Plenair Debat Wetsvoorstel invoering Centrale Eindtoets en Leerlingsvolgsysteem (33 157)

Transcriptie

1 Kamerlid: Straus versie 1 Den Haag, 13 maart 2013 Plenair Debat Wetsvoorstel invoering Centrale Eindtoets en Leerlingsvolgsysteem (33 157) Voorzitter, De meeste ouders in Nederland maakt zich zorgen over de schoolloopbaan van zijn kinderen, zo ook ik. En sterker nog, nu ik sinds een aantal maanden onderwijswoordvoerder voor de VVD mag zijn, zijn die zorgen alleen maar toegenomen. We gaan er van uit dat alle basisscholen in Nederland goede kwaliteit onderwijs leveren en daarmee het beste uit ons kind weten te halen. Maar is dat eigenlijk wel het geval? Want hoe bepalen we dat op dit moment? Wij, als politiek? Wij, als onderwijsinstelling? Maar ook wij, als ouders? Openbaar making Cito scores Voorzitter, onlangs heeft RTL een WOB verzoek ingediend om de CITO scores van de scholen openbaar te maken. Dit heeft heel wat stof doen opwaaien. Voorzitter, laat ik duidelijk zijn. De VVD is voorstander dat scholen veel transparanter worden over het onderwijs dat zij verzorgen. Dat zij veel meer en beter inzichtelijk maken wat de kwaliteit van onderwijs is die ouders voor hun kinderen mogen verwachten zodat ouders bewust kunnen kiezen welke school zij het beste voor hun kinderen vinden. Want daar staat de VVD voor. Scholen zijn zich bewust van het feit dat zij open en transparant moeten zijn. Steeds meer scholen werken met het verantwoordingsprogramma Vensters PO. Ook verantwoorden veel scholen zich nu al in hun schoolgids en op websites. In meer dan 150 jaar onderwijsgeschiedenis zijn scholen nog nooit zo gefocust geweest op opbrengsten en kwaliteit. Ouders zouden er meer mee gebaat zijn als we dit beleid ondersteunen en een extra impuls geven. (brief vereniging van schoolleiders) Maar tot op heden is het beeld dat de CITO score de beste, misschien wel de enige indicator is om een school op te beoordelen. Als ouders een school alleen op de gemiddelde CITO score beoordelen kan echter een vertekend beeld ontstaan. Basisscholen moeten snel aan het werk om ouders van leerlingen duidelijk te maken hoe goed of slecht een school het doet. 1

2 Ook de staatssecretaris stelde afgelopen week in programma Buitenhof nog dat Scholen veel transparanter moeten worden en niet alleen de Cito-scores naar buiten brengen maar ook andere gegevens over de kwaliteit van een school. Scholen moeten zich hier niet tegen keren, maar juist openheid van zaken geven. Ouders hebben er recht op om dat te weten. Als scholen ook andere gegevens overzichtelijk aan ouders aanbieden is de kans veel kleiner dat de Cito-score gebruikt gaat worden als een ranglijst. Want voorzitter, enkel de gemiddelde score op een eindtoets, die de CITO toch is, zegt niets over de kwaliteit van het onderwijs, tenzij deze gecorrigeerd is voor het beginniveau. Vandaar dat wij blij zijn dat het leerlingvolgsysteem zo n centrale plaats heeft gekregen in dit wetsvoorstel. Dat stelt ons namelijk in staat om deze leerwinst te gaan meten. Het zou jammer zijn als scholen misschien ten oprechte als minder goed zouden worden aangemerkt enkel en alleen omdat hun gemiddelde CITO score laag is terwijl als je naar hun leerwinst zou kijken zij met hun onderwijs inspanningen hele goede resultaten hebben weten te bereiken. Want dan ga je spreken over bereikte leerwinst. Now we re talking! Voorzitter, op deze leerwinst en hoe ouders en onderwijsinstelling op basis hiervan kunnen bepalen van de kwaliteit van de school is, daar kom ik later nog op terug. Maar allereerst wil ik in gaan op wat de rol is van ons als politiek. De commissie Dijsselbloem in haar aanbevelingen heel duidelijk gemaakt, nl. dat wij ons vooral met het Wat van het onderwijs zouden moeten bezighouden en zo min mogelijk met het Hoe. In de uitwerking is deze commissie daarin heel concreet: De politiek gaat over: Wat moet er geleerd worden? Hoe is de aansluiting tussen de verschillende schoolniveaus geregeld? Wat is kwaliteit van onderwijs? En hoe houden we toezicht op dat deze kwaliteit ook daadwerkelijk geleverd wordt? En precies daarover gaat het vandaag. Voorzitter, Laat ik allereerst op de eerste twee vragen in gaan omdat zij direct met elkaar samenhangen. 2

3 Objectieve maatstaf Voorzitter, De VVD vind dat het duidelijk moet zijn wat er verwacht mag worden dat een kind geleerd heeft aan het einde van groep 8 in het Basisonderwijs. Op dit moment kennen we echter geen wettelijke eindtermen in het basisonderwijs. Ook als ouder weet je dus niet of jouw kind wel geleerd heeft wat hij of zij zou hebben moeten leren. Natuurlijk zijn verreweg de meeste scholen in Nederland op dit punt heel goed bezig, maar het blijft toch raar dat je dus niet weet wat je van een school mag verwachten. De VVD is echter van mening dat ieder kind recht heeft op een objectieve vaststelling van zijn of haar kennis en vaardigheden aan het einde van de basisschool. De Cito toets zoals we die nu kennen wordt door 85% van de basisscholen gebruikt en dankt zijn bestaan aan een Koninklijk Besluit van 22 juli Ook toen moest er nogal wat weerstand worden overwonnen, want ook toen waren er principiële bezwaren tegen elke vorm van meten. Men zou het onderwijs en het kind geweld aandoen. Maar voorzitter, zonder deze objectieve maatstaf doet men juist het kind tekort! Voor de Cito was het namelijk zo dat je maatschappelijke achtergrond toch met name de maatstaf was op basis waarvan er door het hoofd van de toen nog lagere school besloten werd of jij in de gelegenheid werd gesteld om door te studeren. Voorzitter, bij mijn eigen ouders heeft dit nog nadrukkelijk een rol gespeeld. Gelijke kans krijgen, geen kinderen achterlaten, dat is het waar het mij om gaat. U zult zeggen, maar dat is toch iets van vroeger? Helaas is de werkelijkheid minder rooskleurig: de maatschappelijke achtergrond van de leerling weegt nogal tijd zwaar mee in het advies, ongeacht de capaciteiten van de leerling. 1 Deze tekst is niet van mijzelf maar een citaat van professor Jaap Dronkers, nog van vorige week. Voorzitter, mijn liberale hart bloedt als ik bedenk dat dit in Nederland in 2013 blijkbaar nog steeds bestaat. Voorzitter, niet alleen blijkt uit diverse internationale studies dat een centrale eindtoets leidt tot significant betere prestaties van leerlingen, ook zal het duidelijk zijn 1 Hoogleraar onderwijssociologie Jaap Dronkers, Volkskrant Opinie, 13 maart

4 uit wat ik hiervoor gezegd heb dat ik echt principieel van mening ben, net als de commissie Dijsselbloem, dat alle leerlingen recht hebben op een objectieve vaststelling van wat zij hebben geleerd en hoe dit het beste aansluit bij hun vervolgopleiding. De taak van de overheid is het dus om er voor te zorgen dat deze objectieve vaststelling er is, middels een centrale eindtoets. Eenduidigheid Voorzitter, het zal u dus ook niet verbazen dat ik namens de VVD zeer ongelukkig ben met het feit dat het systeem met de toetsen op verschillende niveaus vooralsnog overeind blijft. Als we niet oppassen gaan we daarmee dus weer terug in de tijd. Zelfs een tegenstander van selecteren van een vervolgopleiding voor kinderen op 12 jarige leeftijd, Jan Terwel, emeritus hoogleraar Onderwijspedagogiek, verwacht dat de toetsen op verschillende niveaus leidt tot een diepere kloof tussen laag- en hoogopgeleiden. En dat het oneerlijk is om met twee maten te meten, wat volgens hem gebeurt als er twee verschillende Cito-toetsen komen. Hij stelt: Maar als het dan toch moet, dan moeten ze ook allemaal gelijke kansen krijgen met dezelfde toetsen. 2 Wederom een citaat van prof. Dronkers 3 : De twee niveaus in de Citotoets brengt dit oude milieuverschil in de overgang van basisschool naar voortgezet onderwijs weer terug. Ze zal ertoe leiden dat kinderen van laaggeschoolde ouders die goed kunnen leren toch worden geselecteerd voor de lagere Citotoets met als redenen: 'ze moeten niet te veel op de tenen lopen', 'ze krijgen niet voldoende steun van thuis', 'van die prestatiedwang krijgen ze maar stress. Maar de VVD wil juist niet dat er minder verwacht wordt van deze leerlingen. Vandaar ook dat wij bij de begrotingsbehandeling vóór de motie Beertema hebben gestemd om geen onderscheid te maken tussen toetsen voor kinderen met verschillende niveaus. Uit onderzoek 4 blijkt namelijk dat de leerwinst op scholen met bijvoorbeeld veel allochtone leerlingen hoger is dan op scholen met een meer reguliere samenstelling, terwijl de eindscore op de CITO-toets lager is. Hieruit kan geconcludeerd worden dat als het niveau van de leerling enkel word vastgesteld op basis van een inschatting 2 Onderwijsblad, Volkskrant opinie, gebaseerd op OESO rapport 4

5 van de leraar, een leerling onderschat kan worden. Deficit thinking wordt dit in de literatuur genoemd. Precies zoals dus bij mijn ouders in de jaren 50. Een onderschatting van de leraar zorgt er voor dat het kind nooit beter kan presteren dan wat de school inschat en dat vind ik ten principale verkeerd. Talent gaat zo verloren. Aan de andere kant, als een kind de gewone toets maakt en slecht scoort, terwijl de school het hoger inschat, dan is de toets slechts een momentopname en is er niets aan de hand. Ik wil dan ook blijven pleiten voor één centrale eindtoets totdat dynamisch toetsen ingevoerd kan worden. Uitsluiting In de schriftelijke ronde hebben we als VVD vragen gesteld over het uitsluiten van leerlingen die vier jaar of korter in Nederland zijn. Deze uitzonderingsmogelijkheid wordt aan de school geboden, die zich hierover moet verantwoorden naar de Inspectie. Dit kind kan, zonder CITO score, wel een advies krijgen voor het voortgezet onderwijs. Mijn inziens moeten we deze uitzonderingsmogelijkheid schrappen. Voor de VVD staat namelijk voorop dat juist deze leerlingen gebaat zijn bij beter taalonderwijs. Wanneer een kind de CITO toets niet kan maken omdat hij of zij de taal onvoldoende meester is, is het veel beter dit kind bv. een jaar langer basisonderwijs te laten volgen of om extra taalonderwijsinspanningen te plegen, dan om uit te sluiten van de CITO. In het VO is tenslotte de beheersing van de Nederlandse taal ook een voorwaarde. Zo voorkom je ook dat deze kinderen te laag worden ingeschat en doorverwezen worden naar een te laag niveau voortgezet onderwijs. Ik overweeg een amendement op dit punt. Taligheid Als laatste punt mbt wat er geleerd moet worden wil ik aandacht vragen voor meer balans tussen taal en rekenen in de eindtoets. De huidige Cito is zeer talig (ook bij de rekenvraagstukken, waardoor leerlingen die minder taalvaardig zijn direct op achterstand staan). In het kader van onze aandacht voor techniek, al bij jonge kinderen, zou er meer evenwicht met rekenvaardigheden moeten zijn. Graag hoor ik de mening van de staatssecretaris op dit punt. Leerwinst De VVD wil juist inzetten op deze leerwinst. Leerwinst wordt voor iedere individuele leerling gemeten ten opzichte van het startniveau. Het gaat dan niet om onderwijs aan excellente leerlingen, maar aan excellent onderwijs dat het beste uit alle kinderen haalt. 5

6 Deze leerwinst kun je op verschillende manieren meten. Bv. door een 0-meting aan het begin van de basisschool te doen, maar ook door een correctiefactor op grond van het te verwachten niveau toe te passen, door periodieke voortgangstoetsen of door het leerlingvolgsysteem. Ik wil de staatssecretaris vragen of al deze varianten, en misschien zij het er nog wel meer, onderdeel zijn van de leerwinst pilot die momenteel loopt. Is de staatssecretaris, net als de VVD, van mening dat leerwinst een cruciaal aspect is in het bepalen van wat een school met haar leerlingen weet te bereiken. En is de staatssecretaris het met ons eens, dat dit eigenlijk het gegeven is op basis waarvan ouders scholen met elkaar zouden moeten kunnen vergelijken? LeerlingVolgSysteem De VVD is groot voorstander van goed en beter gebruik van het LVS als professioneel instrument in het onderwijs. Het geeft de leerkracht zicht op de studievoortgang niet alleen van de individuele leerling, maar ook op het niveau van een klas. En het meet en beoordeelt die studievoortgang niet per jaar, maar over de gehele basisschoolperiode. Acht jaar lang wordt er waardevolle informatie verzameld over een leerling alle leraren die met dit kind werken helpt om hun onderwijs programma zo goed mogelijk op de leerbehoefte van het kind af te stemmen. Uit de praktijk blijkt echter dat slechts 37% van de scholen het LVS optimaal gebruikt. Dit vinden wij veel te weinig en dit moet echt beter. Wat gaat de staatssecretaris doen om ervoor te zorgen dat het LVS ook echt goed gebruikt gaat worden. Dat learning analytics een vast onderdeel van de professionaliteit van de leerkracht gaat vormen? Het wetsvoorstel bepaalt niet welk LVS een school moet kiezen. Dit doet recht aan de vrijheid van scholen om invulling te geven aan het Hoe. Als we echter het achterliggende doel van het meten van de leerwinst ook op schoolniveau centraal gaan stellen, dat betekent dat dat we toch een aantal kwalitatieve criteria zullen moeten meegeven voor de keuze van een LVS. Er zijn nl. vele soorten LVS-en op de markt en na vandaag zullen er nog vele nieuwe ontwikkeld gaan worden. Vandaar dat ik een amendement wil indienen met kwalitatieve criteria waaraan een LVS wat ons betreft moet voldoen zodat uiteindelijk ook echt op leerwinst gestuurd kan worden 5. 5 bv. vergelijkbaarheid van de resultaten op schoolniveau, instrument voor schoolverbetering, LVS toetsten dienen door een onafhankelijke commissie te zijn beoordeeld, niet de bedoeling dat de invoering van een LVS allerlei extra bureaucratie met zich mee brengt. Het LVS moet zo veel mogelijk ook gebruikt kunnen worden voor de reguliere schooladministratie 6

7 Bekostiging niet baseren op eindtoets Voorzitter, Ik heb het gehad over wat er geleerd moet worden in het basisonderwijs, over de relatie met de aansluiting tussen het basisonderwijs en het vervolgonderwijs en over hoe wij aankijken tegen de kwaliteit van onderwijs, nl door middel van het meten van leerwinst. Ik kom nu bij mijn laatste punt: hoe houden we toezicht op dat deze kwaliteit ook daadwerkelijk geleverd wordt? In de schriftelijke inbreng is de VVD kritisch geweest ten opzichte van de positie die de score op een centrale eindtoets zou kunnen gaan innemen bij de Inspectie en de bekostiging. De centrale eindtoets mag geen afreken instrument voor de scholen zijn. De Centrale eindtoets moet een hulpmiddel zijn om de leerresultaten te meten, geen financiële prikkel. Voorzitter, de VVD wil wel dat we de bekostiging van de basisscholen meer willen laten afhangen van de kwaliteit. Sommigen denken dan impliciet dat dat moet gebeuren op basis van de eindtoets. Maar ervaringen uit het verenigd Koninkrijk tonen aan dat dit niet de juiste weg is. Wat de VVD betreft gaan we scholen beoordelen op basis van leerwinst en ik hoor graag hoe de staatssecretaris hier tegen aan kijkt. Toetsen zijn een hulpmiddel om de leeropbrengsten in kaart te brengen. Maar uiteindelijk is ons doel, hetzelfde als van vele ouders in Nederland: het beste uit onze kinderen halen. Talent mag niet verloren gaan. 7