De ongelooflijk bijzondere boekeneter. Handleiding voor de bibliotheek Groep 3

Transcriptie

1

2 De ongelooflijk bijzondere boekeneter Handleiding voor de bibliotheek Groep 3

3 Colofon Het project Boekeneter ontwikkeld door: Cubiss Statenlaan RX Tilburg educatie@cubiss.nl Cubiss maakt deel uit van de Brabantse Netwerkbibliotheek Auteurs: Mignon van Ophuizen en Maja Bunthof, Cubiss Redactie: Impact Journalistiek, Heeze Grafische vormgeving: Ingrid de Jong, Cubiss Drukwerk: Drukkerij Gianotten, Tilburg Bron: Oliver Jeffers (2006) De ongeloofelijk bijzondere Boekeneter Nederlandse uitgave: 2009 Pimento, Amsterdam De inhoud van dit project is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van de uitgever vermenigvuldigd worden. De ongeloofelijk bijzondere Boekeneter maakt als project leesbevordering onderdeel uit van Rode Draad. Het leesbevorderingsprogramma Rode Draad is ontwikkeld om concreet invulling te geven aan een structurele samenwerking tussen bibliotheek en onderwijs. Rode Draad brengt leerlingen elk jaar in contact met boeken en lezen. Kijk voor meer informatie op Cubiss, 2012

4 Inhoudsopgave pagina 1. Inleiding 5 2. Leerdoelen, referentiekader en kerndoelen Leerdoelen Referentiekader Nederlandse Taal Kerndoelen 7 3. Organisatie Inhoud project De ongelooflijk bijzondere boekeneter Opzet project De ongelooflijk bijzondere boekeneter De inhoud van de activiteiten 8 4. Boekencollectie 9

5 1. Inleiding In het leesbevorderingsprogramma Rode Draad is het stimuleren van leesplezier een belangrijk doel. Kinderen die plezier hebben in lezen, lezen meer en gaan doordat zij meer lezen sneller vooruit in technisch en begrijpend lezen. Uit internationaal en nationaal onderzoek blijkt dat de invloed van lezen op mondelinge taal (woordenschat), begrijpend lezen, algemene prestatie-indicatoren, technische leesvaardigheid en spelling groot is. Met Rode Draad maken leerlingen in acht basisschooljaren kennis met prentenboeken, tekstsoorten, genres en schrijvers. Het project De ongelooflijk bijzondere boekeneter maakt deel uit van de Rode Draad en is bedoeld voor groep 3. Voor deze groep zijn binnen de lijn van de Rode Draad de accenten voorlezen, vertellen en (leren) lezen geformuleerd. Als uitgangspunt in dit project is het prachtig vormgegeven prentenboek De ongelooflijk bijzondere boekeneter van Oliver Jeffers genomen. De ongelooflijk bijzondere boekeneter is een project waarin leesbevordering en cultuureducatie elkaar omarmen. Met het project De ongelooflijk bijzondere Boekeneter stimuleert u het vrij lezen. Vrij lezen helpt voor het consolideren, verdiepen en verwerven van woordkennis. Kinderen die gemiddeld een kwartier per dag lezen kunnen hun woordenschat uitbreiden met 1000 woorden per jaar. Met het project maken we leerlingen bewust van de manier waarop zij boeken kiezen. Leerlingen worden gestimuleerd om de gekozen boeken te lezen. Door deze leeservaring zijn ze in staat hun eigen smaak te ontwikkelen. Het waarderen en beoordelen van boeken is een onderdeel van de cirkel die hoort bij het lezen van boeken. In het project De ongeloofelijk bijzondere Boekeneter hebben we een duidelijke rol voor de leerkracht weggelegd. Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat leerkrachten een enorme invloed kunnen hebben op de hoeveelheid lezen in de vrije tijd. 2. Leerdoelen, referentiekader en kerndoelen 2.1 Leerdoelen In dit project wordt door middel van elf leerdoelen de drie accenten: voorlezen, vertellen en (leren) lezen bevorderd, zoals geformuleerd in de lijn van de Rode Draad voor groep 3. Deze leerdoelen zijn terug te vinden bij de diverse activiteiten van het project, zie onderstaand schema 1 leerdoelen. 5

6 Leerdoelen Schema 1 leerdoelen Introductieactiviteit Voorleesactiviteit 1 Voorleesactiviteit 2 Voorleesactiviteit 3 Uitleg thuisactiviteit Bespreken thuisactiviteit Zelfstandige leesactiviteit 1 Zelfstandige leesactiviteit 2 Verwerkingsactiviteit 1A/1B Verwerkingsactiviteit 2 Verwerkingsactiviteit 3 Verwerkingsactiviteit 4 1. De leerlingen hebben inzicht in de verhaallijn van het prentenboek. 2. De leerlingen hebben inzicht in de illustraties van het prentenboek. 3. De leerlingen hebben inzicht in de grafische vormgeving van het prentenboek. 4. De leerling kunnen zich inleven in het verhaalfiguur van het prentenboek. 5. De leerlingen kunnen reflecteren op de eigen ervaring van het zelf (leren) lezen/voorlezen. 6. De leerlingen hebben boeken beoordeeld op persoonlijke smaak. 7. De leerlingen hebben kennis gemaakt met aspecten van grafische technieken van het prentenboek en hebben deze toegepast. 8. De leerlingen hebben diverse boeken die verwant zijn aan de thema s van het prentenboek bekeken en/of gelezen. 9. De leerlingen hebben hun gemaakte kunstwerken geselecteerd, gepresenteerd en geëxposeerd. 10. De ouders zijn betrokken bij het leesbevorderingsproject. X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 6

7 2.2 Referentiekader Nederlandse Taal Met dit project werken de leerlingen tevens aan het bereiken van de referentieniveaus Lezen op het eind van de basisschool, zoals deze staan beschreven in Leerstoflijnen lezen beschreven (SLO, 2011): - Leerlingen komen in aanraking met een leesomgeving; - Leerlingen werken aan een leestaak: (voor)lezen van fictie en het delen van leeservaringen; - Leerlingen komen in aanraking met verschillende onderwerpen in boeken; - Leerlingen komen in aanraking met verschillende kenmerken van verhalen zoals verhaalstructuur en perspectief, personages en woordgebruik; - Leerlingen ontwikkelen een waardering voor verhalende teksten en leren de waardering te formuleren; - Leerlingen leren bronnen te gebruiken die met jeugdliteratuur te maken hebben zoals de bibliotheek. 2.3 Kerndoelen Het project De ongelooflijk bijzondere boekeneter sluit aan op Kerndoel 9 van het Nederlands schriftelijk onderwijs (2006): - De leerlingen krijgen plezier in het lezen en schrijven van voor hen bestemde verhalen, gedichten en informatieve teksten. 3. Organisatie 3.1 Inhoud project De ongelooflijk bijzondere boekeneter Het project De ongelooflijk bijzondere boekeneter voor de bibliotheek bevat: - 5 tafelkleden; - 1 prentenboek De ongelooflijk bijzondere boekeneter van uitgeverij Pimento (2009); boekenmenukaarten; - 1 handleiding voor de leerkracht; - 1 handleiding voor de bibliotheek; - 4 digitale bestanden: 1 Prezipresentatie en 3 PowerPointpresentaties te downloaden via Gebruikersnaam: deboekenetergroep3. Wachtwoord: harry2011pimento. De bibliotheek levert aan de school: - 1 tafelkleed; - 1 prentenboek De ongelooflijk bijzondere boekeneter van uitgeverij Pimento (2009); - 30 boekenmenukaarten; - 1 handleiding leerkracht; - 4 digitale bestanden: 1 Prezipresentatie en 3 PowerPointpresentaties te downloaden; - een boekencollectie prentenboeken bestaande uit 39 titels; - optioneel: De mogelijkheid voor de groep/school om het project te presenteren en te exposeren als tentoonstelling in de bibliotheek in de laatste week. 7

8 3.2 De opzet van het project De ongelooflijk bijzondere boekeneter In onderstaand schema 2 is het organisatiemodel weergegeven voor het project. Het project duurt vijf weken inclusief de voorbereidings- en afrondingsfase. Het schema is opgedeeld in gekleurde cellen waarin verschillende typen activiteiten zijn geplaatst; een introductieactiviteit, drie voorleesactiviteiten, een thuisactiviteit, twee zelfstandige leesactiviteiten en vier verwerkingsactiviteiten. De inhoud van de diverse activiteiten wordt kort toegelicht in paragraaf 2.3. In totaal telt dit project twaalf activiteiten. De zes activiteiten in de blauw gekleurde cellen zijn de basis. Deze vinden voorafgaand plaats aan de overige activiteiten. De zes activiteiten in de geel gekleurde cellen zijn activiteiten waaruit willekeurig gekozen kan worden, onafhankelijk van week of volgorde waarin ze zijn geplaatst. De verticale pijl betekent dat de basis aan activiteiten in de volgorde van boven naar beneden uitgevoerd moeten worden. De horizontale pijl houdt in dat de instructie van de thuisactiviteit vooraf gaat aan het bespreken van de thuisactiviteit. Voorbereidingsfase Uitvoeringfase Uitvoeringfase Uitvoeringfase Afrondingsfase Week 1 Week 2 Week 3 Week 4 Week 5 Introductieactiviteit 20 minuten Voorbereiding van het Voorleesactiviteit 1 Voorleesactiviteit 2 Voorleesactiviteit 3 Uitloop van de project: verdiepen in de 30 minuten 20 minuten 30 minuten activiteiten handleiding en organisatie in de groep. Instructie thuisactiviteit Bespreken 20 minuten thuisactiviteit 15 minuten Zelfstandige Zelfstandige leesactiviteit 1 leesactiviteit 2 30 minuten 30 minuten Verwerkingsactiviteit Verwerkingsactiviteit 2 Verwerkingsactiviteit 3 Verwerkingsactiviteit 4 1A/1B 30 minuten 45 minuten 90 minuten 45 minuten/ 30 minuten Schema 2 organisatiemodel 3.3 De inhoud van de activiteiten In deze paragraaf worden de verschillende typen activiteiten inhoudelijk kort toegelicht. Introductieactiviteit Een tafel wordt gedekt met het bijgeleverde patchwork tafelkleed. Op het tafelkleed liggen onder andere voor de leerlingen bekende en onbekende boeken op borden, in een soepterrine en gebundeld op een taartschaal. 8

9 Deze boeken zijn bij het project geleverd. De leerlingen gaan in gesprek over hun smaak met betrekking tot boeken. Het papieren tafelkleed wordt verder gebruikt in de verwerkingsactiviteiten. Thuisactiviteit Ieder leerling krijgt een lege boekenmenukaart mee naar huis om samen met hun ouder(s)/verzorger(s) in te vullen. De bedoeling van de boekenmenukaart is om de ouderbetrokkenheid te stimuleren. Het project wordt kort toegelicht in de boekenmenukaart. Vervolgens gaan de ouder(s)/verzorger(s) in gesprek met het kind over het verhaal van De ongelooflijk bijzondere boekeneter. Hiervoor zijn voorbeeldvragen opgenomen. Verder wordt met het kind een Boeken Top Drie geformuleerd in de vorm van een voorgerecht, een hoofdgerecht en een nagerecht. Voorleesactiviteiten Er zijn drie voorleesactiviteiten. In de eerste activiteit wordt het prentenboek volledig voorgelezen voor het complete overzicht en de verhaallijn van het prentenboek. In de tweede activiteit wordt de aandacht gevestigd op een selectie van pagina s van het prentenboek. Oorzaak en gevolg staan centraal van het letterlijk en figuurlijk verslinden van boeken door het verhaalfiguur. De focus in de derde activiteit is het inleven in het verhaalfiguur door tekstballonnen toe te voegen aan het prentenboek. Het prentenboek verandert als het ware in een stripboek. Voor de drie voorleesactiviteiten zijn presentaties ontwikkeld voor het digitale schoolbord. Zelfstandige leesactiviteiten In het schema staan twee zelfstandige leesactiviteiten gepland. Het behoort tot de mogelijkheid de frequentie te vergroten van de zelfstandige leesmomenten van de leerlingen. Binnen de zelfstandige leesactiviteiten krijgen leerlingen de gelegenheid zelfstandig verschillende soorten boeken te bekijken en te lezen binnen een rijke leesomgeving. In de handleiding staan bij de beschrijving van de leesactiviteiten leesbevorderende suggesties. De diverse boeken voor het uitvoeren van deze leesactiviteiten zijn bij het project geleverd. Verwerkingsactiviteiten Er zijn 4 verwerkingsactiviteiten. De eerste drie worden door de PowerPointpresentatie Vormgeving ingeleid. De PowerPointpresentatie bestaat uit drie delen: deel 1: letters, deel 2: papier en deel 3: tekeningen. De leerlingen bekijken eerst het betreffende deel van de presentatie en beantwoorden de vragen. Daarna gaan ze aan de slag met een praktische verwerkingsactiviteit. Tijdens de laatste activiteit worden de onderdelen van het project en de resultaten uit de eerdere opdrachten gecombineerd tot een tentoonstelling De ongelooflijk bijzondere boekeneter in de klas. 4. Boekencollectie De bibliotheek vult het project aan met een collectie boeken. De collectie bestaat uit zeven titels voor de introductieactiviteit en eenendertig titels voor de zelfstandige leesactiviteiten. Zie onderstaand schema 3 boekencollectie introductieactiviteit en schema 4 boekencollectie zelfstandige leesactiviteiten. 9

10 Introductieactiviteit Dit zijn zeven boeken, verdeeld over drie genres, die voor een groot gedeelte geselecteerd zijn vanuit bekendheid uit de kleuterperiode. Eventueel zijn de zeven boeken vervangbaar door andere boeken die bij de leerlingen bekend zijn. Echter dienen wel de drie genres vertegenwoordigd te blijven in de collectie die naar de school uitgeleverd wordt. Voorleesbundel 1 Jip en Janneke deel 1 Annie M.G. Schmidt Prentenboeken 2 Kikker en een heel bijzondere dag Max Velthuis 3 Kleine ezel (keuze uit een van de boeken) Rindert Kromhout 4 Over een kleine mol die wil weten wie er op zijn kop heeft gepoept Werner Holzwarth 5 6 Woeste Willem Het is een boek Ingrid en Dieter Schubert Lane Smith Gedichten 7 Spin op sokken Ted van Lieshout Schema 3 boekencollectie introductieactiviteit 10

11 Zelfstandige leesactiviteiten Dit zijn eenendertig boeken, verdeeld over zes genres van boeken. De boeken zijn geselecteerd op basis van een of meerdere onderwerpen die aansluiten bij het prentenboek De ongelooflijk bijzondere boekeneter. Eventueel zijn de boeken vervangbaar door andere boeken die aansluiten bij verwante onderwerpen en/of leesniveau. Echter dienen wel de zes genres en de aantallen vertegenwoordigd te blijven in de collectie die naar de school uitgeleverd wordt. Onderwerpen die aansluiting hebben met De ongelooflijk bijzondere boekeneter Leesniveau Dezelfde auteur Eten Zijn Helden Sprookjes Fantasie Dromen Lezen School Het lichaam Kleur rood Papier Grafische vormgeving Kunst Prentenboeken 1 Het hart in de fles Oliver Jeffers X 2 Doe dat boek dicht! Joan Lewis X 3 Bramenjam Natascha Stevert X 4 Het letterwinkeltje Marianne Busser en Ron Schroder 5 Ik durf het wel! Marlies Visser X X 6 Waar is de taart? The Tjong-King X 7 Roodkapje Martine Letterie X X 8 Meneer papier gaat uit wandelen Elvis Peeters X X 9 O, monster eet mij niet op! Carl Norac X X Schema 4 boekencollectie zelfstandige leesactiviteiten 11

12 Onderwerpen die aansluiting hebben met De ongelooflijk bijzondere boekeneter Leesniveau Dezelfde auteur Eten Zijn Helden Sprookjes Fantasie Dromen Lezen School Het lichaam kleur rood Papier Grafische vormgeving Kunst Gedichten 10 Superguppie Edward van de Vendel X 11 Wie dit leest, wordt een beest Riet Wille X Zoekboek 12 Ik zie ik zie... een boek vol griezels Walter Wick X Doeboeken 13 Zo maak je dat Jane Bull X 14 Knal! Boem! Richard Hammond X 15 Mijn eerste kunstboek Rosie Dickens X Informatieve boeken 16 Het grote letterboek van a tot z B. van Ede X 17 Mijn derde Van Dale Betty Sluyzer X 18 Naar het museum (serie Willewete) Florence Duccateau X 19 De boom (serie Kijkdoos) M. van Gog X Schema 4 boekencollectie zelfstandige leesactiviteiten 12

13 Onderwerpen die aansluiting hebben met De ongelooflijk bijzondere boekeneter Leesniveau Dezelfde auteur Eten Zijn Helden Sprookjes Fantasie Dromen Lezen School Het lichaam kleur rood Papier Grafische vormgeving Kunst Eerste leesboekjes 20 Vos en Haas Silvia van den Heede X 21 De nieuwe kleren van de keizer Annemarie Bon X M4 22 Bram en de veelvraat Rindert Kromhout X M3 23 Pak me dan! Paul van Loon S 24 Juf in de war Anneke Scholtens en Pauline Oud X M3 25 Meer! Meer! Meer! Danielle Schothorst X M3 26 Piet en Riet. Kook jij of kook ik? Martine Letterie X S 27 Mees doet gek 28 De neus van reus Anneke Scholtens en Camila Failkowski Marianne Busser en Ron Schroder S t/m M4 X E3 X S 29 Weet jij alles over een huis? Peter Vervloed? 30 De tandarts is een monster Jonas Boets X E3 31 Een raar spookhuis Joke Jonge en Saskia Halfmouw X? Schema 4 boekencollectie zelfstandige leesactiviteiten 13