Wmo inzicht. Rutte en Samsom aan zet. Expertmeeting verantwoording. oktober 2012 nummer 2. In dit e-zine: Gehandicaptenzorg Nieuwe Stijl

Transcriptie

1 Wmo inzicht Gehandicaptenzorg Nieuwe Stijl oktober 2012 nummer 2 ❸ Rutte en Samsom aan zet ❺ Expertmeeting verantwoording In dit e-zine: Groningen over de grenzen heen 17 AGENDA ❻ Aan de keukentafel met Otwin van Dijk, wethouder Doetinchem ❼ Kennismaken met ❾ Cliënt in beeld: Patty van Belle-Kusse, ernstig bestuurder Arduin meervoudige beperking ❿ Hoe doen ze het in Groningen? ⓯ ⓱ Over de grenzen heen: Ontwikkelen nieuwe arangementen nodig? Agenda ⓲ ⓳ Toolbox Colofon Naar inhoudsopgave >

2 Wmo inzicht e-zine over de transitie van de extramurale begeleiding naar de Wmo inhoud Van de redactie ❸ Rutte en Samsom aan zet ❺ Expertmeeting over verantwoording ❻ Aan de keukentafel met met Otwin van Dijk, wethouder Doetinchem Op 1 augustus verscheen de eerste editie van dit e-zine. Ons doel: gemeenten en aanbieders in de gehandicaptenzorg nader kennis met elkaar laten maken. Tot onze grote verbazing en vreugde zagen we het aantal abonnees stijgen tot bijna Behalve medewerkers van VGN-leden hebben ook die van gemeenten zich enthousiast aangemeld. We zijn erg blij met deze stimulans en hopen dat we ook in deze editie uw verwachtingen waar kunnen maken. Naast een blik in de toekomst van het kabinet Rutte II nemen we u mee in de praktijkvoorbeelden van nu. We wensen u wederom veel leesplezier en reacties zijn uiteraard erg welkom! ❼ Kennismaken met Patty van Belle-Kusse, bestuurder Arduin ❾ Cliënt in beeld: ernstig meervoudige beperking ❿ Groningen Hoe doen ze het in Groningen? Monique van der Meulen, projectleider Wmo Abonnement Wilt u de volgende edities niet missen? Klik dan hier voor een gratis abonnement. U krijgt dan een wanneer een nieuwe editie is verschenen. Klik hier om u af te melden voor uw abonnement. over de grenzen heen ⓯ Over de grenzen heen: Ontwikkelen nieuwe arrangementen nodig? ⓱ 17 AGENDA Agenda ⓲ Toolbox ⓳ Colofon

3 3 WMO INZICHT Actueel Rutte en Samsom aan zet Het nieuwe schaakspel waarin mede de toekomst van de gehandicaptenzorg wordt bepaald, is gestart. Voorlopig zijn de grote winnaars van de verkiezingen, de VVD en de PvdA, de eerste die aan zet zijn. Op een aantal onderwerpen liggen de partijen ver uiteen in hun standpunten, maar rondom de toekomst van de langdurige zorg zijn er ook overeenkomsten. Één ding is zeker: de gehandicaptenzorg en de Wmo worden onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het verkiezingsstandpunt over de langdurige zorg van de VVD is in lijn met de plannen van het vorige kabinet Rutte I en gaat zelfs iets verder. De VVD wil naast begeleiding ook de persoonlijke verzorging decentraliseren van de AWBZ naar de Wmo. Als het aan de Partij van de Arbeid ligt, worden gemeenten verantwoordelijk voor alle langdurige zorg en ondersteuning. Dit moet wel gepaard gaan met landelijke kaders waarbinnen is vastgelegd welke zorg gemeenten moeten leveren. Daarnaast moet lokaal de verbinding gelegd worden tussen onderwijs, werken, wonen, welzijn en de openbare gezondheidszorg. Bij beide partijen gaat de decentralisatie gepaard met bezuinigingen. Dicht bij de burger Samengevat zal er in de toekomst meer zorg en ondersteuning dicht bij de burger met een beperking in de gemeente worden georganiseerd. Dit uitgangspunt past prima bij de onderliggende visie van de gehandicaptenzorg waarin zorg kleinschalig en dicht bij de cliënt wordt geboden. De uitdaging blijft hoe gemeenten en aanbieders binnen de nieuwe financiële kaders een arrangement op maat voor de burger met een beperking kunnen bieden. En bij voorkeur een scala aan arrangementen waar de keuzevrijheid van die burger overeind blijft. Aanbieders gaven tijdens een ledenbijeenkomst van de VGN op 14 september aan dat zij zich willen inzetten om dit principe ook in de Wmo tot een succes te maken. Lees verder >

4 4 WMO INZICHT Actueel > vervolg Rutte en Samsom aan zet Er zijn veelbelovende experimenten waar we veel van kunnen leren. Stelselwijzigingen combineren Naast de decentralisatie van AWBZ-onderdelen naar de Wmo is zo goed als zeker dat de geplande decentralisatie van de huidige jeugdzorg doorgaat. Dit geldt ook voor de samenvoeging van de Wajong, de WsW en de Wet Werk en Bijstand (WWB) in een gemeentelijke regeling. Zowel de VVD als de PvdA noemen dit expliciet in hun verkiezingsprogramma s. Vanuit de Vereniging van Nederlandse Gemeenten wordt de roep om deze stelselwijzigingen te combineren in één sociaal domein steeds groter. De samenhang met de invoering van passend onderwijs komt hierin ook expliciet terug. De winst van een integrale aanpak moet niet alleen financieel wat opleveren, maar ook qua efficiency en kwaliteit van de ondersteuning. In de praktijk zijn er al gemeenten die de verschillende maatregelen in samenhang willen oppakken, maar belemmerd worden door regels en de huidige schotten. Één wet moet die belemmeringen wegnemen. De PvdA geeft in haar verkiezingsprogramma aan dat zij de budgetten voor de WWB, WsW en Wmo wil ontschotten. Of dit de wens van de VNG dichterbij brengt, zal de praktijk uitwijzen. Integrale aanpak In de ledenbijeenkomst die de VGN net na de verkiezingen organiseerde over de verkiezingsuitslag en de betekenis ervan voor de gehandicaptenzorg is aan de hand van een stelling kort bij dit voornemen stilgestaan. Minder schotten is per definitie winst. Een integrale aanpak van de verschillende stelselwijzigingen brengt volgens aanbieders in de gehandicaptenzorg zeker kansen met zich mee. Meer oplossingen en aanbod op maat voor burgers met een beperking bijvoorbeeld, maar ook meer mogelijkheden voor integraal aanbod vanuit aanbieders. Minder schotten binnen de gemeenten en extern, voor burgers en aanbieders, is per definitie winst. Aan de andere kant zijn er ook punten die aandacht vragen. Het laag houden van de administratieve lasten is hier een voorbeeld van. De VGN gaat graag in overleg met de VNG om de kansen en uitdagingen die één sociaal domein met zich meebrengt verder uit te diepen. Schaakspel Het schaakspel wordt nu gespeeld. De richting is weliswaar duidelijk, maar de precieze invulling hangt af van de waarde die Samsom en Rutte aan hun standpunten geven in de onderhandeling. Of met hun eigen woorden te spreken: wie gunt de ander de winst als het gaat om de langdurige zorg? Inzet VGN verkiezingen De VGN heeft in haar position paper Visie op gehandicaptenzorg beschreven welke speerpunten zij ziet voor de toekomst van de gehandicaptenzorg. ❶ Behoud kern-awbz met zorg op maat voor mensen met zo n zware zorgbehoefte dat ze levenslang zijn aangewezen op zorg in een instelling. Dit geldt ook voor kinderen die met veel extra ondersteuning nog net wat langer thuis kunnen blijven wonen. ❷ Alleen scheiden van wonen en zorg als dat bijdraagt aan de kwaliteit van de zorgverlening. ❸ De overheveling van de groep die niet in de kern-awbz thuishoort, brengt nieuwe kansen voor samenhang en stelt mensen met een beperking in staat om beter hun eigen keuzes te maken, mits: lage administratieve lasten; specifieke aandacht voor kleine groepen in combinatie met specialistische zorg. ❹ Vóór stelselwijziging jeugdzorg, mits: landelijke borging kwaliteit en bovengemeentelijke samenwerking bij zeer specialistisch aanbod; de zorgbehoefte leidend is, niet het IQ. ❺ Mensen met een beperking moeten, ook met permanente begeleiding, zoveel mogelijk naar eigen vermogen kunnen werken. ❻ Voldoende afstemming tussen de stelselwijzigingen, zodat mensen met een beperking niet meer dan eens getroffen worden door veranderingen.

5 5 WMO INZICHT Actueel Expertmeeting over verantwoording Op 25 september heeft de VGN voor VGN-leden en vertegenwoordigers van het TransitieBureau Begeleiding in de Wmo een expertmeeting georganiseerd over verantwoording in de Wmo. Een onderwerp waar veel aanbieders in de gehandicaptenzorg zich grote zorgen over maken. In de Wmo zijn er immers verschillende modellen voor contractering of inkoop, die per model andere eisen stellen aan administratieve processen en verantwoording. Gemeenten hebben de vrijheid hierin hun eigen keuzes te maken. Maar betekent dat voor aanbieders dat zij hun systemen hierop steeds verschillend moeten inrichten? En stijgen de administratieve lasten en daarmee de kosten daardoor niet enorm? Standaardiseren Tijdens de expertmeeting is uitgebreid op dit onderwerp ingegaan. Er is gekeken naar welke activiteiten inmiddels al lopen om de administratieve processen, de registratie in de zorg en ondersteuning te stroomlijnen. Daarnaast is stilgestaan bij mogelijkheden om deze processen te uniformeren en standaardiseren. Er lopen bij het ministerie van VWS en breder al diverse trajecten om de bestaande processen te optimaliseren en verbindingen aan te brengen tussen AWBZ, Wmo en zorgverzekering. Ook koppelingen met Werk & inkomen en Jeugdzorg staan hierbij op de agenda. Verantwoordingsmodellen Een van de belangrijkste conclusies van de expertmeeting is dat het goed is de verschillende verantwoordingsmodellen in de Wmo in kaart te brengen met de eisen die dit stelt aan de administratieve processen. Dit om te voorkomen dat het geld vooral aan administratie en verantwoording wordt besteed, in plaats van aan de kwetsbare burger in de Wmo. Het Transitiebureau neemt hiervoor het initiatief en stelt een werkgroep samen met deskundigen uit het veld. Omdat dit onderwerp ook hoog op de agenda van andere sectoren staat, wordt het breder getrokken dan alleen de gehandicaptenzorg. Naast een vertegenwoordiging van de VGN zullen daarom ook vertegenwoordigers van andere branches deelnemen.

6 6 WMO INZICHT Aan de keukentafel Echt in gesprek gaan met burgers Aan de keukentafel met Otwin van Dijk (PvdA), wethouder Doetinchem Binnen de huidige Wmo is het keukentafelgesprek al een gevestigde uitdrukking. Burgers komen niet aan een loket en vullen een formulier in, maar gemeenten bezoeken ze aan huis en kijken in een gesprek als het ware aan de keukentafel - wat er nodig is voor hun maatschappelijk functioneren. In de rubriek Aan de keukentafel komen mensen aan het woord die hun licht laten schijnen over verschillende aspecten van de Wmo. Otwin van Dijk (PvdA) heeft als wethouder van de gemeente Doetinchem onder andere welzijn en zorg in zijn portefeuille. Van Dijk: Ik heb een passie voor mensen. Iedereen moet mee kunnen doen aan de samenleving. In mijn werk stel ik mezelf altijd de vraag of het nog beter kan. Daarnaast is hij vanuit de VNG ambassadeur van De Kanteling, waarover hij in dit interview ook vertelt. Het interview aan de keukentafel was waarschijnlijk een van de laatste die Otwin van Dijk als wethouder gaf, want hij is op 20 september geïnstalleerd als lid van de Tweede Kamer voor de PvdA.

7 7 WMO INZICHT Kennismaken aan de keukentafel met... We moeten anders naar voorzieningen kijken. Op zoek naar het gemeenschappelijke Kennismaken met... Patty van Belle-Kusse, bestuurder Arduin De kettingvraag aan de zorgaanbieder van Marco Florijn, wethouder Rotterdam: Hoe kan een gemeente gebruikmaken van de voorzieningen van een zorgaanbieder? Arduin is heel sterk in het ondersteunen van mensen in de samenleving. Dat kan dus in elke soort situatie, bij alle mensen die ondersteuning nodig hebben. Gemeenten kunnen daarom prima gebruikmaken van onze voorzieningen. Wat ons betreft is dat altijd een volmondig ja. Die voorzieningen zijn er, dus waarom ook niet voor andere mensen? Ik denk dat het heel belangrijk is dat we kijken naar elkaars mogelijkheden. Wat voor een voorzieningen zijn dat? Dat zijn intra- en extramurale voorzieningen. Dus zowel 24-uurszorg als alleen dagbesteding, ambulante ondersteuning thuis en op school/ werk/dagbesteding, verpleegkundige zorg. Al onze dagbestedingen staan midden in de samenleving. We hebben iets van 25 bedrijfjes: babyshop, cadeauwinkel, drukkerij, groenvoorziening, theater/muziek, manege. Bij ons kringloopbedrijf kijken we samen met arbeidsintegratie en sociale dienst hoe we bij mensen met een verschillende achtergrond hun afstand tot de arbeidsmarkt kunnen verkleinen, hoe we bepaalde vaardigheden kunnen ontwikkelen. Mensen leren zo van elkaar. Kijken wat hun ondersteuningsbehoefte is, waarop wij kunnen inspelen en tot interactie komen. Dus in al onze bedrijfjes kunnen prima andere mensen meedoen, niet alleen mensen met een beperking. Onze organisatie kan daar een belangrijke ondersteunende rol in spelen en er zo nodig een deskundige uit een andere zorgsector bijhalen. Belangrijk is wel dat we en daar bedoel ik alle mensen in de samenleving mee leren omgaan met mensen met een andere problematiek. Juist ook hierin zie ik een taak weggelegd voor zorgaanbieders om dit proces mede te ondersteunen. Dus: voorzieningen zijn er voor iedereen? Arduin loopt redelijk voorop als het gaat om allerlei zaken te ontwikkelen in of met de samenleving. Wij zien het als volgt: misschien moeten we anders naar voorzieningen kijken, meer naar de doelstelling ervan en minder in zorgsectoren en over portefeuilles verdeeld. Bijvoorbeeld door bij vervoer niet vast te houden aan doelgroepen, maar te kijken naar wat efficiënt is, meer functiegericht. Grenzen tussen sectoren kunnen zo weleens vervagen Lees verder >

8 8 WMO INZICHT Kennismaken met... > vervolg Op zoek naar het gemeenschappelijke en dat geeft mogelijkheden om tot hele andere ondersteuningsvormen te komen. Van de huidige concepten los komen en tot iets heel anders komen. In hoeverre ben je afhankelijk van andere partijen? Je bent er zeker afhankelijk van. Je hebt met verschillende sectoren te maken: gehandicaptenzorg, ouderenzorg, psychiatrie, jeugdzorg. Je moet openstaan voor andere partijen, maar je bent mede afhankelijk van al dan niet gedeelde visies en doelstellingen. Het is dus zaak een gemeenschappelijke taal en doelen te ontwikkelen. En daarnaast heb je de gemeenten: die moeten duidelijk maken wat zij graag willen en wat zij nodig hebben. Ook vertrouwen hebben in de deskundigheid van zorgaanbieders. Welke mogelijkheden ziet u voor uw cliënten om gebruik te maken van andere voorzieningen in de gemeente? Cliënten van Arduin maken al van veel gemeentelijke voorzieningen gebruik, daar zijn genoeg mogelijkheden voor. Daarnaast kan door samen te werken een win-winsituatie ontstaan. Zo hebben we een prima samenwerking met de gemeente Middelburg, waar we in het centrum Het Getij als dagbesteding een sociaal restaurant runnen. Daar hebben beide partijen voordelen bij. Je kunt zo ook voor andere mensen in de buurt iets betekenen, of je een beperking hebt of niet. Ondersteuning geven als dat nodig is. Onze filosofie is dat je de ondersteuning niet puur individueel geeft: dan maak je de cliënt afhankelijk van de ondersteuning. Als je daarentegen ondersteuning geeft aan een systeem waarbij mensen moeten leren met elkaar om te gaan en met elkaar bepaalde doelstellingen behalen, dan hoef je alleen maar te ondersteunen als het mis gaat, want de samenwerking is er al. Wat is de visie van Arduin wat betreft de gehandicaptenzorg in de Wmo? Daar zijn we zeer enthousiast over. Alhoewel we wel haken en ogen zien als elke gemeente het op zijn eigen manier gaat regelen, ieder voor zich het wiel uitvindt. Dat is verwarrend, kost veel tijd en is niet effectief. Wij moeten nu voor elke gemeente een verschillend sjabloon invullen met gegevens, dat is administratief zeer belastend en staat het bespreken van visie en doel in de weg. Het is belangrijk dat gemeenten met een gemeenschappelijke visie komen, tot gemeenschappelijke werkwijzen. Wat is ervoor nodig om uw aanpak ook in 2015 een succes te laten zijn? We hebben bij Arduin de kwaliteit van bestaan hoog in het vaandel staan. Daarbinnen zijn drie pijlers belangrijk: dat je zelf kunt kiezen, dat je je kunt ontwikkelen en dat je onderdeel bent van de samenleving. In het vervolg hiervan dus: samen met anderen leren keuzes te maken, ons afvragen hoe we ons ontwikkelen in een nieuwe manier van werken en uiteindelijk samen een visie op de samenleving gaan neerzetten. Wil dat een succes zijn, dan moeten we met elkaar gaan nadenken wat we willen, welke behoeften er liggen in de samenleving als het gaat om welzijn, bedrijfsmatige arbeid, jeugdzorg. En kun je van de huidige concepten los komen en tot iets heel anders komen, met de krachten die er binnen de verschillende organisaties zijn? Daarvoor is wel nodig dat iedereen dezelfde taal gaat spreken: het voorkomt misverstanden, achterdocht en gemiste kansen. Wat adviseert u gemeenten en zorgaanbieders te doen in de extra tijd die ze nu gegeven is vanwege het uitstel van de uitbreiding van de Wmo? Zorgaanbieders, laat de gemeenten zien wat je kunt en wat je doelstellingen zijn. Voor zorgaanbieders en gemeenten: ga op zoek naar het gemeenschappelijke. Ik denk dat je elkaar met vertrouwen en enthousiasme moet tegemoet treden en gemeenschappelijk een nieuwe visie moet ontwikkelen en nieuwe doelstellingen stellen. Samen nieuwe dingen ontwikkelen. Ga oefenen, ga proberen, ga ideeën jatten, ga het zelf uitvinden. Maar ga in elk geval ruimte creëren om het met elkaar te ontwikkelen en op te zetten. De kettingvraag aan de gemeente Hoe gaan de gemeenten met elkaar een gemeenschappelijke visie ontwikkelen en hoe gaan ze daar probeerruimte in trachten te creëren?

9 9 WMO INZICHT Cliënt in beeld EMB: een belasting voor het hele gezin Cliënt in beeld Bram Potters Bram Potters is negen jaar en lijdt aan het CFC-syndroom, een aangeboren aandoening die gepaard gaat met ontwikkelingsachterstand (verstandelijk en lichamelijk), een afwijkend uiterlijk, huidafwijkingen en een hartafwijking. Tijdens de ontwikkeling ontstaan veel bijkomende problemen, waaronder in voeding, gedrag en epilepsie. Bram krijgt vijf dagen per week zorg, begeleiding en behandeling van een specialistisch kinderdagcentrum. Verder gaat hij af en toe een weekend naar een gespecialiseerd logeerhuis. Niet alleen goed voor Bram, maar voor het hele gezin Potters. Dit ontlast hen en geeft de ouders de gelegenheid op adem te komen. Door de combinatie van de ondersteuning op het kinderdagcentrum en het logeren lukt het Brams ouders om voor hem te blijven zorgen en kan Bram thuis wonen en opgroeien. Ernstige Meervoudige Beperking (EMB) Mensen met een ernstige meervoudige beperking (EMB), zoals Bram, hebben een ernstige tot zeer ernstige verstandelijke beperking en daarnaast andere problematiek. Bijvoorbeeld ernstige gedragsproblematiek of een lichamelijke beperking. Zicht- of gehoorstoornissen, epilepsie en eet- en voedingsstoornissen komen veelvuldig voor bij mensen met EMB. Verder is er vaak sprake van luchtweginfecties. Door de lichamelijke problemen hebben mensen met EMB veel hulpmiddelen op maat nodig. De overgrote meerderheid kan alleen liggen of met veel steun zitten. Vanwege de complexe problematiek zijn mensen met een ernstige meervoudige beperking aangewezen op gespecialiseerde zorg in een gespecialiseerd (kinder)dagcentrum. Ze hebben levenslange begeleiding, persoonlijke verzorging, verpleging, ontwikkelingsstimulering en behandeling in onderlinge samenhang nodig. In alle gevallen gaat het daarbij ook om maatwerk. Ouders, verzorgers en mantelzorgers van mensen met EMB zijn constant bezig met zorg en ondersteuning. Dat geeft een enorme belasting en daardoor blijft er weinig ruimte over om tot rust en op adem te komen. Voor gemeenten is het daarom belangrijk het netwerk van mensen met EMB te ondersteunen. Preventie van overbelasting moet daarbij voorop staan. Alleen dan is het mogelijk dat mensen met EMB thuis kunnen wonen en opgroeien. Mensen met EMB zijn uiteindelijk altijd aangewezen op AWBZ-zorg met verblijf. Naar schatting leven er tot mensen met een ernstige meervoudige beperking in Nederland. Daarvan wonen ± bij hun ouders en ongeveer in een zorgvoorziening. De overigen gebruiken een andere woonvorm, meestal een wooninitiatief.

10 10 WMO INZICHT Hoe aan doen de keukentafel ze het in... Dicht bij mensen en transparanter. Het gaat ook over zware of complexe zorg. Groningen Zo doen wij dat in Groningen Hoe bent u bezig gegaan met de decentralisatie van begeleiding? Eigenlijk zijn we daar al best lang mee bezig. In Groningen vinden we dat iedereen in de stad moet kunnen meedoen. Daarom zijn we in 2006 gestart met het project Zorgen voor morgen, waarbij we de keten zorg, welzijn en wonen met elkaar in verbinding hebben gebracht. Hierdoor hebben we ook al een hele tijd vrij intensieve contacten met de gehandicaptenzorg. Toen de landelijke overheid plannen kreeg om begeleiding naar gemeenten over te hevelen, hadden wij dus al een belangrijke slag gemaakt. En wat hebt u verder gedaan? Vervolgens zijn we als het ware de gehandicaptenzorgorganisaties ingedoken. We zijn op werkbezoek geweest, hebben informatie over de doelgroepen en dienstverlening opgevraagd Op welke manier bent u bezig met de decentralisatie van begeleiding? Op twee sporen: met een projectgroep binnen De Zijlen en een gezamenlijk werkverband met allerlei zorgorganisaties en de Vereniging van Groninger Gemeenten. Als ik inzoom op dat eerste spoor, is de projectgroep allereerst begonnen om de eigen zorg in kaart te brengen. Deze inventarisatie ging eerst over aantallen, maar nu gaan we de informatie steeds meer verdiepen. Welke mensen krijgen ondersteuning van ons, hoe ziet hun zorgvraag en onze ondersteuning eruit? Wat doet u met die informatie? Dat gebruiken we in het gesprek dat we met de gemeente voeren. We moeten gemeenten ervan laten doordringen hoe ze iemand met een verstandelijke beperking het beste kunnen ondersteunen. Gemeenten zijn geneigd om eerst Lees verder > Lees verder > Thérèse van Schie, beleidsmedewerker Wmo gemeente Groningen Theo Aalbers, regiomanager De Zijlen

11 11 WMO INZICHT Hoe doen ze het in... vervolg Zo doen wij dat in Groningen met Thérèse van Schie > vervolg Zo doen wij dat in Groningen met Theo Aalbers > en we hebben ook gesproken met zorgprofessionals en cliënten. Op basis van alles wat we toen hebben gezien en gehoord, hebben we al vrij snel geconcludeerd dat het niet alleen om de decentralisatie van begeleiding gaat, maar dat er nadrukkelijk raakvlakken zijn met de andere decentralisaties (stelselwijziging jeugd en werken naar vermogen, red.). Daarom hebben we ook besloten om dit in onderlinge samenhang op te pakken. En ook zijn we aan het experimenteren met sociale teams en integrale vormen van dagbesteding. Even terug naar die drie decentralisaties. Wat is uw aanpak om u die in samenhang op te pakken? De samenhang tussen de drie decentralisaties zien we op vier thema s: toegang, arrangementen, contractering en verantwoording. Als gemeenten willen we de toegang voor burgers met een vraag om ondersteuning goed organiseren. Bij arrangementen willen we weten wat voor een ondersteuningsaanbod we beschikbaar moeten hebben. Verder moeten we helder hebben hoe de contractering er uit moet gaan zien en hoe we de verantwoording gaan controleren. U noemde ook twee experimenten: sociale teams en integrale vormen van dagbesteding. Waarmee experimenteert u precies? In verschillende Groningse wijken zetten we sociale teams in als pilot. Deze teams zijn bedoeld om mensen met een ondersteuningsvraag in de wijk op een integrale manier te kunnen helpen. Wij hebben ook een aantal zorgorganisaties met kennis van doelgroepen uitgenodigd hierin te gaan participeren. Op het gebied van dagbesteding kijken we hoe we het anders kunnen aanbieden. Dat doen we samen met de sociale werkvoorziening, een gehandicaptenzorgorganisatie en psychiatrische organisatie. Nu is dagbesteding allemaal nog erg versnipperd. Het is georganiseerd per doelgroep, maar het zou meer op interessegebied moeten worden aangeboden. naar het netwerk van de cliënt te kijken. Dat vinden wij ook heel goed, maar mensen met een verstandelijke beperking houden die hun hele leven. Ze houden dus altijd een ondersteuningsvraag. Daarom brengen wij ook voor de gemeente per cliënt in kaart welke ondersteuning noodzakelijk is om een acceptabel niveau van maatschappelijke participatie voor deze cliënt te houden. Dat tweede spoor, wat houdt dat in? Met andere zorgaanbieders in Groningen voeren we gezamenlijk overleg met de Vereniging van Groninger Gemeenten. Dat overleg heeft een informerend karakter. De gemeenten informeren de zorgaanbieders over hun aanpak en vice versa informeren wij de gemeenten over de nieuwe doelgroepen waar zij straks mee te maken krijgen. En voert u verder ook nog structureel overleg met de gemeente Groningen? Ja, dat ook. Een bestuurder van De Zijlen is lid van het project Zorgen Lees verder > Werkt u bij de overheveling van begeleiding ook samen met andere gemeenten? Ja, ik heb regelmatig overleg met ambtenaren uit andere Groninger gemeenten die zich ook met de overheveling van begeleiding bezighouden. Dit wordt gecoördineerd door de Vereniging van Lees verder >

12 12 WMO INZICHT Hoe doen ze het in... vervolg Zo doen wij dat in Groningen met Thérèse van Schie > Groninger Gemeenten. Tijdens die overleggen hebben we het bijvoorbeeld over hoe we de kanteling verder vorm kunnen gaan geven en over de wijze van contractering. En zijn er met die andere gemeenten afspraken gemaakt? Nee, zo ver zijn we nog niet. De intentie is er wel om de zorg voor cliënten met een specialistische zorgvraag gezamenlijk in te kopen, maar dit hebben we niet op papier staan. Als gemeenten willen we de eerste lijn eerst goed in kaart brengen. We weten natuurlijk dat er groepen zijn die niet in de eerste lijn terecht kunnen. Voor hen is er dus de intentie om provinciale afspraken te maken. Ook vervoer is een belangrijk thema om samen op te pakken. Welke uitdaging ziet u voor uw eigen organisatie? Ik zie er genoeg. Voor ons als gemeente zie ik een uitdaging in hoe we de samenleving meer in eigen kracht zetten. Dus niet alles met professionele hulp oplossen, maar dat burgers elkaar meer gaan helpen. Maar hoe verleid je de burgers daartoe? Een andere uitdaging is hoe we de interne verkokering opheffen. We moeten de verschillende onderdelen binnen de gemeentelijke organisatie meer met elkaar in verbinding brengen. Daarmee bedoel ik bijvoorbeeld dat Lees verder > vervolg Zo doen wij dat in Groningen met Theo Aalbers > voor morgen. Binnen dat project wordt heel wijkgericht bekeken hoe de gemeente integrale zorg kan bieden. Een laag lager vinden in plangroepen ook wijkoverleggen plaats waar een aantal locatiehoofden van De Zijlen structureel bij betrokken zijn. Daarin kunnen wij steeds duidelijk de positie van mensen met een beperking voor het voetlicht brengen. Verder zijn er wijksteunpunten waar medewerkers van De Zijlen samenwerken met medewerkers van andere organisaties die actief zijn in de wijk. Merkt u al concreet iets van uw contacten met de gemeente Groningen? Voor concrete resultaten is het nog te vroeg. Maar de gemeente heeft bijvoorbeeld wel werkbezoeken gebracht aan De Zijlen. We hebben ze toen de vormen van werk- en dagbesteding en de woonvormen laten zien. Dit leidt nog niet tot concrete stappen, maar helpt wel mee in de gedachtevorming. En daar begint het allemaal mee. De gemeente denkt nu na over sociale teams en heeft onder andere met ons het gesprek gevoerd hoe wij deelname aan het sociaal team zien. Wat was uw indruk van de gemeente tijdens die bezoeken? Dat is denk ik de indruk die iedereen heeft, namelijk dat de gehandicaptenzorg redelijk onbekend terrein is. Volgens mij hebben gemeenten zich helemaal in de beginfase van de Wmo onvoldoende gerealiseerd dat de Wmo-zorg niet alleen over de lichte zorg gaat. Het gaat ook over zware of complexe zorg. Welke uitdagingen ziet u voor uw eigen organisatie? Minder focussen op het leveren van zoveel mogelijk zorg, maar meer focussen op het leveren van professionele ondersteuning waardoor mensen met een beperking zo zelfstandig mogelijk kunnen leven. En dat leven volstrekt zich voor een groot deel buiten onze invloedsfeer. Dat is een andere manier van denken waar De Zijlen zich helemaal in kan vinden, de uitdaging zit hem in de druk die er nu op wordt gezet. Het moet nu echt gebeuren. Er komt een soort van maatschappelijke noodzaak aan. Lees verder >

13 13 WMO INZICHT Hoe doen ze het in... vervolg Zo doen wij dat in Groningen met Thérèse van Schie> de dienst die burgers ondersteuning geeft op het gebied van werk en inkomen meer moet samenwerken met de dienst die huishoudelijke hulp regelt. Nog een uitdaging is hoe we als gemeente kunnen aansturen op vertrouwen, zodat we de bureaucratie en administratieve rompslomp echt kunnen uitbannen, bijvoorbeeld op het gebied van verantwoording. Dat zijn een heleboel uitdagingen. Op welke manier gaat u ze aan? Doordat we de overheveling van begeleiding, de stelselwijziging jeugd en werken naar vermogen in samenhang oppakken, gaan we die uitdaging eigenlijk al aan. Want daardoor werken mensen binnen de gemeente nu al samen. De verkokering die ik dus eerder noemde, wordt op die manier aangepakt. Daar komt ook bij dat we als gemeente intern aan het reorganiseren zijn. We waren een organisatie met een dienstenstructuur, maar we zijn nu een organisatie met een programmasturing. De drie decentralisaties vallen nu onder het programma Sociaal Domein. De uitdaging om de burger meer in zijn eigen kracht te zetten, pakken we aan met bijvoorbeeld trainingen op het gebied van kantelen, waarbij de professional in eerste instantie zoveel mogelijk kijkt naar wat de zorgvrager of zijn omgeving zelf kan. Welke uitdagingen ziet u voor andere organisaties? Ik denk dat die voor een deel dezelfde uitdagingen hebben. We zeggen allemaal dat we de burger meer in zijn eigen kracht willen zetten, maar hoe ga je dat faciliteren als zorgprofessional zonder het zelf over te nemen? Een andere uitdaging, die kun je bij ons vergelijken met de interne verkokering, is dat organisaties boven hun eigen organisatiebelangen uit moeten stijgen. En dat is natuurlijk een lastige in combinatie met de marktwerking in de zorg. Welke knelpunten ervaart u? Ik zie er een aantal. Dat is in ieder geval het niet willen overgeven aan deskundigheid van anderen. Organisaties willen toch veel zelf doen. Ik heb het dan niet alleen over gehandicaptenzorgorganisaties, maar ik zie dat breder. Verder denk ik aan het instellingsbelang, de marktwerking en de veelheid aan aanbieders. vervolg Zo doen wij dat in Groningen met Theo Aalbers > Welke uitdagingen ziet u voor gemeenten? De uitdaging voor gemeenten is dat zij de verantwoordelijkheid nemen voor een heel nieuwe groep, terwijl ze nog niet goed weten hoe ze het gaan doen en wat het gaat kosten. Dat zorgt voor een spanningsveld. Welke knelpunten ervaart u? De onzekerheid, omdat veel vragen nog niet duidelijk zijn. Hoe wordt de overheveling ingevoerd? En voor wie? Er lag een redelijk plan, maar die is nu on hold gezet doordat het kabinet viel. Die onzekerheid duurt gewoon veel te lang. Wat mij betreft pakt een nieuw kabinet dit ook als een van de eerste punten op. We kijken vijf jaar vooruit. Hoe ziet de gehandicaptenzorg er volgens u dan uit? Dan heeft de ontschotting in de zorg plaatsgevonden, en wordt de zorg veel meer wijks- en dorpsgericht aangepakt. Mensen uit allerlei verschillende velden, zoals de welzijn, ouderenzorg, gehandicaptenzorg, psychiatrie en woningbouwcorporaties zijn bij die nieuwe aanpak betrokken. Ik noem ze de generalisten, en ik verwacht dat ook mensen van De Zijlen daarbij betrokken zijn. Hetzij in dienst van de gemeente, hetzij gedetacheerd aan de gemeente. En hoe komt uw organisatie daar verder nog in voor? Ook in de tweede lijn komen wij daarin voor. Als een generalist in de eerste lijn deskundigheid op het gebied van verstandelijke gehandicaptenzorg nodig heeft, dan betrekt hij ons daarbij. Denk maar aan een gezin dat in de problemen komt, waarvan één van de ouders een verstandelijke beperking blijkt te hebben. Dat vraagt om goede diagnostiek om een effectieve ondersteuning op te kunnen zetten. Nu komen er vaak nog veel te veel verschillende instanties over de vloer. Voor de rest zullen we kleiner zijn. Als de zorg goedkoper moet en de AWBZ kleiner, dan wordt de instelling die die zorg biedt ook kleiner. Zo simpel is dat. Zowel op cliëntniveau als in het personele bestand? Ja, dat gaat hand in hand. Bij De Zijlen kijken we nu al hoe we hierop Lees verder > Lees verder >

14 14 WMO INZICHT vervolg Zo doen wij dat in Groningen met Thérèse van Schie > Uw gemeente krijgt straks met een heel nieuwe doelgroep te maken, waarbij ook nog eens wordt bezuinigd. Is die bezuiniging geen knelpunt? Onze insteek is niet dat we de groep overnemen en vervolgens gaan snijden. Nee, wij gaan echt proberen om het anders in te richten, zodat we daar onze winst kunnen halen. Dicht bij mensen en transparanter. Meer op vertrouwen en minder op control. Wij hebben onze hoop erop gevestigd dat dat gaat lukken. Welke tips heeft u? Gemeenten: verdiep je in de doelgroep, verdiep je in de organisatie. En organisatie: verdiep je in de gemeenten, maar ook in de burgers die in die gemeenten leven. Creëer een situatie waarin je zo open en eerlijk mogelijk naar elkaar kunt zijn en geen verborgen agenda s hebt. vervolg Zo doen wij dat in Groningen met Theo van den Boogaart > Hoe doen ze het in... kunnen anticiperen. Dat doen we door nu al veel te werken met tijdelijke contracten. Als je er nu niets aan doet, ben je straks te laat. Welke tips heeft u? Het is verstandig als zorgaanbieders hun bedrijfsbelang en hetgeen dat goed is voor de cliënt goed van elkaar kunnen scheiden. De cliënt staat voorop en dat een organisatie daar groter of kleiner van wordt, is secundair. Ik merk dat die insteek het beste is om een luisterend oor bij de gemeente te krijgen. Als je het echt meent tenminste! Terug naar begin artikel > Terug naar begin artikel >

15 15 WMO INZICHT Over de grenzen heen Ontwikkelen nieuwe arrangementen nodig? over de grenzen heen Amerpoort: bestaande initiatieven passen prima in de Wmo Een van de uitdagingen bij de decentralisatie van begeleiding naar de Wmo is het ontwikkelen van nieuwe arrangementen. En liever nog nieuwe innovatieve arrangementen waarin kwetsbare burgers op maat ondersteuning krijgen. Ondersteuning die vervolgens een belangrijke bijdrage moet leveren aan meedoen, eigen kracht, eigen netwerk en zelfregie. Veel instellingen in de gehandicaptenzorg zijn volop bezig om hun zorg- en ondersteuningsarrangementen hierop aan te passen. De vraag is echter of het altijd zo vernieuwend moet zijn. Of ligt de uitdaging juist ergens anders? Gehandicaptenzorgorganisatie Amerpoort realiseerde zich tijdens dit zoekproces dat veel van haar initiatieven op onderdelen al prima in de Wmo passen. Zo wordt er al langer gekeken naar hoe in de dagbesteding verbindingen gelegd kunnen worden met andere sectoren. In een verpleeghuis bijvoorbeeld, waar cliënten in een beschermde omgeving iets kunnen betekenen voor andere mensen. Afhankelijk van de kwaliteiten en wensen van de cliënt kan hij worden ingezet in de wasservice, de keuken, het restaurant, de facilitaire dienst of in de ondersteuning van de activiteitenbegeleiders. Vrijwilligerswerk Amerpoort heeft ook contacten in de sector onderwijs. Soms gebeurt dit in de vorm van vrijwilligerswerk. Bijvoorbeeld omdat iemand al bij een sociale werkvoorziening op de wachtlijst staat of daar aan de slag is. Aanvullend is dan geen dagbesteding mogelijk, maar wel vrijwilligerswerk. Zo leest een cliënte met een lichte verstandelijke beperking met kinderen van groep 6 en helpt ze mee met de kleutergroepen. Amerpoort is ook hier verantwoordelijk voor de begeleiding en coaching on the job. Eigen initiatief De meest inspirerende voorbeelden zijn de Lees verder >

16 16 WMO INZICHT Over de grenzen heen > vervolg Ontwikkelen nieuwe arrangementen nodig? Initiatieven kunnen met de juiste ondersteuning uitgroeien tot nieuwe arrangementen in de Wmo. initiatieven die spontaan ontstaan op eigen initiatief van de cliënt. Klaas is een voorbeeld van zo n cliënt. Hij heeft een lichte verstandelijke beperking en woont (zelfstandig met begeleiding en zorg) op een woonlocatie van Amerpoort. In de buurt organiseert een welzijnsorganisatie spelletjes en activiteiten voor kinderen uit de buurt in een oude SRV-wagen. Klaas liep uit nieuwsgierigheid binnen en is spontaan gaan helpen. Dit beviel zo goed, dat hij is gebleven en iedere week komt helpen. Nu is het zijn dagbesteding geworden. Iets vergelijkbaars gebeurde met een cliënt die uit eigen beweging ging helpen de bloemenkraam naast zijn huis op en af te breken. De uitdaging voor Amerpoort ligt erin om deze spontane initiatieven uit te bouwen. Naar andere plekken, naar andere cliënten en naar andere type activiteiten binnen zo n bloemenkraam en SRV-wagen. Bewust maken Amerpoort heeft een jaar lang iedere week van dit soort goede voorbeelden verspreid in de organisatie. Om medewerkers bewust te maken van dit soort kleine initiatieven en de participatiegedachte te stimuleren. Over de grenzen van de AWBZ heen kijken dus. Het zijn immers niet de meest vanzelfsprekende vormen van dagbesteding in de AWBZ. Om vernieuwend te zijn is het niet altijd nodig om een compleet andere richting op te gaan. Soms is een kleine variant op die richting, een olifantenpaadje, vernieuwend genoeg. Mensen zo volwaardig mogelijk laten meedoen in de samenleving is al lange tijd een belangrijk speerpunt in de gehandicaptenzorg en heeft bij veel organisaties geleid tot prachtige initiatieven. Initiatieven die soms klein beginnen, maar die met de juiste ondersteuning en stimulering kunnen uitgroeien tot nieuwe arrangementen in de Wmo.

17 17 WMO INZICHT Agenda Agenda 18 oktober 18 oktober Innovatieplatform Wmo 6 november 6 november Ledenbijeenkomst Toegang in de Wmo en indicatiestelling AWBZ 17 AGENDA In de agenda vindt u een selectie van activiteiten die worden georganiseerd over de Wmo die belangrijk zijn om te weten of waarvoor u zich kunt aanmelden. Het VGN Innovatieplatform Wmo komt voor de tweede keer bij elkaar. Tijdens deze bijeenkomst, waar acht VGN-instellingen bij betrokken zijn, staat de veranderende rol van de gehandicaptenzorgorganisatie en de zorgprofessional centraal. Want wat betekent eigen kracht, eigen netwerk en kanteling? Het doel van het Innovatieplatform Wmo is om gemeenten en aanbieders te motiveren en te inspireren in hun zoektocht naar vernieuwende vormen van ondersteuning van cliënten in de Wmo. Goede voorbeelden en vernieuwende arrangementen worden onder andere via en Wmo inzicht verspreid. Anders dan in de AWBZ kunnen gemeenten de toegang tot de Wmo op eigen wijze organiseren. Hoe gemeenten kwetsbare burgers in zicht krijgen en bepalen of iemand ondersteuning krijgt, zal dus gaan verschillen in de Wmo. Landelijk zien we al wel een aantal modellen ontstaan om de toegang tot zorg te organiseren voor verschillende cliëntgroepen. Maar over wat voor modellen gaat het dan? En wat zijn de uitgangspunten en consequenties ervan voor aanbieders in de gehandicaptenzorg? U hoort het tijdens het deze bijeenkomst voor VGN-leden. 24 oktober 24 oktober Première theatervoorstelling Wmo: De kaarten worden geschud Op 24 oktober vindt de première plaats van een theatervoorstelling over Wmo. Deze unieke voorstelling, waarin mensen met een beperking de hoofdrol spelen, biedt op speelse maar realistische wijze zicht op wat er bij hen leeft. Hun hoop, verwachtingen en het streven om hun leven zo veel mogelijk in eigen hand te houden. Het stuk De kaarten worden geschud is bedoeld als handreiking voor gemeenten, om zo in gesprek te komen met mensen met een beperking. De voorstelling is interactief. Het publiek wordt na iedere scene uitgenodigd met oplossingen te komen.

18 18 WMO INZICHT Toolbox Toolbox In de toolbox vindt u onder andere handreikingen en factsheets die u kunnen ondersteunen bij Wmoaangelegenheden. FACTSHEETS Factsheet en affiche over samenwerking op gebied van maatschappelijke ondersteuning (Transitiebureau) Gemeenten vragen zorgaanbieders samenwerkingen aan te gaan in de Wmo. Samenwerkingen op wijk- of buurtniveau. Maar hoe verhoudt zich dat tot de mededingingswet? In een factsheet worden de (on)mogelijkheden voor samenwerking tussen aanbieders op het terrein van maatschappelijk ondersteuning uiteengezet. Er blijkt duidelijk uit dat samenwerking tussen aanbieders en aanpalende partijen van belang is en dat het mogelijkheden biedt, mits aan de vereisten van de mededingingswet wordt voldaan. Naast deze factsheet is er ook een voorlichtingsaffiche ontwikkeld, waarin de speelruimte van partners in de maatschappelijke ondersteuning tot uitdrukking komt. Deze poster is onder VGN leden verspreid, Factsheet Samenhang decentralisaties (VNG) Waar zit de samenhang tussen de drie decentralisaties? Hoe kunnen gemeenten in de uitvoering verschillende taken slim combineren? De VNG heeft een bundel van acht factsheets gepubliceerd over de samenhang tussen decentralisaties jeugdzorg, begeleiding in de Wmo en mensen met een (grote) afstand tot de arbeidsmarkt. In de factsheets zijn voorbeelden opgenomen van dwarsverbanden tussen de verschillende onderdelen en de slimme combinaties die mogelijk zijn. FACTSHEET Factsheet Vervoer (Transitiebureau en VGN) Niet alleen de extramurale begeleiding, maar ook het daarbij behorende vervoer wordt overgeheveld naar gemeenten. Het factsheet geeft gemeenten een aantal belangrijke feiten en cijfers op het gebied van AWBZ-vervoer. Eerder maakte de VGN ook al een overzicht die aanbieders inzicht geeft in de gemeentelijke en landelijke regelingen voor vervoer die er buiten de AWBZ bestaan. handreiking Handreiking Zorgverkoop in de Wmo (VGN) De gemeente als contractpartij is een nieuwe situatie voor gehandicaptenzorgaanbieders. Daarom speciaal voor hen een handreiking die ingaat op die rol als zorgverkoper, samenwerking binnen de Wmo en mededinging. Ook komt aan bod welke inkoopmodellen gemeenten hanteren voor het inkopen of subsidiëren van Wmo prestaties. De handreiking wordt aangevuld, zodra er meer duidelijkheid is over hoe de decentralisatie van AWBZ-onderdelen naar de Wmo eruit gaat zien en hoe gemeenten er concreet mee omgaan.

19 19 WMO INZICHT Colofon Uitgever Wmo inzicht is een e-zine van de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) over de voorgenomen transitie van de extramurale begeleiding, kortdurend verblijf en vervoer naar de Wmo. Het is bedoeld voor zorgaanbieders in de gehandicaptenzorg en gemeenten en verschijnt tweemaandelijks. Redactie Monique van der Meulen, Minou Scherrenburg-Talma, René Toonen, Inge Wichink Kruit Fotografie Patrick Beckers: foto op blz. 1, 9, 10, 11, 13 Bart Maat (Novum): foto op blz. 3 Arduin: foto op blz. 6 Tineke Hamming: foto op blz. 14, 15 Vormgeving Mariël Lam bno, Den Bosch Contact Oudlaan GA Utrecht Postbus AK Utrecht rtoonen@vgn.nl