PTA biologie TL locatie Bohemen, Houtrust, Kijkduin cohort

Transcriptie

1 Eindtermen biologie PTA biologie TL locatie Bohemen, Houtrust, Kijkduin cohort BI/K/1 Oriëntatie op leren en werken BI/K/2 Basisvaardigheden BI/K/3 Leervaardigheden in het vak biologie BI/K/4 Cellen staan aan de basis BI/K/5 Schimmels en bacteriën: nuttig en soms schadelijk BI/K/6 Planten en dieren en hun samenhang: de eigen omgeving verkend BI/K/7 Mensen beïnvloeden hun omgeving BI/K/8 Houding, beweging en conditie BI/K/9 Het lichaam in stand houden: voeding en genotmiddelen, energie, transport en uitscheiding BI/K/10 Bescherming BI/K/11 Reageren op prikkels BI/K/12 Van generatie op generatie BI/K/13 Erfelijkheid en evolutie BI/V/1 Bescherming en antistoffen BI/V/2 Gedrag bij mens en dier BI/V/3 Verwerven, verwerken en verstrekken van informatie BI/V/4 Vaardigheden in samenhang Schoolexamen derde leerjaar ( ) 1 SE 1 Cellen en ordening Je weet dat planten en dieren gemaakt zijn van cellen. De cellen van een plant zien er heel anders uit dan cellen van een dier. Het hangt ook af van de werking die de cellen hebben. Dit omvat: levenskenmerken celbouw + werking weefselbouw + werking 301T BIO/K/4, 5 en 6 Schriftelijk 90 min ja 2 Deel 1: thema 1 en 2 Pagina 1 van 10

2 2 SE 2 Iets ordenen betekent dat je het indeelt in groepen. Om iets te ordenen let je op kenmerken. Dingen met dezelfde kenmerken plaats je bij elkaar in de groep. Planten en dieren kun je ook ordenen Je kunt benoemen: schimmel, bacteriën en reducent ziekteverwekker, preventie en behandeling biotechnologie voedselbederf medicijnen Regeling en Zintuigen In je lichaam gebeuren veel dingen tegelijk: je beweegt, je kijkt, je haalt adem. Je lichaam regelt dat alles goed verloopt. In deze moduul gaan we zien: overmatig alcohol en medicijngebruik en tabak en drugsgebruik zenuwstelsel (bouw + werking) en centraal zenuwstelsel zintuigen, prikkels, impulsen en waarneming hormoonklieren (bouw + werking) hormonen gedrag: voorbeelden, prikkels en motiverende factoren zenuwcellen (bouw + werking), reflexen en abstracte wijze uitleggen prikkelverwerking bewust gedrag beschrijving (normen en waarden) overmatig alcohol en medicijngebruik en tabak en drugsgebruik + abstracte relaties Je neemt mensen, dieren, planten en voorwerpen waar. Bij al deze waarnemingen spelen je zintuigen een grote 302T BIO/K/11 Schriftelijk 90 min ja 2 Deel 1: thema 6 en 7 Pagina 2 van 10

3 3 SE 3 rol. Het volgende komt aan de orde: weergave: waarnemingen zintuig practicumproeven in biologische termen oor, oog, huid, neus en tong (bouw + werking) zintuigen Voortplanting en erfelijkheid Deze toets bestaat uit twee belangrijke onderdelen a. Voortplanting Ieder mens gaat dood. Maar mensen planten zich ook voort. Daardoor komen er steeds nieuwe mensen. In deze module gaan we kijken naar: infectieziekten, besmetting, aids en seksueel overdraagbare aandoeningen preventie, syfilis, chlamydia, gonorroe en candida lichamelijke en geestelijke groei en ontwikkeling voortplantingsstelsel (bouw + werking), voortplanting en voorbehoedsmiddelen seksualiteit + normen en waarden hepatitis en tuberculose geslachtschromosomen, gewone celdeling en reductiedeling b. Erfelijkheid Misschien wordt van jou wel gezegd dat je erg lijkt op je vader of moeder. Eigenschappen worden doorgegeven van ouders op hun nakomelingen. Dat geldt niet alleen voor mensen, maar ook voor planten en dieren. Dit blok bestaat uit erfelijkheidsleer + situaties genetisch advies + prenataal onderzoek 303T BIO/K/12 en 13 Schriftelijk 90 min ja 2 Deel 1: thema 3 en 4 Pagina 3 van 10

4 4 SE 4 erfelijke eigenschappen, nakomelingen en chromosomen monohybride kruising genotype, fenotype, ouders, ras en mutatie stoffen, straling, frequentie en mutatie Stevigheid en gedrag De beenderen van het skelet zitten aan elkaar vast. Aan de beenderen zitten spieren vast. De spieren en botten zorgen ervoor dat je je kunt bewegen In dit blok kijken we naar: stevigheid en beweging (bouw + werking) overbelasting preventie microscopische en macroscopische onderdelen Met behulp van o.a. je ogen, oren, hersenen en de rest van je lichaam kun je reageren op wat er om je heen gebeurt. Als je reageert op iets wat om je heen gebeurt, vertoon je gedrag. In dit thema gaat het over: uitwendige en inwendige prikkel, sleutelprikkel en respons consumentengedrag en verantwoord houden van dieren ethogram ( veldwaarneming, practicum en visueel materiaal ) sociaal gedrag en communicatie + concrete voorbeelden en werking groepstaakverdeling, balts, paringsgedrag, broedzorg en territoriumgedrag rolpatronen en normen en waarden en vergelijking: gedrag van mens en dier 304T BIO/K/7 V/2 Schriftelijk 90 min Ja 2 Deel 1: thema 8 en 9 Pagina 4 van 10

5 SE 5 SE 6 SE 7 SE 8 Evolutie Tot in de negentiende eeuw dacht men dat alle soorten planten en dieren altijd onveranderd hadden bestaan. Waarschijnlijk zijn de planten en dieren die nu op aarde leven, in de loop van miljoenen jaren ontstaan uit andere planten en dieren In dit blok behandelen we o.a. selectie Practicum Microscopie Maken van tekeningen van microscopische preparaten van plantaardig en dierlijk materiaal om zodoende celstructuurverschillen te onderzoeken. Tekeningen uitvoeren via tekenregels. Werkstuk voorbehoedsmiddelen Vergelijking via literatuuronderzoek en internet van 4 verschillende voorbehoedsmiddelen op gebruik, werking, betrouwbaarheid, voor- en nadelen Het gemiddelde van alle 8 repetities (151 t/m 158) 305T BIO/K/13 Schriftelijk 45 min Ja, maar in het vierde leerjaar 306T BIO/K/3 V/3 307 BIO/K/2,3 en 4 Praktische opdracht Praktische opdracht nee 0,25 neen 0,25 330T Schriftelijk neen 2 thema 1 cellen 151T Schriftelijk neen 1 thema 2 ordening 152T Schriftelijk neen 1 thema 3 voortplanting 153T Schriftelijk neen 1 thema 4 erfelijkheid 154T Schriftelijk neen 1 thema 6 regeling 155T Schriftelijk neen 1 thema 7 zintuigen 156T Schriftelijk neen 1 thema 8 stevigheid en beweging 157T Schriftelijk neen 1 thema 9 gedrag 158T Schriftelijk neen 1 1 Deel 1: thema 5 Pagina 5 van 10

6 Schoolexamen vierde leerjaar ( ) 5 SE 9 6 SE 10 Stofwisseling en planten Net als wortels, stengels en bladeren zijn bloemen, vruchten en zaden delen van planten. Bloemen spelen een rol bij de voortplanting van planten. Uit bloemen kunnen vruchten en zaden ontstaan. In deze exameneenheid komen aan de orde: plant (bouw + werking) levenscyclus van een zaadplant geslachtelijke en ongeslachtelijke voorplanting + voorbeelden overwinteren van planten Als je eet, drinkt en inademt komen er stoffen in je lichaam binnen. Je lichaam verandert deze stoffen. Ze worden omgezet in andere stoffen. Stoffen in je eten worden bijvoorbeeld omgezet in stoffen waaruit je lichaam bestaat. De volgende onderdelen zullen o.a. besproken worden: stofwisseling verbranding fotosynthese Ecologie, mens en milieu Konijnen leven graag in duinen, bossen en weilanden. Ze graven holen en planten zich voort. Konijnen eten planten. Die planten vinden ze in hun omgeving. Dingen uit de omgeving hebben dus invloed op het leven van konijnen. Onderstaande punten moet je weten: 401T BIO/K6 Schriftelijk 90 min ja 2 Deel 2: Thema 1 en 2 402T BIO/K/6 en 7 Schriftelijk 90 min ja 2 Deel 2: thema 3 en 4 Pagina 6 van 10

7 7 SE 11 presentatie: verbanden bouw, werking en milieu plantaardige voedingsmiddelen grondstoffen en energiestromen biotische en abiotische milieufactoren individuen en populatie erfelijke factoren Mensen zijn niet altijd zuinig geweest op het milieu. Daardoor is er vervuiling in de lucht en bodem ontstaan. Een schoon milieu is erg belangrijk. Je weet aan het eind de volgende begrippen: voedsel, water, zuurstof, grondstoffen, energie en recreatie voedselproductie, bodembewerking, gewasbescherming en veredeling overbevolking, bestrijdingsmiddelen, verkeer en energieverbruik nationale en mondiale milieuaanpak duurzame milieumaatregelen en presentatie milieumaatregelen + gevolgen genetische modificatie scheikundige benamingen Voeding, vertering en gaswisseling Bacteriën en schimmels kunnen ons helpen om eten en drinken te maken. Ze kunnen ook veel eten en drinken laten verrotten. Als je gezond eet krijg je alle stoffen binnen. Deze stoffen moeten ook afgebroken worden. Je leert in dit thema over: verteringsstelsel (bouw + werking) voedingsstoffen, voedingsadviezen, ondervoeding en overmatig voedselgebruik enzymwerking + spierwerking 403T BIO/K/8 en 9 Schriftelijk 90 min nee 2 Deel 2: thema 5 en 6 Pagina 7 van 10

8 7 SE 12 7 SE 13 evenwicht (opname/gebruik/verlies) Als je ademhaalt, neemt je lichaam gassen op uit de lucht. En je lichaam geeft ook gassen af aan de lucht. Het opnemen en afgeven van gassen door een plant of een dier heet gaswisseling In dit onderdeel komen o.a. het volgende aspect aan de orde: ademhalingsstelsel (bouw + werking) Examentraining Transport In je lichaam stroomt bloed door bloedvaten. Je pompt het bloed rond. Het bloed vervoert veel stoffen in je lichaam. In deze exameneenheid ga je kennis maken met: bloedvaten en hart (bouw + werking) bloedsomloopproblemen bloed (bouw + werking) lymfevaten, lymfe en weefselvloeistof macroscopische onderdelen Examentraining Opslag, uitscheiding en bescherming Je lichaam neemt stoffen op uit de omgeving. Een deel van deze stoffen wordt gebruikt of opgeslagen. Een ander deel wordt uitgescheiden. Aan de orde komen de volgende zaken: lever, nieren, urineleiders, urineblaas en urinebuis (bouw + werking) uitscheiding, hoornlaag, bescherming, infecties, uitdroging en beschadiging pigment, UV straling en onderhuidsbindweefsel (bouw + werking) inenten, antibiotica, bloedziekten en besmetting 404T BIO/K/9 en BIO/K/9 en 10 V/1 45 min nee 1 Deel 2: thema 7 45 min nee 1 Deel 2: thema 8 Pagina 8 van 10

9 besmetting van mens en dier antigenen, antistoffen, virussen, bacteriën lichaamsvreemde cellen en stoffen actieve en passieve immunisatie, vaccins, sera antibiotica, (xeno)transplantatie en auto-immuunziekten SE 14 Eigen biologische studie + verslag Voor 1 dag een menu verzinnen dat aan de regels van de maaltijdschijf en de benodigde hoeveelheden per dag voldoet 406T BIO/K/3,9 BIO/V/3 praktische opdracht nee 0,25 SE 15 Practicum determineren Via determinatietabelgebruik boomsoorten determineren tot op het soort 407T BIO/K/2,6 BIO/V/3,4 praktische opdracht nee 0,25 Geïntegreerd binnen de te behandelen exameneenheden wordt steeds ruim aandacht besteed aan de exameneenheden: a. Oriënteren op leren en werken (BIO/K/1) b. Basisvaardigheden (BIO/K/2) c. Leervaardigheden (BIO/K/3) Eindcijfer schoolexamen: het gewogen gemiddelde van alle SE-cijfers (met in achtneming van de weging), en afgerond op 1 decimaal. Pagina 9 van 10

10 Centraal Examen 2018 Toets Omschrijving mei CSE Leervaardigheden in het vak biologie Cellen staan aan de basis Planten en dieren en hun samenhang: de eigen omgeving verkend Het lichaam in stand houden: voeding en genotmiddelen, energie, transport en uitscheiding Reageren op prikkels Van generatie op generatie Erfelijkheid en evolutie Bescherming en antistoffen Gedrag bij men en dier Vaardigheden in samenhang BIO/K/3 BIO/K/4 BIO/K/6 BIO/K/9 BIO/K/11 BIO/K/12 BIO/K/13 BIO/V/1 BIO/V/2 BIO/V/4 Eindcijfer: cijfer schoolexamen + cijfer centraal examen delen door 2 en afronden op een geheel getal Pagina 10 van 10