Dag van Duurzaam GWW Inspiratieschrift
|
|
- Gijs Pieters
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Dag van Duurzaam GWW Inspiratieschrift
2 Welkom op de tweede Dag van Duurzaam GWW Een feestelijke dag! Er worden namelijk al vele stappen met Duurzaam GWW gezet, grote en kleine, waardoor jullie vandaag mooie verhalen hebben om te delen. Vandaag gaan jullie ook zien en ervaren welke stappen het afgelopen jaar door anderen zijn gezet. Waar we vorig jaar stonden en waar we nu staan. Het is ook een dag waarin we samen aan de slag gaan, zodat we volgend jaar weer verder staan door de genomen stappen. Op deze tweede Dag van Duurzaam GWW gaan we nieuwe stappen zetten. Helpen we elkaar. Laten we elkaar zien welke oplossingen er al zijn. Maar vooral gaan we elkaar vandaag inspireren. Graag geven we daar een eerste aanzet toe met het Duurzaam GWW Inspiratieschrift. In dit Inspiratieschrift lees je over een aantal duurzame projecten. Mensen uit de praktijk vertellen over de uitdagingen die ze daarvoor aan moesten gaan. Maar dankzij hun volhardendheid en grenzeloos optimisme wisten zij zaken voor elkaar te krijgen. Je eigen inspiratie? Die kun je achterin dit schrift noteren. Gebruik het schrift dus waar het voor bedoeld is. Vandaag, maar ook de dagen erna! We wensen je een feestelijke en vooral leerzame dag! Programmabureau Duurzaam GWW 2 3
3 Duurzame slibverwerking Waterschap De Dommel Wonen in duurzame Utrechtse Veemarkt In rioolwaterzuiveringen blijft bij het zuiveren van afvalwater verontreinigde zuiveringsslib achter. Overeenkomstig de cradle to cradle-filosofie wil Waterschap De Dommel zoveel mogelijk kringlopen sluiten. Met het project Duurzame slibverwerking Mierlo heeft het waterschap nieuwe inzichten gekregen in mogelijkheden en kansen voor het verwaarden van die zuiveringsslib. Door onderscheid te maken in een biologische en technische kringloop zijn zowel de organische verbindingen als de anorganische mineralen en metalen in het slib opnieuw bruikbaar. Dankzij upcycling krijgen de nieuwe grondstoffen zelfs een hogere zuiverheid of waarde dan de oorspronkelijke grondstoffen. Om de nieuwe inzichten in de praktijk te brengen is het waterschap in een open aanbesteding op zoek gegaan naar innovatiegerichte samenwerkingsverbanden. Toetsingscriteria daarbij waren duurzaamheid, innovatie, maatschappelijke waarde, samenwerking en total cost of ownership. Het resultaat is de realisatie van de Energiefabriek bij de rioolwaterzuivering Tilburg. Hier wordt straks biogas gemaakt van het rioolslib. Dit gas kan vervolgens worden omgezet in groene stroom. De Energiefabiek zal zoveel gas en elektriciteit produceren dat het waterschap er ruim 50% van de eigen energiebehoefte op de zuivering mee kan opwekken. De rioolwaterzuivering in Tilburg zal uiteindelijk zelfs helemaal op zelf opgewekte energie draaien. En dan blijft er nog zo n 3,8 miljoen kubieke meter gas over, genoeg voor een hele woonwijk. Naar verwachting wordt de Energiefabriek begin 2014 opgeleverd. Aanpakken wat je het meeste raakt Dat zegt Toine van Dartel, functieprocesmanager Onderhoud en Bouw, die zelf aan de wieg stond van Duurzaam GWW. Het is dan ook geen toeval dat de ontwikkelingen binnen het project Duurzame slibverwerking Mierlo min of meer parallel liepen aan die van Duurzaam GWW. Van Dartel: Dat klopt wel. We hebben eerst uitgebreid onderzocht wat we zoal met het zuiveringsslib konden doen. Die exercitie was nodig om de goede focus te kunnen bepalen. En ja, dat proces kwam sterk overeen met wat er in het Ambitieweb staat beschreven. Daarna hebben we de volledige bedrijfsketen en de stakeholders in kaart gebracht. En niet alleen dat, we hebben ook alle aan onze zuiveringsinstallatie gelieerde systemen onder de loep genomen. Inderdaad, precies zoals de Omgevingswijzer dat adviseert. Van Dartel vindt vooral het Ambitieweb van grote waarde voor het inbedden van duurzame aspecten in projecten. Bij aanvang van een project liggen de duurzame kansen echt voor het oprapen. Het is juist in die fase van groot belang de juiste keuze of keuzes te maken. Je kunt niet alles tegelijk. Pak dan aan wat je het meeste raakt. En voer dat goed uit. Klopt, je moet daarbij het lef en de creativiteit hebben van gebaande paden af te wijken. Het was vooral te danken aan Jack Crielaard, extern adviseur en een autoriteit op het gebied van sociale innovatie en duurzaamheid, die ons daarin voorging. Maar in de discussie die dan ontstaat worden misschien wel de mooiste en meest duurzame oplossingen bedacht. En dat is uiteindelijk waar het om gaat. Kies voor een goede en zuivere focus Durf van gebaande paden af te wijken In 2008 besliste de gemeente Utrecht definitief tot de herontwikkeling van de Veemarkt. Daar waar vroeger vee werd verhandeld en tot voor kort auto s, verrijst nu een woonwijk met 550 huizen. Een van de uitgangspunten is dat het een duurzame woonwijk wordt. Ter illustratie, dat houdt concreet in dat de woningen een duurzaamheidsscore hebben van tenminste 7.5 en een energieprestatie van 0.3. Dit wordt onder andere bereikt door goede isolatie en gebruik te maken van zonnecellen. Ook op een ander vlak zijn duurzame ambities geformuleerd. Neem bijvoorbeeld het Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO), ook wel bouwgroepen genoemd. Dat betekent dat een groep particulieren zich organiseert als rechtspersoon zonder winstoogmerk. Deze groep heeft dan de volledige juridische zeggenschap over het gebruik van de grond, het ontwerp en de bouw van de eigen woning. Daar horen voorts ook bij gezamenlijke oplossingen voor parkeren, gezamenlijke tuinen en allerlei andere gezamenlijke voorzieningen. Speciaal hiervoor is een aantal bouwvelden aangewezen door de gemeente Utrecht. Inmiddels zijn de werkzaamheden voor het bouwrijp maken van het Veemarktterrein in volle gang. Volgens planning worden deze werkzaamheden eind van dit jaar afgerond. Ook de eerste bouwvelden zijn al op de markt gebracht. Geerte van der Steen is als ruimtelijk ontwerper verbonden aan IBU Stadsingenieurs van de gemeente Utrecht. In die hoedanigheid is zij nauw betrokken bij de herontwikkeling van de Veemarkt. De nieuwe Veemarkt staat bol van de duurzame ambities. Dat is natuurlijk fantastisch, maar tegelijk is het soms lastig om al die ambities waar te maken. Als stadsontwerpers kunnen we veel bedenken en uitwerken, maar ambities voor duurzaamheid stroken niet altijd met overige uitgangspunten. Soms lopen we tegen een woud van bijvoorbeeld juridische regels aan, en wordt op basis van ook geldend beleid en regelgeving niet het nut of belang van de duurzame oplossing ingezien, dan gaat het voorstel niet door. Let wel, daarmee zeg ik Duurzaam bouwen is samen stappen zetten niets over het enthousiasme voor duurzaamheid in het project, want dat is er wel degelijk. Tegelijk meen ik ook dat zo n spagaat tussen duurzame ambities en de dagelijkse praktijk een kwestie van tijd is. We leren van goede voorbeelden! Ik zie duurzaam bouwen dan ook als een inktvlek die langzaam over de organisatie uitvloeit. Tot die tijd is het zaak duurzame ambities goed te beargumenteren en die vooral ook in perspectief te plaatsen. Want wil je als gemeente of organisatie de stad écht duurzaam ontwikkelen, dan moet je elkaar meenemen en samen stappen zetten. En dan kunnen vier wat kleinere stappen op termijn wel eens veel effectiever en duurzamer zijn, dan één grote stap. Neem elkaar mee in je duurzaamheidsambities en stem deze op verschillende niveaus en vanuit verschillende perspectieven af Kleinere stappen zijn vaak effectiever en duurzamer dan grote stappen ineens 4 5
4 Reconstructie N61 Hoek Schoondijke Samen-werken creëert waarde in Vogelbuurt in Hellevoetsluis John Duijsens is senior adviseur milieutechnologie en duurzaam inkopen bij Rijkswaterstaat. Uiteraard zijn we bij Rijkswaterstaat al geruime tijd bezig met duurzaamheid. Maar om duurzaamheid echt een plek te kunnen geven in onze projecten moesten we onze wijze van aanbesteden veranderen. Dan kom je al snel uit op functioneel aanbesteden, waarbij de opdrachtnemer veel ontwerpvrijheid heeft. Vrijheid die er nauwelijks was bij het traditioneel aanbesteden waarin ontwerp en uitvoeringswijze is voorgeschreven in een bestek. Eigenlijk is het heel simpel, de aannemer met de hoogste duurzaamheidsscore krijgt een grootste fictieve korting op zijn aanbieding. Kijken we naar de reconstructie van de N61, Rijkswaterstaat maakt duurzame meters Albert Martinus is directeur van aannemingsbedrijf Lindeloof. Wij werden pas in tweede instantie betrokken bij het project, nadat een eerste poging van de gemeente was gestrand door een minder gelukkige communicatie met de bewoners. In een plan van aanpak gaven we aan dat we veel heil zagen in een verregaande participatie van de bewoners. Let wel, dat was in Toen was er amper ervaring op dat gebied. Het was dus best dapper dat de gemeente het aandurfde die aanpak te volgen. Wat we eerst hebben gedaan is huis aan huis enquêteren. Dat leverde een response op van meer dan 50% Sommige interviews waren erg vluchtig, andere zeer diepgaand. Zo ontstond gaandeweg een groep van veertig bewoners die bereid Toename sociaal kapitaal leidt tot waardecreatie De 21 kilometer lange N61 is de belangrijkste verbinding tussen het oosten en westen van Zeeuws-Vlaanderen en tegelijk een van de meest onveilige wegen in Zeeland. Door de rijksweg te reconstrueren met onder andere rotondes, fietstunnels en parallelwegen wordt de veiligheid aanzienlijk verbeterd. Een geleiderail in het midden van de weg moet frontale botsingen voorkomen. Het N61-project is uitgeroepen tot koploperproject. Dat betekent dat Rijkswaterstaat een oplossingsvrije uitvraag heeft uitgeschreven via functionele specificaties. Aannemers werden geprikkeld te werken met duurzame materialen, milieuvriendelijke ontwerpen en een energiezuinige bedrijfsvoering. Dit alles was mogelijk door in de aanbesteding de CO 2 - prestatieladder en de DuboCalc-methodiek toe te passen als EMVI-criterium (Economisch Meest Voordelige Inschrijving) voor duurzaamheid. Daarbij diende de CO 2 -prestatieladder als methode om de energiezuinigheid van de bedrijfsvoering van de aannemer te beoordelen en de DuboCalcmethodiek om de milieukwaliteit van het materiaal- en energiegebruik van het aangeboden wegontwerp te berekenen. Het wegproject N61 is de eerste aanbesteding bij Rijkswaterstaat waarin de CO 2 -prestatieladder en DuboCalc als EMVIcriterium gelijktijdig zijn toegepast en waarbij functioneel specificeren het uitgangspunt was bij de vraagspecificatie. Medio 2012 werd het project gegund aan aannemer Rasenberg Wegenbouw. Volgens planning wordt de gereconstrueerde N61 eind 2014 opgeleverd. dan heeft de winnende aannemer Rasenberg Wegenbouw bijvoorbeeld slim en creatief nagedacht over materiaalbesparing door tracé-optimalisatie, heeft die asfalt met een hoog percentage productrecycling toegepast en het grond- en zandtransport gereduceerd. Met behulp van de DuboCalc-methodiek wist hij ons te overtuigen van de winst die dat opleverde voor de milieukwaliteit ten opzichte van het conventionele referentieontwerp. Daarmee wist Rasenberg Wegenbouw aan te tonen dat een CO 2 -emissiereductie van 15,8 kiloton gerealiseerd kon worden in de MKI(MilieuKostenIndicator)- waardeberekeningen over de gehanteerde projectlevensduur van de N61 van 50 jaar. Dit is een CO 2 emissiereductie van 25 % ten opzichte van het conventionele referentieontwerp. Maar valt en staat duurzaamheid daarmee enkel met de inspanningen van opdrachtnemers? Ook binnen Rijkswaterstaat was er werk aan de winkel, beaamt Duijsens. Zo merkten we dat het projectteam N61 pas echt enthousiast werd nadat we de duurzaamheidsinspanningen meetbaar maakten. Op die manier gaven we duurzaamheid handen en voeten. Het resultaat van al die ex- en interne inspanningen is dat Rijkswaterstaat nu in de aanbestedingen van GWW-projecten de CO 2 -prestatieladder en de DuboCalc-methodiek (indien onderscheidend) als EMVIcriterium standaard toepast. Dus ja, je kunt wel zeggen dat we onderhand flink wat duurzame meters maken. Geef opdrachtnemers zoveel mogelijk vrijheid in het ontwerpproces Maak je duurzame doelstellingen meetbaar Een kleine tien jaar geleden stond de woonwijk Vogelbuurt in Hellevoetsluis slecht aangeschreven. Het was er vies, het was er onveilig en van de groenvoorzieningen was weinig meer over. Reden te over voor de gemeente om deze woonwijk grondig te renoveren. Door stil te staan bij wat nu eigenlijk de wensen en behoeften waren van de bewoners, is het project heel anders aangepakt. Zo werden de diverse ambities in kaart gebracht en tegen elkaar afgezet. Daarmee kwamen de meest opportune kansen naar voren en kon maximaal worden ingezet op duurzaamheid. En dat in de breedste zin van het woord. Tijdens bewonersbijeenkomsten en vergaderingen vonden brainstormsessies plaats en kwamen de wensen van de bewoners aan bod. Technisch experts schoolden de bewoners bij over de diverse technische (on)mogelijkheden binnen het project. Dit heeft geresulteerd in een wijk waarin dilemma s als groenvoorziening, parkeerplaatsen en lantaarnpalen, gezamenlijk zijn opgelost naar een ieder zijn zin. Na de afronding van het project is het beheer aan de bewoners overgedragen. Nog steeds zijn alle partijen erg enthousiast over de herinrichting van de wijk en de integrale wijze waarop dit is project is aangepakt. was mee te denken en te praten over de vijf thema s woonruimte, de openbare ruimte, het spelen, het groen en de veiligheid. Met die groep zaten we om de veertien dagen aan tafel. Altijd op een woensdagavond. Dat heeft tot 2009 geduurd. Met vier groepen zijn we plannen gaan trechteren, net zolang tot er een goed en breed gedragen plan op tafel lag. Om de bewoners in staat te stellen weloverwogen keuzes te maken, werden ze begeleid door deskundige experts. Achteraf was het fantastisch te zien hoe een verwaarloosde en verdeelde wijk waarin veertien nationaliteiten leefden, een enorme groei in sociale cohesie liet zien. Wat dat aangaat was het sociale innovatie in optima forma, er werd werkelijk geïnnoveerd op basis van maatschappelijke behoeften. Anno nu is de Vogelbuurt een mooie, schone wijk waarin het veilig wonen is. Dat klopt. De bewoners zien de wijk echt als hun wijk en zorgen er ook goed voor. Nog steeds zorgt dat voor een trots gevoel bij onze projectpartners BTL, Universiteit van Tilburg,TNO, Gemeente en onszelf. Ook omdat we uiteindelijk met minder budget meer waarde gecreëerd hebben. Gedurende het project werd de ambitie namelijk alsmaar omhoog bijgesteld. Problemen werden als kansen aangepakt en de successen zorgden ervoor dat de lat alsmaar hoger werd gelegd. Zo leidde de toename van het sociaal kapitaal tot een enorme waardecreatie. Betrek de bewoners bij de planvorming. Spreek als gemeente en bewoners gezamenlijk de duurzaamheidsambitie uit en stel concrete doelen. Kijk in het stellen van doelen door een integrale duurzaamheidsbril: People (sociale leefkwaliteit), Planet (kwalitatief leefgebied) en Profit (meerwaarde van een leefgebied) Denk bij alle stappen aan de 4e P van Pleasure 6 7
5 Bewoners denken mee bij reconstructie woonwijk in Nieuw-Lekkerland Traverse Dieren focust ook op betere en gezondere leefomgeving Niels van Amstel is regiomanager bij Megaborn, het bureau dat aan de lat stond voor het begeleiden van het gehele proces, het formuleren van de ambities en het opstellen van de vraagspecificatie richting de markt. Al met al was de reconstructie complex. Al die eerder geschetste problemen betroffen andere systemen - bijvoorbeeld het wegennetwerk, de nutsvoorzieningen, het grondwatersysteem of de verlichting - en behoeften en vroegen ieder om een andere aanpak en een verschillend niveau van beschouwing. Tegelijk hadden die systemen wel met elkaar te maken. Daarnaast wilde de gemeente stappen maken in duurzaamheid en in optimalisatie van hun werkwijze. Een en ander vergde een aanpak waarbij het beleid en de behoeften per systeem Handvaten voor inzichtelijke en bewuste afwegingen Max Schurink is projectleider van het project Traverse Dieren. Aangezien er al een aantal keuzes vastlag vanuit het verleden, bijvoorbeeld de ligging van het definitieve tracé, was hierop geen additieve invloed op duurzaam meer mogelijk. Dan kun je twee dingen doen. De zaken laten zoals ze zijn, of toch op zoek gaan naar duurzame kansen. Wij hebben dat laatste gedaan. De projectgroep hoefde ik daarvan niet te overtuigen. Binnen Gelderland is duurzaamheid al jaren een issue en iedereen is daar enthousiast over. En dan kom je heus nog genoeg mogelijkheden tegen. Een voorbeeld. Bij een weg denk je al snel aan geluidsoverlast. Met de plannen zoals die er al lagen, was er wettelijk gezien geen Inzetten op maximale duurzaamheidswinst In de Venuslaan en aanliggende straten in Nieuw- Lekkerland was het rioolstelsel nodig toe aan vervanging. Door zettingen was de woonwijk maar liefst ca. 80 cm gezakt ten opzichte van het aanlegniveau. Die zettingen hadden tevens negatieve effecten op de toegankelijkheid en bereikbaarheid van de wijk. Maar er speelde meer. Zo was de inrichting van het woongebied niet Duurzaam Veilig en aan het einde van zijn levensduur en waren er parkeerproblemen. Verder paste de staat van het groen niet meer bij de beeldkwaliteit en de onderhoudsintensiteit die de gemeente voor ogen heeft. Het vervangen van het riool was een prima mogelijkheid om het gebied grondig te reconstrueren en te optimaliseren. Nu heeft de gemeente Molenwaard, waartoe Nieuw-Lekkerland behoort, burgerparticipatie hoog in het vaandel staan. Omdat dit een project een zeer grote impact had op de leefomgeving, zijn de bewoners en andere direct belanghebbenden dan ook direct betrokken bij het bepalen van de ambities en het maken van het ontwerp. Uit de bewoners, vertegenwoordigers van Huurdersvereniging Nieuw-Lekkerland en Woningbouwvereniging Nieuw-Lekkerland werd een klankbordgroep samengesteld voor directe feedback. De klankbordgroep fungeerde als luisterend oor, gaf aan wat er leefde in de wijk en hield hierbij goed de samenlevingsverbanden in de gaten. Inmiddels is het project gegund aan aannemer Van der Ven. Op 16 mei jl. gaf wethouder Kees Boender, samen met de jongste en oudste leerling van de in het woongebied gelegen basisschool De Wegwijzer, het daadwerkelijke startsein voor de reconstructie van de Venuslaan en omgeving. met elkaar in lijn gebracht moesten worden voor een integrale aanpak. Het fijne aan Duurzaam GWW is dat die al die behoeftes combineert en het dus complex maakt, maar aan de andere kant weer de handvaten geeft voor inzichtelijke en bewuste afwegingen en stappen voor het vervolg. De instrumenten helpen daarbij. Zo gaf de Omgevingswijzer bijvoorbeeld een goed overzicht van het beleid over alle relevante beleidsthema s heen. Daardoor kwamen eventuele leemtes en kansen goed in beeld en was het proces van afwegingen voor de projectmaatregelen beter te sturen. Van grote waarde was ook de Ambitiewijzer. Dit instrument ondersteunde de betrokkenen om een beeld te vormen wat als belangrijk werd ervaren en focus aan te brengen. Bewoners konden daardoor gerichter meepraten en aangeven waar zij de ambitie naar boven wilden bijstellen. Die nieuwe ambities en daarvan afgeleide topeisen kwamen terug in de EMVI voor de aanbesteding. Zo werd een logische relatie gelegd tussen de diverse belangen, de vraagspecificatie en de weging van de inschrijvingen. Kortom, mede dankzij de Aanpak Duurzaam GWW slaagden we erin alle betrokkenen mee te nemen in het stramien van beleid, uitgangspunten, randvoorwaarden, behoeften, oplossingsruimte en keuzes. Dat heeft geleid tot een heldere ambitie en doelstelling en een goede vraagspecificatie en aanbesteding. Het project is als een UAV-GC-contract op de markt gezet. Het is nu aan aannemer Van der Ven om het ontwerp verder uit te werken en uit te voeren, geheel in samenspraak met de bewoners. Het gaat erom mensen bij elkaar te brengen. De Omgevingswijzer is een prima instrument om zo n overleg al in vroeg stadium te voeren. Het is nooit te laat om met de aanpak te starten. Je creëert mogelijk nieuwe kansen en maakt meer mensen bewust van de focus. Dwars door het Gelderse Dieren heen loopt de N348. De inwoners van Dieren ervaren die als druk en onveilig. Het project Traverse Dieren moet de verkeersdoorstroming en afwikkeling verbeteren. Al eerder waren er plannen in deze richting, maar die werden in 2008 stopgezet. Het plan Traverse Dieren beperkt zich nu enkel tot de verbetering van de infrastructuur. Inmiddels is de planvoorbereiding in een vergevorderd stadium. Er is al een tracékeuze gemaakt en daarvoor hebben de verschillende inpassingstudies, inclusief de Milieu Effect Rapportage, reeds plaatsgevonden. De opgave en uitdaging is om alsnog maximale en realistische duurzaamheid binnen het project toe te passen. Die duurzaamheidsvragen zijn uitgewerkt met de Aanpak Duurzaam GWW. De eerste stap was het inventariseren van projectkansen en aandachtspunten voor alle duurzaamheidsthema s die wellicht een rol spelen in het project. Deze kansen en aandachtspunten zijn per thema gebundeld tot een groslist aan aspecten. Na de inventarisatie zijn per thema uit het Ambitieweb een aantal subthema s benoemd om de hoeveelheid aspecten overzichtelijk en gestructureerd weer te geven. Daarbij is gekeken naar welk ambitieniveau redelijkerwijs haalbaar is op basis van bestaande technieken en reeds uitgevoerde duurzaamheidprojecten. Tot slot is een analyse gemaakt van alle relevante beschikbare informatie, bijvoorbeeld provinciale beleidsdocumenten, om te komen tot een realistische inschatting van het haalbare ambitieniveau. Om de gestelde ambitie per thema te bereiken zijn vervolgens concrete duurzaamheidsmaatregelen geformuleerd. Deze maatregelen zijn verzameld in een totaallijst en vervolgens in een werksessie een voor een doorlopen. De gekozen maatregelen samen vormen de overkoepelende duurzame projectambitie. reden om daar nog eens extra aandacht aan te besteden. Daar was immers al uitvoerig onderzoek naar gedaan. Wij hebben dat echter wel gedaan. Om er vervolgens achter te komen dat het wooncomfort er niet voor alle omwonenden op vooruit ging met de nieuwe N348. Dan kun je zeggen dat je keurig binnen de spelregels van de wet opereert en dat je dus verder niets hoeft te doen. Aan de andere kant, een van onze duurzame ambities is wel dat de nieuwe weg tevens moet zorgen voor een betere en gezondere leefomgeving voor de omwonenden. Met andere woorden, daar gaan we dus toch wat aan doen. En zo zullen er zich tijdens het verloop van het project nog wel meer duurzame kansen voordoen, daar ben ik van overtuigd. Waarmee ik wil zeggen, duurzaamheid gaat verder dan ambities formuleren en die uitvoeren. Duurzaamheid is van alledag. Het betekent voortdurend je oren en ogen openhouden. Leren van wat er om je heen gebeurt, kijken naar andere projecten en daar verbinding mee zoeken. Op die manier kun je ook tijdens een project duurzaamheid inbrengen. Pas als je zo denkt en doet bereik je maximale duurzaamheidswinst! Houd je oren en ogen open. Ook tijdens het project doen zich genoeg duurzame kansen voor Zorg voor enthousiaste projectgroepleden en maak hen tot duurzame ambassadeurs 8 9
6 Notities en tips sessieronde 1 Notities en tips sessieronde 2 Wat kan ik met het geleerde? Wat kan ik met het geleerde? Hoe ziet dat in mijn situatie eruit? Hoe ziet dat in mijn situatie eruit? Waar kan ik tegenaan lopen? Waar kan ik tegenaan lopen? Wat ga ik zelf doen in mijn eigen situatie met dat wat ik nu geleerd heb? Wat ga ik zelf doen in mijn eigen situatie met dat wat ik nu geleerd heb? Welke actie ga ik nemen? Welke actie ga ik nemen? 10 11
7 Notities en tips Notities en tips 12 13
8 Notities en tips Notities en tips 14 15
Initiatief Duurzaam GWW
Status Definitief Versie/revisie 1.0 Datum Opdrachtnemer Opgesteld door Gecontroleerd door Jeroen Winkelmolen John Liebrecht Inhoudsopgave 1 Inleiding... 2 1.1 Visie op samenwerken aan Duurzaamheid met
Nadere informatieMeer duurzaamheid in de GWW: Laat je inspireren en leer van elkaar!
Meer duurzaamheid in de GWW: Laat je inspireren en leer van elkaar! Lie Chahboun 14 april 2015 Programmabureau Duurzaam GWW RVO.nl Wie heeft (nog) Duurzaam Inkopen beleid? Wie koopt 100% duurzaam in? Wie
Nadere informatieDuurzaam GWW vraagt om Duurzaam Omgevingsmanagement en vice versa
Duurzaam GWW vraagt om Duurzaam Omgevingsmanagement en vice versa Niels van Amstel, Megaborn/NLingenieurs Projectmanager en vz. Expertnetwerk Duurzaam GWW Duurzaamheid vraagt D-SOM of SOM+ Wat je ook wil,
Nadere informatieAanpak Duurzaam GWW in de praktijk
Aanpak Duurzaam GWW in de praktijk Datum: 31 oktober 2016 Spreker: Meinke Schouten Inhoudsopgave Oorsprong Aanpak Duurzaam GWW Wat is de Aanpak Duurzaam GWW? Aanpak Duurzaam GWW in de praktijk Samenvatting
Nadere informatieMinisterie van Infrastructuur en Milieu. Duurzaamheid. Ervaringen van een Rijkswaterstaat medewerker. Harald Versteeg Programmamanager RWS Duurzaam
Duurzaamheid Ervaringen van een Rijkswaterstaat medewerker Harald Versteeg Programmamanager RWS Duurzaam Duurzaamheid maatschapelijke meerwaarde leveren PPP samenhang (met alle maatschappelijke doelen)
Nadere informatieDuurzaamheid in praktijk De aannemer als adviseur!
Duurzaamheid in praktijk De aannemer als adviseur! Aannemersbedrijf Lindeloof Albert Martinus Onderwerpen 1. Praktijkvoorbeeld de Vogelbuurt, in het kort! 2. Integrale ambitie & marktconsultatie 3. Een
Nadere informatieVOORSTEL AB AGENDAPUNT :
VOORSTEL AB AGENDAPUNT : PORTEFEUILLEHOUDER : F.K.L. Spijkervet AB CATEGORIE : B-STUK (Beleidsstuk) VERGADERING D.D. : 26 november 2013 NUMMER : WM/MIW/RGo/7977 OPSTELLER : R. Gort, 0522-276805 FUNCTIE
Nadere informatieInspiratieboek Duurzaam GWW
Inspiratieboek Duurzaam GWW 2 Duurzaam GWW is een samenwerkingsverband van marktpartijen, overheidsopdrachtgevers en kennisinstituten gericht op het duurzamer maken van de Spoor- en Grond-, Weg- en Waterbouw.
Nadere informatieAsset management en Duurzaam GWW
Asset management en Duurzaam GWW Alex Roovers Consultant Asset Management CMS Introductie Aanleiding Doelstelling Werkvorm Werkvorm en afspraken Dialoog en discussie op basis van stellingen Van mening
Nadere informatieAanpak duurzaam GWW in de praktijk Meerwaarde door een integrale aanpak. Imagine the result
Aanpak duurzaam GWW in de praktijk Meerwaarde door een integrale aanpak Even voorstellen: Esther Heijink Sr. adviseur veiligheid en duurzaamheid bij ARCADIS Programmamanager Duurzaamheid divisie Mobiliteit
Nadere informatieOntwerp Gezonde Systemen
Ontwerp Gezonde Systemen Het huidige zonne-inkomen gebruiken De cycli van de natuur worden aangedreven door de energie van de zon. Bomen en planten vervaardigen voedsel op zonlicht. De wind kan worden
Nadere informatieDuurzaamheid in Baggerwerkzaamheden
Duurzaamheid in Baggerwerkzaamheden Aanpak Duurzaam GWW en Ambitieweb 10 oktober 2017 Baggernetdag Dirk van Hout Sjoerd Schellevis PAGINA 0 Klimaatverandering PAGINA 1 Green Deal Duurzaam GWW 2.0 Samenwerken
Nadere informatieBent u. duurzaamheid. al de baas?
Bent u al de baas? Wat levert het je op? Inzicht in hoe u het sbereik binnen een leefgebied kunt vergroten door slimme inrichting van uw sbeleid en duurzame aanpak van infrastructurele (her)inrichtingsprojecten.
Nadere informatieAmbitieweb. grip en zicht op duurzaamheid. rps.nl Laboratoria Gebieden Gebouwen Infrastructuur
Ambitieweb grip en zicht op duurzaamheid rps.nl Laboratoria Gebieden Gebouwen Infrastructuur Grip en zicht op duurzaamheid met ambitiewebtool Heeft uw organisatie duurzaamheidsambities? Welke zijn dat
Nadere informatieInspiratieboek Duurzaam GWW
Inspiratieboek Duurzaam GWW Inhoud inspiratieboek Inhoudsopgave 3 Voorwoord Staatssecretaris van het Ministerie van Infrastructuur & Milieu 4 Interview met voorzitter van het Samenwerkingsverband Duurzaam
Nadere informatieVoorstel ontwikkeling duurzaamheidsparagraaf Zoetermeer. 1. Inleiding
Voorstel ontwikkeling duurzaamheidsparagraaf Zoetermeer 1. Inleiding Zoetermeer wil zich de komende jaren ontwikkelen tot een top tien gemeente qua duurzaam leefmilieu. In het programma duurzaam Zoetermeer
Nadere informatie: Maatschappelijk verantwoord inkopen en duurzaam gww Versie : 2.0
Actieplan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen en duurzaam GWW 2.0 2017-2020 Waterschap Rijn en IJssel Onderwerp : Maatschappelijk verantwoord inkopen en duurzaam gww 2.0 2017-2020 Versie : 2.0 Status Opgesteld
Nadere informatieACTIEPLAN MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INKOPEN EN DUURZAAM GWW
ACTIEPLAN MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INKOPEN EN DUURZAAM GWW Opbouw van ons actieplan Speerpunten: Acties: Samenwerking voortzetten en uitbouwen Iedereen bewust maken Verder vooruit kijken Wat blijven
Nadere informatieDuurzaam inkopen bij Rijkswaterstaat. Harald Versteeg Programmamanager RWS Duurzaam. Wat doen we zelf. Ministerie van Infrastructuur en Milieu
Duurzaam inkopen bij Rijkswaterstaat Harald Versteeg Programmamanager RWS Duurzaam Wat doen we zelf 2 1 Doel Duurzaam Inkopen: Gebruik maken van inkoopproces om opdrachtnemers aan te zetten tot leveren
Nadere informatieHybride contractvorm: de oplossing voor aanbesteding duurzame rioolverbetering. Enschede verduurzaamt werken in de openbare ruimte
Hybride contractvorm: de oplossing voor aanbesteding duurzame rioolverbetering Enschede verduurzaamt werken in de openbare ruimte Verduurzaming staat hoog in het vaandel in Enschede. Het huidige college
Nadere informatieRealisatiefase 7. Realisatie project Revitaliseren plein Groote Keeten September 2018 december 2018
Halfjaarrapportage 2018 De Kop Werkt! Nummer project : 151 Naam project : Revitalisering Groote Keeten Jaar start project : 2018 Bestuurlijk opdrachtgever : wethouder Hans Heddes Projectleider : Stefan
Nadere informatieHOE GEVEN WE GEZAMENLIJK INHOUD AAN DE CIRCULAIRE ECONOMIE
HOE GEVEN WE GEZAMENLIJK INHOUD AAN DE CIRCULAIRE ECONOMIE 1. Duurzaamheid en circulariteit 2. Aanpak Rijk 3. Ons voorstel 4. In de praktijk van alledag 5. Duurzaam GWW en circulair inkopen 6. Discussie
Nadere informatieProvinciale bijeenkomsten gemeentelijke financiën en de 3 decentralisaties in het sociaal domein
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Provinciale bijeenkomsten gemeentelijke financiën en de 3 decentralisaties in het sociaal domein Zijn we allemaal aangesloten? Zijn alle gemeenten
Nadere informatieAanpak Duurzaam GWW- Aan de slag!
Aanpak Duurzaam GWW- Aan de slag! Johan van Dalen, ProRail, Cindy de Groot, Provincie Zuid-Holland Esther Veendendaal, RVO 5 juni 2014 Ontstaan van Duurzaam GWW Het begon met Duurzaam Inkopen Nu verder
Nadere informatieTraject Tilburg. Aanvragers: Gemeente Tilburg. Adviseur: Monique Postma, Alleato, CMO-net
Traject Tilburg Aanvragers: Gemeente Tilburg Adviseur: Monique Postma, Alleato, CMO-net Opgave: Beantwoorde ondersteuningsvraag In Tilburg is het traject Welzijn Nieuwe Stijl onderdeel van een groter programma
Nadere informatieOplossingsvrij specificeren
Oplossingsvrij specificeren ir. J.P. Eelants, projectmanager Infrabouwproces CROW Samenvatting De methodiek van oplossingsvrij specificeren richt zich niet alleen op het formuleren van functionele eisen.
Nadere informatieC. 3 Wat wil ik Wat is je ambitie/drive; jouw motivatie en interesse
C. 3 Wat wil ik Wat is je ambitie/drive; jouw motivatie en interesse en ook: wil ik werken, of door naar een (passende) hbo-opleiding? Optie 1: Een vraag die ieder mens zich vroeg of laat stelt: wat wil
Nadere informatieIk wilde een opdracht ontwikkelen voor leerlingen die voldoet aan de uitgangspunten van competentiegericht leren.
1/5 Fase 1: Wat wilde ik bereiken? Handelen/ ervaring opdoen Ik wilde een opdracht ontwikkelen voor leerlingen die voldoet aan de uitgangspunten van competentiegericht leren. De opdracht wilde ik zo ontwikkelen,
Nadere informatieEen goed leven voor.
Een goed leven voor. Juultje Holla - Perspectief - maart 2013 Als onderdeel van het ZonMW project Zeggenschap en Inclusie Met dank aan Rob, die mij hierbij enorm geholpen heeft. Een goed leven voor. Een
Nadere informatieAanleg aansluiting A27-N629 eind 2017
December 2016 Dagelijks ervaart het verkeer problemen met de doorstroming op de N629 tussen Oosterhout en Dongen. Ook de leefbaarheid en veiligheid op en rond de N629 en Westerlaan vragen aandacht. De
Nadere informatievaardigheden - 21st century skills
vaardigheden - 21st century skills 21st century skills waarom? De Hoeksteen bereidt leerlingen voor op betekenisvolle deelname aan de wereld van vandaag en de toekomst. Deze wereld vraagt kinderen met
Nadere informatiePresentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A
Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A INLEIDING Ik heb vandaag een cadeautje meegenomen. Niet voor jullie, maar voor mijzelf. Het cadeautje staat voor de verrassingen
Nadere informatieEvalueren van projecten met externen Kennisdocument Onderzoek & Statistiek
Evalueren van projecten met externen Kennisdocument Onderzoek & Statistiek Zwaantina van der Veen / Dymphna Meijneken / Marieke Boekenoogen Stad met een hart Inhoud Hoofdstuk 1 Inleiding 3 Hoofdstuk 2
Nadere informatieStartbijeenkomst. Herinrichting Het engelse werk Dwarsakkers en Royenstein
Startbijeenkomst Herinrichting Het engelse werk Dwarsakkers en Royenstein Programma 19:30 19:35 20:00 20:10 21:00 21:15 Opening en welkom Bert Koning (projectleider) Aanleiding tot het project Projectopzet
Nadere informatieActieplan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen Gemeente Zaanstad. Juli 2017
Actieplan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen Gemeente Zaanstad Juli 2017 Aanleiding Zaanstad wil zo maatschappelijk verantwoord inkopen als mogelijk. De gemeente kijkt bij inkoop naar belangrijke maatschappelijke
Nadere informatieToekomst Sluisweg verslag bewonersavond 13 mei 2014
Toekomst Sluisweg verslag bewonersavond 13 mei 2014 Verslag van de bijeenkomst met de bewoners van de Sluisweg op dinsdag 13 mei 2014 om 19.30 uur in het EMS gebouw aan de Sluisweg 67 E. Aanwezigen: Van
Nadere informatieBewonersavond Bosveld druk bezocht
jaargang 1 nummer 1 In dit nummer Bewonersavond druk bezocht Start werkgroep Werkgroep praat en denkt mee Werkzaamheden renovatie Wisselwoning Planning Bewonersinbreng aanbesteding Huurverhoging na renovatie?
Nadere informatieOpstellen en Beoordelen is een vak, maar geen rocketscience Keep is simple, denk steeds na
Rivierenland 7 november 2013 EMVI? - Kunst of vliegwerk? - Doen we het omdat het moet of omdat het nuttig is Opstellen en Beoordelen is een vak, maar geen rocketscience Keep is simple, denk steeds na Betere
Nadere informatieVOORBEELD / CASUS. Een socratisch gesprek volledig uitgeschreven
Maakt geld gelukkig? VOORBEELD / CASUS Een socratisch gesprek volledig uitgeschreven Hieronder tref je een beschrijving van een socratisch gesprek van ca. 2 ½ uur. Voor de volledigheid hieronder eerst
Nadere informatieDeBeekseBron gaat van start! Co-creation bijeenkomst in het 1 e kwartaal van 2014!
Nr 1 Nieuwsbrief Wij wensen u een groene Kerst en een gelukkig en duurzaam 2014! gaat van start! Co-creation bijeenkomst in het 1 e kwartaal van 2014! De start van, de meest duurzame wijk van Limburg,
Nadere informatieDuurzaam inkopen bij Rijkswaterstaat
Duurzaam inkopen bij Duurzaamheid bij aanleg en onderhoud van wegen, vaarwegen en waterwerken Edwin van der Wel, Sr. Adviseur Duurzaamheid en Energie, GPO Inhoud Programma duurzaam inkopen GWW Doelstellingen
Nadere informatieHele fijne feestdagen en een gezond en vrolijk 2017! Raymond Gruijs. BM Groep ARBO West Baanzinnig
De tijd vliegt voorbij en voor je weet zijn we al weer een jaar verder. Ik zeg wel eens: mensen overschatten wat je in een jaar kunt doen, maar onderschatten wat je in 3 jaar kan realiseren. Laten we naar
Nadere informatieEMVI - GOW. Gunnen op waarde (GOW) betekent. Gunnen op laagste Evaluatieprijs. = inschrijfsom minus meerwaarde (P-Mw)
EMVI - GOW Gunnen op waarde (GOW) betekent Gunnen op laagste Evaluatieprijs = inschrijfsom minus meerwaarde (P-Mw) Marktdag aanbesteden Rivierenland Maurik 2016-11-24 1 Hoe kunnen we de EMVIpraktijk verbeteren?
Nadere informatieNieuwe aanpak voor planstudie Hoevelaken
Nieuwe aanpak voor planstudie Hoevelaken Vervroegd betrekken van de markt December 2011 Nieuwe aanpak voor planstudie Hoevelaken Aanleiding Knooppunt Hoevelaken heeft een vaste plaats in de file top-25.
Nadere informatieCPO Ons Dorp. Transformatie van een schoolgebouw uit 1910 tot 10 duurzame woningen op maat. Elisabeth Wolffstraat 50 Amsterdam
CPO Ons Dorp Transformatie van een schoolgebouw uit 1910 tot 10 duurzame woningen op maat Elisabeth Wolffstraat 50 Amsterdam CASAarchitecten Nieuwpoortkade 2a 1055 RX Amsterdam T 020-6060774 W www.casa-architecten.nl
Nadere informatieMaatschappelijk Verantwoord Inkopen
Actieplan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen Auteurs: Bettina Blok, Frieda den Heyer Goedgekeurd door: Karin Cornet Datum: 14.06.2017 Versie: 0.2 Actieplan: MVI - MVS Pagina 1 Aanleiding Meerdere gemeenten,
Nadere informatieReflectiegesprekken met kinderen
Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen
Nadere informatieHoge duurzaamheidsambities realiseren met de efficientie van Lean?
Hoge duurzaamheidsambities realiseren met de efficientie van Lean? Perfectie Waarde Pull Waardestroom Flow Lean en BREEAM stappenplan Een oplossing om de efficientie van de realisatie van duurzame kwaliteit
Nadere informatieInnovaties inkopen: Hoe doe je dat?
Sander Lubberhuizen Gemeente Apeldoorn Innovaties inkopen: Hoe doe je dat? Robby van den Broek Roelofs Wegenbouw Vandaag leren, morgen doen! Erick Wuestman Vz Stichting Circulaire Economie Transitieagenda
Nadere informatie3.3 EMVI in Almere: zo kan het ook! NATIONAAL CONGRES AANBESTEDEN EN CONTRACTEREN
3.3 EMVI in Almere: zo kan het ook! NATIONAAL CONGRES AANBESTEDEN EN CONTRACTEREN JERRY BOUWMEESTER PROJECTLEIDER DESIGN & CONSTRUCT DUSSELDORP INFRA, SLOOP EN MILIEUTECHNIEK MARTIJN VOS ADVISEUR CONTRACTVORMING
Nadere informatieStappenplan nieuwe Dorpsschool
Stappenplan nieuwe Dorpsschool 10 juni 2014 1 Inleiding Het college van burgemeester en wethouders heeft op 10 juni 2014 dit stappenplan vastgesteld waarin op hoofdlijnen is weergegeven op welke wijze
Nadere informatieDuurzaam Inkopen 2.0. Logischer en effectiever naar ambitieuze en beheersbare doelen. Van abstract naar zeer concreet.
Duurzaam Inkopen 2.0 Logischer en effectiever naar ambitieuze en beheersbare doelen Van abstract naar zeer concreet Niels van Amstel Mede-trekker Centraal Team Duurzaam GWW namens NL-Ingenieurs Voormalig
Nadere informatieIndividueel verslag Timo de Reus klas 4A
Individueel verslag de Reus klas 4A Overzicht en tijdsbesteding van taken en activiteiten 3.2 Wanneer Planning: hoe zorg je ervoor dat het project binnen de beschikbare tijd wordt afgerond? Wat Wie Van
Nadere informatie4 Testen en optimaliseren
Alle wegwijzers in de fase: 4 Testen en optimaliseren 4.1 Je ontwerp testen bij de doelgroep (74) 4.2 Je ontwerp voorleggen aan een expert (75) 4.3 Je ontwerp voorleggen aan de opdrachtgever (76) 4.4 Je
Nadere informatieWaar een wil is, is een Weg!
5 tips om moeiteloos voor jezelf te kiezen en een stap te zetten. Waar een wil is, is een Weg! - Lifecoach http://www.facebook.com/arlettevanslifecoach 0 Je bent een ondernemende 40+ vrouw die vooral gericht
Nadere informatieBijlage 2 Indicatieve doorlooptijden (open) aanbesteding(svarianten)
Bijlage 2 Indicatieve doorlooptijden (open) aanbesteding(svarianten) Wanneer duidelijkheid burger* Aanbestedings dossier gereed Opties 0 en 1 Optie 2 Optie 3 Optie 4 DT Noord (verlegd en verdiept**) met
Nadere informatieHet lef om onderscheid te maken. Door: Hattum Hoekstra / Fotografie: Kees Winkelman
Het lef om onderscheid te maken Door: Hattum Hoekstra / Fotografie: Kees Winkelman De gemeente Emmen pakt de transformatie in het sociaal domein grondig aan. De kern: ze wil meer kijken naar wat een inwoner
Nadere informatieMijn kledinggebruik. Succes! Dit gedeelte gaat over het kopen van kleding.
Mijn kledinggebruik Wellicht weet je al dat verschillende aspecten van kleding slecht zijn voor het milieu. In deze opdracht gaan we bekijken op welke manier jij zelf je steentje bij kan dragen aan het
Nadere informatieEen praktisch boek over contracteren en aanbesteden
1 Introductie Een praktisch boek over contracteren en aanbesteden Dit boek gaat over het contracteren en aanbesteden van bouw- en infrastructurele projecten. Over wat er nodig is om op een doordachte en
Nadere informatieAANPAK DUURZAAM GWW. Vanuit het perspectief van de waterschappen Zaal: SILO Tijd: uur
AANPAK DUURZAAM GWW Vanuit het perspectief van de waterschappen Zaal: SILO Tijd: 14.35-15.35 uur Opbouw presentatie Even voorstellen D-GWW bij waterschappen Scheldestromen en Inkoop Aanpak Duurzaam GWW
Nadere informatieDe bij die niet kon vliegen
De bij die niet kon vliegen De kleine bij zat in het gras en keek treurig om zich heen. Daar vlogen alle andere bijen af en aan. Hun kleine pootjes vol met stuifmeel, de mond vol met de nectar van de mooie
Nadere informatieRWZI Tilburg Energie- en grondstoffenfabriek
RWZI Tilburg Energie- en grondstoffenfabriek Waterschap De Dommel Het idee + Afvalwater zuiveringsslib = Waarom RWZI Tilburg? RWZI Tilburg (cap. 350.000 i.e.; 8.000 ton d.s.) alleen aanpassingen in de
Nadere informatieDuurzaamheid. Complex Duinstate
Duurzaamheid Complex Duinstate Kaatsheuvel Maart 2010 Leerling Hans van Ierland Casade Woondiensten 09-03-2010 Docent Ellen Venhuizen Wijkwerk niveau 3 fase 3 helicon opleidingen 1 Inhoud Bladzijde: Inleiding
Nadere informatieAdviesgroep Informatievoorziening. Omgevingswet. Erna Roosendaal
Adviesgroep Informatievoorziening Omgevingswet Erna Roosendaal Inhoud De Omgevingswet Impact gemeenten Governance model Omgevingsplan versus bestemmingsplan Invoeringsondersteuning Eerste resultaten impactanalyse
Nadere informatieSamen werken aan een aantrekkelijke leefomgeving, waarin elke inwoner weet wat kan en mag en waar de gemeente faciliteert.
Heemstede Bloemendaal Kwartaalbrief Implementatie Omgevingswet November 2017 Registratienummer:2017022100 Op 29 juni 2017 in Heemstede en op 6 juli 2017 in Bloemendaal heeft u een besluit genomen over
Nadere informatieBurgerparticipatie. Hoe pak ik dat aan?
Burgerparticipatie Hoe pak ik dat aan? IJplein-Vogelbuurt in AmsterdamNoord 2 Even voorstellen Buurtmeester: Fred Fraikin IJplein- Vogelbuurt en de Kleine Wereld Projectleider Noord Netjes: Coos Langkemper
Nadere informatieKuijpers Installaties in de OK Leerjaar 2, schooljaar
Kuijpers Installaties in de OK Leerjaar 2, schooljaar 2017-2018 1. De opdrachtgever In het Rijksmuseum worden de installaties van de nachtwacht continue gecontroleerd. Er mag niet te veel licht op schijnen,
Nadere informatieDeze notitie bevat geen inhoudelijke resultaten en referenties. Deze zijn vanwege projectgevoeligheid niet in deze publicatie opgenomen.
notitie Alexanderstraat 21 Postbus 85948 2508 CP Den Haag 070 370 07 00 www.witteveenbos.nl onderwerp project - opdrachtgever projectcode referentie opgemaakt door CO 2 ketenanalyse 'Project Afsluitdijk'
Nadere informatiePieter Swerus. 35 Prestatie-inkoopprojecten. SWERUS inkoop pro
Pieter Swerus 49 jaar Zeeuw 20 jaar inkoper bij overheid 10 jaar verslaafd aan wielrennen 6 jaar Gemeente Schouwen-Duiveland 3 jaar zelfstandig ondernemer: SWERUS inkoop pro 35 Prestatie-inkoopprojecten
Nadere informatieVerslag Creatief Denken en Pitchen
Verslag Creatief Denken en Pitchen Jeroen Dusseldorp 2041664 PM1DV Leraar: Serge verwiel 1 Voorwoord Korte evaluatie van trainingen De beroepsvaardigheden trainingen vond ik dit blok toch wel het leukste
Nadere informatieStichting leerkracht: elke dag samen een beetje beter
Stichting leerkracht: elke dag samen een beetje beter Wat is leerkracht? Stichting leerkracht is een organisatie van enthousiaste experts uit het onderwijs en bedrijfsleven die scholen helpt in het ontwikkelen
Nadere informatieEnergieneutraal keten sluisdeur Goese Sas
Energieneutraal keten sluisdeur Goese Sas Door de vastgestelde energie- en klimaatdoelstelling binnen Europa om in 2050 energieneutraal te zijn, is het voor de hele samenleving maar met name voor bedrijven
Nadere informatieVerslag eerste marktconsultatie 3 april 2017
Verslag eerste marktconsultatie 3 april 2017 Hieronder volgt het verslag van de eerste marktconsultatie. De vragen die tijdens deze bijeenkomst zijn gesteld zijn in een overzicht onderaan dit verslag opgenomen.
Nadere informatieIn actie voor duurzaamheid!
In actie voor duurzaamheid! Ontwerp Actieplan Duurzaamheid Vastgesteld door Gedeputeerde Staten van Utrecht d.d. 5 februari 2008 1 Inleiding Duurzaamheid: een verantwoordelijkheid van iedereen Duurzaamheid
Nadere informatieMVO Kwartaalbericht Juli 2017
MVO Kwartaalbericht Juli 2017 1 Iedereen levert een bijdrage pagina 4 Samen werken aan een betere toekomst pagina 6 Ik zie bij BRAND al vele mooie initiatieven ontstaan pagina 8 MVO helpt mij om normen
Nadere informatieMovares Duurzaamheidsscan
Movares Duurzaamheidsscan Innovatief procesinstrument Grip op duurzaamheid in elke projectfase Grip op duurzaamheid van A tot Z. Dat is de ambitie van Movares. Voor veel mensen en partijen is duurzaamheid
Nadere informatieHof de Vriendschap Oordeel deelnemers en bewoners
Hof de Vriendschap Oordeel deelnemers en bewoners Inhoud:. Conclusies. Oordeel over communicatie 3. Hoe ging de samenwerking? 4. Oordeel over verloop en resultaat 5. Oordeel over nieuwe participatie werkwijze.
Nadere informatieOpen leeromgeving 10 april 2019
Open leeromgeving 10 april 2019 Agenda 09:00-09:15u Inloop 09:15-09:30u Welkom - Peter de Raaf 09:30-09:40u Hoe kom je van theorie naar praktijk? - Maurice 09:40-10:00u Het proces van de themalijnen -
Nadere informatieWeg met dat vieze water! Alles wat je moet weten over afvalwater
Weg met dat vieze water! Alles wat je moet weten over afvalwater Nederland is een land van water. Met veel beken, sloten en rivieren. Het water dat door deze beken, sloten en rivieren stroomt noemen we
Nadere informatieCollegevoorstel. Zaaknummer: Project Oranjelaan en omgeving in Vlijmen
Collegevoorstel Inleiding Voor het project Oranjelaan en omgeving in Vlijmen zijn twee aanleidingen: - Het project is vooral ingegeven door de overlast van hemelwater ( water op straat situatie ), die
Nadere informatie9. Gezamenlijk ontwerpen
9. Gezamenlijk ontwerpen Wat is het? Gezamenlijk ontwerpen betekent samen aan een nieuw product werken, meestal op een projectmatige manier. Het productgerichte geeft richting aan het proces van kennis
Nadere informatieInleiding. Asset management Wat, waarom en hoe? Asset management Wat, waarom en hoe? Asset management Wat, waarom en hoe? Asset management?
Inleiding Stand van zaken Nederland? Groeiende druk op de buitenruimte Veeleisende burgers Krimpende budgetten en Risico management Planmatig en weinig flexibiliteit en creativiteit; Beheer en onderhoud
Nadere informatieWorkshop 2. 28 maart 2015
Workshop 2 28 maart 2015 Esther Kolkman Projectleider Gemeente s-hertogenbosch Programma 14.00 15:30 Opwarming (Esther Kolkman) Buurt (Maresa van der Linde) 15.30-16.10 Ontmoeting Thematafels: gelegenheid
Nadere informatieWerkboek Het is mijn leven
Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er
Nadere informatieNieuwsbrief november 2012
Nieuwsbrief november 2012 Geachte lezer, Er is weer het nodige te melden sinds onze laatste nieuwsbrief van september. Van enkele lezers kregen wij commentaar dat onze nieuwsbrieven (te) lang zijn. Vandaar
Nadere informatieCO2-Prestatieladder Participatieplan Invalshoek D: Participatie
Titel: CO2-Prestatieladder Participatieplan Rapport: CO2-2014/R-05; rev. 0; d.d. 07-04-2015 Auteur: J.A.C. van Dijk Verificateur: A.L.J. Timmermans Vervolgblad : 1 van 4 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 2
Nadere informatieDe Utrechtse Participatiestandaard
De Utrechtse Participatiestandaard Participatie leidt tot betere projecten, betere afwegingen en besluitvorming en tot meer draagvlak. Bij ieder project is de vraag aan de orde wanneer en in welke mate
Nadere informatieSolar Highways. Zonne-geluidsschermen in Uden weren geluid én leveren groene stroom. Solar Highways. Daar krijgen wij energie van.
Solar Highways Zonne-geluidsschermen in Uden weren geluid én leveren groene stroom Solar Highways is een geluidsscherm dat verkeerslawaai tegenhoudt én energie opwekt. Minne de Jong SEAC Uden loopt voorop
Nadere informatieVerslag Windexcursie 29 september 2016
Verslag Windexcursie 29 september 2016 Op donderdag 29 september 2016 organiseerde de Gemeente Groningen een excursie naar de windparken in Nijmegen en Deventer. Dit voor raadsleden van de gemeente Groningen,
Nadere informatieDuurzaamheid in overheidsopdrachten met de Aanpak Duurzaam GWW
Duurzaamheid in overheidsopdrachten met de Hoe werkt het en wat betekent dat voor U? Johan van Dalen, ProRail Seminar Duurzaamheid in Funderingen 10 april 2013 Inhoud - - Instrumenten en aanbesteden -
Nadere informatieDuurzaam inkopen, gewoon doen!
Duurzaam inkopen, gewoon doen! Duurzaam Inkopen, 27 januari 2010 ir. Mark Hoogbergen Adviseur Agenda 1 Introductie 4 Criteria 2 Waarom 5 Aan de slag 3 Doelstelling > Menu extra s Agentschap NL Als het
Nadere informatieZaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie
Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie
Nadere informatieDe Geluksvogel. Welkom! Inhoud: Je hebt mazzel als je hier mag meedoen! Social media
Nummer 1: december 2014 De Geluksvogel Je hebt mazzel als je hier mag meedoen! Inhoud: Welkom Nieuw onderwijsconcept Even voorstellen.. Info avond nieuwbouw Welkom! Nieuwbouwproject Integraal KindCentrum
Nadere informatieRaadsvoorstel. Project Herinrichting Herenweg, Oranje Nassaulaan Warmond. besluitvormend de raad van de gemeente Teylingen
Raadsvoorstel Project Herinrichting Herenweg, Oranje Nassaulaan Warmond doel: aan: besluitvormend de raad van de gemeente Teylingen zaaknummer: 168639 datum voorstel: 7 september 2016 datum collegevergadering:
Nadere informatieStartnotitie Visie winkelcentra Heemstede (eerste fase)
Startnotitie Visie winkelcentra Heemstede (eerste fase) 1. Inleiding In het collegeakkoord voor de periode 2014-2018 is als één van de doelstellingen geformuleerd: Het college zet zich in voor een florerende
Nadere informatieVerslag. 2 1400 meter ligt te laag en moet verhoogd worden: is dat zowel aan de west- als oostkant?
Aan aan- en afwezigen en tijd bespreking, 20.00 uur Plaats bespreking Het Plashuis, Noorden Projectnummer 01.0638 E-mail noordsedorpsweg @waternet.nl Aanwezig bewoners en geïnteresseerden Onderwerp bespreking
Nadere informatieGa jij ook voor een baan die iedereen energie geeft?
Ga jij ook voor een baan die iedereen energie geeft? Netwerkbedrijf Endinet, de werkgever met energie Maar liefst 416.000 klanten in Zuidoost Brabant krijgen via kabels en leidingen van Endinet stroom
Nadere informatiePROCESPLAN MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INKOPEN HOOGHEEMRAADSCHAP VAN RIJNLAND
PROCESPLAN MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INKOPEN 2017-2020 HOOGHEEMRAADSCHAP VAN RIJNLAND Archimedesweg 1 postadres: postbus 156 2300 AD Leiden telefoon (071) 3 063 063 telefax (071) 5 123 916 CORSA nummer:
Nadere informatieHeilust. Nieuwsbrief Heilust juni 2014 Nummer 1
Nieuwsbrief Heilust juni 2014 Nummer 1 West krijgt meer ruimte om te wonen, werken en spelen. Meer ruimte voor plezier en ontspanning. Meer ruimte om je thuis te voelen. In deze nieuwsbrief: - Introductie
Nadere informatieAanbesteding van Toerit Someren
Aanbesteding van Toerit Someren Rijkswaterstaat, Nederland De nieuwe aanbestedingsmethode gericht op vermindering van milieueffecten en CO2 uitstoot werd succesvol toegepast bij een aanbesteding voor een
Nadere informatie