De zevensprong OKRA-beleidsplan

Transcriptie

1 De zevensprong OKRA-beleidsplan

2 Colofon Verantwoordelijke uitgever Jan Vandecasteele Vier Uitersten Brugge Vormgeving gevaert graphics nv 1 oktober 2010 OKRA vzw Haachtsesteenweg Brussel

3 VOORAF 4 Deel 1 Organisatieprofiel Missie en doelstellingen Historiek Organisatieprofiel 8 Deel 2 Traject van beleidsplanning 10 Deel 3 Evaluatie van het beleidsplan Van charleston, over swing tot rock- n-roll, bijgesteld, Evaluatie van de uitvoering van het beleidsplan Regionale evaluatie van het beleidsplan Evaluatie door het personeel Evaluatie door het OKRA-beleid Evaluatie door de diensten en deelwerkingen Evaluatie door de overheid 15 Deel 4 Interne analyse OKRA-cijfergegevens ( ) Onderzoek in 64 kwaliteitstrefpunten Bevindingen van de stakeholders 21 Deel 5 Omgevingsanalyse De demografische evolutie De individualisering Secularisering Informatieverstrekking Economische ontwikkeling OKRA ten aanzien van het beleid Educatieve behoeften bij ouderen Tot slot 25 Deel 6 SWOT-analyse Sterken Zwakten Kansen Bedreigingen Besluit 31 Deel 7 Strategische uitdagingen, doelstellingen en acties Zorg-saam en solidair Divers en kwaliteitsvol sociaal-cultureel aanbod Belangenbehartiging Fijnmazig netwerk van trefpunten Invloedrijke beweging met veel leden Vrijwilligers als onmisbaar menselijk kapitaal Communicatie als smeerolie 49 Deel 8 Mensen en middelen 52 Deel 9 De inhoudelijke beoordelingselementen Realisatie van de vier functies Trefpuntbegeleiding Vrijwilligersbeleid Verruiming en verbreding van de participatie Communicatie met de leden Acties met een landelijk karakter Ontwikkeling van vernieuwende en bijzondere activiteiten Culturele diversiteit Samenwerken en netwerkvorming met andere organisaties Zorg voor professionaliteit en professionalisering Zorg voor kwaliteit 63 BIJLAGE 1 ORGANISATIEPROFIEL 64 BIJLAGE 2 INTERNE ANALYSE 76 BIJLAGE 3 OMGEVINGSANALYSE 90 BIJLAGE 4 SWOT-ANALYSE 106 BIJLAGE 5 STRATEGISCHE UITDAGINGEN 114 Geraadpleegde bronnen 134

4 Vooraf Bij de voorbereiding van dit beleidsplan eind 2008 stelden de beleidsvrijwilligers kritische vragen. Kan OKRA de babyboomgeneratie wel aanspreken? Vindt OKRA nog opvolgers voor de trouwe vrijwilligers van de Cardijngeneratie? Zal de dalende ledenevolutie stoppen? Blijft het sociaal cultureel aanbod niet te traditioneel? Kan OKRA standhouden als de belangenbehartiger van de 55-plussers? En moet ze als sociale beweging niet meer opkomen voor de kwetsbare groepen? Slaagt OKRA erin haar netwerk van trefpunten te behouden? Kan OKRA op tegen de alsmaar toenemende concurrentie? Spreekt het imago de jonge senior wel voldoende aan? Heeft OKRA de trein van de digitalisering gemist? Blijft OKRA een financieel gezonde beweging met een ervaren personeelsploeg? Kortom, slaagt OKRA erin haar unieke positie te behouden en te versterken in het komend decennium? Doorheen het proces van beleidsplanning heeft OKRA antwoorden gezocht op deze cruciale vragen. OKRA is nu geland op de zevensprong. De Zevensprong is een jeugdboek van Tonke Dragt. Het boek vertelt het verhaal van een jongen die opgesloten zit in een kasteel. Hij moet ontsnappen en op zoek gaan naar een schat. Niet ver van het kasteel ligt de zevensprong. Een kruispunt waar zeven belangrijke wegen samenkomen. Diezelfde verklaring van het woord zevensprong staat in Van Dale. In het OKRA-beleidsplan komt het magische cijfer zeven voortdurend terug. Zo wil OKRA de komende vijf jaar zeven grote uitdagingen aanpakken. Zeven opdrachten staan voor OKRA centraal: contact en ontmoeting die voor OKRA een kernopdracht zijn. Educatie, cultuur, sport, zorg, zingeving en belangenbehartiging zijn basisopdrachten waarin telkens de kernopdracht contact en ontmoeting terugkeert. In haar doelgroep onderscheidt OKRA zeven deeldoelgroepen: de warmtezoeker, de cultuurliefhebber, het leerbeest, de knuffelgek, de sporter, de zinspeurder en de belangenfreak. Om het cijfer zeven kan OKRA de komende vijf jaar duidelijk niet. Ze wil het kruispunt zijn waar die verschillende groepen van telkens zeven wegwijzers heen leiden en samenkomen. Een levendig, interessant en strijdbaar kruispunt van en voor 55-plussers. De zevensprong is een trefpunt, een rendez-vous vanwaar 55-plussers vertrekken en waar ze weer samenkomen. Mensen die met pensioen gaan, staan ook op een belangrijk kruispunt in hun eigen levensverhaal. Een nieuwe levensfase boordevol uitdagingen dient zich aan. de zevensprong 4

5 De zevensprong is een kruispunt waar je je weg uitstippelt. Elk van de zeven wegwijzers wijst in een andere richting. 55-plussers vormen een heel diverse groep met diverse trajecten. Zo biedt de zevensprong een waaier aan mogelijkheden, voor elk wat wils. Dit beleidsplan bevat plannen en keuzemogelijkheden te over. Het is aan de trefpunten of lokale OKRA-groepen en aan de regio s om deze keuzes te maken. Zoals een wegwijzer de reiziger in de juiste richting stuurt, zo houdt dit beleidsplan OKRA de komende vijf jaar op koers. Lees dit beleidsplan en je maakt kennis met de wegwijzers die deze koers bepalen. Het trefpunt blijft de kern van het kruispunt. Dit beleidsplan bestaat uit negen delen. In deel 1 maakt de lezer kennis met OKRA, de grootste sociaal-culturele beweging van en voor 55-plussers. In deel 2 staat de realisatie van het beleidsplan centraal: een twee jaar lange voorbereiding en wie daarbij betrokken werd. Verbeterpunten uit de evaluatie van het vorige beleidsplan zijn het onderwerp van deel 3. In deel 4 en 5 volgen een interne analyse van OKRA en de omgevingsanalyse. Deze twee analyses leveren stof voor de SWOT-analyse in deel 6. De kern van het beleidsplan zit in deel 7: de strategische uitdagingen met het hoe en waarom, de strategische doelstellingen en de daaruit voortvloeiende acties. Hier komt de zevensprong tot volle ontwikkeling. Deel 8 belicht hoe mensen en middelen voor dit plan ingezet worden. Ten slotte verduidelijkt deel 9 hoe OKRA de inhoudelijke beoordelingscriteria zal realiseren. Wie daarna nog meer lust, vindt in de bijlagen meer gedetailleerde informatie. Dank aan alle vrijwilligers, personeelsleden en medewerkers die kritisch en creatief meegewerkt hebben aan dit plan. Vanaf vandaag zetten we de woorden om in daden. Miet Smet, Algemeen voorzitter Jan Vandecasteele, Algemeen secretaris Anita De Niel, voorzitter Commissie Beleidsplan Roel François, procesbegeleider 5 de zevensprong

6 1 Organisatieprofiel 1.1. Missie en doelstellingen De missie van OKRA luidt: OKRA verenigt gepensioneerden en zij die in dezelfde levensfase gekomen zijn om hun persoonlijke ontplooiing en hun deelname aan het maatschappelijk leven te bevorderen. De missie is vertaald in drie hoofddoelstellingen of pijlers: sociaal-culturele werking, belangenbehartiging en beweging maken. 1. Zoveel mogelijk gepensioneerden kansen geven en motiveren om deel te nemen aan sociale, educatieve en culturele activiteiten die bijdragen tot hun persoonlijke ontplooiing en hun deelname aan het maatschappelijk leven door het zelf aanbieden van activiteiten of het toegankelijker maken ervan. 2. Initiatieven nemen of deelnemen aan initiatieven die leiden tot betere levensomstandigheden voor de gepensioneerden en tot een betere samenleving voor iedereen. 3. Om de twee eerste opdrachten te verwezenlijken streeft OKRA naar het optimaal betrekken van zoveel mogelijk gepensioneerden in een democratische vereniging en beweging die gedragen wordt door de gepensioneerden zelf en opgebouwd is vanuit lokale trefpunten of groepen. OKRA laat zich in de eerste plaats leiden door waarden die ontleend zijn aan het Evangelie, de Europese en universele rechten van de mens en door de principes van de democratie. De naam OKRA verwijst naar vier kerneigenschappen: open, christelijk, respectvol en actief Historiek De eerste OKRA-trefpunten, tot 2006 KBG-afdelingen genoemd, startten een zestigtal jaar geleden en organiseerden in de eerste plaats ontspannende ontmoetingsactiviteiten. In 1956 werd de overkoepelende landsbond opgericht die zich ook toelegde op de verdediging van de belangen van gepensioneerden. In de jaren zestig en zeventig groeide KBG spectaculair en breidde de werking enorm uit. Het decreet op het verenigingswerk van 1975 erkende KBG en de afdelingen boden vormende en culturele activiteiten aan. In 1979 startte de eerste seniorenacademie en een jaar later breidde KBG de werking uit met een gestructureerde rusthuiswerking. In 1987 werd de vzw Seniorensport opgericht. In datzelfde jaar bereikte KBG een historisch hoogtepunt met leden en trefpunten. de zevensprong 6 deel 1 organisatieprofiel

7 Kort daarna stond KBG voor een keerpunt. Het eerste ledenverlies werd in 1992 vastgesteld. KBG pakte van toen af uit met een vernieuwingsoperatie. In de jaren negentig doken de eerste beleidsplannen op. De belangenbehartiging werd verder uitgebouwd als de tweede grote pijler. De lokale en gemeentelijke belangenbehartiging werd een nieuw project. OKRA bouwde kwaliteitszorg in de werking in en stimuleerde de afdelingen tot een divers en kwalitatief aanbod, noodzakelijk om de nieuwe generatie senioren aan te trekken. De idee van segmentering won veld. In de periode 2004 tot 2009 ging KBG opnieuw door een versneld vernieuwings- en veranderingsproces en werd in 2006 herboren als OKRA. Er werd fundamenteel gesleuteld aan de structuur om meer eenheid en efficiëntie te bereiken. Op het vlak van imago en communicatie werd een inhaalbeweging in gang gezet. In 2008 werd de koepel OKRA-ACADEMIE vzw opgericht als steunpunt voor de regionale academies en in 2010 werd OKRA erkend als gebruikers- en mantelzorgorganisatie in het kader van het Woonzorgdecreet. Deze nieuwe werking kreeg de naam OKRA-ZORGRECHT. Deze beknopte historiek toont dat KBG/OKRA in zestig jaar een enorme weg aflegde en dit samen met haar doelpubliek. Wat vooral opvalt is de voortdurende verruiming en vernieuwing van het aanbod dat alert en marktgericht inspeelt op de grote veranderingen bij de 55-plussers zelf. De ouden van dagen uit de statuten van 1956 evolueerden tot vitale en bewuste 55-plussers, babyboomers die volop willen participeren aan en genieten van het leven. OKRA is hun dynamische beweging Organisatieprofiel Hoe zit de organisatie OKRA in elkaar? Welke zijn haar belangrijkste activiteiten? OKRA heeft een klassieke en getrapte structuur met drie grote beleidsniveaus: trefpunt, regio en Algemeen. Naast deze drie beleidsniveaus kent OKRA ook nog twee overlegplateaus: de gewesten (gemeentelijk en intergemeentelijk) en de provincies Trefpunt De plaatselijke afdeling kreeg in 2006 de naam trefpunt. Deze plaatselijke OKRAgroepen worden geleid door een ploeg vrijwilligers. De leden vormen de basis van het trefpunt. OKRA telt trefpunten in Vlaanderen en Brussel-hoofdstad, overwegend op parochiaal niveau. De trefpunten hebben een aanbod of jaarprogramma met ontmoetings- en ontspanningsactiviteiten. Ze organiseren ook een brede waaier van activiteiten die beantwoordt aan de behoeften en interesses van de doelgroep. OKRA bracht deze activiteiten onder in deelwerkingen zoals onder meer OKRA-SPORT. Sporten, kaarten, creatief bezig zijn, daguitstappen en zo meer. Wijkverantwoordelijken koesteren het maandelijks contact met hun leden tijdens een bezoek aan huis. Leden die in een woonzorgcentrum wonen, kijken uit naar bezoek van en animatie via zorgvrijwilligers. deel 1 organisatieprofiel 7 de zevensprong

8 Ook de belangenbehartiging krijgt vorm in de trefpunten. Via een of meer vrijwilligers die mensen informeren en wegwijs maken en die problemen signaleren. Trefpunten spelen een rol in de gemeentelijke ouderenadviesraad. In het kader van de gemeenteraadsverkiezingen werken de trefpunten samen aan een Zilverboek, het gemeentelijk OKRA-memorandum Regio OKRA telt in Vlaanderen 18 regio s, ze komen min of meer overeen met de bestuurlijke arrondissementen. Dit beleidsniveau verbindt de trefpunten met de beweging als geheel. Elke regio heeft een zekere autonomie bepaald door een eigen beleidsstructuur met een regioraad, een regiobestuur en een dagelijks bestuur. Verkozen vrijwilligers voeren het beleid. Voor belangrijke aspecten of deelwerkingen worden vrijwilligers ingeschakeld via regionale werkgroepen. In de regionale secretariaten werken 53 beroepskrachten: 29 in een educatieve en 28 in een ondersteunende functie. Om efficiënter te werken ontwikkelde OKRA vier samenwerkingsverbanden waarin tien regio s betrokken zijn. De belangrijkste opdracht van de regio s is de begeleiding van de trefpunten en de coaching van de vrijwilligers. Daarvoor zijn 29 educatieve beroepskrachten ingeschakeld. OKRA registreert vier types begeleiding: begeleiding tijdens trefpuntactiviteiten, ondersteuning op bestuursvergaderingen, coaching via individuele persoonlijke contacten en interventies bij trefpunten in moeilijkheden. De collectieve begeleiding van trefpunten wordt georganiseerd via regionale startdagen, gewestvergaderingen en kadervorming. De regio s communiceren met de leden en bestuursleden via print en digitaal. De regio s stimuleren de belangenbehartiging in de trefpunten via kadervorming. Zij coördineren de acties rond het Zilverboek in het kader van de gemeentelijke verkiezingen. De regio s zetten ook bovenlokale initiatieven of projecten op die inspelen op de diverse interesses en verwachtingen van 55-plussers. Deze initiatieven maken voor de leden het aanbod dat ze in het trefpunt vinden, nog rijker en veelzijdiger. Vaak gaat het hier om een open aanbod waar ook niet-leden kunnen aan deelnemen. Dit aanbod boort diverse segmenten van de doelgroep aan: educatie via de academies, culturele manifestaties en creatieve ateliers, diverse sportinitiatieven en een open aanbod rond zorg en zingeving Algemeen Het nationale niveau van OKRA heet OKRA-Algemeen. Het is een vzw, een koepel van trefpunten en 18 regio s met leden (2009). De vzw OKRA betrekt de vrijwilligers bij het beleid via de Algemene Raad, het Algemeen Bestuur, het Algemeen Dagelijks Bestuur en gespecialiseerde commissies en werkgroepen. Op het Algemeen secretariaat zijn 17 educatieve en 7 ondersteunende krachten aan het werk. Ze bouwen diverse diensten uit in functie van de regio s en trefpunten. OKRA is nauw verweven met de vzw s OKRA-SPORT en OKRA-ACADEMIE. de zevensprong 8 deel 1 organisatieprofiel

9 OKRA realiseert de sociaal-culturele doelstelling via een centraal thema dat twee tot drie jaar als een rode draad door de werking loopt. Op alle niveaus van de beweging. Het centraal thema is een actuele inspiratiebron voor de werking en een instrument om vernieuwend te werken. Het centraal thema wordt opgesplitst in jaarprogramma s en vertaalt zich in keuzeactiviteiten voor trefpunten. De regio s stimuleren de trefpunten om het centraal thema op te nemen in hun aanbod. Naast het aanbod vanuit het centraal thema biedt de sociaal-culturele pijler van OKRA jaarlijks een divers keuzeaanbod dat inspeelt op de verscheiden interesses van de 55-plussers: sport, academie, reizen, zingeving, creativiteit, zorg en zo meer. Dit aanbod is ingebed in de OKRA-deelwerkingen. De Algemene belangenbehartiging wordt door twee diensten gerealiseerd. De Studiedienst volgt de actualiteit op, stelt dossiers samen, organiseert politieke congressen en Algemene studiedagen, coördineert de Algemene acties en ondersteunt de plaatselijke en regionale belangenbehartiging. De Pensioendienst volgt de pensioenwetgeving op, informeert de leden en de bestuursleden hierover, vormt de regionale pensioenverantwoordelijken, formuleert adviezen aan de overheid en behartigt individuele pensioendossiers. Gespecialiseerde vrijwilligers worden betrokken via thematische werkgroepen. De Commissie Belangenbehartiging adviseert het OKRA-beleid. Voor lobby- en vertegenwoordigingswerk tekenen vrijwilligers en beroepskrachten. De bewegingsuitbouw realiseert zich hoofdzakelijk via de Dienst Communicatie, de Personeelsdienst, de Vormingsdienst met het vrijwilligersbeleid, de Commissie Beleidsplanning en de Financiële Commissie. De Dienst Communicatie is verantwoordelijk voor het communicatiebeleid op de verschillende niveaus. De Commissie Communicatie is daartoe het beleidsorgaan. Diverse opdrachten liggen in dat kader voor: het opstellen en uitvoeren van jaarlijkse communicatieplannen, de interne en externe communicatie en de marketing realiseren, regio s en trefpunten mee op het goede communicatiespoor krijgen, vorming verzorgen, realiseren van diverse media online en offline, het realiseren en bewaken van de huisstijl, het opzetten van marketingacties, het uitwerken van ledenvoordelen en zo meer. De ledenbeweging is bijzonder belangrijk: leden betalen jaarlijks een persoonlijke ledenbijdrage waarvoor zij kunnen deelnemen aan de activiteiten, verzekerd zijn, het OKRA-magazine ontvangen en genieten van diverse ledenvoordelen. De Personeelsdienst is verantwoordelijk voor het eenvormige personeelsbeleid van de Algemene en regionale beroepskrachten. De Financiële Commissie adviseert het beleid op het gebied van de financiën. OKRA-Algemeen beschikt ook over twee logistieke diensten: de administratie en de boekhouding. Meer weten? Zie bijlage 1 en okra.be. deel 1 organisatieprofiel 9 de zevensprong

10 2 Traject van beleidsplanning Dit beleidsplan is het resultaat van een werk- en denktraject dat tussen september 2008 en september 2010 afgelegd werd. Beleidsvrijwilligers en beroepskrachten actief op alle domeinen en op alle niveaus werkten mee. Terugkoppeling naar het beleid en naar de regio s was in het traject ingebouwd. Tijdens drie belangrijke studiedagen werden cruciale keuzes gemaakt. Hier volgt een bondig overzicht van de tien belangrijkste etappes. 1. De Commissie Beleidsplanning wordt als planningsteam aangesteld. Acht beleidsvrijwilligers en acht educatieve personeelsleden maken er deel van uit. De Commissie coördineert het proces tijdens acht werkvergaderingen verspreid over twee jaar. 2. Het beleidsplan Van charleston, over swing tot rock- n-roll, bijgesteld, wordt grondig en systematisch geëvalueerd door het educatief personeel en de beleidsvrijwilligers, door de regio s en de deelwerkingen. Het visitatieverslag van de overheid levert belangrijke verbeterpunten op. De Commissie Beleidsplanning bundelt de evaluaties en noteert de conclusies. Deze worden op de eerste studiedagen voorgelegd en besproken met een ruime groep. 3. OKRA verzamelt en verwerkt daarna (cijfer)gegevens over de voorbije beleidsperiodes. Cijfers over de leden, bestuursleden, trefpunten, kadervorming, belangenbehartiging in de trefpunten en zo meer. Ook cijfergegevens over het regionaal aanbod komen aan bod. De verwerking en analyse van deze gegevens toont de interne sterktes en zwaktes van OKRA. Daarnaast wordt a a n 64 kwaliteitstrefpunten een uitgebreide vragenlijst voorgelegd tijdens een face-to-face interview. Dit onderzoek levert het profiel van een succesvol trefpunt op. OKRA bevraagt stakeholders. 4. De Studiedienst stelt de omgevingsanalyse op die voorgelegd wordt aan de Commissie Beleidsplanning. Deze Commissie leidt uit de omgevingsanalyse de belangrijke kansen en bedreigingen voor OKRA af. 5. Gebaseerd op al het voorgaande voert OKRA een grondige SWOT-analyse uit op alle niveaus en voor alle deelaspecten. Deze analyses worden door de Commissie Beleidsplanning gesynthetiseerd. De conclusies leiden naar voorstellen voor strategische uitdagingen. 6. Beleidsvrijwilligers en educatieve beroepskrachten kiezen zeven strategische uitdagingen op een studietweedaagse. Per uitdaging worden strategische doelstellingen afgeleid. de zevensprong 10 deel 2 TRAJECT VAN BELEIDSPLANNING

11 7. Op een derde belangrijke terugkoppeling met driehonderd regiobestuursleden worden de strategische uitdagingen en doelstellingen verder vertaald in operationele doelen. 8. De Algemene Raad geeft vervolgens vanuit het beleid groen licht aan de belangrijkste krachtlijnen van het nieuwe beleidsplan. De educatieve beroepskrachten gaan in conclaaf om in technische werkgroepen de acties SMART te vertalen. De regio s bepalen hun engagementen in het kader van het nieuwe beleidsplan. 9. De Financiële Commissie buigt zich over de financiële consequenties van het beleidsplan. Hoe zullen mensen en middelen in de periode 2011 tot 2015 ingezet worden? 10. In de zomer van 2010 wordt het nieuwe beleidsplan in een definitieve vorm gegoten. Na de goedkeuring door de Commissie Beleidsplanning wordt het beleidsplan op het vlak van stijl en vorm opgeschoond. Dit is het resultaat. Om af te ronden nog dit: welke actoren maakten dit beleidsplan? Beleidsvrijwilligers uit het Algemeen Bestuur. Verantwoordelijken en specialisten uit de deelwerkingen academie, sport, reizen, crea, zorg en zingeving. Beroepskrachten en vrijwilligers uit de diensten belangenbehartiging en communicatie. Regiovoorzitters, regiobestuursleden en regionale educatieve medewerkers. Spilfiguren uit 64 kwaliteitstrefpunten. Het voltallige personeel van OKRA, educatief en ondersteunend. Stakeholders uit diverse externe organisaties. Hier past dank en waardering voor hun wezenlijke bijdrage aan dit plan. deel 2 TRAJECT VAN BELEIDSPLANNING 11 de zevensprong

12 3 Evaluatie van het beleidsplan Van charleston, over swing tot rock- n-roll, bijgesteld, Hier volgt een synthese van de uitgebreide evaluatie van het vorige beleidsplan. Drie elementen komen aan bod: de opmaak, de inhoud en de uitvoering. Diverse groepen maakten hun evaluatie Evaluatie van de uitvoering van het beleidsplan Vier voortgangsrapporten leveren gegevens over de realisatie van het beleidsplan. Het wordt grotendeels uitgevoerd. Het beleidsplan bevat zes grote uitdagingen. 1. Uitdaging 1. De versterking van de trefpunten wordt gerealiseerd: het aantal trefpunten daalt licht maar de werking blijft ruim en divers. Trefpunten realiseren de vier functies van het vormingswerk. Regio s slagen er grotendeels in de trefpunten te ondersteunen en te begeleiden. De vernieuwing van de werking en de besturen neemt een aanvang maar is nog niet volledig gerealiseerd. 2. Uitdaging 2. Voor de versterking van de lokale belangenbehartiging legt OKRA de lat hoog: na een positieve evolutie in het begin, doet zich op het einde van de beleidsperiode een stagnatie voor. Het streefcijfer van 550 belangenbehartigende trefpunten wordt niet meer gehaald. In het kader van de gemeentelijke verkiezingen van 2007 realiseren 707 trefpunten uit 177 gemeenten een Zilverboek. Een opmerkelijke realisatie. 3. Uitdaging 3. Via het centraal thema cultuur de culturele werking verhogen en verbreden. De cijfers tonen aan dat trefpunten en regio s in de beleidsperiode veel culturele initiatieven nemen. De regio s promoten het thema in de trefpunten en breiden hun aanbod aan culturele initiatieven uit. De deelnemersaantallen zijn massaal. OKRA besteedt veel aandacht aan de culturele diversiteit en op lokaal vlak resulteert dit in 229 initiatieven. Ondanks deze resultaten wordt cultuur niet ervaren als een makkelijk thema. 4. Uitdaging 4. OKRA wil via het ontwikkelen van een aanbod in het tweede spoor op bovenlokaal vlak de idee van segmentering realiseren. Ze doet dat op het vlak van educatie (academie), groepsreizen, sport, cultureel aanbod en creatieve werking. Voor de meeste domeinen slaagt OKRA er grotendeels in de voorziene acties uit te voeren. Sport en cultuur halen goede cijfers, academie en reizen dalen licht. De doelstelling om de creatieve werking te vernieuwen lukt gedeeltelijk. Het tweede de zevensprong 12 deel 3 EVALUATIE VAN HET BELEIDSPLAN

13 spoor is een bruikbaar instrument om nieuwe en jonge leden aan te trekken en om in de trefpunten het aanbod meer divers en kwaliteitsvol te maken. In de toekomst moet het aanbod nog verder vernieuwd worden. 5. Uitdaging 5. Bijzondere doelgroepen staan hier centraal. Deze uitdaging wordt gedeeltelijk gerealiseerd. De zorgwerking met de bezoekerskernen voor de bewoners van woonzorgcentra kent plaatselijk een sterke groei. Meer aandacht voor minder mobiele leden thuis is vanuit de regio s slechts beperkt aangepakt maar veel trefpunten verzorgen regelmatig huisbezoeken. Voor de leden in de grootstad worden in Antwerpen en Brussel experimenten opgezet. Antwerpen start met enkele nieuwe stadstrefpunten. Het project met betrekking tot de culturele verscheidenheid krijgt bijzonder veel aandacht: OKRA maakt kennis met de allochtone ouderensector, verricht onderzoek en experimenteert. Over dit onderwerp wordt de communicatie met de leden bijzonder goed verzorgd. De werking met deze doelgroep structureel inbouwen, blijft een moeilijke opdracht. 6. Uitdaging 6. Een meer gecoördineerd en efficiënt beleid realiseren. Deze uitdaging wordt in grote mate gerealiseerd. OKRA zet belangrijke stappen naar meer eenheid en voert een eenvormig personeels- en vrijwilligersbeleid. Het charter van de vrijwilliger vertaalt zich in een Vrijwilligersmap en een sterk vormingsbeleid. De vernieuwingsoperatie met de nieuwe naam en huisstijl slaat zeer goed aan, ook bij de trefpunten. Op het vlak van communicatie zijn niet alle acties gerealiseerd. In de beleidperiode komt de Financiële Commissie tot een personeelsnorm, een eenvormige ledenbijdrage en een eenvormig boekhoudsysteem. Het registratie- en meetsysteem wordt geoptimaliseerd en levert jaarlijks belangrijke beleidsinformatie op. Een aanpassing aan recente digitale evoluties dringt zich op. Besluit: het vorige beleidsplan heeft het mogelijk gemaakt dat OKRA in positieve zin evolueerde. De eenheid is gegroeid en maakt OKRA sterker. De vernieuwingsoperatie is geslaagd maar vraagt verdere stappen. De idee van segmentering vindt meer en meer ingang onder meer via het tweede spoor. Toch is OKRA er onvoldoende in geslaagd de jongere generatie senioren te verleiden Regionale evaluatie van het beleidsplan De regio s evalueerden het vorige beleidsplan met hun beleidsvrijwilligers. Uit de synthese van deze vragenlijsten blijken grote verschillen tussen de regio s onderling. Alle regio s werken loyaal mee aan de uitvoering maar de resultaten zijn wisselend. Sommige doelstellingen zoals deze met betrekking tot de trefpunten worden quasi deel 3 EVALUATIE VAN HET BELEIDSPLAN 13 de zevensprong

14 overal gerealiseerd. Voor de doelstelling in verband met de lokale belangenbehartiging zien we regio s in twee snelheden. Wat betreft de werkingen in het kader van het tweede spoor kiezen regio s ervoor zich te specialiseren. Ze gaan op die manier ook in op specifieke, regionale behoeften. Ook omwille van beperkingen met betrekking tot mensen en middelen kiezen de regio s en vertonen ze sterktes en zwaktes. Zo wordt OKRA-ZORG in zes regio s sterk aangemoedigd. Alle regio s werken aan het centraal thema, behalen goede cijfers maar besluiten dat het een moeilijk thema is. Op het vlak van vrijwilligersbeleid boeken alle regio s resultaten, de ene wat betere dan de andere. De regionale communicatie is verbeterd en meer geprofessionaliseerd maar er blijven nog heel wat werkpunten. De regio s formuleren aanbevelingen voor het nieuwe beleidsplan: meer zin voor realiteit, meer prioriteiten, meer keuzemogelijkheden en minder verplichtingen. De samenwerking tussen regio s moet sterker in het kader van meer efficiëntie. Regionale beroepskrachten vragen meer tijd voor individuele trefpuntbegeleiding. Ten slotte moet OKRA nog meer inspelen op de recente evoluties die zich bij de doelgroep voltrekken Evaluatie door het personeel De personeelsgroep evalueert het beleidsplan en komt tot enkele verbeterpunten: een aanpassing van het registratieprogramma Administrator, een jaarlijkse analyse van de cijfers, afbakening van prioriteiten en vereenvoudiging van de acties op het lokale niveau Evaluatie door het OKRA-beleid Beleidsvrijwilligers verwachten van het nieuwe beleidsplan meer vernieuwing en meer aantrekkingskracht voor de jongere generaties. Een verdere segmentering is aangewezen. Vrijwilligers moeten het hoofdaccent worden. Drie uiterst belangrijke werkpunten liggen voor: de begeleiding van de trefpunten, de leden(beweging) en de vrijwilligers Evaluatie door de diensten en deelwerkingen De Commissie Belangenbehartiging evalueert de aspecten die met haar domein te maken hebben. Hetzelfde voor wat betreft de communicatie. Ook de Raad van Bestuur van OKRA-SPORT en van OKRA-ACADEMIE onderwerpen het vorige beleidsplan aan een kritisch onderzoek. Op een denkdag komen gespecialiseerde vrijwilligers en beroeps- de zevensprong 14 deel 3 EVALUATIE VAN HET BELEIDSPLAN

15 krachten samen rond zorg, zingeving, reizen, bedevaarten en crea. De Commissie Beleidsplan houdt met deze evaluatieverslagen rekening voor het nieuwe beleidsplan Evaluatie door de overheid De twee vorige beleidsplannen krijgen van de adviescommissie een positieve beoordeling als ze ingediend worden. Het verslag van de adviescommissie duidt de inhoudelijk sterke punten aan en geeft ook enkele aanbevelingen. Op 18 maart 2009 komt de visitatiecommissie op bezoek bij OKRA-Algemeen en levert een positief visitatieverslag af. Dit is een onderdeel van de eindevaluatie in het kader van het decreet. De verbeterpunten hebben betrekking op volgende elementen: OKRA is te sterk aan het professionaliseren, de online-communicatie kan beter, idem voor het structureel werken aan culturele diversiteit. De OKRA-delegatie in de visitatiecommissie noteert vanuit het gesprek enkele aandachtspunten met betrekking tot het meetbeleid, de gemeenschapsvormende functie, het tweede spoor, OKRA-ZORG en het vrijwilligersbeleid. deel 3 EVALUATIE VAN HET BELEIDSPLAN 15 de zevensprong

16 4 Interne analyse De interne analyse is gefundeerd op drie soorten gegevens. Eerst en vooral OKRAcijfergegevens van de laatste zeven jaar. Hier volgen enkel de belangrijkste vaststellingen. Meer gedetailleerde gegevens staan in bijlage 2. Daarna de belangrijkste conclusies van het onderzoek in 64 kwaliteitstrefpunten. Ten slotte ook een synthese van wat de stakeholders aanbrachten. Al deze gegevens verwijzen naar de sterktes en de zwaktes van OKRA OKRA-cijfergegevens ( ) Trefpunten Aantal OKRA verliest in de beleidsperiode 31 trefpunten en eindigt in eind 2009 met trefpunten (-2,5 procent). Het aantal trefpunten met een basiswerking ligt hoog. Driekwart van de trefpunten biedt een divers en kwalitatief aanbod, een groei met 5 procent. Eenmalige activiteiten Ze evolueren positief van (2003) naar (2009), een stijging met 2,8 procent. Dit betekent dat een trefpunt gemiddeld 18 eenmalige activiteiten per jaar organiseert. De zuivere ontmoetingsactiviteiten (8 416) zijn het hoogst qua aantal maar dalen met 14,3 procent wellicht omdat deze activiteiten een rijkere inhoud krijgen en dus niet meer als ontmoetingsactiviteit geregistreerd worden. Zo gaan de vormingsactiviteiten (5 439) in stijgende lijn (+7,5 procent). De culturele activiteiten nemen vrij sterk toe tot (+39 procent). Wat betreft de acties van de trefpunten stellen we na een stijging in de beginfase een gevoelige daling (-41 procent) vast (595 in 2009). De eenmalige sportactiviteiten stijgen met 39 procent naar in Regelmatige deelwerkingen of clubs De ontspannende clubs (vooral kaartclubs) dalen met slechts 10 clubs of 2 procent tot 647. De sportclubs in de trefpunten evolueren van in 2003 naar in 2009, een gevoelige toename van 436 clubs (+17,5 procent). De stijging situeert zich vooral bij de wandel-, fiets- en dansclubs. De creatieve deelwerkingen blijven stabiel rond 800. Het zijn meestal handwerkclubs voor dames. Zangkoren en toneelgroepjes maken een dalende trend door. Leesclubs en computerclubs blijven klein in aantal. Zorgwerking De plaatselijke zorgwerking kent een spectaculaire groei van in 2003 naar in 2009 (+54 procent). Bijna 700 trefpunten hebben een of meerdere zorgwerkingen. Het regelmatige bezoek aan de bewoners van woonzorgcentra neemt toe evenals het meewerken aan kleine dienstverlening in de instellingen. De aandacht van de trefpunten voor de zieke leden vertaalt zich in positieve cijfers: van 259 naar 438 initiatieven (+70 procent). de zevensprong 16 deel 4 INTERNE ANALYSE

17 Belangenbehartiging Het aantal trefpunten dat als belangenbehartigend erkend wordt, neemt aanvankelijk sterk toe (610 in 2005) maar daarna is er een neerwaartse trend tot 463 in Procentueel is 40 procent van de trefpunten belangenbehartigend. De doelstelling van 550 trefpunten werd dus niet gehaald. 463 trefpunten hebben een verantwoordelijke voor belangenbehartiging in 2009, 32 procent minder dan in Een gelijkaardige evolutie is merkbaar voor de belangenbehartigende activiteiten en de acties. Ook op de bestuursvergaderingen komt dit thema minder vaak op de agenda. Werking van de trefpuntbesturen Het aantal trefpuntbestuursleden stijgt van (2003) naar (2005) en daalt nadien tot (2009). Trefpuntbesturen worden dus iets groter (+5 procent). De vrouwen zijn licht in de meerderheid in de besturen en de besturen vervrouwelijken met een kleine 2 procent op 7 jaar tijd. Wat de leeftijdsverdeling van de bestuursleden betreft zien we dat 30 procent jonger is dan 70 jaar. Deze ongelijke verhouding is de laatste 8 jaar toegenomen met ongeveer 8 procent. Besluit: de bestuursleden vervrouwelijken en worden almaar ouder. Spilfiguren Binnen het bestuur van een trefpunt vormen de verkozen spilfiguren het dagelijks bestuur. Het gaat om voorzitters, medevoorzitters, secretarissen en penningmeesters. Hun aantal stijgt van (2003) naar (2007) en daalt opnieuw tot (2009). Het gemiddeld aantal spilfiguren per trefpunt is nu 3,4. De mannen zijn licht in de meerderheid en deze tendens zet zich door. De dagelijkse besturen zijn iets jonger dan de trefpuntbesturen (35,5 procent van de spilfiguren is jonger dan 70 jaar en 65,5 procent is ouder) maar op 7 jaar stijgt de groep 70-plussers met bijna 8 procent. Bij de spilfiguren zijn de mannen licht in de meerderheid en ze worden ouder Regio s Persoonlijke of individuele trefpuntbegeleiding De professionele trefpuntbegeleiding in OKRA gebeurt via 29 educatieve medewerkers. OKRA registreert vier soorten begeleidingscontacten: De ondersteuningscontacten op bestuursvergaderingen neemt toe met 26 procent. Het begeleiden door aanwezigheid op activiteiten stijgt met meer dan 50 procent tot 568 in De persoonlijke, coachende contacten met spilfiguren zitten ook in stijgende lijn van 484 naar contacten. Contacten in het kader van crisisinterventie stijgen spectaculair van 259 in 2006 naar 769 in Het aantal betrokken trefpunten gaat fors omhoog van 156 naar 356. De belangrijkste verklaring van deze toename is een sterkere registratie. Daarnaast ervaren de beroepskrachten een groeiende behoefte aan interventies in trefpunten die het moeilijk krijgen. deel 4 INTERNE ANALYSE 17 de zevensprong

18 De collectieve begeleiding van trefpunten Zeventien regio s organiseren regionale of gewestelijke startdagen waar plaatselijke spilfiguren kennismaken met het jaarprogramma. Het aantal daalt van 83 (2005) naar 42 (2009) door de tendens om de startdagen minder gewestelijk en meer regionaal te organiseren. Het aantal aanwezige trefpunten daalt van in 2005 naar 721 in Het aantal aanwezige spilfiguren is in de beleidsperiode afgenomen van naar Startdagen blijven globaal gezien erg belangrijke instrumenten om de planning van trefpunten te verbeteren en de participatiegraad blijft hoog. De gewesten zijn een erg belangrijk informatie- en overlegplatform voor de spilfiguren van de trefpunten van eenzelfde gemeente of stad. Het aantal gewesten neemt toe in de beleidperiode van 129 tot 152 (+18 procent). Het aantal gewestvergaderingen blijft bijna constant op gemiddeld drie per gewest per jaar. Het aantal trefpunten en het aantal spilfiguren dat aanwezig is op gewestvergaderingen ligt zeer hoog en dit aantal blijft constant. De regionale kadervorming De regionale kadervorming is traditioneel sterk uitgebouwd en blijft een hoofdopdracht van de educatieve krachten die de vorming organiseren en vaak zelf geven. In de beleidsperiode blijft het aantal kadervormingscursussen erg hoog (460 in totaal of 25 per regio). Het aantal deelnemers op jaarbasis neemt met 5 procent toe van tot Elke cursus trekt gemiddeld 25 deelnemers aan. Het aantal cursusuren is dalend omdat er meer korte cursussen op touw gezet worden. De inhoud van de cursussen varieert in functie van het jaarprogramma. Het regionaal aanbod (tweede spoor) De academiewerking vertoont een dalende tendens wat activiteiten (-20,8 procent) en deelnemers (-21 procent) betreft. Sommige deelaspecten zoals filmforum en cursussen zitten in stijgende lijn. Met 583 initiatieven op 44 locaties voor deelnemers blijft het een succesvol educatief aanbod. Het aantal regionale reizen stijgt licht tot 404 in 2009 (+3 procent) maar het aantal deelnemers daalt sterk tot (-15,7 procent). Vooral de binnenlandse reizen gaan sterk achteruit. 318 vrijwilligers (-7 procent) werken mee als reisbegeleider. Het aantal regionale culturele aanbiedingen stijgt tot 86 (+11,6 procent) maar het aantal deelnemers gaat van naar (-42 procent). Veel trefpunten nemen zelf initiatief om aan grote culturele manifestaties deel te nemen. Het regionaal sportaanbod zit duidelijk in de lift met 411 initiatieven (+17,5 procent) en deelnemers (+9,8 procent). de zevensprong 18 deel 4 INTERNE ANALYSE

19 Regionale werkgroepen De regio s betrekken vrijwilligers om de deelwerkingen te organiseren gespecialiseerde vrijwilligers werken mee in 198 thematische werkgroepen rond een van de deelwerkingen van OKRA. Elke regio beschikt over ongeveer tien werkgroepen en elke werkgroep telt gemiddeld elf medewerkers. In de beleidsperiode stellen we een kleine groei vast op het vlak van werkgroepen en medewerkers De ledenevolutie Het ledental van OKRA daalde met personen (-5,69 procent) van (2004) naar (2009). De langzame ledendaling begon in Deze cijfers zijn de resultante van het ledenverlies (ontslagnemende en overleden leden) en de ledenwinst die geraamd wordt op 4 à 5 procent. Een vierde van de leden is jonger dan 70 jaar. Op zes jaar is de veroudering van de leden met 5 procent toegenomen. OKRA telt leden ouder dan 80 jaar (31 procent, 7 procent meer in vergelijking met 2004). Cijfers over ledenwerving bevestigen dat 40 procent van de nieuwe leden ouder dan 70 jaar is. De verzilvering van de Vlaamse bevolking weerspiegelt zich in de ledengroep van OKRA. OKRA vervrouwelijkt langzaam en telt in vrouwen (64 procent) en mannen (46 procent). In vergelijking met de Vlaamse bevolkingscijfers zijn de jongste leeftijdsgroepen in OKRA sterk ondervertegenwoordigd, terwijl de oudste leeftijdsgroepen serieus oververtegenwoordigd zijn. De curve van OKRA is bijna een spiegelbeeld van de curve van de Vlaamse ouderenpopulatie. De omgevingsanalyse bevestigt deze trend. Jaarlijks verwelkomt OKRA veel nieuwe leden maar omwille van de sterk verouderde ledenpopulatie leidt dit niet tot een positieve ledenevolutie Onderzoek in 64 kwaliteitstrefpunten In 2009 zet OKRA een onderzoek op in 64 kwaliteitstrefpunten, een steekproef uit alle regio s. Het gaat om kleine en grote trefpunten, in de stad en op het platteland. Een gestructureerde vragenlijst wordt door het trefpuntbestuur ingevuld, samen met een enquêteur. De bevraging gaat over het aanbod, de samenwerking met andere trefpunten en met externen, de bestuurlijke werking, de communicatie en de ledenwerving. Via dit intern onderzoek wil OKRA de succesfactoren voor plaatselijke werking in kaart brengen. Deze kwaliteitstrefpunten hebben een zeer divers aanbod aan eenmalige activiteiten en deelwerkingen of clubs. Ontmoeting, vorming, cultuur, sport, zorg en belangenbehartiging komen ruim aan bod. Het aantal deelnemers wijst op een grote participatie. De deelnemers zijn een overwegend gemengd publiek en zijn tevreden over de activiteiten. Het aantal vernieuwende initiatieven blijft meestal beperkt. Voor de meeste activiteiten deel 4 INTERNE ANALYSE 19 de zevensprong

20 wordt er winst noch verlies geboekt. De sportwerking via regelmatige clubwerkingen komt sterk naar voren. De samenwerking tussen trefpunten neemt toe, zeker ook op gewestelijk vlak. Daarenboven is het aanbod van de regio een goede aanvulling voor de trefpunten. Vooral het regionaal sportaanbod scoort zeer goed, onmiddellijk gevolgd door het aanbod rond zingeving, cultuur en educatie. Het regionaal reisaanbod bereikt ongeveer de helft van de trefpunten. De trefpunten getuigen dat de deelnemers erg tevreden zijn over dit aanbod. Zestig procent van de trefpunten werkt samen met externe partners, hoofdzakelijk andere verenigingen en gemeentelijke diensten. Drie vierde van de trefpunten neemt in groep deel aan activiteiten van externe organisaties, meestal gemeentelijke instanties of ACW. Het centraal thema van OKRA komt in 60 procent van de trefpunten aan bod, vooral op de startvergadering voor de leden. De andere themagerichte activiteiten komen slechts sporadisch aan bod. Een leerpunt voor OKRA. Twee derde wil het centraal thema behouden en kiest voor een tweejaarlijks thema dat nauw aansluit bij de leefwereld van de 55-plussers. De grote meerderheid van de trefpunten maakt gebruik van het materiaal dat OKRA aanbiedt, al is een gedeelte van dat materiaal weinig of niet gekend. Het magazine voor bestuursleden en vrijwilligers Schakel staat bovenaan gevolgd door de zakagenda, de reisbrochure van OKRA-Algemeen, de regionale bestuursbladen, de regionale kalender, de folder van de academie en het promotiemateriaal. De Vrijwilligersmap en de digitale hulpmiddelen worden erg matig gebruikt en zijn vaak onbekend. De bevraagde trefpunten hebben een sterke bestuurlijke werking. Ze zijn overwegend tevreden over de bestuurssamenstelling die recent vernieuwd werd. Er is een goede taakverdeling maar men zoekt naar nieuwe vrijwilligers voor specifieke opdrachten. Veel besturen werken met losse medewerkers en werkgroepjes. De vergadercultuur is zeer sterk uitgebouwd en de bestuursvergaderingen verlopen volgens het boekje en in een hartelijke sfeer. De bestuursleden zijn trouw op post. Veel energie gaat naar de opmaak van het jaaraanbod waarbij de medewerkers sterk betrokken worden, de leden in veel mindere mate. Men stemt de planning af op de Algemene en regionale werking. Het jaaraanbod wordt ook goed gecommuniceerd bij de leden o.m. via een aparte folder. De trefpunten zijn trouw aanwezig op de regionale bijeenkomsten voor bestuursleden en op de kadervorming. Zij zijn ook sterk vertegenwoordigd in het plaatselijke, gemeentelijke en regionale niveau. de zevensprong 20 deel 4 INTERNE ANALYSE

21 De communicatie van deze trefpunten heeft positieve aspecten, zoals het consequent gebruik van de huisstijl maar blijft toch vaak te traditioneel. Slechts de helft werkt met een vaste communicatieverantwoordelijke. Voor de interne communicatie zijn het de klassieke mondelinge en schriftelijke communicatiedragers waarbij de jaarlijkse aanbodfolder eruit schiet. De digitale communicatie komt veel minder aan bod. Ook voor de externe communicatie gebruikt men vaak de klassieke kanalen waarbij de audiovisuele en digitale dragers slechts sporadisch gebruikt worden. Zeventig procent van de bevraagde trefpunten heeft op lange termijn een stijgend ledental. De ledenwerving wordt overal met de bestuursploeg opgevolgd en vrij traditioneel aangepakt via huisbezoeken. Bijna alle trefpunten laten de kandidaten gratis proeven en de helft organiseert opendeuractiviteiten. Nieuwe leden krijgen vaak geen informatiepakket. Weinig trefpunten werken met gespecialiseerde wervers. Leden nemen meestal ontslag om redenen die buiten OKRA liggen zoals ziekte, ouderdom en verhuis Bevindingen van de stakeholders In het kader van de vorige beleidsplannen verzamelden we de reacties van een twintigtal stakeholders. Voor het huidige beleidsplan werd deze bevraging aangevuld met een tiental stakeholders. Wat leren we van de stakeholders? OKRA neemt een sterke positie in: het is een goed uitgebouwde, professionele organisatie met een fijnmazig netwerk aan trefpunten en veel geëngageerde vrijwilligers. OKRA is zeer veelzijdig en biedt een ruim aanbod voor een heel divers en breed publiek. OKRA profileert zich als de spreekbuis van de 55-plussers in Vlaanderen. OKRA durft te vernieuwen. Belangrijke werkpunten voor OKRA: naast de klassieke doelgroepen bereikt OKRA moeilijker de jongere senioren, de hoger opgeleiden, de allochtonen. Trefpunten zijn niet steeds mee met de dynamiek en moeten sterker begeleid worden. Het vrijwilligerskorps veroudert sterk en OKRA vindt moeilijk aansluiting bij nieuwe vrijwilligers. OKRA moet verder werken aan imago en naambekendheid. De website van OKRA is een werkpunt. OKRA moet vanuit de belangenbehartiging sterker wegen op het maatschappelijk debat. Door zeer divers te werken kan men zich onvoldoende specialiseren. OKRA werkt te weinig samen met gespecialiseerde organisaties. Voor de meeste stakeholders is OKRA een interessante partner om mee samen te werken: zij kunnen producten of diensten leveren die de kwaliteit en de diversiteit van OKRA ten goede komen. Anderzijds kan OKRA deelnemers naar activiteiten toe leiden. Alle stakeholders pleiten voor een win-winsituatie. Meer info? Zie bijlage 2. deel 4 INTERNE ANALYSE 21 de zevensprong

22 5 Omgevingsanalyse In functie van het vorige beleidsplan werkte OKRA een erg uitgebreide omgevingsanalyse uit. Deze vernieuwde omgevingsanalyse is bondiger en vertrekt van twee grote vaststellingen. 1. De tijd waarin we leven is een van snelle, fundamentele en allesomvattende veranderingen. 2. De periode die dit beleidsplan overspant, is ook het begin van de massale toetreding van de babyboomgeneratie in de pensioenleeftijd. Deze volstrekt nieuwe generatie gepensioneerden heeft een totaal ander normen- en waardenpatroon dan de voorgaande generaties. Beide vaststellingen staan niet los van elkaar, ze versterken elkaar. De babyboomer voelt zich in vergelijking met zijn voorgangers als een vis in het water bij de sterk veranderende samenleving. Dit beleidsplan is het beleidsplan van de confrontatie met de babyboomers. De strategische keuzes van dit beleidsplan bepalen of we deze nieuwe generatie gepensioneerden ook effectief bereiken of juist niet. Deze analyse heeft als doel meer inzicht te krijgen in de kansen en bedreigingen die bovenstaande veranderingen teweegbrengen op beweging maken, het traditioneel verenigingsleven en ouderenverenigingen in het bijzonder. Het betreft hier slechts een beperkte weergave van het basisdocument 1 zoals besproken op de Commissie Beleidsplan 2. Meer info? Bijlage De demografische evolutie In de komende vijftig jaar blijft de Vlaamse bevolking stijgen van zes naar zeven miljoen. Dit is gedeeltelijk het gevolg van de ontgroening die zich minder sterk zal voltrekken omwille van de migratie. De sterkst bepalende factor blijft echter de stijging van de levensverwachting. Het aantal 65-plussers zal de komende vijftig jaar stijgen van 17 naar 27 procent. De 80-plussers kennen een nog grotere relatieve stijging van 4,4 naar 11,1 procent van de totale bevolking. 1 Proeve tot omgevingsanalyse. 2 Commissie Belangenbehartiging, maart Voor OKRA speelt niet enkel de demografische evolutie een belangrijke rol maar ook de generatieontwikkeling. Wat dit laatste betreft heeft OKRA een oververtegenwoordiging van de generatie geboren voor de Tweede Wereldoorlog, met een uitgesproken oververtegenwoordiging van 80-plussers (Cardijngeneratie). Dit is de groep die uit traditie koos voor lidmaatschap van zuilgebonden organisaties. Deze generatie zal snel de zevensprong 22 deel 5 OMGEVINGSANALYSE

23 verdwijnen, waarbij OKRA voor de rekrutering zich sterker zal moeten richten op de nieuwe generatie babyboomers. Belangrijk is ook dat OKRA in vergelijking met de andere Vlaamse ouderenorganisaties een zeer oude leeftijdsstructuur kent. Zie onderstaande tabel, de cijfers zijn procenten. Leeftijdsklasse OKRA andere ,5 13, ,4 21, ,5 23, ,4 20,1 80-plus 30,2 21,9 100,0 100,0 OKRA blijft echter veruit de grootste Vlaamse ouderenorganisatie. Het OKRAmarktaandeel bedraagt vandaag 46 procent van de 60-plussers De individualisering Dit is een trend die al enkele decennia woedt. Ook ouderenorganisaties voelen er de gevolgen van, OKRA in het bijzonder. Vanuit de diverse onderzoeken op dit terrein distilleren we onderstaand schema. Dit geeft een overzicht van de verwachtingen van de traditionele verenigingen en traditionele vrijwilligers ten opzichte van de nieuwe verenigingen en nieuwe vrijwilligers. Traditioneel Nieuw Altruïsme Zelfontplooiing Langdurig engagement Kortlopend Intensief (1) Beperkt Intensief (2) Losser (ICT) Homogene doelgroep Heterogene doelgroep Loyaal aan één organisatie Shoppen en hoppen Actieve leden Passieve leden OKRA zal zich in deze beleidsperiode als traditionele vereniging meer moeten oriënteren op het concept van de nieuwe vrijwilliger. Dit concept komt beter overeen met de babyboomers dan met de huidige generatie gepensioneerden. deel 5 OMGEVINGSANALYSE 23 de zevensprong

24 5.3. Secularisering Secularisering is het in betekenis afnemen van religieuze waarden en normen in het maatschappelijk leven. Deze seculariseringstendens situeert zich (bijna) volledig in de ontwikkelde industriële landen, met uitzondering van de Verenigde Staten, Ierland en Italië. Op wereldvlak echter is er een duidelijke religieuze opleving in de voormalige Oostbloklanden en de sterk op religie gebaseerde moslimwereld. Deze laatste beperkt zich niet tot de moslimlanden maar betreft alle moslims, waar ze ook verblijven. Sommige sociologen spreken in dit kader van mondiale desecularisering 3. Voor OKRA betekent dit het volgende: Persoonlijke keuzes worden steeds minder afhankelijk van christelijke waarden en normen. Christelijke religie (in tegenstelling tot andere religies) is steeds minder een bindmiddel om aan groepsvorming te doen, zich te verenigen. Politiek-maatschappelijk wordt de ethische discussie (bio-ethiek, medische ethiek, ondernemingsethiek) steeds belangrijker. OKRA wordt uitgedaagd om vanuit haar (christelijke) eigenheid dit debat mee te sturen Informatieverstrekking De stijging van het internetgebruik bij 65-plussers neemt pijlsnel toe. OKRA moet volgen. Oude vormen van dienstverlening worden vervangen door nieuwe. Aangifte fiscus, bankverrichtingen maar ook het lidmaatschap verloopt steeds vaker via het internet. Naast een live OKRA zal geïnvesteerd moeten worden in een virtuele OKRA Economische ontwikkeling Vooral de financieel-economische crisis (september 2008) zorgt voor heel wat gevolgen die gedurende de volledige periode van het beleidsplan voelbaar zullen blijven. De OKRA-eisen zullen strategisch herbekeken moeten worden. Niet alles is even prioritair, van een offensieve houding naar een meer defensieve, van algemene maatregelen naar selectieve. De focus moet ook meer en meer gelegd worden op de echte risicogroepen! Armoede is niet enkel inkomensarmoede. Meer aandacht voor de uitgavenzijde: welzijn, zorg en vrijetijdsbesteding. 3 Berger P. (Ed) (1999) The desecularization of the World: resurgent religion and World politics. Washington, D.C.: Ethic and Public Policy Center OKRA ten aanzien van het beleid OKRA is als landelijke vereniging veel minder zichtbaar aanwezig in de stedelijke gebieden. Hierin zal extra geïnvesteerd moeten worden. de zevensprong 24 deel 5 OMGEVINGSANALYSE