Groepsfoto tijdens werkbezoek Staatssecretaris aan Beukbergen

Transcriptie

1 VERANTWOORDING Het landgoed Huize Beukbergen dateert uit de 17 e eeuw en heeft haar bestaan te danken aan de zandweg die ooit door onontgonnen gebied liep tussen Utrecht en Amersfoort. De overheid wilde deze weg graag gratis bestraat hebben en heeft daartoe percelen grond van 16 hectare langs de gehele, tamelijk rechte route weggegeven aan belangstellenden, die daarvoor in de plaats een fraai landhuis moesten neerzetten en het deel van de zandweg langs hun perceel bestraten. De oudste bewoners van Beukbergen zou je daarom ook mensen van de weg kunnen noemen en het aardige is nu dat momenteel opnieuw druk gewerkt wordt aan de weg bij Beukbergen vanwege de aanleg van een ecoduct, dat in de loop van 2009 gereed zal zijn. Het ecoduct, dat eveneens de naam Beukbergen gaat dragen, betekent dat de weg ter hoogte van het vormingscentrum een verdieping krijgt van twee meter. Wanneer je nu vormingswerk omschrijft als het verdiepen van je levensweg, is dit niet alleen in verband met de weg onder het ecoduct cultuurhistorisch verantwoorde symboliek, maar zou je zelfs nog kunnen doorfilosoferen over de betekenis van het ecoduct zelf, dat als een stiltecorridor dwars over de weg heen gaat lopen. Op dit kruispunt van cultuurhistorie en verheven stilte in het hart van Nederland, kent defensie voor haar personeel het geestelijke rustpunt dat met een ferme naam Beukbergen heet, het vormingscentrum van de Diensten Geestelijke Verzorging bij de Krijgsmacht. De Diensten Geestelijke Verzorging (DGV) leggen voor de inhoudelijke kant van haar werkzaamheden verantwoording af aan de Zendende Instanties. In dit licht dient het Jaarschrift 2008 van Beukbergen gelezen te worden. Het is primair bedoeld voor de Zendende Instanties en daarnaast voor de collega geestelijk verzorgers, terwijl het jaarschrift tevens verzonden wordt ter informatie aan allen die, vermoedelijk, inhoudelijke belangstelling hebben voor het vormingswerk op Beukbergen en het reilen en zeilen ervan anno Het wil tevens een document zijn waarmee allen die op Beukbergen werkzaam zijn en allen die van buitenaf een bijdrage hebben geleverd aan het vormingswerk, met veel voldoening kunnen terugkijken op het afgelopen jaar. In dit jaarschrift zijn verschillende stukken afkomstig van de hand van collega s van Beukbergen, zoals de geheel eigen bijdragen namens de drie denominaties die op Beukbergen werkzaam zijn. Ook zijn er flinke citaten in opgenomen uit de jaarverslagen die collega s van diverse zogenoemde kwaliteitsgroepen hebben opgesteld, in deze groepen wordt over de kwaliteit van de inhoud en de organisatie van verschillende typen GV-conferenties gewaakt. De Nederlandse krijgsmacht is direct betrokken bij de strijd in Afghanistan en dat is zeker ook te merken op Beukbergen. In 2008 was het aantal gerealiseerde conferentiedagen dat verband houdt met de ISAF-missie in totaal (uitzend- en terugkeerconferentiedagen), het jaar daarvoor was dit aantal nog waardoor er sprake is van bijna een verdubbeling. De toename in 2008 zit voor het leeuwendeel in de terugkeerconferentiedagen, namelijk in totaal dagen; in 2007 waren dit 360 dagen. De ISAF-conferenties beslaan meer dan een kwart van het totaal aantal in 2008 gerealiseerde conferentiedagen, dat is opgelopen tot dagen, een stijging van 13% vergeleken met het jaar daarvoor en met meer dan 30% vergeleken met Zo doet de ISAF-missie niet alleen een flinke aanslag op de capaciteit van de krijgsmacht, maar ook op die van de geestelijke verzorging bij de krijgsmacht en van het vormingscentrum Beukbergen. Tijdens het Algemeen Overleg over de Veteranennotitie in juni 2008 zei het VVD-Kamerlid Boekesteijn in dit verband over de capaciteit van Beukbergen: Om met de voorzorg te beginnen, zoals bekend bezoeken niet alle militairen die op het punt staan om uitgezonden te worden, het beroemde conferentieoord. Daarvoor is de capaciteit daarvan eenvoudigweg te beperkt. 1

2 En het PvdA-Kamerlid Eijsink merkte tijdens hetzelfde overleg enigszins verontwaardigd op: Er staat in de nota niets vermeld over de activiteiten van Beukbergen, over de geestelijke verzorging en over na- en voorzorg, die sinds de missie Uruzgan een belangrijke plek innemen. ( ) In voorgaande jaren bevatte de nota hierover zelfs een apart deel. Waarom wordt er nu niets gemeld over de geestelijke verzorging? Is het niet juist dit deel waarop Defensie trots kan zijn, waar het gaat om een integraal en compleet zorgaanbod, inclusief de geestelijke verzorging? In zijn reactie zei de Staatssecretaris van Defensie, drs. J.G. de Vries, onder andere dat een aantal van de zaken die vanuit de Kamer werden genoemd, zoals de vraag of hij niet iets meer had kunnen zeggen over geestelijke verzorging en over Beukbergen, prima opmerkingen zijn die voor de volgende keer kunnen worden benut. Op 27 april jl. is de Staatssecretaris van Defensie zelf wezen kijken op Beukbergen door een werkbezoek te brengen. Aan het einde van dit bezoek vertelde De Vries veel waarde te hechten aan het vormingswerk en hij verwees daarbij naar de woorden van de Commandant der Strijdkrachten, die gezegd heeft dat de krijgsmacht een organisatie dient te zijn waar je ook een beter mens moet kunnen worden. Los van de vraag wat je onder een beter mens verstaat kan wel gesteld worden dat bij de krijgsmacht het vormingscentrum Beukbergen bij uitstek de plek is waar gewerkt wordt aan het meer jezelf (kunnen) worden waarbij wij er van uitgaan dat je daar als mens doorgaans ook beter van wordt. Mei 2009 Drs. K.H.Ubels Predikantdirecteur Beukbergen 2 Groepsfoto tijdens werkbezoek Staatssecretaris aan Beukbergen

3 INHOUDSOPGAVE blz. 1. INLEIDING 5 Zingeving 5 Visie 5 Missie 5 Doel 5 2. ORGANISATIE 6 Convenant met Overheid 6 Bestuur Vormingswerk 6 Directie 6 GV-team 6 BD-poule 7 Ondersteunend personeel 8 Bijscholing 8 Saamhorigheid 9 Denominatieve bijdrage Protestantse GV Denominatieve dagen CONFERENTIES 10 Initiële conferenties 10 AMO 11 EMMV 12 MBK 12 EVO 12 KMSL 12 KMAR 13 KMS 14 NLDA (KIM en KMA) 15 DGV 15 Uitzendconferenties 16 Terugkeerconferenties 17 FLO-conferenties bij dienstverlating 18 Themaconferenties 19 Onderdeelsconferenties 20 Denominatieve bijdrage Rooms-katholieke GV De Bedevaart is weer terug DOCUMENTATIECENTRUM STRUCTURELE EXTERNE CONTACTEN 23 Czech Military Chaplaincy 23 Kamp Amersfoort 24 Vaste Kamercommissie voor Defensie 25 Veteraneninstituut / Basis 25 3

4 6. PR-ACTIVITEITEN 26 Kennismakingsbezoek Inspecteur-generaal der Krijgsmacht 26 Andere bezoekers 26 Traditiekamer 27 Filmpremière Thuisfront 27 Website Beukbergen 28 Jubileaviering Denominatieve bijdrage Humanistische GV - Zelf denken, samen leven FACILITAIR BEUKBERGEN 30 Accommodatie 30 Facilitair personeel 30 DPD-overleg 30 PRO-proces 30 Nachtwacht 31 Nieuwe bomen 31 Nabestaandenbijeenkomsten 32 Ecoduct Beukbergen 32 Ontwikkelingen TOEKOMSTPLANNEN 33 KMA-conferenties 33 Overige initiële conferenties 33 Uitzendconferenties 33 Documentatiecentrum 33 Basis / Veteraneninstituut 33 Lulec 33 Kamp Amersfoort 34 Onderzoek gedragswetenschap 34 Visiestuk op vormingswerk 34 PRO-proces 34 RESA 34 Werkgroep Ethiek 34 REM-conferentie 35 LSC-conferentie 35 Intervisie 35 Ascencion TOT SLOT 35 BIJLAGE l - REALISATIECIJFERS 36 BIJLAGE II - FLO-kunstwerk GROEIWIJZE 39 4

5 1. INLEIDING Zingeving Het vormingswerk op Beukbergen is een bijzondere vorm van geestelijke verzorging en wil een rustige, vertrouwde gelegenheid bieden aan defensiepersoneel om door middel van gesprekken bij elkaar op verhaal te komen. Want door met elkaar te praten en delen van ieders levensverhaal of daarmee samenhangende levensopvattingen te verwoorden, kan men meer vertrouwd raken met zichzelf en met de ander. Dit heeft invloed op het versterken van de persoonlijke beleving van zingeving en heeft ook direct invloed op het beleven van zingeving als groep. Met betrekking tot zingeving kunnen vier dimensies worden onderscheiden, namelijk de dimensie van het perspectief waarbij het gaat om het levensdoel dat iemand of een groep heeft. Daarnaast de morele dimensie als levensoriëntatie aan de hand van persoonlijke- of groepswaarden. Verder de identiteitsdimensie met oog op zelfrespect, zelfwaardering en het gevoel van eigenwaarde, als individu of als groep. En tot slot de contingentiedimensie, dat wil zeggen het vermogen om grip te houden op het eigen bestaan door zo goed mogelijk te leren omgaan met al wat op je levenspad komt en dan vooral tijdens cruciale momenten. Visie Deze vier dimensies van zingeving zijn terug te vinden in de visie op het vormingswerk, zoals dat op Beukbergen gehanteerd wordt. De visie luidt: Met het vormingswerk beogen wij in groepsverband een proces van bewustwording te stimuleren in de persoonlijke ontwikkeling van de militair, zodat deze komt tot een kritische waardering van zichzelf en zijn situatie en tot een gerichte hantering van de mogelijkheden in zijn situatie, gevoed en gedragen vanuit zijn eigen innerlijke overtuiging. Waardevolle uitgangspunten hierbij zijn voor ons: gastvrijheid, mensgerichtheid, betrokkenheid, openheid, respect, veiligheid, vertrouwen en persoonlijke verantwoordelijkheid. Missie Op grond van deze visie hanteert Beukbergen de volgende missie van het vormingswerk: De focus in het vormingswerk op de militair als persoon krijgt vorm in het aanbieden van conferenties bij scharniermomenten in het militaire leven, wanneer het er juist ook persoonlijk meer op aankomt. Dat wil zeggen, conferenties worden krijgsmachtbreed aangeboden tijdens de initiële opleidingen, rondom uitzendingen en bij het verlaten van de dienst, waarbij - in dit laatste geval - tevens de partner wordt uitgenodigd. Naast deze reguliere conferenties kent het vormingswerk themaconferenties, die sterk denominatief gekleurd kunnen zijn en waarop individueel kan worden ingetekend. Verder kunnen, op verzoek van een militaire eenheid, onderdeelconferenties worden gehouden waarvan organisatie en inhoud in onderling overleg nader worden bepaald. Doel Het doel van het vormingswerk op Beukbergen is dat krijgsmachtbreed het personeel in de gelegenheid gesteld wordt om van het in de missie genoemde vormingsaanbod gebruik te maken en dat vervolgens ook met voldoening doet. Motto Als je mensen leert schieten, moet je ze ook leren praten. 5

6 2. ORGANISATIE Convenant met Overheid Al vanaf 1950 is er sprake van vormingswerk bij de krijgsmacht, in 1 e instantie alleen door de protestantse GV met de opening van het vormingscentrum Beukbergen op 23 februari Kort daarna heeft ook de rooms-katholieke GV haar eerste vormingscentrum geopend en in de jaren 60 volgde de humanistische GV. Al deze vormingscentra werden beheerd door denominatieve stichtingen. Vanaf 1 januari 2001 hebben de drie stichtingen het vormingswerk gecoloceerd op Beukbergen met als doel te komen tot een gemeenschappelijke huisvesting om van daaruit de samenwerking tussen de stichtingen en de betrokken GV ers te optimaliseren. Daartoe is op 19 december 2000 een convenant gesloten tussen de Staat der Nederlanden en de stichting Beukbergen, als de juridische eigenaar van het landgoed. De stichting Beukbergen heeft daarvoor het mandaat gekregen van de Stichting tot steun aan het Katholiek Vormingswerk voor Militairen Vlasakkers en de Stichting tot steun van het Humanistisch Vormingswerk bij de Krijgsmacht Het Coornherthuis. Het convenant is vijf jaar later, op 14 december 2005, met een wijzigingsovereenkomst opnieuw voor vijf jaar van kracht geworden. Kern van het convenant en van de wijzigingsovereenkomst is dat jaarlijks vormingsdagen worden afgenomen door defensie en dat de GV daartoe voldoende geestelijk verzorgers beschikbaar stelt, evenals een aantal medewerkers om het vormingswerk te ondersteunen. Bestuur Vormingswerk De Hoofden van Dienst van de drie op Beukbergen participerende Diensten Geestelijke Verzorging vormen samen het Bestuur Vormingswerk. In 2008 bestond dit bestuur uit de hoofdkrijgsmachtraadsman Marias van Dorp, wiens functie en voorzitterschap van dit bestuur tijdens zijn ziekteverlof tot in mei werd waargenomen door raadsvrouw Immy Beijer. Verder hoofdkrijgsmachtpredikant Paul van der Meulen. En hoofdkrijgsmachtaalmoezenier Geert Hoes. De predikantdirecteur van Beukbergen, Klaas Henk Ubels, is adviseur in dit bestuur en tevens secretaris. De bestuurlijke verantwoordelijkheid voor het vormingswerk is tweeledig: elk van de Hoofden van Dienst heeft een eigen verantwoordelijkheid voor de denominatiegebonden aspecten van het vormingswerk, terwijl de Hoofden van Dienst gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor het vormingswerk in haar geheel. De Joodse Geestelijke Verzorging, de Hindoe Geestelijke Verzorging en de Islamitische Geestelijke Verzorging maken geen deel uit van het bestuur, maar zij kunnen wel volop gebruik maken van Beukbergen voor hun eigen vormingsaanbod. Directie De dagelijkse leiding van het vormingswerk berust bij een geestelijk verzorger in de functie van directeur, samen met een collega die parttime functioneert als adjunct-directeur. De directeur wordt, op voordracht van het bestuur, aangesteld door het Hoofd van Dienst van de denominatie waartoe hij of zij behoort, conform het Statuut ten behoeve van de Bestuurlijke Structuur van het Vormingswerk. In dit statuut staan de verschillende verantwoordelijkheden, taken en bevoegdheden van zowel het bestuur als de directie beschreven. Door een in denominatief opzicht alternerende functieverdeling worden de onderscheiden diensten GV die op Beukbergen werkzaam zijn zoveel mogelijk gerespecteerd, dat wil zeggen in 2008 was de voorzitter Bestuur Vormingswerk een humanistisch raadsman/vrouw, de directeur een predikant en de adjunct een aalmoezenier, namelijk Anne Kramer. GV-team Op Beukbergen bestaat het GV-team uit veertien GV ers die allen uit de grote diensten GV afkomstig zijn: de rooms-katholieke, de protestantse en de humanistische GV. De kleine diensten, namelijk de joodse, de hindoeïstische en de islamitische GV, zijn te gering in omvang om eventueel ook een GV er permanent beschikbaar te stellen voor het vormingswerk. 6

7 De GV ers van Beukbergen hebben veelal eerst ruime ervaring opgedaan in een van de operationele krijgsmachtdelen. De beoogde plaatsingsduur van de geestelijk verzorgers op Beukbergen is drie tot vijf jaar, waarbij ze na drie jaar eventueel deel kunnen nemen aan een uitzending om daarna nog meer ervaren terug te keren in het vormingswerk. Door studieverplichting, vrijwillige bijscholing, uitzending of ziekte was voor een aantal teamleden het functioneren als vormingswerker in 2008 beperkt. In dat jaar waren de volgende geestelijk verzorger op Beukbergen geplaatst: Mient Dijkstra, predikant (geplaatst op 1 april, voor 50%) Rob Fechner, predikant (met FLO op 1 juni) Suzanne Hagenaars, aalmoezenier Christy van Hastenberg, humanistisch raadsvrouw Hugo Houtgast, humanistisch raadsman (overgeplaatst op 1 november) Karen Joachim, humanistisch raadsvrouw Marlies Joosten, humanistisch raadsvrouw Anne Kramer, aalmoezenier Pieter van der Kulk, humanistisch raadsman (geplaatst op 1 mei) Klaas Henk Ubels, predikant Albert van der Velden, predikant (geplaatst op 1 januari) Arjen Velema, predikant Antoon Vermeulen, aalmoezenier (voor 40%) Ruurd van der Weg, predikant Ger Wildering, aalmoezenier Gert de Wolf, aalmoezenier Jan Wolters, aalmoezenier In 2008 hebben vier studenten voor korte of langere tijd stage gelopen op Beukbergen: Marloes Arendt vanuit de Universiteit voor Humanistiek Gerda Lasker vanuit de Fontys-Hogeschool Tilburg Marcel Reaumkens vanuit de Fontys-Hogeschool Amsterdam Merlijn Melchior vanuit de Fontys-Hogeschool Amsterdam BD-poule Sinds oktober 2006 heeft Beukbergen de beschikking over een poule GV ers buiten dienst (b.d.) die op incidentele basis ingezet kan worden om bij te springen in verband met aan uitzending gerelateerde conferenties. En in het najaar van 2008 is defensie akkoord gegaan met een ontheffing in de integriteitclausule, waardoor collega s nu ook vrijwel direct na hun functioneel leeftijdsontslag als specialisten kunnen worden ingehuurd om te assisteren bij aan uitzending gerelateerde conferenties. De toegenomen vraag naar dergelijke conferenties en de afgenomen omvang van de bestaande poule maakten dit noodzakelijk, zeker toen bleek dat een uitzendconferentie moest worden afgezegd wegens capaciteitsproblemen. Maar sinds deze eenmalige afzegging was het weer in de hand, mede door een verder goede bezetting op Beukbergen. De vier GV ers b.d. die in 2008 een bijdrage hebben geleverd zijn: Klazien van Brandwijk, humanistisch raadsvrouw Adri van Deurzen, humanistisch raadsman Ben Hengeveld, predikant Theo Raaijmakers, aalmoezenier De poule is in het najaar aangevuld met: Jan den Boer, predikant Rob Fechner, predikant Martien van der Hout, predikant 7

8 Ondersteunend personeel Voor de ondersteuning van het vormingswerk zijn vier medewerkers van de DGV op Beukbergen geplaatst. In 2008 heeft een wijziging plaatsgevonden in de bezetting en de functieverdeling van de medewerkers: de functie van managementassistent / coördinator themaconferenties is ondergebracht bij bestaande functies, waardoor een nieuwe functie kon worden gecreëerd, namelijk die van coördinator documentaire informatievoorziening. Zo was de bemensing van de ondersteuning in 2008 als volgt: Ria Bijl, vanaf 1 juli coördinator documentaire informatievoorziening (parttime functie) Gladys Bikker, coördinator planning en vanaf 1 juli tevens managementassistent Sjoeke Oude Munnink, medewerker mediacentrum en vanaf 1 juli tevens coördinator themaconferenties Ans Veenbrink, tot 1 juli managementassistent / coördinator themaconferenties Tom Vroman, medewerker ondersteuning en logistiek Bijscholing Het GV-team van Beukbergen heeft in 2008 zelf voor het eerst meegemaakt wat het bijna dagelijks anderen aandoet, namelijk buiten de eigen werkplek een tweedaagse teamtraining ondergaan. Onder begeleiding van twee externe trainers heeft het GV-team zich begin maart in Huize Baak (bij Zutphen) verdiept in de theorie van Menselijke Dynamieken en daarbij is besproken hoe ieder lid van het team in deze dynamiek zit. Het leverde boeiende en leerzame dagen op, evenals het voornemen om een tweedaagse teamtraining jaarlijks met elkaar mee te maken. In oktober heeft een terugkomdag rondom hetzelfde thema plaatsgevonden onder begeleiding van een van de externe trainers. Ter verbetering van de inhoud van de conferenties voor de marechaussee en voor de onderofficiersopleiding aan de Koninklijke Militaire School (KMS) te Weert heeft het GV-team van Beukbergen tijdens de maandelijkse teamdag in april een zogenoemde battle-tour gemaakt op de Grebbeberg onder begeleiding van een vertegenwoordiger van het Nederlands Instituut Militaire Historie. Op de teamdag in september is tijdens het middagdeel onder begeleiding van raadsvrouw Marlies Joosten indringend met elkaar gesproken over ieders persoonlijke bronnen van inspiratie. Omdat niet iedereen aan de beurt kwam en ook niet iedereen aanwezig was, zal het onderwerp in 2009 nog een keer aan de orde komen. Tevens werd afgesproken om in het vervolg de teamvergaderingen te beginnen met een kort rondje aan de hand van de vraag: hoe zit je er bij? Op de teamdag in november hebben twee collega s die recent waren teruggekeerd uit Uruzgan de collega s van Beukbergen bijgepraat over hun ervaringen tijdens de ISAF-missie zodat de inhoud van de betreffende conferenties in kwalitatief opzicht nog meer verbeterd en geactualiseerd kon worden. Naast de regelmatige bijscholingen krijgen de GV ers die op Beukbergen geplaatst worden de mogelijkheid aangeboden een training in groepswerk te doen bij een trainingsbureau. Verder ontvangen zij een Persoonlijke Standaard Uitrusting (PSU) voor het vormingswerk, bestaande uit onder andere een handboek over groepsdynamica en diverse spelen voor het groepswerk zoals het kwaliteitenspel van Peter Gerrickens en het kernkwadrant van Daniël Ofman. Deze PSU-vormingswerk kan bij overplaatsing door de GV ers naar believen behouden worden, aangezien vaardigheid in het groepswerk tot de primaire processen van de DGV behoort. Sinds 2006 wordt per denominatie op Beukbergen ook structureel werk gemaakt van het onderhouden van de eigen identiteit. In 2008 is een aantal dagen ingepland per denominatie 8

9 zodat allen gegarandeerd dezelfde tijd en ruimte krijgen om hun identiteit te onderhouden. (Zie: Denominatieve bijdrage Protestantse GV Denominatieve dagen ) En ook in de middelen daartoe is voorzien, want voor de eventuele financiële ondersteuning van de invulling van deze dagen maar ook voor de verdere ontwikkeling van het denominatiegebonden vormingswerk kan door de GV ers een beroep worden gedaan op hun eigen Stichtingen, die jaarlijks door de Stichting Beukbergen een bepaald budget ontvangen voor zogenoemde identiteitsgebonden kosten. In de praktijk komen deze dagen zowel de eigen denominatieve als de gezamenlijke identiteit van Beukbergen ten goede. Wat bijscholing betreft is Beukbergen bij uitstek de plek om je als GV er ook individueel verder te ontwikkelen. Dit is dan ook in 2008 gebeurd, onder andere door het behalen van een licentie als trainer van het DISC Persoonlijk Profiel, door het volgen van de Leergang Interventiekunde, door zelf als GV er op Beukbergen deel te nemen aan de leergang SamenwerkingsProcesBegerleider, door het meemaken van een presentatiecursus en door deelname aan de leergang Servant Leadership. Saamhorigheid Vanwege de saamhorigheid kent het GV-team jaarlijks een BLUNOB-dag, waarbij BLUNOB staat voor Bijzonder Leuk Uitstapje Naar Onbekende Bestemming. In dit kader is in oktober door het GV-team een bezoek gebracht aan de kazerne in Oirschot, waar het in de ochtend voorgelicht werd over het werk van de GV op deze grootste kazerne van Nederland. Na de lunch kwam de echte verrassing voor de GV ers van Beukbergen, namelijk een schietwedstrijd in de simulator. Met een verwijzing naar het motto van Beukbergen kan gesteld worden dat GV ers onmiskenbaar beter kunnen praten dan schieten en dat is maar goed ook. Met oog op de saamhorigheid van allen die op Beukbergen werkzaam zijn, dus ook de vier medewerkers van de DGV en het personeel van de Stichting, is in juli op het terras van het landhuis gezamenlijk een barbecue gehouden. En vlak voor het winterverlof in december is in het stiltecentrum een kerstbijeenkomst gehouden en daarna werd het kerstdiner gezamenlijk genoten in een Argentijns restaurant te Zeist. Themaconferentie Humanitair Oorlogsrecht o.l.v.lkol Hendrik Faber en ds. Mient Dijkstra 9

10 Denominatieve bijdrage Protestantse GV Denominatieve dagen Het is een goed gebruik op Beukbergen dat de verschillende denominaties niet alleen gemeenschappelijk vergaderen maar een paar keer per jaar ook apart bijeenkomen. Vier keer per jaar trekken dus ook de dominees zich terug om samen te spreken en na te denken over hun eigen spiritualiteit en geloof. Deze dagen zijn indertijd ingesteld omdat het programma van conferenties soms zo vol is dat het niet goed lukt om de collegiale samenkomsten van de krijgsmachtdelen bij te wonen. Aangezien ik nog maar kort poc prot ben, point of contact voor de prot. GV ers op Beukbergen, zijn mijn ervaringen gering maar wel zodanig dat ik er graag iets over vertel. Achtereenvolgens hebben we een preek van een van ons uitvoerig geanalyseerd. Dat leverde stevige discussies op. Juist wie preekt, geeft zichzelf daarin theologisch maar dan ook om zo te zeggen biografisch bloot. Het gaat dan dus echt om de wortels. Hoe leg je de Bijbel uit, welke hermeneutische beslissingen neem je. En hoe kijk je aan tegen de deelnemers aan een liturgie? Wat is eigenlijk verkondigen? Vervolgens spraken we bij een van ons thuis over de vraag wat Protestants voor een ieder van ons betekent, dit naar aanleiding van een paar artikelen. Dat werd een hartelijk samenzijn in de tuin. Hier kwam met name de idee van de aanvaarding van de mens door de genade van God naar voren. Oftewel, hoe geef je vandaag gestalte aan dat oerreformatorische inzicht van iustificatio impii, de rechtvaardiging van de goddeloze. Stevige kost maar daar houden dominees wel van. Waar we ook uitvoerig over van gedachten wisselden was een stuk over een protestantse visie op liturgie. Met name de viering van het Avondmaal stond daarin centraal. Vragen als wat is nu eigenlijk liturgie en wat betekent sacramenteel handelen vandaag voor ons, passeerden de revue. Op het programma staan voor dit jaar een bezoek aan de Nieuwe Kerk in Amsterdam alwaar een tentoonstelling te zien is over Spiritualiteit en moderne kunst. Ook ligt het in de bedoeling een bezoek te brengen aan het Museum voor religieuze kunst te Uden. En waar we zeker aan gaan werken is een intensieve filmanalyse. Zo ervaren wij binnen het grote geheel van ons vormingscentrum toch ook een eigenheid die ons steunt en enthousiasmeert. Een waardevol gebruik, zulke denominatieve dagen, dat moet gezegd. 3. CONFERENTIES Ds. Arjen W.Velema Initiële conferenties De militairen die deelnemen aan de reguliere conferenties op Beukbergen bevinden zich veelal op een cruciaal moment in hun (militaire) leven. Zo zijn de jongelui die een conferentie tijdens de initiële opleiding meemaken vaak adolescenten van 17 of 18 jaar jong, die volop met de ontwikkeling van hun identiteit bezig zijn en zich sterk laten beïnvloeden door de meningen van anderen. De keuze om bij de krijgsmacht te gaan werken varieert van de volle overtuiging dat het de plaats is waar ze zoveel mogelijk tot hun bestemming denken te kunnen komen tot aan een vertwijfelde keuze die gemaakt is nadat ze de, soms zoveelste, schoolopleiding niet hebben afgemaakt en nu toch echt het ouderlijk huis moeten verlaten. Met alle nuanceringen die daar tussenin kunnen zitten hebben de motivatie om militair te willen worden en de verwachtingen die ze daarbij hebben direct te maken met de geestelijke dimensie van hun bestaan. 10

11 De inhoud van de verplichte GV-conferenties tijdens de initiële opleidingen is afgestemd op de ontwikkelingsfase van deze jonge mensen. Als doeloriëntaties wordt bij de initiële conferenties gemikt op identiteitsvorming, op morele vorming en op sociale vorming. Bij identiteitsvorming spelen vragen als: wie ben ik als militair, wat zijn mijn kwaliteiten en valkuilen en wat wil ik eigenlijk? Met oog op de morele vorming wordt gesproken over wat iemand belangrijk vindt in het leven en op grond waarvan. En voor de sociale vorming wordt aandacht besteed aan groepsgedrag, vertrouwen en veiligheid en wat ieder daar persoonlijk aan kan bijdragen. In 2008 is een begin gemaakt met de reorganisatie van de initiële militaire opleidingen, deze gaan krijgsmachtbreed op de schop en daarbij is het natuurlijk de vraag wat dit voor de GVzorg betekent. De reorganisatie, genaamd DEFNI-2 (Defensie Nieuw MBO niveau 2), houdt kort samengevat in dat vanaf 2009 (civiele) Regionale OpleidingsCentra (ROC s) verspreid door het hele land de instroomopleiding voor defensie krijgsmachtbreed gaan doen. De Algemene Militaire Opleiding (AMO) wordt een maand verkort met een toespitsing op het puur militaire vakwerk om paarse, basisopgeleide militairen af te leveren die daarna naar eigen keuze een functieopleiding krijgen in een bepaald dienstvak bij een van de operationele krijgsmachtdelen. Op de vraag wat de GV als de ondergrens beschouwt van goede zorg tijdens de AMO heeft een aantal collega's van de CLAS op verzoek van de Hoofden van Dienst gereageerd. Mede op grond van deze reacties heeft het bestuur vormingswerk in juni een aanbeveling verzonden naar de commandant van het Opleidingscommando Initiële Opleidingen met als kernpunt dat goede, integrale GV-zorg tijdens de initiële opleiding dient gegarandeerd te blijven. AMO In de zogenoemde kwaliteitsgroep Opleidingen waren raadsvrouw Christy van Hastenberg en aalmoezenier Suzanne Hagenaars in 2008 de contactpersonen voor de AMOconferenties. Deze AMO is verspreid over drie schoolbataljons, namelijk Luchtmobiel in Schaarsbergen, Zuid in Oirschot en Noord in Assen. Uit het jaarverslag dat de contactpersonen over de AMO-conferenties in 2008 gemaakt hebben, het volgende: Algehele indruk: - De AMO-conferenties lopen over het algemeen goed. Zowel de begeleiders als de deelnemers zijn overwegend positief. - Er is een redelijk vast programma dat goed aanslaat. Terugkerende elementen zijn het kwaliteitenspel, Warriors en vaak een aflevering van Reporter (nov. 2007). - Het valt op dat de deelnemers van het afgelopen jaar opvallend jong waren, zowel qua leeftijd als qua geest. - In november heeft er een bezoek plaatsgevonden aan de final challenge van School Noord te Assen. Enkele aandachtspunten: - Er is geëxperimenteerd met andere avondfilms (o.a. Mark of Cain), maar Warriors blijkt qua inhoud toch de beste keuze. De duur is wel een punt, deelnemers geven aan dat het een lange zit is. - Soms worden twee organieke groepen samengevoegd met één begeleider. En soms neemt een begeleider een groep over van een collega. De planning laat dan niet anders toe, maar dit is niet ideaal voor zowel de deelnemers als de begeleiders, dus dit zou geen vanzelfsprekende oplossing moeten zijn. - Bij schoolbataljon Noord en Luchtmobiel is voor de helft van de conferentieblokken een van de eigen GV er meegekomen; bij schoolbataljon Zuid is dat echter nog minder dan een kwart geweest, namelijk vier van de achttien keer. 11

12 EMMV Nadat in 2006 voor de Eerste Maritiem Militaire Vorming (EMMV) in Den Helder de pilot van een GV-conferentie op Beukbergen heeft plaatsgevonden, is in 2007 overgegaan tot het standaard inplannen van deze conferentie voor alle nieuwe matrozen. Om dit mogelijk te maken is de EMMV-opleiding met een week verlengd, waarin naast het leren praten op Beukbergen ook extra tijd is ingeruimd om beter te leren schieten. Het aantal conferentiedagen voor de EMMV heeft het afgelopen jaren een opmerkelijke vlucht genomen, want in 2007 zijn 486 dagen gerealiseerd en in 2008 is dit bijna verdubbeld tot 830 dagen. De thematiek van de EMMV-conferentie is vergelijkbaar met die van de AMO-conferenties: de overgang van burger naar militair, de (mogelijke) consequenties van de keuze voor het militaire beroep en een bijdrage aan de groepsvorming en aan het idee dat werken bij de krijgsmacht een teamsport is. De EMMV-conferenties worden vrijwel altijd door eigen GV ers van de marine begeleid. Overigens zal de reorganisatie van de AMO ook grote consequenties hebben voor de EMMV, aangezien de primaire militaire vorming een paars karakter gaat krijgen. MBK In navolging van de EMMV heeft ook de basisopleiding van het Marine Bewakingskorps (MBK) op eigen verzoek in 2006 een pilot-conferentie meegemaakt en evenals bij de EMMV heeft dit erin geresulteerd dat de MBK-conferentie standaard is opgenomen in de opleiding. De inhoud van deze conferentie heeft het zwaartepunt in de identiteitsvorming van de deelnemers omdat voor de meeste bewakers deze functie van tijdelijke aard is. De realisatie van deze conferentie is in 2008 gehalveerd tot slechts 45 dagen. EVO De conferenties tijdens de Eerste Vakopleiding (EVO) van de marine worden onderscheiden in die voor de vloot en die voor het Korps Mariniers. Van oudsher kent de marine de Scholenwerkgroep (SWG) als vergadering waarin alle lesgevers van de GV bij elkaar komen om ervaringen uit te wisselen en, waar nodig, de GV-lessen en de conferenties inhoudelijk op elkaar af te stemmen. De ervaring wijst uit dat de SWG alleen periodiek bij elkaar komt wanneer daar behoefte aan is in relatie tot de prioriteit die eraan gegeven wordt. Hoewel vanuit Beukbergen de behoefte blijft bestaan, is in 2006 de SWG voor het laatst bij elkaar gekomen. Dit zou er op kunnen wijzen dat de conferenties in relatie tot de GV-lessen naar tevredenheid verlopen, de evaluaties van de deelnemers aan de conferenties lijken in elk geval wel die kant op te wijzen. Inhoudelijk kennen de EVO-conferenties van de vloot thema s als: leven in groepsverband, groepsdruk en jezelf blijven, persoonlijke kwaliteiten in relatie tot militaire professie en ethische dilemma s. Daarbij wordt ook een bezoek gebracht aan het voormalig concentratiekamp Kamp Amersfoort. De EVO-conferenties van het Korps kent soortgelijke thema s, overigens zonder een bezoek aan Kamp Amersfoort maar wel met speciale aandacht voor de eigen levensbeschouwelijke achtergrond van de deelnemers. Net als de EMMV-conferentie wordt ook deze marineconferenties vrijwel altijd door eigen GV ers begeleid. KMSL De initiële militaire opleiding (IMO) bij het Commando Luchtstrijdkrachten (CLSK) vanuit Woensdrecht, de KMSL, kent inhoudelijk veel overeenkomsten met de conferentie voor de cursisten van de Koninklijke Militaire School (KMS) in Weert. Beide opleidingen zijn gericht op het vormen van onderofficieren die per definitie leidinggevend zijn. Tijdens de KMSLconferentie wordt naar leidinggeven gekeken vanuit de optiek van zingeving en met een bezoek aan Kamp Amersfoort wordt op de risico s gewezen die het dragen van het uniform in een meer leidinggevende positie kent. Deze luchtmachtconferentie wordt, net als bij de meeste marineconferenties, vooral door eigen GV ers begeleid maar in toenemende mate is hierbij assistentie verleend door Beukbergen. De contactpersoon op Beukbergen voor de KMS-conferentie is aalmoezenier Ger Wildering. Uit zijn jaarverslag het volgende: 12

13 Vanaf augustus 2008 is men op de KMSL begonnen het opleidingsprogramma AMO-CLSK. Dit is een algemene militaire basisopleiding voor soldaten/korporaals en onderofficieren. De verwachtte verhouding soldaten/korporaals en onderofficieren binnen de opleiding is: 20/80. Tijdens de AMO wordt gewerkt op zes kerncompetenties te weten: verantwoordelijkheid, stressbestendigheid, integriteit, flexibiliteit, durf en leervermogen. De GV-conferentie zou plaats moeten vinden direct na de Grensverleggende Activiteiten (GVA)oefening. Als doeloriëntatie voor de GV-conferentie ziet men vanuit de KMSL: Leerlingen zijn na de conferentie in staat een relatie te leggen tussen het verleggen van hun grenzen, jezelf leren kennen op een nogal confronterende manier tijdens de GVA oefening, enerzijds, en hun werk als militair, met name met het oog op uitzending, anderzijds. De GV-conferentie is dan in zekere zin een verwerking van beleving en gebeurtenissen tijdens de daaraan voorafgaande oefening: Wat heeft deze oefening met je gedaan, wat heb je over jezelf geleerd, vooral met het oog op operationele inzet? De nadruk ligt dus op het individu en hoe je als individu werkt met je buddy en in het verlengde daarvan hoe je werkt in de groep. Vanuit GV-oogpunt luidt de doeloriëntatie: Bewustwording van persoonlijke kwaliteiten, waarden en normen met het oog op functionele samenwerking in operationele omstandigheden. In 2008 heeft een viertal KMSL-conferenties plaatsgevonden met in totaal 148 deelnemers. De eerste drie conferenties waren conferenties volgens een stramien dat het midden hield tussen een AMO-conferentie en een KMS-spijkerbroekconferentie. De laatste conferentie was een nieuwe conferentie, dat wil zeggen een conferentie binnen de nieuwe AMO Klu opleiding. Door omstandigheden was dit een ééndaagse conferentie. Alle conferenties werden inhoudelijk goed gewaardeerd door de deelnemers. KMAR De contactpersoon op Beukbergen van de GV-conferenties tijdens de initiële opleidingen van de Koninklijke Marechaussee (KMAR) is dominee Arjen Velema. Uit zijn jaarverslag het volgende: De conferenties voor de wachtmeesters en beveiligers in opleiding van de KMAR werden in 2008 negen keer gehouden. Het ging om vrij grote groepen waarbij meerdere GV ers als begeleiders betrokken waren. De opzet van de conferentie voor de wachtmeesters in opleiding was feitelijk gelijk aan die voor de leerlingen van de KMS/KMSL. Daar kwam verandering in toen raadsvrouw Edith Cohen een andere opzet voorstelde. De conferenties voor de beveiligers werden gehouden onder leiding van collega John van Eck. Deze collega heeft inmiddels de dienst verlaten en wordt begin 2009 afgelost. Er is ten aanzien van deze conferentie een brainstormsessie geweest op Beukbergen waarbij ook Jaap Knoop, krijgsmachtpredikant bij de KMAR, aanwezig was. Daarbij is een aantal thema s genoemd die voor deze leerlingen wellicht van belang zijn. Er wordt ingezet op de levenslijn en van daaruit wordt verder gewerkt, maar dit alles is nog in status nascendi. Nadere uitwerking wordt verzorgd door raadsvrouw Edith Cohen. Over het algemeen zijn de conferenties ' oude stijl ' positief gewaardeerd door de deelnemers. De excursie naar Kamp Amersfoort werkte goed in het geheel van het programma. Die excursie vindt ook plaats in de conferentie ' nieuwe stijl '. En ook daar zijn de deelnemers positief over. Een fundamentele verandering deed zich voor, van oud naar nieuw, toen in het programma een zeer grote mate van zelfwerkzaamheid van de deelnemers gevraagd werd. Onder het thema ' Uitvoeren.. mars ' werden de deelnemers uitgenodigd zelf een item te behandelen en daar een presentatie over te geven. De tijd daarvoor is beperkt, namelijk de avond van de eerste dag. Niettemin blijkt dat zij zeer wel in staat zijn een redelijke prestatie neer te zetten, vaak ook met creatieve invallen. De gastsprekers bij de conferentie voor de wachtmeesters deden het goed. Opvallend was dat er een grote openheid bij hen was om ook gevoelige zaken aan de orde te stellen. Deze bijdragen worden ervaren als waardevol. 13

14 Er is wel enige discussie geweest over wat nu het aandeel van de GV is bij deze conferentie. Die bezinning vond ook intern plaats tussen de verschillende GV ers en resulteerde in een vorm van een mondelinge gedragscode waarin aan de GV er die de conferentie leidt de vrijheid wordt gegeven om zelf ethische noties in te brengen, wanneer het gaat om 'Uitvoeren.mars'. Vooral vragen als: op grond waarvan eigenlijk? En: hoe blijf ik zelf als mens overeind? Kan ik mijzelf eerlijk in de spiegel zien? Wat lever ik in en wat geef ik? Het is waardevol wanneer GV ers vanuit uit hun eigen achtergrond en overtuiging over deze vragen van gedachten wisselen met de deelnemers aan de conferenties. Uit GV-optiek is het niet verstandig en ook niet professioneel, wanneer men domweg de voorgeschreven schematiek volgt. De eigen inbreng van een GV er bepaalt nu eenmaal ook de kwaliteit van de conferentie, hoezeer de deelnemers zelf hun conferentie maken dan wel niet maken. Deze boeiende dialectiek is eigen aan het vormingswerk onder militairen. KMS Op de Koninklijke Militaire School (KMS) in Weert worden de onderofficieren opgeleid. In 2008 is dertien keer een KMS-conferentie gehouden met gemiddeld 35 deelnemers, doorgaans verdeeld over drie groepen. Raadsman Hugo Houtgast was op Beukbergen de contactpersoon voor de KMS-conferenties en uit zijn jaarverslag het volgende: De ervaringen met de KMS-conferenties zijn erg wisselend. Allereerst is er het verschil tussen spijkerbroeken die nieuw zijn binnen defensie en doorstromers die als soldaat wel al een de nodige militaire ervaringen hebben opgedaan. Over het algemeen zijn spijkerbroeken gemotiveerder voor de conferentie dan doorstromers. Doorstromers zijn vaak opleidingsmoe (de conferentie zit laat in de opleiding) en dit heeft dan zijn weerslag op de KMS-conferentie. Er zijn echter ook groepen doorstromers die gemotiveerd en geïnteresseerd binnenkomen. Het verschil kan soms erg groot zijn: groepen met erg veel weerstand staan tegenover zeer geïnteresseerde groepen. In 2008 bleek de KMS-conferentie vaak laat in de opleiding te zitten, namelijk vlak voor de eindoefening. Met het GV-team van de KMS is afgesproken dat zij proberen de conferentie naar voren te halen. Ook de deelnemers spreken met enige regelmaat de wens uit om de conferentie eerder te houden omdat de conferentie voor de groep meer nut zou hebben halverwege de opleiding. In de meeste groepen van de KMS is het groepsgedrag tamelijk manifest aanwezig. Dit heeft vaak invloed op de bereidheid van de individuen om zich open op te stellen tijdens de bijeenkomsten op zaal. De militairen hebben de neiging om gedurende de opleiding weinig in de groep te investeren en er is dan ook niet veel bereidheid zich kwetsbaar op te stellen. Ze ervaren de groep als tijdelijk. Als gevolg van dit groepsgedrag tijdens de plenaire bijeenkomsten kan een KMS-conferentie erg bewerkelijk zijn in de pauzes: dan willen nogal eens individuen op de begeleider afstappen om hun verhaal te vertellen. Kortom: vaak veel zorg in de pauzes! Er zijn dit jaar wegens onderbezetting op de KMS helaas geen GV ers vanuit de opleiding meegekomen. Juist om een goede aansluiting te krijgen tussen Beukbergen en de KMS wat betreft de inhoud van het programma is het wenselijk dat er regelmatig opleidingsgv ers meekomen. Door het GV-team van de KMS werd eerder in het jaar opgemerkt dat de militairen achteraf vaak behoorlijk te spreken zijn over de tweedaagse KMAR-conferentie. In samenwerking met het Nederlandse Instituut voor Militaire Historie (NIMH) is tijdens de conferentie in november een poging gedaan om een nieuwe draai te geven aan de inhoud: een battletour op de Grebbeberg. Het is de bedoeling dat het NIMH een aantal keer een historische rondleiding verzorgt en dat het GV-team van Beukbergen deze rondleiding vervolgens overneemt en verdiept. Aan de hand van een aantal casussen kunnen dan morele en leiderschapsvraagstukken aan de orde komen. Deze pilot zal een vervolg krijgen. Meteen de eerste keer is er een aantal vragen en verbeterpunten naar boven gekomen. Er ligt een uitdaging om naast de Grebbeberg-tour ook de rest van het programma zodanige accenten te geven dat met name de doorstromers makkelijker betrokken raken. Er zit vaak veel uitzendervaring in de groep doorstromers. Hoe kan deze ervaring gebruikt worden? Hoe kan de goede inhoud die we hebben gekoppeld worden aan deze ervaring? 14

15 NLDA (KIM en KMA) Nu de officiersopleidingen bij de krijgsmacht zijn samengevoegd in de Nederlandse Defensieacademie (NLDA) lopen er ook adelborsten op de Koninklijke Militaire Academie (KMA) in Breda rond en kom je cadetten tegen op het Koninklijk Instituut voor de Marine (KIM) te Den Helder. Het zou natuurlijk mooi zijn indien de initiële officiersopleiding op KIM en KMA eenduidig een GV-conferentie in haar curriculum had opgenomen, maar dit lijkt geen haalbare kaart. Hoewel daar al jaren over gesproken wordt is het vooralsnog alleen het KIM dat structureel Beukbergen in haar opleidingsprogramma heeft opgenomen. Jaarlijks nemen de tweedejaars adelborsten van het KIM deel aan de zogenoemde Leiderschap & Communicatie (LEC)-week, doorgaans onder begeleiding van een GV er en een divisiechef van het KIM. In 2008 is deze LEC-week vanwege de reorganisatie opgehouden te bestaan en daarvoor in de plaats komen de adelborsten die de lange opleiding volgen nu verspreid over de vier jaar drie keer twee dagen naar Beukbergen voor een GV-conferentie, waarin elementen uit de LEC-week zijn opgenomen. Op de KMA zijn ze nog niet zover, ondanks de geslaagde conferentie in 2007 voor derdejaars cadetten die aangevraagd was omdat in het jaarprogramma onverwacht een week overbleef. De voorzitter van het Bestuur Vormingswerk, de hoofdkrijgsmachtraadsman Van Dorp, heeft in een onderhoud met de gouverneur van de KMA, generaal-majoor mr. Van Groningen, gesproken over de mogelijkheid om ook de cadetten in navolging van de KIMconferenties naar Beukbergen te laten gaan. Er is afgesproken dat een eventuele GVconferentie niet ten koste zou mogen gaan van het lespakket van de GV op de KMA, maar dat het voor 3 e jaars cadetten mogelijk moet zijn om een GV-conferentie mee te maken. In 2006 was al een visiestuk opgesteld over de bijdrage van de GV aan vorming & onderwijs aan de NLDA, met in een voetnoot de ambitie om de mogelijkheid te onderzoeken van een GV-conferentie over de persoonlijke identiteit van militaire leiders. Voor het KIM was dit met de LEC-week al geregeld en dit is in 2008 met de driemaal tweedaagse GV-conferentie nog eens verbeterd ook; het lijkt er op dat de KMA er nu ook voorzichtig in begint te geloven wat een GV-conferentie betreft. En dat is verheugend, want vanuit GV-perspectief dienen alle initiële opleidingen bij de krijgsmacht een GV-conferentie is haar zorgaanbod opgenomen te hebben, dat geldt nog eens in het bijzonder voor cadetten die vertrouwd dienen te zijn met de meerwaarde van het vormingswerk op Beukbergen gezien hun verantwoordelijkheid als toekomstige commandanten. DGV In 2008 is voor het eerst een GV-conferentie gehouden voor nieuwe GV ers, die inhoudelijk in het rijtje past van initiële conferenties aangezien de vraag centraal staat: wie ben ik als geestelijk verzorger bij de krijgsmacht, wat is mij heilig? Deze nieuwe, interdenominatieve conferentie vindt haar oorsprong in een oud verzoek van de Hoofden van Dienst, waarin zij aandacht vroegen voor het stimuleren van meer kennis en begrip van elkaars levensbeschouwing door middel van een conferentie op Beukbergen. Doel van de conferentie is de deelnemers zich meer bewust te laten worden van hun eigen levensbeschouwing en de invloed ervan op het werk als GV er. Er wordt gehoopt dit te bereiken, onder andere door het laten vertellen van ieders persoonlijke levensbeschouwelijke autobiografie. Tevens is het doel om meer inzicht in en begrip te bewerkstelligen voor andere tradities en levensbeschouwelijke stromingen door gebruik te maken van zelf meegebrachte muziek en symbolen en door het spelen van het op Beukbergen ontworpen Levensbeschouwelijk Triviant. Nevendoel is dat deze conferentie vermoedelijk op termijn zal bijdragen aan een nog betere samenwerking tussen de diverse denominaties. De conferentie wordt als verplichte bijscholing met terugwerkende kracht aangeboden aan allen die na 1 januari 2006 als GV er zijn begonnen en mogelijk op termijn ook aan alle andere actief dienende GV ers. 15

16 Uitzendconferenties In 2008 hebben in totaal militairen aan een uitzendconferentie in het kader van ISAF deelgenomen, het jaar daarvoor waren dit er 912. De grootste club in beide jaren was het 45 e pantserinfanteriebataljon. Alle conferenties worden geëvalueerd en in de betreffende kwaliteitsgroepen besproken, van de uitzendconferenties die in de eerste maanden van 2008 gehouden zijn is een uitgebreid verslag gemaakt ter bespreking in het hele GV-team. Uit dit verslag, gebaseerd op 250 evaluatieformulieren, komen de volgende punten: Wat de inhoud betreft was men, algemeen gesproken, tevreden over de opbouw van de conferenties en over de onderwerpen die ter sprake kwamen. Een meerderheid vond het mede bepalen van de conferentie, de eigen inbreng, een prima zaak, al waren er ook die graag een duidelijk programma vooraf hadden gezien. De nodige verdieping was goed, maar volgens sommigen ook deprimerend. Het beeld geschetst van de uitzending vond men realistisch, de ongedwongen en ontspannen sfeer deed veel onderwerpen als vanzelf bovenkomen. Een enkeling gaf aan geen behoefte te hebben aan dit soort GV en zich daarom alleen maar geïrriteerd te hebben. Op de vraag wat de conferentie voor de deelnemers op zich betekend heeft waren de reacties veelal dat je tijdens de conferentie beelden die je hebt van anderen bijstelt, want een andere setting doet je anders kijken. Het bleek gewaardeerd te worden om stil te staan bij confronterende zaken zoals omgaan met de dood, je zag collega s en kader zich meer open en kwetsbaar opstellen; er zat toch meer in de ander dan soms werd gedacht! Meer degenen die binnen twee jaar drie keer een GV-conferentie hadden meegemaakt vonden dat wel wat veel. De betekenis van de conferentie voor de groep werd meer gewaardeerd naarmate de groep kleiner was, waarbij de goede sfeer en de ontspanning verbindend werkten. De conferentie had onderling begrip bevorderd en verschillen duidelijker neergezet. Doorgaans zijn de deelnemers aan de conferenties goed te spreken over hun eigen inbreng en deelname, zoals ook in dit verslag. Over het algemeen vond men de eigen deelname verhelderend, constructief, open, kwetsbaar en intensief. Er was het nodige opgestoken, al was er soms te weinig tijd voor een echt gesprek. En meer nog dan hun eigen deelname wordt, doorgaans, de inbreng en begeleiding van de begeleiders gewaardeerd. Vooral humor, openheid, rust, duidelijkheid, kennis van zaken, betrokkenheid en echte interesse waren kwaliteiten die zeer gewaardeerd werden. Een neutrale buitenstaander zou dingen makkelijker losmaken, iemand die randvoorwaarden combineert met een relaxte aansturing. De begeleider moet kunnen prikkelen, voor afwisseling weten te zorgen en inspelen op de actualiteit, ruimte bieden en ruimte laten en bovenal geduld hebben om lastige en beladen onderwerpen in een machocultuur aan de orde te krijgen. Dat dit niet altijd lukt moge duidelijk zijn, zo waren er ook kritische opmerkingen over de begeleiding. Soms waren begeleiders teveel zelf aan het woord en soms gingen ze te lang door met zagen of wilden ze te diep gaan. Het gebeurde ook wel dat het intakeverslag begeleiders op het verkeerde spoor gezet had. Het beste in de evaluaties komt Beukbergen als accommodatie er altijd van af, in dit verslag met termen als: toptent, luxe, puik, netjes, schitterende omgeving. Ook de mogelijkheden om te ontspannen vielen goed, al waren er wel veel opmerkingen over de incompleetheid van toestellen en toebehoren. En het bierbeleid met de beperking van bierbonnen vond met niets. Dit is overigens een terugkerend punt van discussie. Wat de aan uitzending gerelateerde conferenties betreft is er in 2008 begonnen met het experimenteren van een nieuwe opzet, aangezien het in de praktijk steeds lastiger bleek te zijn om de deelnemers, die soms al voor de 4 e of zelfs 5 e keer een uitzendconferentie meemaakten, voldoende te motiveren. Deze andere opzet houdt in dat de 1 e dag voor de lunch de deelnemers arriveren en gaan legeren om na de lunch inhoudelijk met het programma aan de slag te zijn. Na het diner neemt de eenheid zelf verantwoordelijkheid voor het avondprogramma, mogelijk met een filmvertoning. 16

17 De 2 e dag wordt op verzoek van de eenheid in de ochtend gesproken over een bepaald thema, bijvoorbeeld ethische dilemma s, waarna de conferentie met de lunch beëindigd wordt. In deze opzet wordt de praattijd meer geïntensiveerd in een korter tijdsbestek. Ook is het mogelijk in de conferentie een sport- of ontspanningsmoment op te nemen, georganiseerd door de eenheid zelf, waardoor het GV-moment tussendoor veel sterker tot zijn recht blijkt te kunnen komen. Een en ander wordt voorafgaande aan elke conferentie tijdens een intake met vertegenwoordigers van de betreffende eenheid vastgelegd en aan de GV ers die de groepen gaan begeleiden meegedeeld. Terugkeerconferenties Het projectplan Terugkeerbijeenkomsten ISAF dat in samenwerking met de Basis en met het Veteraneninstituut is ontworpen en met nadrukkelijke ondersteuning van de Inspecteurgeneraal der Krijgsmacht in februari 2007 is gepresenteerd, is slechts in beperkte mate uit de verf gekomen. Net als het jaar daarvoor was het alleen 400 GNK (Geneeskundige dienst uit Ermelo) dat volwaardig aan het project deelnam met een goede samenwerking tussen begeleiders van Beukbergen en van de Basis, al kwam daarbij ook wel naar voren dat het verschil van insteek van beide instellingen weliswaar aanvullend op elkaar kon zijn, maar soms ook wel vragen opriep. Bovendien bleek het in de praktijk lastig om nieuwe aanvragen, die zowel op de Basis als op Beukbergen binnen kwamen, organisatorisch goed op elkaar af te stemmen, mede vanwege verschillen in de organisatie van de financiën. Dit heeft er uiteindelijk in geresulteerd dat verreweg de meeste terugkeerconferenties toch los van elkaar werden uitgevoerd. De enorme toename van aanvragen voor terugkeerconferenties bleek bij de intakes gekoppeld aan een grote schakering van behoeftes, afhankelijk van de samenstelling en de opdracht van de betreffende eenheid en van het moment waarop de conferentie moest plaatsvinden, waarbij het ook nog wel eens voorkwam dat op het moment van de conferentie de inhoud van de intake gedateerd bleek te zijn. Binnen Beukbergen heeft een en ander er in 2008 toe geleid dat een tijdelijke werkgroep Terugkeerconferenties werd ingesteld met als opdracht om het eigene van GV bij terugkeerconferenties te verwoorden en op basis daarvan met een gedifferentieerd aanbod te komen. In een voorlopige rapportage is de werkgroep met de volgende uitgangspunten gekomen: GV zoekt het geestelijk welzijn van mensen door aandacht voor het levensverhaal op te brengen in een atmosfeer van ruimte, tijd en veiligheid. Het vormingswerk doet dat in groepen, omdat ook de groep een ' zingever' is. Je ' organiseert' aandacht voor elkaar. Zingeving betekent dat mensen in hun context betekenis geven aan wat zij als persoon ervaren in en aan een uitzending. GV zoekt een focus op de bronnen van mensen. In een proces van vitaliseren en bewustmaken van de bronnen richt GV zich op de kracht van mensen. Mensen zoeken een balans na een uitzending. Daarvoor is 'een pas op de plaats' gevraagd om stil te staan bij het goede en bij dat wat beschadigde. In dit verband vinden ook wij dat er beter niet van 'doelstellingen' gesproken wordt maar veeleer van ' doeloriëntaties' met woorden als: ' erkenning geven, aandacht, bewustwording en krachtbronnen.' (Hoe dan ook is hier een 'transcendent moment' aan de orde) Een GV-terugkeerconferentie gaat uit van het ' hier en nu'. Men wekt geen verwachtingen die irreëel zijn. GV zoekt een weg om mensen te ' verleiden ' na te denken over het gegeven dat mensen meer zijn dan hun functioneel optreden in de krijgsmacht. In 2009 wordt dit verder uitgewerkt met als streven te komen tot een korte en krachtige tekst die voor betrokken commandanten een duidelijke inzage geeft van de verschillende mogelijkheden op het gebied van terugkeerconferenties, waarbij eventueel doorverwezen kan worden naar de Basis, zoals dat ook andersom mogelijk is. 17

18 FLO-conferenties bij dienstverlating Al bijna 35 jaar worden met veel succes conferenties bij Functioneel Leeftijdsontslag (FLO) aangeboden aan het luchtmachtpersoneel, sinds 5 jaar aan het personeel van de landmacht en van de marechaussee en sinds ruim 2 jaar uiteindelijk ook aan het marinepersoneel, waarbij overigens nadrukkelijk eveneens de partners worden uitgenodigd. Daarmee is toen een belangrijk deel van de doelstelling van Beukbergen bereikt, namelijk het krijgsmachtbreed aanbieden van conferenties bij scharniermomenten, in dit geval bij dienstverlating. En met bijna FLO-conferentiedagen in 2008 is het hoogste aantal tot nu toe gerealiseerd. Opmerkelijk hierbij is de stijging van ruim 50% bij de marine, waar kennelijk de mare rondgaat dat het welbestede dagen zijn. Overigens is het niet de GV die uitnodigt, maar zijn het de krijgsmachtdelen zelf dat doen en daartoe voeren zij ook de nodige administratie. Beukbergen geeft uitvoering aan de conferentie en neemt de verdere organisatie voor haar rekening. Het beproefde conferentieprogramma, waarin vooral de partners van de militairen een belangrijke rol vervullen, wordt regelmatig met nieuwe werkvormen aangevuld terwijl de rode draad blijft: terugblikken, stilstaan en vooruitkijken om samen met een goed gevoel afscheid te nemen van het uniform. De driedaagse FLOconferentie wordt begeleid door eigen GV ers uit de verschillende krijgsmachtdelen, samen met GV ers van Beukbergen. De GV van de luchtmacht kent al sinds lange tijd regelmatige bijscholing voor begeleiders van FLO-conferenties, in augustus 2008 heeft voor het eerst een bijeenkomst plaatsgevonden waar alle begeleiders van FLO-conferenties bij uitgenodigd waren. Tijdens deze bijeenkomst bleek een groot verschil in ervaring in het begeleiden van FLO-conferenties, waardoor relatieve onbevangenheid en gedegen ervaring elkaar soms met heel praktische tips konden bestuiven. Degene die de bijscholing begeleidde was Mylene Akkerman, zij heeft een eigen bureau Opleiding & Consultancy en ze heeft jarenlang de Pensioen in Zicht (PIZ)-cursus begeleid voor burgermedewerkers van defensie. Tijdens de bijscholing heeft zij het model Leven in Balans uitgewerkt, dit model gaat uit van tien elementen waarop het verlies van een betaalde baan invloed heeft. Met deze elementen kan de deelnemer bewust zelf sturen op een nieuwe balans in zijn of haar leven na FLO. De keuzes ten aanzien van de elementen vormen het fundament voor een nieuwe balans. Het aantrekkelijke model is als nieuwe werkvorm opgenomen in de begeleidermap. Een heel andere, nieuwe werkvorm is het speciaal voor de FLO-conferenties ontworpen bronzen kunstwerk getiteld Groeiwijze. Als regelmatige begeleider van FLO-conferenties bood ds. Henk Fonteijn aan om een alternatief te regelen voor de werkvorm met de enigszins gedateerde Januskop. De Stichting Beukbergen was bereid dit alternatief te financieren en de vrouw van Henk, Mirjam Fonteijn, is ermee aan de slag gegaan. Mirjam is kunstzinnig therapeut en heeft voor Beukbergen het bronzen kunstwerk vervaardigd. Zij schrijft hierover: Groeiwijze is een werkstuk dat uit twee stukken bestaat die ten opzicht van elkaar kunnen verschuiven. De eerste boom is een jonge boom, met knoppen en bloesem. Ambitieus is hij, er ligt nog een lange weg voor hem. De boomfiguur is voorwaarts gericht en ziet het als een uitdaging om die weg te gaan. De tweede boom is een rijpere boom, vol takken, bladeren en vruchten. Hij is al langer onderweg maar heeft nog zeker een opwaartse weg te gaan. Hij heeft veel aan te bieden en te delen. Leun tegen mijn stam, rust even uit, geniet van mijn schaduw, eet van mijn vruchten. Als kunstzinnig therapeut vraag je je voortdurend af wat een bepaalde situatie of omstandigheid - bijvoorbeeld de overgang van een intensief arbeidzaam bestaan naar de levensfase die ingaat met het FLO - met een mens doet. Dat vertaal je vervolgens naar materiaal en beeld. In september 2008 is het kunstwerk officieel aangeboden aan de voorzitter van de Stichting Beukbergen en het heeft nu in het Koetshuis een vaste, mobiele plek. Dat wil zeggen: het kunstwerk is verrijdbaar om gebruikt te kunnen worden tijdens de FLO-conferenties. Theatermaker, schrijver en theoloog Kees van der Zwaard heeft er een passend gedicht bij geschreven. (zie Bijlage II FLO-kunstwerk en gedicht GROEIWIJZE ) 18

19 Themaconferenties De themaconferenties die door Beukbergen aangeboden worden zijn denominatief gekleurd, dat wil zeggen alle diensten GV kunnen hun eigen conferenties rond een bepaald thema organiseren, het defensiepersoneel kan zich op individuele basis aanmelden voor deelname, want jaarlijks heeft het recht op een tweedaagse conferentie, indien de dienst het toelaat. In 2008 zijn de verschillende themaconferenties vooral via de GV-bladen en de website van Beukbergen onder de aandacht gebracht, terwijl in het najaar voor het eerst gebruik is gemaakt van een folder met het aanbod van de themaconferenties, die met de GV-bladen naar de huisadressen werd meegestuurd. De bedoeling is dat dit nu twee keer per jaar gebeurd, met het voorjaars- en najaarsaanbod. In 2008 hebben de volgende themaconferenties plaatsgevonden: SamenwerkingsProcesBegeleiding Ken uzelf en begrijp de ander Pelgrimage Santiago de Compostela Motorbedevaart naar Lourdes Communiceren en waarderen Bezielend Leidinggeven Homoseksualiteit en Krijgsmacht Duel versus dialoog Humanitair Oorlogsrecht Respectvol Samenwerken Socratische gespreksvoering Het zesde zintuig Omgaan met werkstress Moment voor jezelf Ken uzelf en begrijp de ander Voor een aantal andere conferenties bleek onvoldoende belangstelling te zijn en deze gingen dan ook niet door, zoals: Muziek - beleven Het Evangelie van Marcus Protestantisme in films SPB De conferentie SamenwerkingsProcesBegeleiding (SPB) is nog steeds het paradepaardje van het vormingswerk op Beukbergen, ook in 2008 werd deze conferentie weer naar volle tevredenheid gevolgd en is er zelfs sprake van een forse wachtlijst. Dat mag opmerkelijk genoemd worden voor een conferentie die al 30 jaar oud is en al die tijd qua inhoud en opzet vrijwel ongewijzigd is gebleven. Kennelijk is er sprake van een ijzersterke formule. In december 2008 heeft op initiatief van ds. Ruurd van der Weg, begeleider van de SPB, te Beukbergen de reünie plaatsgevonden in verband met 30 jaar SPB. Opmerkelijk hierbij was dat alle nog levende (oud-)begeleiders aanwezig waren, waaronder Henk Visser die een van de pioniers is van de SPB. Hij vertelde voor de SPB eerst een andere naam bedacht te hebben, nl. Persoonlijke- en Leiderschaps-Ontwikkeling, maar dat de afkorting hiervan in die tijd te gevoelig lag. Door de jaren heen heeft de SPB afwisselend glorietijden en schrale perioden van puur overleven gekend, waarbij ze zich nu weer kan verheugen in een gezonde belangstelling. Naar goed SPB-gebruik was er tijdens de reünie geen programma en ging het toch ergens over. Al met al was het een bijzonder geslaagde bijeenkomst. ReSa Op Beukbergen heeft vele jaren de vormingscursus Respectvol Samenwerken (ReSa) gedraaid, waarbij de duobegeleiding bestond uit een GV er van Beukbergen en een militaire trainer met ervaring in groepswerk. De ReSa is bedoeld om leidinggevenden op indringende 19

20 wijze vertrouwd te maken met het omgaan met ongewenst gedrag binnen de krijgsmacht in relatie tot ieders eigen waarden en normen. Te denken valt hierbij aan seksuele intimidatie, discriminatie (op grond van religie, geaardheid, of etnische afkomst), maar ook aan pesten en treiteren. Nadat de ReSa in 2006 vrijwel ter ziele was gegaan, leek het rapport Staal een uitgelezen kans de ReSa te doen herleven. Na een succesvolle en dit keer paarse doorstartpoging in februari 2007 is er lange tijd gewacht op een Haagse reactie op de aanbeveling van de ReSa, maar omdat deze uitbleef is in overleg met de formele eigenaar van de ReSa, de voormalige KMS-D te Weert, nu School voor Leidinggeven en Onderwijs (SLO), afgesproken dat Beukbergen de cursus overneemt als Themaconferentie. Een oude co-trainer van de ReSa, luitenant-kolonel Hans Schoenmakers, was weer beschikbaar zodat hij samen met humanistisch raadsvrouw Karen Joachim in het najaar van 2008 een ReSaweek kon begeleiden. Ook is geprobeerd om vanuit de operationele krijgsmachtdelen cotrainers beschikbaar te krijgen zodat volwaardig aan een paarse ReSa gewerkt kon worden, maar positieve reacties hierop zijn helaas uitgebleven. Hoofden opleidingen van verschillende krijgsmachtdelen gaven aan dat onderdelen van de ReSa verspreid over de nieuwe leiderschapstrainingen ook al aan de orde komen. De kracht van de ReSa is echter dat in een volle week de onderdelen integraal worden behandeld, waardoor de kans op een attitudewijziging vele malen groter is, mede in verband met de confronterende opzet van de ReSa. Ook in 2009 wordt de ReSa nog aangeboden. HOR De conferentie Humanitair Oorlogsrecht, die in 2006 op initiatief van de luitenant-kolonel Hendrik Faber als specialist in deze materie voor het eerst was georganiseerd, heeft in 2008 al voor de 6 e keer plaatsgevonden. Aan de hand van concrete informatie en met audiovisueel materiaal stond de vraag centraal: Wat doet oorlog met mij en wat doe ik met oorlog? De conferentie werd door Faber zelf begeleid, samen met een GV er van Beukbergen. Motorbedevaart Bijzonder succesvol in 2008 was de motorbedevaart naar Lourdes, die als themaconferentie op Beukbergen werd voorbereid onder begeleiding van aalmoezenier Jan Wolters, die ook als oorspronkelijke initiatiefnemer de verdere organisatie voor zijn rekening nam. In de denominatieve bijdrage van de Rooms-katholieke GV doet hij er verslag van. In september waren de gemotoriseerde bedevaartgangers weer op Beukbergen aanwezig voor evaluatie en reünie. Onderdeelsconferenties Onderdeelsconferenties worden meestal geïnitieerd door GV ers van een bepaald onderdeel en in een enkel geval door een leidinggevende militair. Deze conferenties worden zoveel mogelijk op maat gemaakt. Zo heeft in januari 2008 een conferentie plaatsgevonden voor militairen van de verbindingsdienst die in subteams werken met commando s. Bij de (nieuwe) luitenant was er een gevoelde noodzaak om als onderdeelgroep elkaar beter te leren kennen en elkaar een anders mee te maken en daartoe bood Beukbergen de gelegenheid. Het is overigens vooral het Korps Mariniers dat al sinds jaar en dag dankbaar gebruik maakt van deze conferentiesoort op Beukbergen. Ook is de adaptatietraining van de Militaire Medische Geneeskundige Zorg (MGGZ) als onderdeelsconferentie aangemerkt aangezien hierbij GV ers direct betrokken zijn en een prominente rol spelen bij de adaptatie van terugkerende ISAF-militairen op Kreta. 20