Rapport deputaten financiën en beheer

Transcriptie

1 Rapport deputaten financiën en beheer Generale Synode van de Gereformeerde Kerken Harderwijk 2011 Het auteursrecht van deze tekst berust hetzij bij de auteur, hetzij bij de Gereformeerde Kerken in Nederland. Voor alle zaken het auteursrecht betreffend kan contact opgenomen worden met het deputaatschap administratieve ondersteuning via: Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in wat voor vorm of op wat voor manier dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de rechthebbende, behoudens de uitzonderingen bij de wet gesteld.

2 Inhoudsopgave 2 Inleiding 3 1 Korte omschrijving taken deputaatschap 3 2 Verslag van de structurele werkzaamheden 4 3 Verslag van incidentele opdrachten 9 4 Nieuwe opdracht 10 5 Samenstelling deputaatschap 12 Bijlagen 1. Opdracht/instructie van de synode Zwolle-Zuid Voorstel nieuwe opdracht Meerjarenbegroting F&B Overzichten ontwikkeling reserves Samenstelling deputaatschap en rooster van aftreden Rapport Dragelijke lasten, over landelijke financiële lasten, quota en geefgedrag (dit rapport van 26 pagina s is een integraal onderdeel van het rapport van de deputaten financiën en beheer maar het is apart genummerd) 1

3 Inleiding 3 Deputaten financiën en beheer (F&B) leggen in dit rapport verantwoording af over de wijze waarop uitvoering is gegeven aan de opdrachten die door de synode van Zwolle-Zuid 2008 zijn verstrekt. Deze bestaan uit drie onderdelen: a. de opdrachten die vastgelegd zijn in de instructie in Bijlage 3, paragraaf 3 van de Huishoudelijke Regeling generale synoden 1. Deze instructie is weergegeven in Bijlage 1 van dit rapport; b. de opdracht om eens in de drie jaar conform de begrotingscyclus aan de synode te rapporteren over de omvang van de Centrale Algemene Reserve in relatie tot de risico s en waarborging van de continuïteit. De tekst van deze opdracht is eveneens vastgelegd in Bijlage 3 van de huishoudelijke regeling, paragraaf en is eveneens te vinden in bijlage 1 van dit rapport; c. de opdracht om onderzoek te doen inzake quota, financiële lasten en geefgedrag. De taken conform de Huishoudelijke regeling zijn in hoofdstuk 1 kort samengevat. De uitvoering van de daaruit voortvloeiende structurele werkzaamheden wordt in hoofdstuk 2 weergegeven. Hoofdstuk 3 geeft de uitwerking weer van de opdracht onderzoek te doen naar onder andere de quota, de financiële lasten en ontwikkelingen in het geefgedrag. In hoofdstuk 4 komt aan de orde welke taken voor de komende periode wenselijk zijn en of daarvoor wijzigingen in de huidige opdracht noodzakelijk zijn. Ten slotte gaat hoofdstuk 5 in op de (gewenste) samenstelling van het deputaatschap voor de lopende en de komende periode. 1 Korte omschrijving taken deputaatschap Het deputaatschap F&B reguleert en beheert de financiën van de generale synode en de deputaatschappen als geheel, en adviseert de synode over een geïntegreerd financieel beleid voor synode en deputaatschappen. Tevens is F&B verantwoordelijk voor beleid en ondersteuning inzake personele zaken en fiscale aangelegenheden. De besluiten van de synode inzake de opdrachten aan F&B zijn opgenomen in bijlage 1 bij deze rapportage. Deputaten F&B hebben samengevat de volgende opdracht ontvangen: a. Formuleren en ondersteunen bij de uitvoering van beleid inzake financiële, materiële, personele en fiscale zaken. b. Beoordelen van de begrotingen van de diverse deputaatschappen en het adviseren van de synode over deze begrotingen. Tevens nagaan of de toegezegde budgetten voor de beoogde doeleinden worden gebruikt. c. Centraal innen van het door de GS vastgestelde quotum. d. Tijdig voorzien van de grotere (zelfadministrerende) deputaatschappen van de hun toekomende financiële middelen uit het quotum om hun taken te kunnen uitvoeren. De betalingen voor de kleinere deputaatschappen worden uitgevoerd door de quaestor van de kerken. e. Er op toezien dat deputaatschappen over de noodzakelijke reserves beschikken. f. Het fungeren als vraagbaak voor deputaatschappen en kerken met betrekking tot financiën, fiscale zaken, personeel en organisatie, ter ondersteuning en bevordering van voldoende deskundigheid binnen de deputaatschappen. g. Het onderhouden van regelmatige contacten met de deputaatschappen en met andere (kerkelijke) organisaties die verwante taken uitvoeren zoals bijvoorbeeld het Steunpunt Kerkenwerk en de VSE. 1 Huishoudelijke Regeling zoals GS Zwolle-Zuid 2008 deze heeft vastgesteld

4 4 2 Verslag van de structurele werkzaamheden 2.1 Centrale inning en doorbetaling quota De centrale inning van de quota van de kerken is in de regel ongestoord verlopen. De kerken zijn steeds enkele maanden voor het begin van het nieuwe jaar schriftelijk geïnformeerd over het voorlopige nieuwe quotumbedrag, zodat hiermee in de komende begroting rekening kon worden gehouden. De wijze van inning is vanaf 1 januari 2009 aangepast: zoveel mogelijk is overgegaan op automatische incasso door de quaestor. Daardoor is de regelmaat in de betalingen verbeterd. Niettemin heeft de quaestor aan enkele kerken extra aandacht moeten besteden vanwege structurele betalingsachterstanden. De uitbetaling van de quota aan de zelfadministrerende deputaatschappen en het verzorgen van de centrale administratie van de kleine deputaatschappen zijn goed verlopen. Er loopt onderzoek naar verdere centralisatie van de administraties van een deel van de zelfadministrerende deputaatschappen en in hoeverre daardoor verbetering van efficiency mogelijk is. In nauw overleg met de betrokken deputaatschappen wordt dit verder onderzocht en worden afspraken gemaakt hoe en wanneer dit kan worden gerealiseerd. De quotumbedragen voor 2009 en 2010 konden worden gebaseerd op de begrotingsbedragen zoals vastgesteld door de synode van Zwolle-Zuid. Deputaten F&B zagen geen aanleiding voor aanpassingen om schommelingen of andere onevenwichtigheden te voorkomen. Op de reserves hoefde slechts in enkele gevallen een onvoorzien beslag te worden gelegd. Dit betrof bedragen van beperkte omvang, die in de desbetreffende jaarrekeningen zijn toegelicht. Wel moest het quotum per ziel als gevolg van daling van het ledental van de kerken enigszins hoger worden vastgesteld dan ten tijde van de synodebesluiten werd voorzien. Overzicht begrote en vastgestelde quotumbedragen Omschrijving Bedrag begroting ( ) Aantal kerkleden per volgens begroting Quotum per kerklid volgens begroting ( ) 31,90 34,73 36,64 37,80 Aantal kerkleden werkelijk per 1-10 voorgaand jaar Definitief opgelegd quotum ( ) 31,90 34,92 36, Extra informatie voor de kerken in verband met stijgende quota De afgelopen jaren hebben kerken en kerkleden zich steeds vaker kritisch uitgelaten over de omvang van de gevraagde quota. Vooral de flinke stijgingen van de afgelopen jaren gaven daar aanleiding toe. Soms bleek men over onvoldoende achtergrondinformatie te beschikken. Goede informatievoorziening over de synodebesluiten en het werk van deputaatschappen kan bijdragen tot vergroting van het draagvlak voor de vastgestelde quota. Daarom hebben deputaten F&B bij de berichtgeving naar de kerken over de inning van de quota van 2009 en 2010 extra informatie gegeven over achtergronden en oorzaken van de grootste quotumstijgingen en de maatregelen die de synode heeft getroffen om in de toekomst de stijgingen af te remmen of, liever nog, te voorkomen. Dit is gebeurd d.m.v. brieven aan alle kerken dd. 19 januari 2009 en 15 januari 2010.

5 Op deze informatie heeft een aantal kerkenraden en penningmeesters gereageerd. Alle reflectanten hebben daarop een tweede brief ontvangen met reactie op hun specifieke vragen en opmerkingen. Een aantal kerken blijft bezorgd over de hoogte van de quota en de voortdurende stijgingen. Uit sommige reacties blijkt ook toenemende bezorgdheid van kerken over het sluitend krijgen van de eigen begroting. De toename van betalingsachterstanden die in paragraaf 2.1 is gesignaleerd, kan daar ook een signaal van zijn. Die bezorgdheid is overigens ook door de synode van Zwolle-Zuid reeds gesignaleerd en was mede aanleiding tot de opdracht van die synode aan deputaten F&B inzake een onderzoek naar de omvang van de quota, de financiële lasten en ontwikkelingen in het geefgedrag. Op de resultaten van dat onderzoek wordt in paragraaf 3.1 nader ingegaan. Een overzicht van de ontvangen en verzonden brieven is bij de secretaris van ons deputaatschap beschikbaar. 5 In een brief aan de kerken van 19 oktober 2009 over de voorlopige vaststelling van de quota 2010 heeft de quaestor aandacht gegeven aan de te verwachten effecten van de te ontvangen rijksbijdrage voor de theologische universiteit. In die brief is uitgelegd waarom de rijksbijdrage van ruim 1,1 miljoen voor de TU, die met ingang van 1 januari 2010 is toegekend, niet van invloed zal kunnen zijn op het quotum voor Voor verdere informatie over de effecten van de rijksbijdrage verwijzen wij naar paragraaf 3.2 van deze rapportage. In onze contacten over de hoogte van de quota hebben wij de indruk gekregen dat de informatie op de GKv-website onvoldoende gelezen wordt. Dat kan voor een deel veroorzaakt worden doordat daar niet de juiste informatie voldoende gemakkelijk en toegankelijk te vinden is. Daardoor blijken kerken onvoldoende op de hoogte van de activiteiten van deputaatschappen, mede in relatie tot de ontwikkelingen van hun kosten. In de brief over de definitieve quota 2010 is melding gemaakt van de plaatsen waar meer achtergrondinformatie te vinden is. In onze rapportage Dragelijke lasten over de quota, landelijke financiële lasten en ontwikkelingen in het geefgedrag wordt uitgebreid ingegaan op onder andere deze communicatie aspecten en worden aanbevelingen gedaan voor te nemen maatregelen. Wij verwijzen hiervoor naar dit rapport. 2.3 Financiële resultaten en jaarrekeningen De jaarrekeningen over 2008 en 2009 zijn voor het overgrote deel tijdig opgesteld en aan de penningmeester van ons deputaatschap beschikbaar gesteld. Waar de termijn niet werd gehaald, bleef de overschrijding beperkt. Alle jaarrekeningen t/m 2009 waren voor augustus 2010 in bezit van de penningmeester. De accountantscontroles en andere controles zijn volgens afspraak uitgevoerd en hebben, waar van toepassing, tot goedkeurende verklaringen geleid, die zijn vastgelegd in controleverslagen. Het voorgeschreven geconsolideerde overzicht (de totale financiële rapportage ) van de resultaten en balansen van alle deputaatschappen is eveneens opgesteld. Deze gegevens en de (controle)rapporten zijn ter inzage beschikbaar voor de Financiële Commissie van de synode. De financiële resultaten over 2008 en 2009 waren beter dan begroot. Het positieve resultaat volgens de jaarrekening 2008 bedroeg Over 2009 was dit ,=. De nagekomen positieve resultaten 2009, die in 2010 worden verwerkt, bedroegen ,=. Daardoor kon over beide jaren in totaal ,= aan de Centrale Algemene Reserve (CAR) worden toegevoegd, waarmee deze reserve per eind ,= bedroeg. In alle hier genoemde bedragen zijn de cijfers van ZHT (Zending, Hulpverlening en Toerusting) buiten beschouwing gelaten vanwege de specifieke regelgeving die voor organisaties zoals ZHT geldt. Mutaties in de reserves van zelfadministrerende deputaatschappen zijn hierbij buiten beschouwing gelaten. Door reservering van een deel van de positieve financiële resultaten kon het eigen vermogen van de TU worden verhoogd van ,= naar ,=.

6 Deze omvang van het eigen vermogen werd noodzakelijk geacht, omdat voor de financiering van de vaste activa (vooral gebouwen) ,= nodig is (boekwaarde investeringen minus egalisatierekening investeringen). Voor dekking van kleine normale risico s bedrijfsvoering resteert daarna een bescheiden reserve van ca ,=. 6 De oorzaken van de meevallende resultaten zijn toegelicht in de jaarrekeningen. De gevolgen hiervan voor de algemene reserve zijn toegelicht in de analyse van de noodzakelijke en werkelijke omvang van de reserves in paragraaf 2.7. De toelichting op de meerjarenbegrotingen zal in een afzonderlijk advies aan de synode worden aangeboden. 2.4 Periodiek overleg F&B met andere deputaatschappen en daarmee verwante instellingen Een aantal opdrachten van de synode is gericht op nauwe samenwerking en goede afstemming met de andere deputaatschappen. Dat vereist goed overleg met de deputaatschappen, klankbord zijn, een adviesrol vervullen. Indien overleg niet leidt tot het beoogde resultaat kunnen deputaten F&B indien nodig bindende aanwijzingen geven. Van die bevoegdheid hoefde in de verslagperiode geen gebruik te worden gemaakt, afspraken over de inrichting van het financiële beheer kwamen steeds in goed overleg tot stand. Ook was er geen aanleiding tot het instellen van doelmatigheidsonderzoeken bij deputaatschappen. Voor het vaststellen van het beleid, de vertaling daarvan in de begrotingen en de uitvoering van het financiële beheer heeft F&B vooral met de grotere deputaatschappen regelmatig mondeling overleg. Met kleinere deputaatschappen vindt dit overleg naar behoefte plaats. Van deze overleggen vindt schriftelijke verslaglegging plaats. Dit (periodiek) overleg is een onmisbaar middel gebleken voor een goede samenwerking met de verschillende deputaatschappen. Enkele opdrachten aan F&B zijn gericht op overleg met de deputaatschappen over de toegestane omvang van reserves en het deel daarvan dat centraal bij de quaestor moet worden ondergebracht. Met de deputaatschappen waar dat in de verslagperiode aan de orde was, kon in alle gevallen in goed overleg overeenstemming worden bereikt. In een aantal gevallen heeft dat, in lijn met het beleid van synoden, geleid tot het onderbrengen van grotere delen van reserves bij de quaestor. Het werk van F&B heeft veel raakvlakken met dat van SKW (Steunpunt Kerkenwerk) en VSE (Vereniging Samenwerking Emeritering). Regelmatig vindt onderling overleg plaats en nemen contactpersonen van F&B deel aan de ledenvergaderingen van deze organisaties. Voortzetting van deze contacten wordt van beide kanten op prijs gesteld, omdat de uitgewisselde informatie en standpunten bijdragen aan het nemen van de juiste beslissingen, het op elkaar afstemmen van beleid en het tijdig signaleren van ontwikkelingen. 2.5 Advisering over specifieke onderwerpen De vorige paragraaf ging vooral over individueel overleg met en advies aan deputaatschappen. Daarnaast is met regelmaat behoefte gebleken aan advies over zaken die voor meer dan één of voor alle deputaatschappen van belang zijn, of aan het regelen van bepaalde zaken voor de kerken in het algemeen. In dat kader is in de verslagperiode aandacht gegeven aan onder andere de volgende onderwerpen: - de juiste toepassing van de btw-wetgeving bij onderlinge dienstverlening; - de noodzaak tot verzekeringen voor personeel, vrijwilligers en bestuurders; - ANBI: de fiscale aftrek van giften aan Algemeen Nut Beogende Instellingen. In samenwerking met deputaten kerk en overheid kon een ANBI-registratie in de vorm van een groepsbeschikking voor onze kerken worden gerealiseerd. Daardoor kon worden

7 voorkomen dat elke kerk afzonderlijk zo n registratie nodig heeft. De kerken zijn hierover regelmatig geïnformeerd; - het regelen van een gezamenlijke inschrijving voor onze kerken in het Handelsregister bij de Kamer van Koophandel, waarmee eveneens werd voorkomen dat elke kerk afzonderlijk moest worden ingeschreven; - eenmalige steunverlening (samen met andere kerken) aan sikn (Stichting Intermediair Kerkomroep Nederland) om financiële problemen op te lossen ten einde de dienstverlening op het gebied van lokale uitzending van kerkdiensten in stand te houden. 7 Over deze onderwerpen kon in het algemeen voldoende duidelijkheid worden verschaft, c.q. konden zaken worden geregeld, en kon voorlichting en advies aan betrokkenen worden gegeven. 2.6 Meerjarenbegrotingen deputaatschappen Verwacht wordt dat de komende jaren de besteedbare inkomens van de huishoudens verder onder druk komen te staan als gevolg van de economische crisis en omvangrijke bezuinigingen van de overheid, die in verband daarmee noodzakelijk zullen zijn. De kerken en de kerkelijke instellingen zullen moeilijker een sluitende begroting kunnen maken. Daarover hebben ons ook van verscheidene kerken signalen bereikt. Voordat de deputaatschappen begonnen met het opstellen van hun meerjarenbegrotingen voor de periode heeft F&B hun een brief gestuurd. Met het oog op de genoemde omstandigheden is er op aangedrongen zorgvuldig de mogelijkheden te onderzoeken de komende jaren te volstaan met lagere dan wel gelijkblijvende meerjarenbegrotingen. In het algemeen hebben de deputaatschappen gehoor gegeven aan ons verzoek de meerjarenbegrotingen voor de periode tijdig in te dienen. Daardoor is er voldoende tijd geweest om zowel met de indieners als met DAO over de beleidsvoornemens en de financiële gevolgen het voorgeschreven overleg te voeren. Het totale overzicht van de begrotingen van alle deputaatschappen met de daarbij behorende toelichtingen en adviezen van F&B, en de uit de begrotingen voortvloeiende quotalijst worden zoals gebruikelijk separaat aangeboden aan de synode. 2.7 Reserves deputaatschappen en Centrale Algemene Reserve (CAR) Deputaten F&B hebben de opdracht zorg te dragen voor een toereikende Centrale Algemene Reserve voor het dekken van risico s en het waarborgen van continuïteit. Voorzover bij grotere deputaatschappen specifieke omstandigheden daartoe aanleiding geven, kunnen met die deputaatschappen afspraken worden gemaakt over het aanhouden van reserves bij die deputaatschappen zelf. Op basis van de nadere regels over reservebeleid en belegging van de reserves konden in de afgelopen jaren met de desbetreffende deputaatschappen in goed overleg afspraken worden gemaakt over de omvang van deze specifieke reserves en het zoveel mogelijk beleggen van deze reserves bij de quaestor. Deputaten F&B hebben de opdracht om eens per drie jaar -conform de begrotingscyclus van de synode- te rapporteren aan de synode over de omvang van de Centrale Algemene Reserve in relatie tot de risico s en waarborging van de continuïteit. De beoordeling van risico s en continuïteitsaspecten heeft een nauwe relatie met de meerjarenbegrotingen voor de komende jaren ( ). Dat geldt ook voor de te verwachten ontwikkeling van de omvang van de beschikbare reserves. De Centrale Algemene Reserve bedroeg op 1 januari ,=. Zoals op pagina 5 is aangegeven bedraagt deze reserve per eind 2009 (inclusief nagekomen posten 2010) ,= (zie ook de specificatie in bijlage 4, tabel 4.1).

8 Ten behoeve van de GS 2008 werd een eerste inschatting gemaakt van de benodigde omvang van de Centrale Algemene Reserve om op elk moment te kunnen voorzien in schommelingen in de uitgaven. Om de continuïteit te waarborgen, is destijds geraamd dat de omvang van deze liquiditeitsreserve (als onderdeel van de CAR) ,= zou moeten zijn. Inmiddels is door een andere wijze van inning (automatische incasso s) met ingang van 1 januari 2009 deze liquiditeitsreserve niet meer nodig, de quaestor beschikt het gehele jaar door over voldoende middelen om eventuele schommelingen in het uitgavenpatroon op te vangen. 8 De omvang van de benodigde centrale algemene reserve kan op dit moment nauwkeuriger bepaald worden, nu vooral toegespitst op de omvang van de risico s waarvoor deze reserve dekking moet kunnen bieden. De benodigde omvang van de CAR per ultimo 2009 wordt door deputaten F&B nu als volgt berekend: (N.B.: (N)ZAD = (Niet) Zelfstandig Administrerend Deputaatschap) 1 Reservering van zes maanden loonsuppletie voor alle deputaatschappen (NZAD s & ZAD s, excl. ZHT), als volgt berekend: Aanvulling tot 90% van een 70% WW uitkering, 20% van 50% van ± ,=, zijnde de totale loonsom over Sociale plannen m.b.t. afvloeiingsregelingen e.d. 50% van ,= Kosten procedures en onvoorzien, (stelpost) Totale reservering voor personele kosten Overloop werk deputaatschappen (NZAD s) vanuit 2009 geschat op Reservering t.b.v. van afkoop/beëindiging huur- en andere contracten Reservering i.v.m. onvoorziene ontwikkelingen bij de TUK, ½ jaar voor doorlopende overige kosten (niet zijnde personeelskosten), vanwege de beperkte omvang van de reserve van de TUK Totaal benodigde omvang car Van de beschikbare CAR per 31 december 2009 ad ,= kan dus ,= vrijvallen. Tabel 4.2 in bijlage 4 geeft een overzicht van de ontwikkeling van de omvang van alle reserves (excl. ZHT) per 31 december van de jaren 2007 t/m Tabel 4.3 in bijlage 4 geeft ten slotte een overzicht van de bestemming van de eigen vermogens/reserves, het gewenste niveau en de mogelijke vrijval van aanwezige reserves. Alle achterliggende cijferopstellingen zijn beschikbaar voor de leden van de Financiële commissie. Deputaten F&B zullen de bovengenoemde vrijval van de Centrale Algemene Reserve (CAR) per ultimo 2009 gebruiken voor verlaging van het quotum Daarenboven zullen deputaten F&B de opslag op het quotum 2011 voor extra opbouw van de reserve ,= niet toepassen, wat eveneens een verlaging van het quotum tot gevolg zal hebben. Het quotum 2011 kan daardoor voorlopig worden bepaald op 35,06 i.p.v. het eerder voor 2011 vastgesteld quotum van 37,80. Het definitieve quotum 2011 zal worden bepaald zodra het aantal leden van de GKv per 1 oktober 2010 bekend is. Deputaten F&B zijn verheugd dat een dergelijke verlaging kan plaatsvinden. Vervolgens kan in 2012 verdere verlaging van het quotum plaatsvinden omdat dan, na de voorgeschreven reservevorming voor de TU, in het quotum rekening kan worden gehouden met (een deel van) de rijksbijdrage voor de TU. Op deze wijze wordt naar onze mening de best mogelijke egalisatie van de quota bereikt, overeenkomstig de opdracht aan F&B.

9 9 3 Verslag van de incidentele opdrachten 3.1 Onderzoek financiële lasten, quota en geefgedrag De synode van Zwolle-Zuid 2008 verstrekte met een besluit dat is vastgelegd in artikel 145 van de Acta aan deputaten F&B een opdracht onderzoek te doen naar de omvang van de landelijke financiële lasten binnen de Gereformeerde Kerken (die voor een belangrijk deel via quota van de kerken worden geheven) en naar ontwikkelingen in het geefgedrag binnen de kerken. Deze opdracht is uitgevoerd. Het resultaat is vastgelegd in een afzonderlijk rapport Dragelijke lasten, dat als Bijlage 6 bij deze rapportage is gevoegd. Voor de inhoud en de aanbevelingen verwijzen wij naar dit rapport. In Bijlage 2 is een voorstel voor een besluittekst opgenomen. 3.2 Rijksbijdrage Theologische Universiteit en risicoreserve Met ingang van 2010 heeft de rijksoverheid aan de TU een rijksbijdrage toegekend van ruim 1,1 miljoen per jaar. De hoogte van de bijdrage is op dit bedrag bepaald voor de jaren 2010 en Voor volgende jaren is fluctuatie mogelijk doordat de vaststelling dan zal worden bepaald op basis van de ontwikkelingen van een aantal gedefinieerde prestatiecriteria (aantal studenten, aantal promoties, etc.) De synode van Amersfoort-Centrum 2005 nam over de aanvaardbaarheid van een rijksbijdrage een aantal besluiten, vastgelegd in artikel 125 van de Acta. Daartoe behoort o.a. besluit 4 inzake het vormen van een risicoreserve voor het geval de rijksbijdrage ooit weer wordt beëindigd. Dit besluit luidt als volgt: deputaten financiën en beheer dienen een financiële reserve aan te houden voor het geval op enig moment de aan te vragen jaarlijkse rijksbijdrage komt te vervallen, hetzij omdat de overheid deze intrekt hetzij omdat de kerken deze vanwege ongewenste c.q. ontoelaatbare overheidseisen niet langer wensen te aanvaarden. Deze reservering dient in te gaan op het moment van toekenning door de overheid van de rijksbijdrage en dient een in nader overleg met het College van Bestuur van de Theologische Universiteit te bepalen omvang te bereiken. Na de definitieve toekenning van de rijksbijdrage heeft overleg met de TU plaatsgevonden over de hoogte van de te vormen risicoreserve. Als resultaat van dat overleg is afgesproken de omvang van deze risicoreserve te bepalen op circa twee jaar rijksbijdrage, na aftrek van een beperkt bedrag voor extra kosten die worden gemaakt i.v.m. de rijksbijdrage, omdat die extra kosten weer kunnen vervallen na eventuele beëindiging van de rijksbijdrage. Op basis van de opdracht van de synode Amersfoort en het overleg met de TU is besloten een afgerond bedrag van 2 miljoen te reserveren. Bij eventuele aanpassing van de omvang van de rijksbijdrage zal in overleg met de TU worden bezien in hoeverre dan ook de omvang van deze risicoreserve moet worden aangepast. Naar verwachting kan genoemde reserve voor de TU worden opgebouwd in de jaren 2010 en 2011 uit de financiële ruimte die ontstaat door het ontvangen van de rijksbijdrage met ingang van Met ingang van 2012 kan de rijksbijdrage vervolgens leiden tot een nader te bepalen verlaging van het door de kerken af te dragen quotum. In de aanbiedingsbrief bij de begrotingen van de deputaatschappen zal op de omvang van die verlaging nader worden ingegaan. 3.3 Piramidaal stelsel Het piramidale stelsel houdt in dat bepaalde kosten van kerkelijke activiteiten volgens verdeelsleutels worden gedragen door plaatselijke gemeenten, classes, provinciale organen (particuliere synoden) en op landelijk niveau (generale synode). Dit stelsel wordt toegepast

10 voor evangelisatie- en kerkstichtingsprojecten (ASE) en onderlinge steunverlening kerken krachtens artikel 11 KO. 10 In de aanbevelingen 1 en 2 adviseerde de Financiële Commissie van de synode Zwolle-Zuid dit stelsel op zich, en ook de relatie tussen projectondersteuning ASE en ondersteuning artikel 11 KO, nog eens nader te bekijken. Dit onderzoek te richten op mogelijkheden tot vereenvoudiging en juistheid van de verdeling van de lasten over de verschillende kerkelijke niveaus. Met de komst van deputaten OOG (ondersteuning ontwikkeling gemeenten, waarin ook de taken van ASE zijn ondergebracht) als uitkomst van de besluiten van de synode van Zwolle- Zuid lig de eerste verantwoordelijkheid voor de uitvoering van dit deel van het piramidale stelsel bij dit nieuwe deputaatschap. Het piramidale karakter van de ondersteuning krachtens artikel 11 is versterkt met invoering van een (mogelijke) landelijke bijdrage (besluiten synode Zwolle-Zuid), waarvoor deputaten artikel 11 in samenwerking met deputaten F&B de afgelopen periode richtlijnen en criteria hebben ontwikkeld. Deze ontwikkelingen hebben ertoe geleid dat inmiddels een breed overleg over deze materie is begonnen door deputaten OOG, artikel 11 en F&B. In dit overleg wordt ook aandacht besteed aan de opmerkingen van de Financiële Commissie alert te zijn op verdere verbetering van de inzichtelijkheid van de verslaggeving over het financiële beleid door de projectkerken. De verantwoordelijkheid daarvoor ligt nu primair bij deputaten OOG. Over de problematiek van het piramidale stelsel en van de samenhang tussen de projectmatige steunverlening aan kerkstichtings projecten (voorheen ASE) en structurele steunverlening aan kerken krachtens artikel 11 KO zullen de drie genoemde deputaatschappen een afzonderlijk advies aan de synode uitbrengen. 3.4 Aanbevelingen Financiële Commissie synode Zwolle-Zuid aan F&B De aanbevelingen 1 en 2 m.b.t. het piramidale stelsel en de steunverlening aan kerken en kerkstichtings projecten hebben aandacht gekregen in paragraaf 3.3. Aan de aanbevelingen 3 en 5 van de FC (bij nieuwe taken en bij taakverschuiving naast de personele ook de financiële gevolgen tonen, en communicatie met de kerken over de omvang van de quota) is uitvoering gegeven. Voorzover van toepassing is daarop in hoofdstuk 2 ingegaan. Ten aanzien van aanbeveling 4 inzake het toepassen van indexering in verband met loon- en prijsontwikkelingen, zijn wij tot de conclusie gekomen dat de bestaande afspraken voldoende mogelijkheden bieden. Indien grote onverwachte mutaties (stijgingen) in de lonen en prijzen door deputaatschappen niet opgevangen kunnen worden, en reserves hierin evenmin kunnen voorzien, kan F&B op grond van de bevoegdheid tot een tijdelijke verhoging van het quotum de periode tot een volgende synode overbruggen. Bovendien wordt het belang hiervan minder indien voorstellen uit de Werkorde om generale synoden eens per twee jaar te houden worden overgenomen. Gezien deze argumenten stellen wij geen aanvullende maatregelen voor. 4 Nieuwe opdracht 4.1 Nut en noodzaak van taken voor de nieuwe periode Deputaten F&B hebben de indruk dat zij een nuttige rol vervullen in het adviseren over de ontwikkeling en uitvoering van een transparant en gezond financieel beleid van de deputaatschappen en de GKv als geheel. De motieven die destijds aanleiding waren voor de instelling van het deputaatschap zijn nog onverminderd van toepassing.

11 De deputaatschappen hebben een dienende functie voor de kerken. In de kerken zijn er continu ontwikkelingen gaande, die vragen om eigentijdse antwoorden. De deputaatschappen worden ingeschakeld voor het formuleren van die antwoorden en het bieden van ondersteuning aan de kerken. Zij ervaren veelal dat er behoefte is aan een groter dienstenpakket dan feitelijk geboden kan worden. Daardoor kan een structurele neiging ontstaan het aanbod van diensten te vergroten terwijl de financiële ruimte daarvoor ontbreekt. Bij het ontwikkelen van nieuwe beleidsplannen door de deputaatschappen, is het van belang dat F&B meehelpt de nakoming van de financiële afspraken te bewaken en deputaatschappen en synode daarover te adviseren. F&B kan deze rol optimaal vervullen door zelf geen inhoudelijke en beleidsvormende verantwoordelijkheid te hoeven dragen voor het beleid van de deputaatschappen. Ook de advisering en ondersteuning van deputaatschappen, synode en soms ook rechtstreeks van kerken, voorzien volgens onze waarneming in een behoefte Aanpassingen opdracht Gezien deze overwegingen adviseren deputaten F&B de synode bovengenoemde rollen voor F&B te handhaven. Daarom ziet F&B op dit moment geen noodzaak de structurele opdracht aan F&B zoals die door de GS Zwolle-Zuid 2008 is vastgesteld aan te passen. Indien besluiten van de GS Harderwijk 2011 daartoe aanleiding geven, kan alsnog worden besloten tot aanpassing van de opdracht, c.q. toevoeging van nieuwe opdrachten. Een aanleiding daartoe zou bijvoorbeeld kunnen zijn de evaluatie van de nieuwe werkwijze van de synode en de rol die DAO en F&B daarin hebben gekregen. In bijlage 2 is de voorgestelde instructie voor de komende periode opgenomen. Deze is voorshands gelijk gehouden aan de nu geldende instructie. Voor de wijze van verwerking in de HR van de overige financiële kaders en uitvoeringsbepalingen zie de toelichting in de bijlagen 1 en Meerjarenbegroting deputaatschap F&B periode Bij een gelijkblijvende opdracht zullen de kosten ongeveer op hetzelfde niveau moeten worden geraamd. In de afgelopen jaren bleek het budget soms krap, vooral wat betreft de administratie- en accountantskosten. Op basis van het gemiddelde van de lopende driejarige periode ( ,=) zouden de ramingen voor de komende jaren inclusief inflatie circa ,= mogen bedragen. In het bijzonder vanwege de druk op de kosten voor onder andere de accountantscontrole hebben we een iets hoger bedrag moeten voorstellen (gemiddeld ca ,=). Een specificatie van de begrotingen is opgenomen in Bijlage 3.

12 5 Samenstelling deputaatschap 12 In Bijlage 5 is een overzicht opgenomen van de samenstelling van het deputaatschap tijdens de verslagperiode. Conform onze voorstellen aan de synode van Zwolle-Zuid hebben wij de lopende periode gewerkt met een iets kleinere bezetting dan daarvoor. Ook werden toen op ons voorstel geen secundi meer benoemd (m.u.v. een secundus-quaestor). Deze bezetting hebben wij als toereikend ervaren. Bij een gelijkblijvende opdracht stellen wij voor het aantal deputaten voor de komende periode gelijk te houden. Twee leden zijn aan het eind van de lopende periode aftredend. Zij zijn niet herbenoembaar, omdat zij dan hun maximale aantal zittingstermijnen hebben vervuld. Voor het benoemen van twee nieuwe leden doen wij separaat een voorstel aan de synode. De overige leden hebben zich beschikbaar gesteld voor herbenoeming. De afgelopen jaren heeft br. S. Jonker, één van de twee nu aftredende leden, tevens de rol van notulist vervuld. In de nieuwe samenstelling van het deputaatschap zal het niet mogelijk zijn deze rol weer door één van de deputaten te laten vervullen. Op verzoek van het deputaatschap is br. Jonker bereid om, ook na zijn aftreden als deputaat, de rol van notulist voorlopig te blijven vervullen. Deputaten F&B willen hiervan graag met dankbaarheid gebruikmaken.

13 Bijlagen 13 1 Opdracht/instructie van de synode Zwolle-Zuid 2008 (verwijzingen naar de HR verwijzen naar de HR zoals gold in Zwolle-Zuid) Omdat bij het afronden van dit rapport deputaten administratieve ondersteuning (DAO) het herschrijven van de Huishoudelijke Regeling voor generale synoden (HR) volgens een nieuwe opzet nog niet hadden afgerond, is in de bijlagen 1 en 2 in overleg met DAO de oude indeling aangehouden (Bijlage 3 Huishoudelijke Regeling Amersfoort-Centrum). In deze bijlage(n) is volstaan met de instructie voor F&B inzake de normale doorlopende activiteiten. Ook enkele andere onderdelen die betrekking hebben op de wijze van uitvoering van de taken van F&B zullen in de (bijlagen van de) nieuwe HR weer worden opgenomen, met verwerking van de besluiten van de GS Zwolle-Zuid. Dit betreft: - instructie voor de quaestor van de Gereformeerde Kerken in Nederland (Bijlage 3, onderdeel 2); - begrotingen en financieel beleid (te beschouwen als financieel beleidskader) (Bijlage 3, onderdeel 4, paragraaf 4.1); - administratie en rekening (Bijlage 3, onderdeel 4, paragraaf 4.2). Onderdeel 1 uit Bijlage 3 HR zal in de nieuwe HR niet als afzonderlijk onderdeel terugkeren. Sommige aspecten daaruit worden verwerkt in artikelen van de HR. Een groot deel was beschrijvend van aard en al verwerkt in andere onderdelen, met name onderdeel 4 paragraaf 4.1. Voor zover elementen uit onderdeel 1 nog niet voldoende zijn verwerkt, zullen deze voor zover nodig nog worden verwerkt in de nieuwe opzet van de HR, vooral in onderdeel 4 paragraaf 4.1. Doorlopende opdracht aan deputaten F&B Na de door F&B voorgestelde en door de synode van Zwolle-Zuid aanvaarde wijzigingen luidt de redactie van de Instructie deputaten financiën en beheer - onderdeel 3 van Bijlage 3 van de Huishoudelijke Regeling voor generale synoden - als volgt: Deputaten F&B zijn belast met de volgende taken: 1. het innen bij de kerken van het door de synode, op voorstel van deputaten F&B vastgestelde, totaal quotum per ziel. Hierbij zal, na overleg met het deputaatschap OOG vanwege de piramidale opbouw van hun quotum, vooraf bij het opleggen van de quota verrekening van plaatselijk te hoog geheven quotabedragen plaatsvinden, om te voorkomen dat er te hoge quota geheven worden die dan achteraf weer terugbetaald of verrekend moeten worden; 2. teneinde te grote schommelingen van het totale quotumbedrag per ziel te voorkomen zijn deputaten gemachtigd, na overleg met individuele deputaatschappen, tot een tijdelijk lagere of hogere heffing te besluiten, dan wel een kortstondige egalisatiereserve aan te houden; 3. ter financiering van de door de synode aan de onderscheiden deputaatschappen toegekende (maximaal te besteden) budgetten zijn deputaten gemachtigd naast de quotaheffing ook aanwezige reserves aan te wenden, zulks in overleg met het betrokken deputaatschap; 4. het doen van een voordracht aan de generale synode voor de (her)benoeming van de quaestor; 5. indien een goede beheersing van de financiën van afzonderlijke deputaatschappen dit vereist, kunnen deputaten F&B met oog op deze beheersing bindende aanwijzingen geven aan de betreffende deputaatschappen ten aanzien van: a. de te voeren administratie;

14 b. richtlijnen voor de financiële verslaggeving en de externe accountantscontrole daarop; c. vereiste functiescheidingen; d. het afsluiten van overeenkomsten met derden van relatief grote omvang ten opzichte van het budget van het deputaatschap, in verband met mogelijke financiële/fiscale risico s. Deputaatschappen melden een voornemen tot het afsluiten van dergelijke overeenkomsten tijdig aan hun contactpersonen van F&B, zodat F&B kan beoordelen of advisering/ondersteuning wenselijk wordt geacht en of eventuele bindende aanwijzingen noodzakelijk zijn. Van deze verplichting zijn, vanwege het reeds aanwezige toezicht, de twee grote zelf administrerende deputaatschappen met een specifieke status (TUK en ZHT) vrijgesteld. 6. klankbord voor de deputaatschappen zijn op financieel en personeel gebied; 7. na overleg met de deputaatschappen beslissen, welk deel van de reserves onder centraal beheer van de quaestor gebracht zal worden; 8. het voor de deputaatschappen als geheel vastleggen van een richtlijn voor de gewenste maximale omvang van de totale reserves en deze verder uitwerken per deputaatschap na overleg met de betreffende deputaatschappen; 9. uitvoering geven aan het vastgelegde en met de deputaatschappen te communiceren beleggingsbeleid ten aanzien van de reserves en voorzieningen; 10. het toezicht houden op het functioneren van de centrale administraties al dan niet vallend onder de quaestor; 11. het bewaken van kosten en ontwikkelingen; 12. het opstellen van een totale financiële rapportage van alle deputaatschappen als geheel. Deze rapportage wordt door deputaten F&B zo spoedig mogelijk, doch uiterlijk binnen zes maanden na het kalenderjaar, bij de synode ingediend en ter beoordeling in handen van de financiële commissie gesteld; 13. de overige taken die voortvloeien uit de regeling voor het financiële beleid van de generale synode; 14. de taken die voortvloeien uit de opgedragen samenwerking met de financiële synodecommissie (artikel 12, Huishoudelijke regeling voor generale synoden); 15. voor de aanvang van de eerstvolgende generale synode de begrotingen van de deputaatschappen te beoordelen en advies daarover aan het begin van de synode aan de financiële synodecommissie te doen toekomen; 16. van hun werkzaamheden rapport uitbrengen aan de volgende synode Voorstel nieuwe opdracht (Verwijzingen naar de HR verwijzen naar de HR zoals gold in Zwolle-Zuid) Met onderstaande voorgestelde besluittekst voor Besluit 2 wordt de nieuwe opdracht gelijk gehouden aan de vorige opdracht, zoals weergegeven in Bijlage 1. Indien besluiten van de GS Harderwijk aanleiding geven tot aanpassing van de opdracht kunnen deze alsnog in de instructie worden verwerkt. De overige onderdelen (Instructie quaestor, begrotingen en financieel beleid, administratie en rekening, zie de toelichting aan het begin van Bijlage 1) worden door DAO verwerkt in de nieuwe opzet van de HR. Deputaten F&B hebben DAO laten weten geen wezenlijke inhoudelijke wijzigingen nodig te achten. Na het grote aantal wijzigingen dat door de GS Zwolle-Zuid overeenkomstig de adviezen van F&B is aangebracht zijn de kaders en uitvoeringsbepalingen de afgelopen periode toereikend gebleken. Kleine wijzigingen worden in overleg tussen DAO en F&B in de nieuwe opzet van de HR verwerkt.

15 Voorgestelde besluiten: 15 Besluit 1: a. vast te stellen dat deputaten financiën en beheer met het uitbrengen van het rapport Dragelijke lasten hebben voldaan aan de opdracht van de synode Zwolle Zuid, zoals vastgelegd in artikel 145 van de Acta inzake Onderzoek quota ; b. in te stemmen met de aanbevelingen in hoofdstuk 1 van genoemd rapport op grond van de argumenten die daarvoor in het rapport zijn aangevoerd; c. deputaten financiën en beheer en deputaten administratieve organisatie, elk voor hun eigen taken, op te dragen de uitvoering van deze aanbevelingen te bevorderen, en alle deputaatschappen op te dragen voor zover van toepassing mee te werken aan het realiseren van deze aanbevelingen. Besluit 2: Opnieuw deputaten financiën en beheer te benoemen en hen op te dragen hun werkzaamheden te verrichten conform de Huishoudelijke Regeling voor generale synoden, Bijlage 3 en daarbij te handelen overeenkomstig de Instructie deputaten financiën en beheer zoals opgenomen in onderdeel 3 van genoemde bijlage. 3 Meerjarenbegroting F&B De conceptbegrotingen F&B zijn als volgt: Reiskostenvergoeding Zaalhuur en lunches Administratiekosten Accountantskosten Kantoorbenodigdheden Telefoonkosten Internet- en webkosten Porti Abonnementen Overige kosten Totaal Vanwege de extra vergaderingen in aanloop naar de volgende GS, zullen de reiskosten, zaalhuur en lunchkosten in 2013 hoger zijn dan in de voorgaande jaren. De administratie- en controlekosten betreffen de kosten voor de administratie van de niet zelfadministrerende deputaatschappen, waarvoor F&B de administratie verzorgt. Tevens draagt F&B er zorg voor dat een adequate accountantscontrole voor deze administratie en de jaarrekening plaatsvindt. De toenemende eisen die daaraan worden gesteld, veroorzaken een beperkte opwaartse druk op deze administratie- en controlekosten.

16 4 Overzichten ontwikkeling reserves (bijlagen bij paragraaf 2.7) 16 N.B.: (N)ZAD = (Niet) Zelfstandig Administrerend Deputaatschap. Onderstaande overzichten hebben betrekking op alle deputaatschappen, excl. ZHT vanwege de specifieke regelgeving die voor ZHT als goede doelen organisatie geldt. 1 Berekening Centrale Algemene Reserve (CAR) per (bedragen in ) Saldo per 1 januari Bij: positief saldo volgens jaarrekening Saldo per 31 december Bij: positief saldo volgens jaarrekening Saldo 31 december 2009 (conform jaarrekening F&B) Nagekomen in 2010 inzake 2009 (niet in balans opgenomen): Terugbetaling Generaal Diaconale deputaten, overschot Terugbetaling TU overschot Subtotaal nagekomen posten Werkelijk saldo per 31 december Overzicht ontwikkeling vermogens/reserves (bedragen in ) Archief en documentatie centrum (incl. Stichting) Generaal diaconaal deputaatschap Deputaatschap doven & slechthorenden Deputaten art. 19 KO hulpbeh. studenten Theologische Universiteit Eigen vermogen/reserves (2008 en 2009 verminderd met terugbetaling in volgend jaar) Egalisatierekening investeringen OOG (ASE, Dteg/Depin en SGO) Subtotaal ZAD s Reserves bij F&B: Deputaatschap BBK Centrale Algemene Reserve (CAR) Subtotaal reserves bij F&B Totaal

17 3 Overzicht bestemming eigen vermogen/reserves eind 2009 (bedragen in ) 17 Deputaatschap Saldo per eind 2009 Vastgeleg de middelen 1) Vrije reserves 2) Gewenste vrije reserves eind ) Vrijval Archief en documentatie centrum (ADC) Generaal diaconaal deputaatschap/steunpunt (GDD) Doven en slechthorenden (DSH) Art. 19 hulpbehoevende studenten Theologische Universiteit Eigen vermogen/reserves Egalisatierekening investeringen OOG Buitenlandse betrekkingen (BBK) CAR (zie berekening) Totalen ) Eigen vermogen dat is vastgelegd in vaste activa, gebouwen e.a. activa. 2) Reserves die beschikbaar zijn voor dekking van specifieke risico s van het desbetreffende deputaatschap en/of noodzakelijk worden geacht t.b.v. continuïteit, w.o. de beschikbaarheid van voldoende liquide middelen voor de bedrijfsvoering. 3) Met alle deputaatschappen zijn afspraken gemaakt over de gewenste omvang van de bij het desbetreffende deputaatschap aan te houden reserve. Waar de werkelijke reserve per eind 2009 geen grote afwijking van deze gewenste omvang van de reserve vertoont is in deze kolom het bedrag van de werkelijk aanwezige reserve weergegeven. Voor de meeste deputaatschappen is, na de geplande afbouw van reserves in de afgelopen jaren, inmiddels de gewenste omvang van de reserves bereikt. Voor deputaten art. 19 wordt voor de komende jaren verdere afbouw naar een nog nader te bepalen niveau voorzien. Voor het ADC zal een beperkt deel van de vrije reserve worden aangewend voor financiering van de nieuwbouw die in 2010 heeft plaatsgevonden. Het overige deel van deze investering wordt gefinancierd d.m.v. een hypothecaire lening.

18 5 Samenstelling deputaatschap en rooster van aftreden 18 De Generale Synode van Zwolle-Zuid 2008 heeft de volgende broeders in het deputaatschap F&B benoemd: Primi: aftredend: J. Cordia, Bunschoten-Spakenburg 2017 Joh. Dekens, Ede 2014 E.T. Doornbos, Coevorden, (secretaris/personeelsdeskundige) 2014 J.Th. Hendriks, Almelo 2011 S. Jonker, Drachten 2011 J.G. de Kimpe, Kampen, (quaestor) 2017 G.J. Laan, Veenendaal, (penningmeester) 2017 H. Post, Hattem, (samenroeper, voorzitter) 2014 Secundus: H. de Boer, Kampen (secundus quaestor) Postadres deputaatschap: Vuurdoorn 22, 7742 SW Coevorden adres:

19 6 Rapport dragelijke lasten 1 rapportage over landelijke financiële lasten, quota en ontwikkelingen geefgedrag binnen de GKv Generale Synode van de Gereformeerde Kerken Harderwijk 2011 Het auteursrecht van deze tekst berust hetzij bij de auteur, hetzij bij de Gereformeerde Kerken in Nederland. Voor alle zaken het auteursrecht betreffend kan contact opgenomen worden met het deputaatschap administratieve ondersteuning via: dao@gkv.nl. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in wat voor vorm of op wat voor manier dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de rechthebbende, behoudens de uitzonderingen bij de wet gesteld.

20 2 Inhoudsopgave Rapport Dragelijke lasten Dit rapport is Bijlage 6 bij het rapport van de deputaten financiën en beheer. In Bijlage 2 is een voorstel voor een besluittekst opgenomen. 1 Samenvatting en aanbevelingen 3 2 Opdracht synode en aanleiding voor de opdracht Voorgeschiedenis en aanleiding Opdracht aan deputaten financiën & beheer Omvang en afgrenzing van het onderzoek 6 3 Omvang kerkelijke lasten en inkomsten GKv Lasten GKv Simulatie mogelijke ontwikkelingen lasten tot Inkomstenbronnen plaatselijke kerken 10 4 Niveau kerkelijke bijdragen in andere kerken 11 5 Verantwoording omvang van landelijke diensten en kosten Behoefte bepalend voor de omvang van de diensten Welk kostenniveau is verantwoord? Ontwikkeling kostenniveau en dalend ledental Rijksbijdrage TU 16 6 Geefgedrag en geefcultuur Bepalende factoren voor geefgedrag Ontwikkelingen in de wijze van financiering Inspelen op bepalende factoren voor het geefgedrag 19 7 Communicatie 20 Bijlagen A. Tabellen 21 B. Enkele overwegingen bij behoefte aan en aanbod van landelijke diensten 25

21 1 Samenvatting en aanbevelingen 3 Stijgende quota en andere kerkelijke lasten. Veranderend geefgedrag. Zijn de lasten nog dragelijk? Daar ging het om in de opdracht van de synode van Zwolle-Zuid aan deputaten financiën en beheer: onderzoek te doen naar de omvang van de landelijke financiële lasten binnen de Gereformeerde Kerken en naar ontwikkelingen in het geefgedrag binnen die kerken. De totale kerkelijke lasten en inkomsten stegen van 2001 tot 2007 met gemiddeld 4,4% per jaar, de landelijke quota met 4,9%. Van 2007 tot 2011 versnelde de stijging van de landelijke quota tot gemiddeld 5,6% per jaar. De grootste stijgingen deden zich voor rond de opleiding van predikanten: TU en financiële ondersteuning studenten. Het begrote landelijke quotum bedraagt in ,= per huishouden, en groeit bij doortrekken van de stijgende trend van de laatste jaren (zonder rekening te houden met inflatie) door naar 143,= in Als daarbij het ledental overeenkomstig de somberste prognoses van demografisch onderzoek ook nog zou dalen naar in 2025, zou het quotum uitkomen op 180,= per huishouden. Een globale vergelijking met cijfers over giften aan een aantal andere kerken wijst in de richting dat in de GKv de giften per huishouden gemiddeld aanmerkelijk hoger zijn dan in die andere kerken. De kerkelijke bijdragen per huishouden in de GKv zijn geschat op circa 4,5% van de netto besteedbare inkomens. Kortom: het niveau van de lasten in de GKv lijkt relatief hoog, en stijgt voor een deel sneller dan inflatie en inkomens. Zijn de lasten dragelijk? En zijn ze verantwoord? Dat hangt niet in de eerste plaats af van de omvang van de lasten op zich, maar vooral van wat je er voor krijgt. Welke waarde zien en ervaren kerken en kerkleden in de dienstverlening die ze voor de quota ontvangen, individueel of voor het geheel van de kerken? Sluit dat wel aan bij hun behoeften, bij wat ze nuttig of noodzakelijk vinden? Primaire insteek van dit rapport is aansluiten bij en zichtbaar maken van de waarde van de dienstverlening die via de quota wordt gefinancierd. Niet de kosten moeten leidend zijn, maar de waarde van de dienstverlening, gebaseerd op behoeften van kerken en kerkleden, en op nut en noodzaak voor de kerken als geheel. Het vinden van aansluiting bij die behoeften en het zichtbaar maken van de waarde van de dienstverlening stelt hoge eisen aan voorbereiding en presentatie van besluitvorming door deputaatschappen en synoden. Cruciaal is het vinden van een basis voor vertrouwen en draagvlak: laten zien dat we de goede (noodzakelijke) dingen doen, dat we ze goed doen en dat de (financiële) middelen goed worden besteed. Naarmate zo n basis voor vertrouwen en draagvlak beter kan worden bereikt zullen kerken en kerkleden meer bereid zijn het daarvoor benodigde geld (van harte) op te brengen en ontstaat ruimte om de dienstverlening op voldoende peil te brengen of te houden. Hoe hoger de lasten, hoe meer inspanning nodig is om dat vertrouwen en draagvlak te bereiken. Als we dat vertrouwen en draagvlak niet voldoende (kunnen) creëren, zullen kerken en kerkleden niet of minder bereid zijn het benodigde geld op te brengen en eerder klagen over ondragelijke lasten. Dan keert de wal het schip en kan de voorgestelde benadering ook worden gebruikt voor het gericht verminderen van dienstverlening en bijbehorende kosten. Sommige kerken hebben de afgelopen tijd signalen gegeven dat de grenzen voor hen in zicht komen en men de stijgende quota niet langer (volledig) kan of wil betalen. Dragelijke lasten: wat brengt mensen in beweging geld te geven voor goede doelen in het algemeen en voor de kerk in het bijzonder? Daarbij spelen aspecten een rol zoals: kracht van de religieuze overtuiging (geloof, liefde voor God), aansprekende doelen die dichtbij voelen, persoonlijke benadering met kennis van zaken, gevers laten merken dat hun mening telt, leeftijd, opleiding. Voorkeur verschuift naar lokale, concrete en aansprekende doelen. Men geeft gemakkelijker voor tijdelijke, projectmatige activiteiten dan voor permanente