deze nazorg voor jeugdige ex-gedetineerden

Transcriptie

1 Factsheet Nazorg voor jeugdige ex-gedetineerden, óók een taak voor gemeenten! Jaarlijks keren ongeveer 4000 jongeren vanuit een Justitiële Jeugdinrichting terug naar de vrije samenleving. Deze jongeren vestigen zich in een gemeente waar ze willen wonen, vaak de gemeente van herkomst. Uit de hoge recidive cijfers (78%) blijkt dat strafrechtelijke sancties veel jongeren er niet van weerhouden zich opnieuw schuldig te maken aan een delict. Wat kan de lokale overheid hieraan doen? Een factor die een positieve invloed heeft op de effectiviteit van een strafrechtelijke interventie is de geboden zorg na afloop: nazorg. Voor het goed organiseren van nazorg is het belangrijk dat de overgang vanuit de Justitiële Jeugdinrichting naar de gemeente goed geregeld is. Wat houdt deze nazorg voor jeugdige ex-gedetineerden in en wat is de rol en verantwoordelijkheid van gemeenten hierin? Gemeente is verantwoordelijk Wanneer de rechter verplichte nazorg aan de jongere oplegt, neemt de jeugdreclassering de verantwoordelijkheid voor het case management van het nazorgtraject op zich. De gemeenten hebben vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) de verantwoordelijkheid om zorg te dragen dat alle burgers kunnen participeren in de samenleving. Dat geldt dus ook voor jeugdigen die in detentie hebben gezeten en (weer) in de gemeente komen wonen. De gemeente wordt daarom geacht activiteiten te ontwikkelen die ten dienste staan van jeugdigen in het nazorgtraject. Wanneer de jongere geen verplichte nazorg krijgt opgelegd, en de nazorg dus vrijwillig is, voert de gemeente regie op het nazorgtraject. Net zoals bij verplichte nazorg draagt de gemeente ook zorg voor de basisvoorwaarden voor een geslaagde integratie van de jongere in de samenleving. De (leef) gebieden waarop de gemeente dit kan doen zijn: onderwijs, werk en inkomen, huisvesting en (verslavings)zorg. Gezin en thuissituatie, sociaal netwerk en vrijetijdsbesteding verdienen binnen het beleidsveld jeugd tevens aandacht.

2 Netwerk- en trajectberaad Het Ministerie van Justitie heeft een vaste overlegstructuur ontwikkeld om betere en intensievere samenwerking te bewerkstelligen tussen alle partners die zich bezig houden met nazorg. Het ministerie beoogt hiermee dat de partners gezamenlijk tot een sluitende begeleiding van jongeren komen. Deze nazorg partners zijn: de Justitiële Jeugdinrichting (JJI), Raad voor de Kinderbescherming (RvdK), Jeugdreclassering en de gemeente. De overlegstructuur krijgt vorm in het netwerk- en trajectberaad. Deze structuur wordt in heel Nederland geïmplementeerd. De RvdK organiseert het netwerk- en trajectberaad. Zij heeft daarvoor speciale casusregisseurs aangesteld. Binnen een week nadat een jongere instroomt in de Justitiële Jeugdinrichting wordt hij besproken in het netwerkberaad. Er wordt geschat hoe lang hij nog in de JJI verblijft en er worden procedurele afspraken gemaakt over wie wat doet ten behoeve van de nazorg. Binnen twee weken na het netwerkberaad vindt het eerste trajectberaad plaats in de gemeente waar de jongere (weer) gaat wonen. In dit beraad worden afspraken gemaakt over de begeleiding van de jongere en zijn ouders. De casusregisseur die het trajectberaad organiseert is, net als de Jeugdreclasseerder, afkomstig uit de regio waar de jongere (weer) gaat wonen. In het trajectberaad wordt ook de gemeente betrokken. Wat wordt van gemeenten verwacht? Nazorg voor jeugdige ex-gedetineerden moet een plek krijgen binnen het gemeentelijke beleid. Gemeenten moeten namelijk iemand kunnen afvaardigen naar het trajectberaad, om samen met de JJI, Jeugdreclassering en de Raad voor de Kinderbescherming afspraken te maken over wat er voor een jongere nodig is op het moment dat hij detentie verlaat. In het profiel voor deze taak staat goede kennis van de lokale voorzieningen, inclusief hun aanbod voorop. Maar het moet ook iemand zijn met het juiste mandaat: hij kan toezeggingen doen en nakomen. Verder moet deze persoon bewaken dat de terugkeer van de jongere bekend is bij relevante organisaties en netwerken. Bijvoorbeeld het lokale jeugdpreventie- netwerk waar de jongere al vóór het delict bekend was. Het is ook belangrijk de relevante lokale en regionale partners op het gebied van school, werk en inkomen, zorg en vrije tijd te informeren en te mobiliseren. Kortom: een lokale spin in het jeugdweb. Het Ministerie van Justitie verwacht van gemeenten dat zij tenminste één aanspreekpunt binnen de gemeente aanwijzen voor justitiepartners als het gaat om jeugdige ex-gedetineerden. Wie zou deze rol kunnen invullen? Dat kan per gemeente verschillen. Maar denk bijvoorbeeld aan: leerplichtambtenaar beleidsmedewerker belast met nazorg voor volwassen exgedetineerden coördinator Justitieel Casusoverleg (JCO) coördinator Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) voorzitter zorgadviesteam (ZAT) primair en/of voortgezet onderwijs beleidsmedewerker jeugd, veiligheid of Wmo medewerker Zorgloket Hoe werkt het netwerk- en trajectberaad? Netwerkberaad Wanneer Binnen een week na instroom in JJI Waar In de JJI waar de jongere verblijft Doel Informatie verzamelen Inschatting maken Taken uitzetten/wie doet wat binnen het persoonlijke plan en de nazorg Partners JJI Jeugdreclassering Raad voor de Kinderbescherming Overdracht Trajectberaad Wanneer Twee weken na het netwerkberaad Waar In de gemeente waar de jongere weer gaat wonen Doel Afstemmen procedures Inhoudelijke afstemming Afspraken over taakverdeling Advies van en afspraken met gemeente Partners JJI Jeugdreclassering Raad voor de Kinderbescherming Gemeente waar jongere gaat wonen 2 Spectrum Factsheet Nazorg voor jeugdige ex-gedetineerden

3 Nazorg in Gelderland Hoeveel jongeren? De meeste gemeenten hebben te maken met een klein aantal jongeren per jaar waarvoor nazorg georganiseerd moet worden. Dit zijn vooral de kleine gemeenten. In tabel 1 is te lezen hoeveel jongeren er van een betreffende gemeente ingestroomd zijn in een JJI in 2007 en Dit kunnen JJI s door heel Nederland zijn. De provincie Gelderland heeft vier JJI s waar jongeren kunnen instromen: De Hunnerberg; locatie Nijmegen. Justitieel Pedagogisch Centrum De Sprengen; locaties Zutphen en Wapenveld. Rentray; locatie Rekken. Het Jongerenhuis Harreveld; locatie Harreveld. Naast deze vier inrichtingen kunnen de jongeren natuurlijk elders in Nederland geplaatst worden. Bijna alle jongeren komen na detentie weer wonen in de gemeente waar ze vandaan komen. Nota bene: wanneer gemeenten niet in de tabel zijn opgenomen, dan is zowel in 2007 als 2008 geen jongere uit die gemeente ingestroomd in een JJI. Tabel 1 Uitstroomcijfers ex- gedetineerde jeugd Gelderland Nr JJI s Aantal exgedetineerden Gemiddeld aantal dagen Aantal exgedetineerden Gemiddeld aantal dagen Gemeente: 1 Ede Arnhem Apeldoorn Culemborg Nijmegen Tiel Barneveld Berkelland Brummen Harderwijk Heumen Montferland Nijkerk Overbetuwe Zutphen Doesburg Epe Ermelo Lochem Oude IJsselstreek Putten Rheden Wageningen Wijchen Zaltbommel Aalten Bronckhorst Doetinchem Duiven Elburg Groesbeek Maasdriel Oldebroek Renkum Winterswijk Geldermalsen Lingewaard Beuningen Druten Ubbergen Voorst Westervoort Zevenaar Totaal Bron: Ministerie van Justitie Spectrum Factsheet Nazorg voor jeugdige ex-gedetineerden 3

4 R75 R75 wordt aangeboden door Entrea en NIM Maatschappelijk werk in Nijmegen. R75 richt zich op jongeren van 12 tot 23 jaar met psychosociale problemen. Het doel is om deze jongeren te leren om op verschillende leefgebieden (denk aan vrije tijd, werk en scholing, huisvesting en gezondheid) tot maatschappelijke intergratie te komen. De jongere krijgt ambulante hulp aangeboden en heeft gesprekken en afspraken met een maatschappelijk werker. De maatschappelijk werker van R75 helpt en ondersteunt de jongere en gaat waar nodig mee naar afspraken met instanties. Martijn ter Meer (NIM) is ambulant hulpverlener bij R75. R75 is zeer geschikt voor jongeren die uit detentie komen. Vaak als de jongere weer buiten staat is, zijn werk opgezegd, of heeft hij geen kamer meer. Martijn geeft aan dat het voor de jongere het handigst is als het traject al in detentie start, zodat als de jongere uitstroomt essentiële zaken al geregeld zijn: Hulpverleners van R75 hebben een goed beeld van de sociale kaart en zijn heel praktisch ingesteld. Ook staan we naast de jongere en zoeken naar de kracht van de jongere, zodat hij goed kan integreren in de maatschappij. Meer informatie: en Bij gemeenten bestaat veel onduidelijkheid over de omvang van de problematiek rondom jeugdige exgedetineerden. In tabel 1 is te lezen dat een viertal gemeenten rekening moet houden met gemiddeld meer dan tien terugkerende jeugdige ex-gedetineerden per jaar. De overige gemeenten met minder. Ook al is het aantal niet groot, het gaat wel om jeugdigen en juist deze groep verdient de nodige aandacht om te voorkomen dat ze (nog) verder afglijdt. Aansluiten op bestaande ontwikkelingen Nazorg op maat zorgt ervoor dat de jongere zich verder kan ontwikkelen en meer mogelijkheden heeft om te resocialiseren. Wanneer een jongere op het rechte pad blijft, zal de overlast in de gemeente afnemen. Het is voor gemeenten niet nodig vanaf niveau nul te beginnen met een aanpak voor exgedetineerde jongeren. De bestaande lokale voorzieningen bieden vaak voldoende handvatten om goede nazorg te organiseren. Goed aansluiten op bestaande ontwikkelingen zoals het veiligheidshuis en het CJG biedt het beste perspectief. In het Veiligheidshuis werken gemeenten, politie en justitie samen bij de aanpak van criminaliteit en overlast. Zij zoeken hierbij de samenwerking op met zorginstellingen. De partijen bespreken in het Justitieel Casusoverleg (JCO) personen met risicovol of strafbaar gedrag. Er wordt een individuele aanpak gemaakt om maatwerk te bieden. In het Veiligheidshuis zitten alle partijen bij elkaar die nodig zijn om nazorg te organiseren en die nodig zijn in het netwerk- en trajectberaad. Gemeenten kunnen ervoor kiezen hun nazorgtaak hierbinnen een plek geven. Er moet dan nog wel een koppeling worden gemaakt naar organisaties op het terrein van jeugd in het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). In het CJG werken jeugdgezondheidszorg, jeugdbeleid en jeugdhulpverlening met elkaar samen om snel hulp en een integrale effectieve aanpak van problemen te bieden. Aan de meeste CJG s zijn zorgadviesteams (ZATs) gekoppeld. Het ZAT is een multidisciplinair overleg met partijen als onderwijs, jeugdgezondheidszorg, Bureau Jeugdzorg, maar soms ook met politie, MEE, maatschappelijk werk of andere partijen die zich bezighouden met jeugd. Binnen het CJG zitten alle benodigde partijen om het gemeentelijke aandeel voor nazorg te organiseren. Ook hier kunnen gemeenten hun nazorgtaak een plek geven. Maar ook dan geldt dat er een koppeling moet worden gemaakt naar de justitiepartners in het Veiligheidshuis. Het is dus de kunst om tot een goede koppeling tussen het CJG en het Veiligheidshuis te komen. Dit in eerste instantie om overlap te voorkomen: een jongere kan immers besproken worden in het JCO, maar ook in een ZAT en wellicht ook nog in een ander casuïstieknetwerk. Ten tweede zijn voor goede nazorg alle partijen nodig die zowel in het CJG als in het Veiligheidshuis actief zijn. Dit vraagt om een sterk coördinerende rol van degene die vanuit de gemeente aanschuift bij het trajectberaad. Kleine gemeenten hebben over het algemeen minder jongeren die na detentie weer in de oorspronkelijke woonplaats gaan wonen. Het is voor deze gemeenten logisch om nazorg regionaal te organiseren. Denk hierbij aan het aanhaken bij de backoffice van het CJG van grotere gemeenten, of zoals dat nu gebeurt op meerdere plekken in Gelderland het aanhaken bij de regionale backoffice van het CJG. Ook kunnen gemeenten samen optrekken om nazorg een plek te geven binnen het Veiligheidshuis van de regiogemeente. Met regionaal werken is de zorg voor jongeren niet gebonden aan gemeentegrenzen. 4 Spectrum Factsheet Nazorg voor jeugdige ex-gedetineerden

5 Dit vraagt om een sterk coördinerende rol van degene die vanuit de gemeente aanschuift bij het trajectberaad. Een trajectberaad tijdens de bijeenkomst Nazorg voor Jeugdige ex- gedetineerden van 2 april jl. Titan Titan wordt uitgevoerd door Actium Nederland De gemeente Ede wil in de wijk Veldhuizen starten met het project Titan. De gemeente richt zich op de Marokkaanse probleemjongeren in die buurt. Het project is hun laatste kans. Titan is een dagbestedingproject voor risicojongeren van 16 tot en met 23 jaar waarbij vooral gekeken wordt naar de talenten, kwaliteiten en mogelijkheden van de jongeren. Titan beheert diverse werkplaatsen, zoals metaal, houtbewerking en beeld & geluid. De jongere krijgt een mentor en samen kijken ze waar de jongere gaat werken. Het is de bedoeling dat ze daarna een (betaalde of onbetaalde) baan hebben gevonden of met een opleiding bezig zijn. Vera Tinkelenberg (gemeente Ede) vertelt dat het Titan project een laatste kans biedt aan de probleemjongeren uit de buurt. Het heeft dus geen preventieve insteek, maar dat zou het elders wel kunnen hebben. Vera: Titan kan bij terugkeer nieuwe perspectieven bieden aan jongeren. Het is dus een potentieel project voor gemeenten die met nazorg aan de slag gaan. Meer informatie: Spectrum Factsheet Nazorg voor jeugdige ex-gedetineerden 5

6 W-deal De W-deal is een van de drie projecten van de Aanpakcentrale van woningbouwcorporatie Vivare. De Aanpakcentrale helpt organisaties bij het realiseren van projecten om jongeren op het goede spoor te zetten. In de gemeente Arnhem kunnen jongeren die geen afgeronde opleiding hebben, niet meer naar school gaan, niet werken én te maken hebben met een problematische woonsituatie terecht binnen het project de W-deal. Hierbij werken Vivare, Pactum/ Rijnside, gemeente Arnhem, 2 Switch en Rijn IJssel samen. Op dit moment zit het project nog in de pilotfase. In dit project krijgt de jongere een kamer aangeboden, een leerwerkplek plus intensieve begeleiding op het vlak van werken, leren en wonen. Bij dit aanbod hoort een deal: de afspraak is dat de jongere actief gaat werken aan zijn persoonlijke groei. Hij moet inzet tonen en vooruitgang boeken. Daarin wordt hij begeleid en gevolgd. Een belangrijke motivatie voor de jongere kan zijn dat: 1 als de jongere de W-deal staakt of moet staken, de aanspraak op de kamer vervalt; 2 als de jongere het W-deal traject met succes doorloopt (looptijd 2 jaar), hij/ zij na afloop een zelfstandige wooneenheid krijgt aangeboden. Bianca Hutten, projectleider van de Aanpakcentrale van Vivare: Het is een goed project omdat het op meerdere leefgebieden van jongeren tegelijk inzet (wonen, werken, weten) en omdat er een deal in zit, een lonkend perspectief (een woning) en een voorwaardelijkheid (vooruitgang boeken). Dat stimuleert jongeren. In de basis kan het ook geschikt zijn voor jeugdige ex-gedetineerden, hoewel de pilot in Arnhem niet voor deze doelgroep is opgezet. Het is wel belangrijk om te bedenken dat jongeren aantoonbaar gemotiveerd moeten zijn om hulp te accepteren. Jongeren moeten niet instappen omdat ze eigenlijk alleen een woning nodig hebben; de woning is de start, gekoppeld aan woonbegeleiding, en direct gevolgd door leren en werken. Meer informatie: Landelijk projectleider Nazorg Wicher Pattje en regiodirecteur Gelderland van de Raad voor de Kinderbescherming Martin van Wifferen tijdens de bijeenkomst Nazorg voor Jeugdige ex-gedetineerden van 2 april jl. 6 Spectrum Factsheet Nazorg voor jeugdige ex-gedetineerden

7 Figuur 1 Gelderse Arrondissementen en Districten Gemeentegrens Grenzen Arrondissement en District District West Veluwe Vallei Arrondissement Zutphen District De Waarden District Arnhem Veluwezoom en District Rivierenland District Nijmegen en District Tweestromenland Contact met casusregisseur De casusregisseurs van de Raad voor de Kinderbescherming organiseren de netwerk- en trajectberaden en treden tevens op als voorzitter. De provincie Gelderland is verdeeld in twee arrondissementen: Arnhem en Zutphen. Deze zijn weer opgedeeld in districten, elk met een eigen casusregisseur. Figuur 1 geeft u een overzicht van de arrondissementen en districten met bijbehorende contactpersonen. Het arrondissement Zutphen werkt niet meer met districten, maar heeft wel een centraal adres voor vragen. Arrondissement Arnhem Hoofdkantoor Raad voor de Kinderbescherming T (026) District Arnhem Veluwezoom en district Rivierenland Selma Bakker E S.Bakker@rvdk.minjus.nl Maurits Harsevoort E M.Harsevoort@rvdk.minjus.nl District West Veluwe Vallei Peter Schamp E P.Schamp@rvdk.minjus.nl Selma Kors E S.Kors@rvdk.minjus.nl Arrondissement Zutphen Hoofdkantoor Raad voor de Kinderbescherming T (0575) E ZU.Casusregie@rvdk.minjus.nl Namen van de casusregisseurs Andre Hartman Arnold Heer Anita Lurvink Hans Donker Remco Vink Bas van Barneveld Vragen kunt u stellen via het telefoonnummer van het hoofdkantoor. District Nijmegen en district Tweestromenland Leo Zwaal E L.Zwaal@rvdk.minjus.nl Eva van Loon E E.van.Loon@rvdk.minjus.nl District De Waarden Iwan Went E I.Went@rvdk.minjus.nl Spectrum Factsheet Nazorg voor jeugdige ex-gedetineerden 7

8 Spectrum biedt ondersteuning Wilt u aan de slag met het thema nazorg of bent u al begonnen en wilt u een verdiepingsslag maken? Spectrum CMO Gelderland kan u daarbij helpen. Wij kunnen het traject van lokale implementatie van nazorg geheel, of op onderdeel, ondersteunen. Denk aan het meedenken over een lokale of regionale aanpak, het (mee) schrijven van een beleidsplan, het betrekken van de verschillende organisaties die relevant zijn binnen het nazorg netwerk, enzovoorts. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: Ellen Beltman T (026) E e. beltman@spectrum-gelderland.nl of Judith Bos T (026) , E j.bos@spectrum-gelderland.nl Relevante websites Informatie over ondersteuningsmogelijkheden en algemene cijfers over uitstroom van en naar detentie in Gelderland. Informatie over projecten rondom Jeugd en Veiligheid en het artikel Je bent jong en je komt vrij, wat kan jouw gemeente doen? Informatie over de landelijke ontwikkelingen rondom nazorg na detentie. Onder het werkveld Onderwijs, Zorg en Welzijn vindt u de handreiking Nazorg Verzorgd. Colofon Tekst Ellen Beltman Judith Bos Eindredactie John Smeets Spectrum CMO Gelderland Postbus CA Velp T (026) E info@spectrum-gelderland.nl Fotografie Novy Print Dick Brouwers Fotografie Ontwerp en lay-out van arendonk ontwerpers Druk Druk&Zo Juni 2009 Er is geen verband tussen de jongeren op de foto en de inhoud van deze factsheet. 8 Spectrum Factsheet Nazorg voor jeugdige ex-gedetineerden