaven commentaar op het manuscript. Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: T. van Gool ontving een onkostenvergoeding van de WHO voor een consultatie over de ziekte van Chagas. Aanvaard op 23 maart 2011 nisch beleid bij personen die seropositief blijken te zijn. Hiertoe is een zorgvuldige multidisciplinaire follow-up Citeer als: Ned Tijdschr Geneeskd. 2011;155:A3170 > Meer op Literatuur 1 Rassi A Jr, Rassi A, Marin-Neto JA. Chagas disease. Lancet. 2010;375: World Health Organization. Control and prevention of Chagas disease in Europe. Genève: WHO; Jackson Y, Getaz L, Wolff H, et al. Prevalence, clinical staging and risk for blood-borne transmission of Chagas disease among Latin American migrants in Geneva, Switzerland. PLoS Negl Trop Dis. 2010;4:e Organización Panamericana de la Salud. Estimación cuantitativa de la enfermedad de Chagas en las Américas. Montevideo, Uruguay: Organización Panamericana de la Salud OPS/HDM/CD/425-06; Bern C, Montgomery SP, Herwaldt BL, et al. Evaluation and treatment of chagas disease in the United States: a systematic review. JAMA. 2007;298: Martínez S, Restrepo CS, Carrillo JA, et al. Thoracic Manifestations of Tropical Parasitic Infections: A Pictorial Review. RadioGraphics. 2005;25: Maguire JH, Hoff R, Sherlock I, et al. Cardiac morbidity and mortality due to Chagas disease: prospective electrocardiographic study of a Brazilian community. Circulation. 1987;75: Rassi A Jr, Rassi A, Little WC, et al. Development and validation of a risk score for predicting death in Chagas heart disease. N Engl J Med. 2006;355: Yacoub S, Mocumbi AO, Yacoub MH. Neglected tropical cardiomyopathies: I. Chagas disease: myocardial disease. Heart. 2008;94: de Oliveira RB, Troncon LE, Dantas RO, Menghelli UG. Gastrointestinal manifestations of Chagas disease. Am J Gastroenterol. 1998;93: Marcu CB, Beek AM, Van Rossum AC. Chagas heart disease diagnosed on MRI: the importance of patient geographic history. Int J Cardiol. 2007;117:e Schmunis GA, Yadon ZE. Chagas disease: a Latin American health problem becoming a world health problem. Acta Trop. 2010;115: Gascon J, Bern C, Pinazo MJ. Chagas disease in Spain, the United States and other non-endemic countries. Acta Trop. 2010;115: Guerri-Guttenberg RA, Grana DR, Ambrosio G, Milei J. Chagas cardiomyopathy: Europe is not spared! Eur Heart J. 2008;29: Rawlins SC, Baboolal S, Parsad K, et al. The prevalence of antibodies to Trypanosoma cruzi in Guyana, Suriname and Trinidad & Tobago. Surinam Medical Bulletin. 2001;16: Oostburg BF, Anijs JE, Oehlers GP, Hiwat HO, Burke-Hermelijn SM. Case report: the first parasitologically confirmed autochthonous case of acute Chagas disease in Suriname. Trans R Soc Trop Med Hyg. 2003;97: Aznar C, La RG, Laventure S, Carme B, Liegeard P, Hontebeyrie M. Seroprevalence of Trypanosoma cruzi infection in French Guiana. Mem Inst Oswaldo Cruz. 2004;99: WHO Expert Committee on the Control of Chagas Disease. Control of Chagas disease: second report of the WHO expert committee. WHO technical report series, nr Genève: WHO; Urbina JA. Specific chemotherapy of Chagas disease: relevance, current limitations and new approaches. Acta Trop. 2010;115: Lescure FX, Le LG, Freilij H, et al. Chagas disease: changes in knowledge and management. Lancet Infect Dis. 2010;10: Pérez-Molina JA, Perez-Ayala A, Moreno S, Fernandez-Gonzalez MC, Zamora J, Lopez-Velez R. Use of benznidazole to treat chronic Chagas disease: a systematic review with a meta-analysis. J Antimicrob Chemother. 2009;64: Villar JC, Marin-Neto JA, Ebrahim S, Yusuf S. Trypanocidal drugs for chronic asymptomatic Trypanosoma cruzi infection. Cochrane Database Syst Rev. 2002;CD Marin-Neto JA, Rassi A Jr, Morillo CA, et al. Rationale and design of a randomized placebo-controlled trial assessing the effects of etiologic treatment in Chagas cardiomyopathy: the BENznidazole Evaluation For Interrupting Trypanosomiasis (BENEFIT). Am Heart J. 2008;156: NED TIJDSCHR GENEESKD. 2011;155:A3170
Kissing bugs. Ziekte van Chagas. S.Gadgil anios IC 23-11-2015
Kissing bugs Ziekte van Chagas S.Gadgil anios IC 23-11-2015 Casus Kissing-Bugs Conclusie Take home message Casus Man 38 jaar Voorgeschiedenis kinderleeftijd : orchidopexie Bij screening potentiele bloeddonor:
Nadere informatieHepatitis A.
Hepatitis A www.hepatitisinfo.nl Hepatitis A Epidemiologie Transmissie Virologie Symptomen van een infectie met hepatitis A Diagnostiek Behandeling Preventie Hepatitis A epidemiologie http://wwwnc.cdc.gov/travel/pdf/yellowbook-2012-map-03-03-estimated-prevalence-hepatitis-a.pdf
Nadere informatieZiekenhuizen. Cytomegalovirusinfecties bij zwangeren
Ziekenhuizen Cytomegalovirusinfecties bij zwangeren Werkgroep Infectie Preventie Vastgesteld: februari 2007 Revisie: februari 2012 Dit document mag vrijelijk worden vermenigvuldigd en verspreid mits de
Nadere informatieHepatitis B Inleiding Hepatitis A Preventie hepatitis B Preventie hepatitis A
Naast deze infokaart over hepatitis zijn er ook infokaarten beschikbaar over: infectieziekten algemeen, tuberculose, seksueel overdraagbare aandoeningen, jeugd en onveilig vrijen en jeugd en vaccinatie.
Nadere informatieTesten op HIV, ja of nee? Informatie voor zwangere vrouwen
Testen op HIV, ja of nee? Informatie voor zwangere vrouwen Wat is HIV, wat is aids en wat zijn de gevolgen tijdens de zwangerschap HIV is het virus dat de ziekte aids veroorzaakt. HIV kan op meerdere manieren
Nadere informatieTesten op HIV, ja of nee?
Afdeling Verloskunde, locatie AZU Testen op HIV, ja of nee? Informatie voor zwangere vrouwen Wat is HIV, wat is aids en wat zijn de gevolgen tijdens de zwangerschap. HIV is het virus dat de ziekte aids
Nadere informatieZika virus en zwangerschap
Zika virus en zwangerschap 04/2016 Dit document bevat mogelijk vertrouwelijke informatie van JIJWIJ. Het kopiëren en/of verspreiden van dit document zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van JIJWIJ
Nadere informatieRapportage uitkomsten Q-koorts Herpen II onderzoek
Rapportage uitkomsten Q-koorts Herpen II onderzoek 22 juni 2015 De GGD Hart voor Brabant voerde dit onderzoek uit in samenwerking met AMPHI de academische werkplaats van het Radboud universitair medisch
Nadere informatieBLOEDONDERZOEK OP PARASIETEN OVERZICHT Sjef van de Leur Truus Derks Amsterdam, 13 maart 2014
BLOEDONDERZOEK OP PARASIETEN OVERZICHT 2013 Sjef van de Leur SKML Truus Derks Amsterdam, 13 maart 2014 ONDERWERPEN Resultaten rondzending Casus 2013.3A Kwantificeren parasietendichtheid Bloedonderzoek
Nadere informatieTesten op hiv tijdens de zwangerschap
Testen op hiv tijdens de zwangerschap Ziekenhuis Gelderse Vallei In deze brochure wordt informatie gegeven over HIV, de ziekte AIDS en mogelijke behandelingen. Er wordt besproken wat een HIV-test is en
Nadere informatieIs hepatitis C eliminatie in Nederland wel mogelijk? Andy IM Hoepelman Hoogleraar Interne Geneeskunde & Infectieziekten UMC Utrecht
Is hepatitis C eliminatie in Nederland wel mogelijk? Andy IM Hoepelman Hoogleraar Interne Geneeskunde & Infectieziekten UMC Utrecht Disclosures Gilead, Pfizer, ViiV Eliminatie van infectie: Incidentie
Nadere informatieBijlage 4 Vragenlijst over hepatitis B
Bijlage 4 Vragenlijst over hepatitis B Algemeen Deze vragenlijst biedt de mogelijkheid gegevens te verzamelen voor bron- en contactonderzoek na een melding van hepatitis B. Hoewel bij chronische hepatitis
Nadere informatieLCI-richtlijn hepatitis B Bijlage 3. Vragenlijst over hepatitis B
LCI-richtlijn hepatitis B Bijlage 3. Vragenlijst over hepatitis B Algemeen Deze vragenlijst biedt de mogelijkheid gegevens te verzamelen voor bron- en contactonderzoek na een melding van hepatitis B. Hoewel
Nadere informatieJaap T. van Dissel Afdeling Infectieziekten. Neuraminidaseremmers bij pandemie door Mexicaanse Griep Influenza A(H1N1)
Jaap T. van Dissel Afdeling Infectieziekten Neuraminidaseremmers bij pandemie door Mexicaanse Griep ofwel Nieuwe ofwel Pandemische Influenza A(H1N1) griep (H1N1) 2009 Influenza Mexicaanse griep Wat is
Nadere informatieSerologische testen en interpretatie van testresultaten
Serologische testen en interpretatie van testresultaten Serologische testen Serologie is de leer van de stoffen die zich bevinden in het bloedserum. Bloedserum is het vocht dat verkregen is nadat bloed
Nadere informatieAFSPRAKEN KETENPARTNERS OVER WATERPOKKEN EN RODEHOND BIJ ASIELZOEKERS I. ACHTERGROND
AFSPRAKEN KETENPARTNERS OVER WATERPOKKEN EN RODEHOND BIJ ASIELZOEKERS Onderstaande ketenafspraken zijn tot stand gekomen in samenwerking met COA, GC A, GGD GHOR Nederland, KNOV, NVOG en LCI, en zijn bedoeld
Nadere informatieFocus wie ooit gediagnosticeerd moet nog behandeld worden. Prof. dr. Jan Hendrik Richardus Dr. Robine Hofman Abby Falla, MSc
Focus 2016-2017 wie ooit gediagnosticeerd moet nog behandeld worden Prof. dr. Jan Hendrik Richardus Dr. Robine Hofman Abby Falla, MSc Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC, Rotterdam Nationale
Nadere informatieHepatitis E, wat moet je ermee?
Hepatitis E, wat moet je ermee? Caroline Swanink, arts-microbioloog Rijnstate 11 oktober 2016 Wanneer verricht u diagnostiek naar hepatitis E virus? A. Altijd bij een acuut hepatitis beeld B. Bij een acuut
Nadere informatieQ-koorts. Dr. Janna Munster AIOS gynaecologie Pathologendagen
Q-koorts Dr. Janna Munster AIOS gynaecologie Pathologendagen 30-03-2017 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring
Nadere informatie6,2. Werkstuk door een scholier 1474 woorden 7 mei keer beoordeeld. Aardrijkskunde
Werkstuk door een scholier 1474 woorden 7 mei 2006 6,2 123 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Inhoudsopgave 1. Inleiding. 3 2. Vergelijking van inwoners. 4,5 3. De culturen. 6 3.1 De taal. 6 3.2 De eetgewoonten.
Nadere informatieSamenvatting. Q-koorts in Nederland
Samenvatting Q-koorts is een zoönose een infectieziekte die kan worden overgedragen van dieren op mensen veroorzaakt door de bacterie Coxiella burnetii (C. burnetii). Bij mensen verloopt een infectie met
Nadere informatieFiguur 1: aantal nieuwe gevallen (incidentie) van influenza in functie van de leeftijd.
Figuur 1: aantal nieuwe gevallen (incidentie) van influenza in functie van de leeftijd. Figuur 2: conceptueel kader voor globalisatie en volksgezondheid. Stilleestekst deel 2 Pagina 1 van 9 Figuur 3A:
Nadere informatieChlamydia hertesten en partnerwaarschuwing in de populatie. Janneke Heijne. MINC symposium 26 juni 2014 Maastricht
Chlamydia hertesten en partnerwaarschuwing in de populatie Janneke Heijne MINC symposium 26 juni 2014 Maastricht Stellingen 1. Wiskundige modellen zijn nuttig voor het adviseren van beleid 2. Hoe meer
Nadere informatieHoe exotisch zijn exotische parasieten?
Hoe exotisch zijn exotische parasieten? Exotische parasieten bij paarden Bloedvatenstelsel Babesia caballi Theileria equi Zenuwstelsel Sarcocystis neurona (EPM) Huid Parafilaria multipapillosa piroplasmose,
Nadere informatieWettelijke grondslag(en) of bevoegdheid waarop de regeling is gebaseerd
Nederlandse Antillen MINISTERIELE BESCHIKKING van de 7de december 2004, ter uitvoering van artikel 3, eerste lid, onderdeel 1, onder a en b, artikel 3, tweede en vierde lid, artikel 9, eerste en tweede
Nadere informatieSamenvatting. Etiologie. samenvatting
Samenvatting Hoofdstuk 1 is een algemene inleiding op dit proefschrift. Luchtweginfecties zijn veel voorkomende aandoeningen, die door een groot aantal verschillende virussen en bacteriën veroorzaakt kunnen
Nadere informatieFR 7,2 / Tuberculose kan eender wie treffen maar komt vaker voor bij mensen uit landen met een hoge incidentie. Incidentie /100.
TUBERCULOSE in België Dankzij de verplichte melding van alle gevallen van actieve tuberculose kunnen de VRGT (Vlaamse Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en Tuberculosebestrijding) en de FARES
Nadere informatieEen donatie met een staartje
Een donatie met een staartje Jaap van Hellemond Dept. Medische Microbiologie & Infectieziekten Erasmus MC & Havenziekenhuis Rotterdam Met medewerking van en dank aan Havenziekenhuis, Rotterdam Emmaline
Nadere informatieRode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Besmetting met hepatitis C. rkz.nl
Patiënteninformatie Besmetting met hepatitis C rkz.nl Inleiding Door een ongeluk, waarbij u mogelijk in contact bent gekomen met het bloed van iemand met hepatitis C, loopt u kans om met hepatitis C besmet
Nadere informatietransitiepoli: overgang van kind naar volwassene Daniëlle Robbers-Visser 22 juni 2019 Hartcentrum Afdeling Kindercardiologie
transitiepoli: overgang van kind naar volwassene Daniëlle Robbers-Visser 22 juni 2019 Hartcentrum Afdeling Kindercardiologie Van de kindercardioloog naar de volwassen cardioloog? congenitaal cardioloog?
Nadere informatieDe termen HIV, Aids en Seropositief worden nogal eens door elkaar gebruikt. Toch zijn het niet dezelfde dingen.
Spreekbeurt door een scholier 1684 woorden 22 november 2002 7.2 312 keer beoordeeld Vak Nederlands Dit is een condoom, als je die niet gebruikt bij het vrijen kun je seksueel overdraagbare aandoeningen
Nadere informatieNieuwe behandelingsopties HCV. Wie willen we bereiken? Sophie Willemse Maag-Darm-Leverarts Academisch Medisch Centrum Amsterdam
Nieuwe behandelingsopties HCV Wie willen we bereiken? Sophie Willemse Maag-Darm-Leverarts Academisch Medisch Centrum Amsterdam Disclosure Sophie Willemse (Potentiële) belangenverstrengeling Geen Wat gaat
Nadere informatieHet hepatitis B -virus is heel besmettelijk en wordt overgedragen door seksueel contact, door bloed-op-bloed contact of bij de geboorte.
Hepatitis B CWZ is één van de door de NVMDL erkende hepatitis behandelcentra in Nederland. Op de polikliniek Maag-, darm- en leverziekte (MDL) werken meerdere MDL-artsen en een verpleegkundige specialist
Nadere informatieToolbox-meeting Het gevaar van naalden (van junks) in de liftput
Toolbox-meeting Het gevaar van naalden (van junks) in de liftput Inleiding Monteurs van vooral de service en reparatie&renovatie lopen een kans geïnfecteerd te raken met een virus, tengevolge van het (per
Nadere informatie6,5. Werkstuk door een scholier 1758 woorden 1 november keer beoordeeld. Verzorging. Inhoud:
Werkstuk door een scholier 1758 woorden 1 november 2003 6,5 46 keer beoordeeld Vak Verzorging Inhoud: -Inleiding; -Oorzaak van een HIV-infectie; -Vermenigvuldiging van dit virus; -Diagnose van een HIV-infectie;
Nadere informatieKoorts en huidafwijkingen uit de tropen. Oorzaken? Van Gompel. NTvDV 2014;24:
Koorts en huidafwijkingen uit de tropen. Oorzaken? Van Gompel. NTvDV 2014;24:106-114 2 Dengue en Chikungunya, wat is niet waar? 1. Ze worden door dezelfde muggensoort overgebracht 2. In Nederland komen
Nadere informatieRapport met betrekking tot Gegunde Uitvoer Periode : van 01/01/2013 tot en met 31/01/2013
1 van 22 Rapport met betrekking tot Gegunde Uitvoer Periode : van 01/01/2013 tot en met 31/01/2013 Dossier Land van Bestemming Land van Eindgebruik Controlelijst Categorie Controlelijst Subcategorie Bedrag
Nadere informatieDe cascade of care van hepatitis B en C in beeld. Irene Veldhuijzen
De cascade of care van hepatitis B en C in beeld Irene Veldhuijzen Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring
Nadere informatieCARDIOGENETICA. Marja van Brug, Verpleegkundig Specialist CNE Hartfalen 29 oktober 2013
CARDIOGENETICA Marja van Brug, Verpleegkundig Specialist CNE Hartfalen 29 oktober 2013 Inhoud Polikliniek Cardiogenetica DNA en mutaties Erfelijkheid en gedilateerde cardiomyopathie Taken Verpleegkundig
Nadere informatieZwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darm
Zwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darm Inleiding Zwanger worden als je een chronische ontstekingsziekte van de darm (IBD = inflammatory Bowel disease) hebt zoals de ziekte van Crohn
Nadere informatiewant hondsdolheid in je koffers maakt dodelijke slachtoffers
Steek niks liefs in je valies... want hondsdolheid in je koffers maakt dodelijke slachtoffers Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen Wat is hondsdolheid? Hondsdolheid is een zoönose
Nadere informatieSamenvatting. Een complex beeld
Samenvatting Een complex beeld Vroeg herkende lymeziekte na een tekenbeet is goed te behandelen met antibiotica. Het beeld wordt echter complexer als de symptomen minder duidelijk zijn of als de patiënt
Nadere informatieMeer dan opsporen. Nationaal hepatitisplan: een strategie voor actie
Meer dan opsporen Nationaal hepatitisplan: een strategie voor actie Wat is het probleem? 450-500 sterfgevallen door de gevolgen van een infectie met het hepatitis B- of C-virus. 40.000 personen zijn naar
Nadere informatieCardiogenetische testing (probands) - Antwerp. Cardiomyopathy panel (n=51 genes) Arrhythmia panel (n=51 genes) Aneurysm panel (n=30 genes)
Cardiogenetische testing (probands) - Antwerp 800 800 700 700 600 500 400 300 600 500 400 300 Cardiomyopathy panel (n=51 genes) Arrhythmia panel (n=51 genes) Aneurysm panel (n=30 genes) 200 200 100 100
Nadere informatieDierenkliniek Goeree Overflakkee
Dierenkliniek Goeree Overflakkee De teksten van onze artikelen worden geschreven aan de hand van wetenschappelijke literatuur, maar ook op basis van onze eigen inzichten en ervaringen. Daarom kan de informatie
Nadere informatieInclusief levendgeboren kinderen, doodgeboren kinderen en afgebroken zwangerschappen.
Factsheet Aangeboren hartafwijkingen bij kinderen Cijfers en feiten Prevalentie Aangeboren hartafwijkingen betreffen aanlegstoornissen in de structuur van het hart en/of de grote vaten. De gemiddelde totale
Nadere informatieBloedtransfusie Inleiding Waarom een bloedtransfusie?
Bloedtransfusie Inleiding Binnenkort zult u een behandeling ondergaan, waarbij er een kans bestaat dat u bloed moet krijgen (een bloedtransfusie). In deze folder vindt u informatie over bloedtransfusie.
Nadere informatieZwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darmen
Zwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darmen Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zwangerschap 2 Erfelijkheid 2 Vruchtbaarheid 2 Invloed chronische darmziekte op de zwangerschap
Nadere informatieTuberculose & risicogroepen
Tuberculosebestrijding Tuberculose & risicogroepen Themadag De Tweede MIJL Maria Knapen Sociaal verpleegkundige tuberculosebestrijding 11 oktober 2014 Programma Introductie Ziektebeeld tuberculose Bron
Nadere informatieFORMULIER VOOR START VAN DE BEHANDELING MET TYSABRI
De Europese gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van TYSABRI. Het verplichte plan voor risicobeperking in België, waarvan deze informatie deel uitmaakt,
Nadere informatieAFKONDIGINGSBLAD VAN SINT MAARTEN
AFKONDIGINGSBLAD VAN SINT MAARTEN Jaargang 2018 No. 28 Besluit van de 4 e juli 2018 tot afkondiging van de Regeling van de Minister van Buitenlandse Zaken van 14 juni 2018, nr. Min-Buza.2018.1422-22, houdende
Nadere informatieCardiogeneticapoli VUmc. Geïntegreerd traject van opsporing, diagnostiek en behandeling
Cardiogeneticapoli VUmc Geïntegreerd traject van opsporing, diagnostiek en behandeling De gecombineerde cardiogeneticapoli van de afdelingen cardiologie en klinische genetica is bedoeld voor patiënten
Nadere informatieSpoelwormen leven in de darmen van honden en katten.
Darmparasieten komen zowel bij honden als bij katten zeer regelmatig voor. De vaakst voorkomende besmettingen zijn die met spoelwormen en lintwormen. Af en toe zien we ook infecties met giardia. Ook aan
Nadere informatieSAMENVATTING VOOR NIET-INGEWIJDEN Kattenkrabziekte. Diagnostische en klinische aspecten van Bartonella henselae infectie
166 Samenvatting SAMENVATTING VOOR NIET-INGEWIJDEN Kattenkrabziekte. Diagnostische en klinische aspecten van Bartonella henselae infectie Deel I Introductie In de introductie van dit proefschrift (Hoofdstuk
Nadere informatieRisk prediction and risk reduction in patients with manifest arterial disease
Risk prediction and risk reduction in patients with manifest arterial disease Nadine Goessens Risk prediction and risk reduction in patients with manifest arterial disease Utrecht, Universiteit Utrecht,
Nadere informatieKinkhoest en zwangerschap
Kinkhoest en zwangerschap www.jijwij.nl Kinkhoest is een besmettelijke ziekte van de luchtwegen die vooral gevaarlijk is voor niet of onvolledig gevaccineerde baby s. Daarom maakt kinkhoestvaccinatie al
Nadere informatieELIMINATIE VAN RUBELLA IN BELGIË
Amendement van het eliminatieplan voor mazelen in België ELIMINATIE VAN RUBELLA IN BELGIË Oktober 2006 Comité voor de eliminatie van mazelen en rubella in België INLEIDING In het nieuw `Strategisch plan
Nadere informatieTesten op HIV in de zwangerschap. Obstetrie
Testen op HIV in de zwangerschap Obstetrie Inhoudsopgave Inleiding 5 Wat is HIV, wat is AIDS? 5 Is een HIV-infectie te behandelen? 6 De HIV-test 6 Een HIV-test tijdens de zwangerschap 7 Een HIV-test ook
Nadere informatieBehandeling DVT/PE hoort NIET thuis in de eerste lijn
Behandeling DVT/PE hoort NIET thuis in de eerste lijn F.A. (Erik) Klok, MD PhD Department of Thrombosis and Hemostasis Leiden University Medical Center The Netherlands F.A.Klok@LUMC.nl Belang van tweede
Nadere informatieHartfalen bij verpleeghuisbewoners; waar liggen de uitdagingen?
Hartfalen bij verpleeghuisbewoners; waar liggen de uitdagingen? Drs. Mariëlle AMJ van der Velden-Daamen Prof. Dr. Jan PH Hamers Prof. Dr. Hans Peter Brunner la Rocca Dr. Frans ES Tan Prof. Dr. Jos MGA
Nadere informatie2018 no. 45 AFKONDIGINGSBLAD VAN ARUBA
2018 no. 45 AFKONDIGINGSBLAD VAN ARUBA REGELING van de Minister van Buitenlandse Zaken van 14 juni 2018, nr Min-Buza.2018.1422-22, houdende bepalingen inzake vrijstelling van de visumplicht op grond van
Nadere informatieVerbetering van zorg voor patiënten met stabiele angina pectoris vanuit de 1 e lijn
Verbetering van zorg voor patiënten met stabiele angina pectoris vanuit de 1 e lijn Dr. Tobias Bonten huisarts i.o. en epidemioloog PUBLIC HEALTH & EERSTELIJNS GENEESKUNDE LUMC Regionale zorg voor de patiënt
Nadere informatieInfluenza vaccinatie van ziekenhuismedewerkers
Influenza vaccinatie van ziekenhuismedewerkers Achtergrond Het RIVM en Vernet Verzuimnetwerk B.V. hebben een onderzoek uitgevoerd onder ziekenhuismedewerkers naar de relatie tussen de influenza vaccinatiegraad
Nadere informatieHEPATITIS B EN ZWANGERSCHAP. Ann-Sophie Page & Gerbrich van den Bosch 04-11-2014
HEPATITIS B EN ZWANGERSCHAP Ann-Sophie Page & Gerbrich van den Bosch 04-11-2014 INTRODUCTIE HBV = dsdna virus, hoge viremie, zeer infectieus (50-100x infectieuzer dan HIV) Transmissie door contact met
Nadere informatieTrichomonas vaginalis, ontmaskering van een onderschatte pathogeen? Philippe Willems Promotor: Dr. R. Cartuyvels
Trichomonas vaginalis, ontmaskering van een onderschatte pathogeen? Philippe Willems Promotor: Dr. R. Cartuyvels Laboratoriumdiagnostiek T. vaginalis Inleiding Literatuurstudie: opties laboratoriumdiagnostiek
Nadere informatieCommissie Praktische Tuberculosebestrijding AANBEVELINGEN UIT DE RICHTLIJN DIAGNOSTIEK (LATENTE) TUBERCULOSE- INFECTIE (LTBI)
Commissie Praktische Tuberculosebestrijding AANBEVELINGEN UIT DE RICHTLIJN DIAGNOSTIEK (LATENTE) TUBERCULOSE- INFECTIE () INHOUD Welke testen zijn beschikbaar en wat zijn de eigenschappen van deze testen
Nadere informatieDuitsland 1,7 miljoen patiënten met hartfalen 2. Europa 6,5 miljoen patiënten met hartfalen 3. VS 5,1 miljoen patiënten met hartfalen 1
Functionele mitrale regurgitatie VS 5,1 miljoen patiënten met hartfalen 1 Duitsland 1,7 miljoen patiënten met hartfalen 2 Europa 6,5 miljoen patiënten met hartfalen 3 Hartfalen is een aandoening die wereldwijd
Nadere informatieDe Belgische Vereniging voor Kindergeneeskunde
De Belgische Vereniging voor Kindergeneeskunde De Belgische Vereniging voor Kindergeneeskunde (BVK) ondersteunt deze sensibileringsbrochure. De BVK is een wetenschappelijke vereniging zonder winstoogmerk
Nadere informatieNIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2008/09
Een uitgave van: Nationaal Influenza Centrum (NIC): Rotterdam (Erasmus MC), Bilthoven (RIVM); Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL); Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ).
Nadere informatieLEDEN VAN DE WERKGROEP MONITORING SCREENING RISICOGROEPEN (MSR) (IN ALFABETISCHE VOLGORDE):
Colofon LEDEN VAN DE WERKGROEP MONITORING SCREENING RISICOGROEPEN (MSR) (IN ALFABETISCHE VOLGORDE): Drs. C.G.M. (Connie) Erkens, arts maatschappij en gezondheid, KNCV Tuberculosefonds, Den Haag Dr. S.
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCORANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 34529 22 juni 2018 Regeling van de Minister van Buitenlandse Zaken van 14 juni 2018, nr Min-Buza.2018.1422-22, houdende
Nadere informatie1. Open de CD-rom van De Wereld 2. Kies Australië. 5. Kies kaartsoort rechts. 8. Kies start en oefen
0 0 Blinde kaart Australië en Nieuw-Zeeland Opdracht.. Kies Australië Opdracht.. Kies Australië. Kies verder Voor wie meer kan: Opdracht t/m : Zelfde als opdracht t/m, Maar dan niveau. Voor wie nòg meer
Nadere informatieHartziekten door PLN mutatie Wat is de rol van de cardioloog
Hartziekten door PLN mutatie Wat is de rol van de cardioloog Patiëntendag PLN vereniging Paul van Haelst, cardioloog Antonius Ziekenhuis Sneek Erfelijke hartziekten Welke hartziekten kunnen erfelijk zijn?
Nadere informatieBevorderen van Hepatitis B screening in de Turkse gemeenschap in Rotterdam Ytje van der Veen Presentatie: Dr. Jan Hendrik Richardus
Bevorderen van Hepatitis B screening in de Turkse gemeenschap in Rotterdam 2007 2011 Ytje van der Veen Presentatie: Dr. Jan Hendrik Richardus - Hepatitis B (HBV) bij Turkse Nederlanders - Vooronderzoek
Nadere informatieRICHTLIJN VOOR DE DIAGNOSTIEK VAN MALARIA VOOR LABORATORIA IN DE GEZONDHEIDSZORG IN NEDERLAND
RICHTLIJN VOOR DE DIAGNOSTIEK VAN MALARIA VOOR LABORATORIA IN DE GEZONDHEIDSZORG IN NEDERLAND Deze richtlijn is opgesteld door de sectie Parasitologie van de Stichting Kwaliteitsbewaking Medische Laboratoria
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting 11
Samenvatting Dit advies gaat over de vraag of het wenselijk is om mensen die chronisch geïnfecteerd zijn met het hepatitis B-virus (HBV) of het hepatitis C-virus (HCV) op te sporen door middel van screening.
Nadere informatieVerdiepingsmodule. Astma bij volwassenen: Aanvullende diagnostiek allergietest (Toets)
1. Toelichting Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard van oktober 2007 (tweede herziening) Allergie speelt een belangrijke rol in de pathofysiologie van astma: klachten en symptomen kunnen erdoor
Nadere informatieExport-update Noord- en Zuid-Amerika - juli 2014
Export-update Noord- en Zuid-Amerika - juli 2014 1. Samenvatting en conclusies De Nederlandse uitvoerwaarde is in 2013 met 1,0% gestegen t.o.v. dezelfde periode in 2012 tot 433,8 miljard euro. De bescheiden
Nadere informatieDermatologie casus van de maand maart 2010
Dermatologie casus van de maand maart 2010 ================================================================= Extra informatie: inmiddels is middels microscopie leishmaniasis bevestigd! Leishmaniasis
Nadere informatieMDO september 2014 CAT: bewijs voor nimodipine bij SAB
MDO september 2014 CAT: bewijs voor nimodipine bij SAB B. J. Snel AIOS anesthesiologie Rowland MJ, Hadjipavlou G. Delayed cerebral ischemia after subarachnoid haemorrage: looking beyond vasospasm. Br J
Nadere informatieRubella Synoniemen: rodehond, German measles, Röteln
Rubella Synoniemen: rodehond, German measles, Röteln B06 Bijlage I Rubella en zwangerschap, richtlijnen voor de praktijk Beleid naar aanleiding van een (mogelijk) contact (zie toelichting 1) Inventariseer
Nadere informatieGEZONDHEIDSINFORMATIE
GEZONDHEIDSINFORMATIE voor risicovolle beroepsgroepen vaccinatie DTP en Hepatitis A/B www.vggm.nl GEZONDHEIDSINFORMATIE VOOR RISICOVOLLE BEROEPSGROEPEN Als medewerker kunt u via uw werk risico lopen op
Nadere informatieKennislacunes NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen
Kennislacunes Buikpijn bij kinderen Kennislacunes 1. Prevalentie prikkelbare darm syndroom bij kinderen met chronische buikpijn (noot 5, 15). 2. Verschil in prognose van kinderen met prikkelbare darm syndroom
Nadere informatieWereldwijd overzicht ebolavirusinfecties
Wereldwijd overzicht ebolavirusinfecties Epidemiologisch weekoverzicht ebola per 19oktober 2014 Inleiding Dit document bevat een wereldwijd overzicht van de epidemiologische situatie van ebolavirusinfecties
Nadere informatieStroke Risk Analysis
Stroke Risk Analysis Alere Health Services introduceert een doorbraak in de non-invasieve diagnostiek van (paroxysmaal) atrium fibrilleren, de Stroke Risk Analysis. Omvang van het probleem Per jaar krijgen
Nadere informatieWat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg
Wat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg Prof. Dr. Brenda Penninx Vakgroep psychiatrie / GGZ ingeest Neuroscience Campus Amsterdam Mental Health EMGO+ Institute for Health and Care Research b.penninx@vumc.nl
Nadere informatieNIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2009/10
NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2009/10 Een uitgave van: Nationaal Influenza Centrum (NIC): Rotterdam (Erasmus MC), Bilthoven (RIVM); Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL);
Nadere informatieNederlands Centrum voor Beroepsziekten. Informatiemap Leptospirosen. Map voor professionals. A.P. Nauta, bedrijfsarts juli 1997 ACHTERGROND DIAGNOSE
Nederlands Centrum voor Beroepsziekten Informatiemap Leptospirosen Map voor professionals A.P. Nauta, bedrijfsarts juli 1997 ACHTERGROND DIAGNOSE PREVENTIE Referenties en nuttige adressen ACHTERGROND Inleiding
Nadere informatieN. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen.
ADHD Wachtkamerspecial Onderbehandeling van ADHD bij allochtonen: kinderen en volwassenen N. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen. Inleiding
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2008 tijdvak 2 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie. 800045-2-617b Ziek van de natuur Lees eerst informatie 1 tot en met 4 en beantwoord dan vraag 36 tot en met 52.
Nadere informatieDevelopment of simplified molecular tools for the diagnosis of kinetoplast diseases
Development of simplified molecular tools for the diagnosis of kinetoplast diseases Thesis by: Claire M. Mugasa Promotores: Prof. Dr. P.A. Kager & Prof. Dr. George W. Lubega Copromotor: Dr. Henk D.F.H.
Nadere informatieEpidemiologie van HIV/AIDS en Testbeleid
Epidemiologie van HIV/AIDS en Testbeleid W. Peetermans Algemene Interne Geneeskunde UZ Leuven HIV/AIDS : historiek Diagnose van een nieuw verworven immuundeficiëntie syndroom in 1981 Virale etiologie in
Nadere informatieZiekenhuizen. Waterpokken
Ziekenhuizen Waterpokken Werkgroep Infectie Preventie Vastgesteld: september 2004 Revisie: september 2009 Aan de samenstelling van deze richtlijn werd, behalve door leden en medewerkers van de WIP, bijgedragen
Nadere informatieDe ziekte van Graves
De ziekte van Graves ZIEKTE VAN GRAVES Wat is de ziekte van Graves? De ziekte van Graves is een ziekte aan de schildklier, waarbij ons eigen afweersysteem antilichamen maakt, waardoor een te snel werkende
Nadere informatieACHIEVE expertise centrum, Faculteit Gezondheid, Hogeschool van Amsterdam Academisch Medisch Centrum, Cardiologie en Ouderengeneeskunde Drs.
ACHIEVE expertise centrum, Faculteit Gezondheid, Hogeschool van Amsterdam Academisch Medisch Centrum, Cardiologie en Ouderengeneeskunde Drs. Patricia Jepma Drs. Lotte Verweij Carvasz, 24 november 2017
Nadere informatieNico Mensing van Charante Lezing 2014. Grenzen aan de Geneeskunde
Nico Mensing van Charante Lezing 2014 Grenzen aan de Geneeskunde Hermitage Amsterdam, Vrijdag 17 januari 2014 Deel 1: Grenzen aan de diagnostiek prof dr Patrick Bindels, huisarts Deel 2: Grenzen aan de
Nadere informatieRode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Besmetting met hepatitis B. rkz.nl
Patiënteninformatie Besmetting met hepatitis B rkz.nl Inleiding Door een ongeluk, waarbij u mogelijk in contact bent gekomen met het bloed van iemand met Hepatitis B, loopt u kans om met Hepatitis B besmet
Nadere informatieIMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK
IMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK 29 januari + 30 januari 2015 KADERHUISARTS SCHAKEL TUSSEN WETENSCHAP EN PRAKTIJK DISCLOSURE BELANGEN SPREKERS: GEEN BELANGENVERSTRENGELING KADERHUISARTS
Nadere informatie