MAGAZINE Verschijnt driemaandelijks, jg 27 - nr 1 - maart 2011 Afgiftekantoor Aalst 1 - P509066

Transcriptie

1 Gratis Neem mee! UZ MAGAZINE Verschijnt driemaandelijks, jg 27 - nr 1 - maart 2011 Afgiftekantoor Aalst 1 - P UZ-MAGAZINE is bestemd voor patiënten en bezoekers van UZ Leuven campus Gasthuisberg campus Lubbeek campus Pellenberg campus Sint-Pieter campus Sint-Rafaël Verantwoordelijke Uitgever: Suzy Van Hoof, Herestraat 49, 3000 Leuven Allergie: niezend de lente door? Chirurgie met een robot Verhalen uit de koffieshop De tolken van UZ Leuven

2 serviceresidentie TRIOPTIC LEUVEN wordt ELS OPTICS Onbezorgd wonen en genieten OPTIEK CONTACTLENSLABO Luxueuze appartementen in parktuin van 2ha Rustige ligging op 5 km van centrum Leuven Ruim dienstenaanbod volgens eigen wensen Restaurant, cafetaria, kapsalon, wassalon, boodschappendienst, poetsdienst, huishoudelijke hulp, medische en persoonlijke verzorging Veiligheid: alarmsysteem, 24/24 permanentie Privacy en vrijheid Gezelschap en animatie GESPECIALISEERD IN MULTIFOCALE BRILGLAZEN Nieuw: Wellness-centrum voor lichaamsverzorging, massage, manicure, pedicure, aroma-therapie, dieetadvies, infraroodsauna, Service-residentie Ter Korbeke Oudebaan Korbeek-Lo Tel.: Prodesign Calvin Klein William Morris D&G Rodenstock Michael Kors Guess Jono Hennessy Ray-Ban 15% OP MONTUREN, GLAZEN EN ZONNEBRILLEN op vertoon of vermelding van deze advertentie els optics Vital Decosterstraat 28A Leuven 016/ ma-vrij: 9u30-18u - zat.: 9u30-17u don. gesloten 2 UZ-magazine - maart 2011

3 INHOUD UZ-magazine Chirurgie met een robot UZ Leuven is een voortrekker op het vlak van robotchirurgie. Prof. dr. Ignace Vergote van gynaecologie en verloskunde geeft een stand van zaken. 10 Medische zorg in alle talen Anderstalige patiënten kunnen in UZ Leuven een beroep doen op een gratis tolkendienst. 12 Niezend de lente in Vijftien procent van de mensen heeft in het pollenseizoen last van hooikoorts. Wat kun je eraan doen? 16 Hulp voor slechtzienden Het revalidatiecentrum voor slechtzienden helpt patiënten om zich beter uit de slag te trekken. 20 Dorp in de stad Jan van Rompaey trok weer naar de koffieshop van campus Gasthuisberg. En kwam terug met pakkende verhalen. 26 Bewegen: hoe meer, hoe beter Sportblessures zijn niet om mee te lachen. Toch houdt prof. dr. Koen Peers van fysische geneeskunde en revalidatie een pleidooi om te blijven sporten. Vaste rubrieken 4 Journaal: berichten over en uit UZ Leuven 5 Woordje van de pastor 14 Column van Clara Vanuytven en Kris Gelaude 30 Funpagina: voor de jonge UZ-magazine-lezers UZ-magazine Jaargang 27, nummer 1 (maart 2011) Kwartaalblad voor patiënten, familie en bezoekers van UZ Leuven campus Gasthuisberg, Lubbeek, Pellenberg, Sint-Pieter en Sint-Rafaël redactieadviesraad: dr. Koen Bronselaer, Jan Etienne, Ludo Govaerts, prof. dr. Marie-Christine Herregods, prof. dr. Diethard Monbaliu, prof. dr. Peter Reynders, Suzy Van Hoof, Ad Van Poppel, Clara Vanuytven, Jan Verhaeghe, Ann Lemaître en prof. dr. Chris Verslype, eindredactie: Ann Lemaître hoofdredactie: Suzy Van Hoof redactieadres: UZ Leuven, dienst communicatie, Herestraat 49, 3000 Leuven, tel , uzmagazine@ uzleuven.be Reclameregie: B-Net, Bie Van Cleuvenbergen, voor Decom, t Hofveld 6c4, 1702 Groot-Bijgaarden, tel , bie@b-net.be Foto s: Jan Locus, Geert Dekeyser e.a. productie: Decom nv, t Hofveld 6c4, 1702 Groot-Bijgaarden, tel vormgeving: Dirk Declerck, Decom projectopvolging: Gunther De Kegel, Decom verantwoordelijke uitgever: Suzy Van Hoof, Herestraat 49, 3000 Leuven copyright: overname van artikels of gedeelten daarvan wordt toegestaan na overleg met de redactie en met vermelding van de bron UZ-magazine - maart

4 journaal Nieuws uit UZ Leuven Werken bij UZ Leuven? UZ Leuven is voortdurend op zoek naar nieuwe medewerkers. Niet alleen in medische en paramedische functies, maar ook in de ondersteunende diensten: technische dienst, facilitaire dienst,... Surf naar www. uzleuven.be/jobs om meer te weten over het ruime jobaanbod van UZ Leuven. Regelmatig houdt UZ Leuven ook een jobinfobeurs. Dit voorjaar heeft die plaats op 19 maart in campus Gasthuisberg. Op vind je daar meer informatie over. Kunst in het ziekenhuis In de expositieruimte van campus Gasthuisberg (de grote gangen op de eerste verdieping) hangen nog tot 1 april werken van Marc Vangalen. Vangalen registreert menselijke situaties en omlijnt meestal de figuren om het onderwerp te accentueren. Vanaf 4 april tot 27 mei delen de Vriendenkring Focus en aquarellist Piet Van Aken de ruimte. Natuur is hun gemene deler. De Vriendenkring Focus bestaat uit een achttal natuurfotografen uit Rotselaar. Van Aken heeft een voorliefde voor het impressionisme. Naast de natuur is zijn thematiek ook de gestileerde vormen van het naakte vrouwenlichaam. Op 30 mei (tot 22 juli) nemen Patrick Demayer en Francine De Groote de fakkel over. Demayer is fotograaf en richt zijn lens op de omgeving van de vrouw. De Groote maakte aquarellen en acrylwerken met de natuur als onderwerp (bloemen, sneeuwlandschappen en woeste zeeën). Nieuwe openingsuren koffieshop campus Gasthuisberg Sinds 1 maart zijn de openingstijden van de koffieshop in campus Gasthuisberg aangepast. De koffieshop is van maandag tot vrijdag doorlopend open van 7.45 tot 19 uur en op weekend- en feestdagen van 14 tot 19 uur. Buiten die uren bieden de automaten met koffie, drank en versnaperingen natuurlijk altijd soelaas. Die zijn trouwens 24 uur per dag beschikbaar. Het ziekenhuisleven zoals het was Wie wil weten hoe het ziekenhuisleven in het recente verleden was, kan dat zien en ervaren in HistarUZ, het museum van UZ Leuven. HistarUZ, dat in september vorig jaar open ging, biedt een overzicht van honderd jaar universitaire ziekenhuizen. Het museum is gevestigd in campus Sint-Rafaël waar begin vorige eeuw het Leuvense universitaire ziekenhuis vorm kreeg. Stafmedewerkster Gerda Ceulenaere startte enkele jaren geleden in het kader van 75 jaar UZ Leuven met het verzamelen en opknappen van erfgoedmaterialen uit het ziekenhuis. Gerda Ceulenaere: Foto s, boeken, cursussen, medische instrumenten, rolstoelen en bedden: alles verzamelen we met een kritische blik. Een aantal van de zestien kamers werd ingericht zoals een verpleegeenheid van vroeger: de keuken, de wachtverpleging, een patiëntenkamer. Andere kamers kregen een thema: tandheelkunde, de kraamafdeling, de operatiezaal of de apotheek. HistarUZ is elke eerste en derde donderdag van de maand open van 9 tot 12 uur en elke tweede en vierde zaterdag van de maand van 14 tot 17 uur. Tickets kosten 1 euro en kinderen tot 12 jaar mogen gratis binnen. Er zijn ook groepsbezoeken mogelijk aan een speciale prijs. Meer info: of bij Gerda Ceulenaere (gsm ). Studie naar sneller opsporen darmkanker UZ Leuven werkt in samenwerking met VIB-K.U.Leuven aan een onderzoek om darmkanker in een vroeg stadium op te kunnen sporen en het verloop van de ziekte beter te kunnen volgen. Prof. dr. Hans Prenen, specialist darmtumoren, levert de bijdrage van UZ Leuven, prof. dr. Max Mazzone die van VIB-K.U.Leuven. De onderzoekers baseren zich voor hun studie op veranderingen in het genetisch materiaal van bepaalde witte bloedlichaampjes. Die witte bloedlichaampjes spelen een rol bij de groei van tumoren, de uitzaaiing van kankercellen en de vorming van bloedvaten in en rond tumoren. Bovendien oefenen ze een cruciale functie uit bij de bestrijding van kankercellen: zij zijn de kern van het verdedigingsmechanisme dat het lichaam inzet tegen kankercellen. Mazzone en Prenen willen nagaan of ze de veranderingen van het genetisch materiaal van die witte bloedlichaampjes kunnen linken aan de aanwezigheid en het verloop van darmkanker. Het voordeel van deze aanpak is dat witte bloedlichaampjes gemakkelijk te onderzoeken zijn. Een gewone bloedafname is al voldoende. De studie wordt mede mogelijk gemaakt door een beurs van euro over drie jaar van de Stichting Fournier-Majoie voor Innovatie (FFM). 4 UZ-magazine - maart 2011

5 pastor WOORDJE VAN DE PASTOR Ine Pauwels Wederzijds vertrouwen BBen je niet te jong om dit werk te doen? Het is een vraag die mij al werd gesteld tijdens het eerste sollicitatiegesprek. En die telkens opnieuw is gesteld sinds ik anderhalf jaar geleden pastor werd bij UZ Leuven. Ben je niet te jong? Waar haal je de kracht vandaan om elke dag geconfronteerd te worden met lijden en sterven? Hoe hou je het vol? Mensen begeleiden bij hun pijn en verdriet, hun hoop en wanhoop is geen eenvoudige opdracht. Soms zijn emoties zo intens dat ze in je lichaam lijken te snijden. Maar tegelijk blijft het een groot voorrecht om in vertrouwen genomen te worden door patiënten en hun familieleden, om samen met hen op weg te mogen gaan. Ik kan dit het best illustreren met twee verhalen. Verhalen over mensen die ik mocht ontmoeten, in moeilijke omstandigheden, te midden van lijden en soms ook sterven. Verhalen over wederzijds vertrouwen. De dispatcher van de spoedgevallendienst belt me midden in de nacht. Een vrouw kan wel wat ondersteuning gebruiken. Haar echtgenoot heeft thuis een ongeluk gehad en wordt nu geopereerd. Het kan nog wel de hele nacht duren. Samen met de buurvrouw zit ze te wachten op een van de stoeltjes op de spoedgevallendienst. Ik zoek een lokaaltje waar we rustig kunnen praten en haal koffie. De echtgenote vertelt wat er gebeurd is, hoe ze hier in het midden van de nacht zijn beland. Het gesprek gaat verder, over hun huwelijk, hoe ze elkaar leerden kennen, hoe waardevol maar ook moeilijk de relatie soms was. Hoe er kinderen kwamen die nu zelf al kinderen hebben. En zo zitten we daar, praten en stilzwijgen wisselen elkaar af. Er is eigenlijk maar weinig hoop. Dat hebben de artsen haar verteld. Ik vraag hen of ze misschien graag even naar de kapel gaan. We branden een kaarsje voor de echtgenoot en ook nog enkele voor de kinderen en de kleinkinderen. Ik probeer naar woorden te zoeken. Geen woorden over genezing, maar wel een vraag om nabijheid van God, om kracht om het moeilijke nieuws dat waarschijnlijk toch zal komen te kunnen dragen. Zo zitten we in de kapel: de echtgenote, de buurvrouw en ik. Drie vrouwen onder het kruis gaat er door mijn hoofd. Ik voel me heel machteloos. Met mijn linkerarm rond de echtgenote en mijn rechterarm rond de buurvrouw, merk ik dat zij mij evenveel dragen als ik hen. Een jong koppel komt binnen op de pastorale dienst. Of er iemand even tijd heeft. We nemen plaats in een van de gesprekslokaaltjes en wat onwennig stellen ze zich voor. De man vertelt dat hun dochtertje binnen enkele weken dood geboren zal worden. Zijn vrouw vult aan: We willen hier heel bewust mee omgaan. We willen aan dit kindje dezelfde zorg geven als we aan onze andere kindjes gegeven hebben. Fysiek zorgen, dat kan niet, maar een ander soort zorg misschien wel. Ik doe enkele voorstellen. Zouden ze het fijn vinden een ritueel te houden na de geboorte waarin ze hun dochter haar naam geven en haar zo ook een plaats geven in het gezin? Ja, dat willen mama en papa wel. Ik vraag hen voorzichtig of ze een beeld hebben van waar hun dochtertje naar toe gaat. Ze geloven niet in leven na de dood, vertellen ze me. Maar dat hun kindje verloren gaat, dat geloven ze ook niet. De volgende weken komen mama en papa regelmatig even langs als ze op controle geweest zijn. Zo groeit het idee rond het ritueel, worden ook oma en opa betrokken. Enkele dagen na de geboorte houden we in de kapel een afscheidsmoment waarop mama en papa familie en vrienden hebben uitgenodigd. Mama vindt de kracht om een brief aan haar dochter voor te lezen. Papa heeft een stukje muziek uitgekozen. Alle mensen plaatsen een theelichtje rond het kleine kistje, als een cirkel van verbondenheid. Samen zegenen we het kindje en vragen we dat dit kleine meisje nooit verloren zal gaan. Enkele dagen later ligt er een doosje chocolaatjes bij het Mariabeeld in de kapel. Met een briefje erbij. De chocolaatjes blijken voor mij te zijn. Met de lieve groetjes van een heel klein meisje... In UZ Leuven werken 11 pastors. Ine is een van hen. Je kunt met een pastor contact opnemen via de verpleegeenheid of via het secretariaat van sociaal werk, tel UZ-magazine - maart

6 UZ Leuven is een voortrekker op het vlak van robotchirurgie. Maar wat is dat precies? Wanneer kun je ermee te maken krijgen en hoe gaat het in zijn werk? UZ-magazine vroeg het aan prof. dr. Ignace Vergote, diensthoofd gynaecologie en verloskunde. Chirurgie Jan Bosteels Opereren met behulp van een robot gen op een haarscherp 3D-scherm bekijkt. Robotgeassisteerde chirurgie kun je beschouwen als een geavanceerde versie van laparascopie of sleutelgatoperatie. Bij die techniek maakt de chirurg een klein gaatje en schuift hij een buisje naar binnen om te opereren. Het grote voordeel bij kijkoperaties en robotgeassisteerde chirurgie is dat daarbij veel minder grote wonden moeten worden gemaakt voor de ingreep. Robotgeassisteerde chirurgie resulteert in minder bloedverlies, minder pijn achteraf, minder kans op Sinds bijna drie jaar maken de diensten gynaecologie en verloskunde en urologie van UZ Leuven bij bepaalde ingrepen gebruik van een geavanceerde medische robot, Da Vinci. Om elke verwarring te vermijden, spreken we van robotgeassisteerde chirurgie in plaats van robotchirurgie, zegt professor Ignace Vergote. Het is namelijk nog altijd de chirurg die de robot bedient en de operatie uitvoert. Het is dus niet zo dat je door een machine wordt geopereerd, maar wel met behulp ervan. Op het gebied van robotgeassisteerde gynaecologische oncologie is UZ Leuven een echte voortrekker. Het grote verschil met een klassieke operatie is dat gesofisticeerde robotarmen het precisiewerk uitvoeren. Die worden door de chirurg via een ultra-precieze afstandsbediening gehanteerd, terwijl hij zijn handelininfecties, een sneller herstel en een preciezere operatie, zeker op plaatsen in het lichaam die moeilijk te bereiken zijn, zoals het kleine bekken. 3D-operaties Robotchirurgie tilt de sleutelgatoperatie naar een nieuw niveau. Het Het grote voordeel bij robotgeassisteerde chirurgie is dat er veel minder grote wonden moeten worden gemaakt Da Vinci-systeem bestaat aan de ene kant uit een bedieningspaneel of console waaraan de chirurg plaatsneemt en een robotsysteem dat zich boven de operatietafel bevindt. Via kleine insnijdingen worden vier dunne robotarmen in het lichaam 6 UZ-magazine - maart 2011

7 Robots van de toekomst De diensten urologie en gynaecologie pionierden met robotgeassisteerde chirurgie, daarna volgden ook ingrepen op de afdeling neus-, keel- en oorchirurgie. De bekkenbodemgroep maakt zich nu op voor haar eerste ingreep met behulp van de Da Vinci. Ondertussen werken ingenieurs van de K.U.Leuven aan een nieuwe medische robot. Die werd Vesalius gedoopt, naar de zestiende-eeuwse grondlegger van de studie van de anatomie. De robot van de toekomst heeft voldoende aan één poort om het lichaam van de patiënt te penetreren, de vier armen spreiden zich vervolgens inwendig uit. Er wordt gewerkt aan nieuwe robots waarbij de chirurg met sensoren en weerstand wél de indruk zal hebben dat hij kan voelen wat hij doet. Bovendien zal de chirurg het visuele camerabeeld kunnen versmelten met een CT of MR-beeld, waardoor hij nog beter zal kunnen uitmaken of een bepaalde structuur een normale structuur of een tumor is. De medische robot van de toekomst zal ook veel kleiner zijn en gewoon aan het plafond bevestigd worden, zodat hij veel beweeglijker wordt, geeft professor Vergote nog mee. Ook de camera s en instrumenten zullen verder worden geminiaturiseerd. Bij hartchirurgie zal men kunnen opereren zonder het hart stil te leggen, omdat de computer bij het hechten rekening houdt met de beweging van het hart. De digitalisering van de maatschappij heeft onvermijdelijk ook haar invloed op de chirurgie. Het zal meer en meer die richting uitgaan. Als universitair ziekenhuis moeten wij die evolutie op de voet volgen. Demo van de Da Vinci-robot Prof. dr. Ignace Vergote: De robot is vooral aangewezen voor moeilijke chirurgie van de patiënt ingebracht. Drie van de armen zijn voorzien van precisieinstrumenten die kunnen grijpen, snijden en hechten. Een vierde bevat een camera die een stereoscopisch high definition (HD)-beeld doorstuurt naar de console. De voordelen van het systeem zijn groot, legt professor Vergote uit. Als chirurg kijk je naar een 3D-beeld dat desgewenst vergroot kan worden. Je stuurt zelf de camera, waardoor je perfect kijkt waar je wilt kijken. Ook bij heel diepe ingrepen in een kleine ruimte heb je nog een prima zicht. Dankzij de drie robotarmen beschik je als het ware over drie handen in plaats van twee. De instrumenten bieden veel mogelijkheden: je kunt 360 graden draaien en in een hoek werken omdat de robot over polsgewrichten beschikt. De software van de robot filtert elke ongewenste trilling weg. Werken met de robot is bovendien zeer intuïtief: als je rechts wil grijpen, moet je ook gewoon naar rechts bewegen. Dat maakt het werken met de robot makkelijker aan te leren dan laparo scopie. Een mogelijk nadeel van robotgeassisteerde chirurgie is dat de chirurg geen fysiek contact heeft met de organen en weefsels die hij opereert, maar professor Vergote relativeert dat. Ook bij een laparascopie kun je weinig voelen Een gebrek dat de robot ruimschoots compenseert omdat je zoveel beter ziet. Heb je een haarprobleem? Wij hebben een oplossing! Haartoevoegingen voor dames en heren Specialisatie haarprotheses voor chemopatiënten Meer dan 100 pruiken in stock Ziekenhuis- & huisbezoek Superman Professor Vergote en zijn team hebben er ondertussen een zestigtal ingrepen met behulp van de robot op zitten, en zijn dus ervaren gebruikers. Maar hoe begin je aan zo n nieuwe techniek? Prof. Vergote glimlacht: Voor laparascopie heb ik vroeger heel wat geoefend op varkens, de dieren waarvan de anatomie het meest op die van de mens lijkt. Ik heb 43 varkens geopereerd met laparascopie voor ik aan mensen begon. Ook om de robot te leren kennen, heb ik eerst een drietal varkens geopereerd. De leercurve is veel korter dan met laparascopie. In de toekomst zal het voor chirurgen nog makkelijker worden om met de Da Vinci-robot te werken. De nieuwe generatie beschikt over een tweede console, een beetje te vergelijken met de extra pedalen in een auto van de rijschool, zegt prof. Vergote. Zo kan degene die het aanleert beter aangestuurd worden, bijvoorbeeld via aanwijzingen op het scherm. En als het nodig is, kan de instructeur overnemen. H A A R W E R K E N L E U V E N Wij geven je graag vrijblijvend advies Lei Leuven T M UZ-magazine - maart

8 Professor Vergote: Dankzij de drie robotarmen beschik je als het ware over drie handen in plaats van twee Lange tijd maten we chirurgen een superman-imago aan: het waren mannen en vrouwen die moeiteloos urenlang konden opereren, zonder spierpijn of zonder de minste trilling in de handen. Maar chirurgen zijn ook maar mensen. Als je vijf uur aan een stuk opereert, heb je rugpijn, zegt professor Vergote. Zeker in het bekken, omdat je urenlang gedraaid en gebogen staat te werken. De ergonomie die de robot biedt, is een groot voordeel voor de chirurg. Baarmoederhalskanker Patiënten kijken er over het algemeen niet van op als een robotgeassisteerde ingreep ter sprake komt. Sommigen vragen er zelfs om, anderen worden expliciet doorverwezen voor robotgeassisteerde chirurgie, aldus professor Vergote. Robotchirurgie biedt voor een aantal ingrepen een echte meerwaarde. De robot is vooral aangewezen voor moeilijke chirurgie, zegt professor Vergote. Op het gebied van gynaecologische oncologie denk ik dan bijvoorbeeld aan een radicale hysterectomie: verwijdering van de baarmoeder, baarmoederhals, parametria, eileider, eierstokken, lymfeklieren in het bekken en een deel van de vagina. De HD-camera maakt kleine structuren zoals zenuwen beter zichtbaar, zodat die minder kans lopen beschadigd te worden, wat op zijn beurt er voor zorgt dat er later minder urine in de blaas achterblijft. Robotgeassisteerde chirurgie kan zijn nut bewijzen bij baarmoederhalskanker, wanneer naast de baarmoederhals ook de omliggende weefsels worden weggenomen. Het is diep en zeer nauwkeurig werk, waar grote bloedvaten naast zenuwen, de urineleider, de blaas en de endeldarm lopen. De robot helpt om alleen die weefsels mee te nemen die weg moeten. Investering Is robotgeasisteerde chirurgie duur? Een Da Vinci-operatierobot kost ongeveer 1,3 miljoen euro in de aankoop. Daarbovenop komen nog de kosten voor het jaarlijkse onderhoud. Ook de instrumenten zijn duurder in de aanschaf. Het universitair ziekenhuis beschouwt robotgeassisteerde chirurgie als een innovatieproject, legt professor Vergote uit. We zien het als een investering. We voeren dit soort operaties ook alleen uit als de indicaties goed zijn: het heeft geen zin een robot in te schakelen voor een eenvoudige hysterectomie of voor eierstokkanker, waarbij de uitzaaiingen doorgaans over een te groot gebied zijn verspreid. België heeft, na Italië, in Europa het grootste aantal medische robots per hoofd van de bevolking. Of er echt zoveel medische robots moeten zijn, is voer voor discussie. Op de diensten gynaecologie en urologie van UZ Leuven wordt de Da Vinci in ieder geval zo efficiënt mogelijk gebruikt, stelt prof. dr. Ignace Vergote. Het belangrijkste is dat de mensen die er mee werken voldoende ervaring hebben. Wij delen de robot met de dienst urologie, hij wordt intensief gebruikt. Het succes van de medische robot is groot en veel bedrijven zijn met de ontwikkeling ervan bezig. Door meer concurrentie zal de aankoopprijs in de toekomst zeker zakken. w 8 UZ-magazine - maart 2011

9 ZERO-GRAVITY relaxzetels: Hoe erger de rugpijn, hoe groter het voordeel Perfect Chair Club Gravity Sonsie Perfect Chair LAATSTE STOCKMODELLEN GRAVITY EN SONSIE AAN ZEER INTERESSANTE PRIJZEN! Massagezetels: Geniet dagelijks van een deugddoende massage MASSAGEZETELS: ZEGRAMAX : 3995 NU 2750 EURO - OLYMPIC : 2395 NU 1500 EURO Relaxzetels: Zetels op maat b Relaxzetels op maat voor mensen van 1,50 tot 2,10m b Zeer geschikt bij rugpijn, spataders en oedeem omwille van de kantelpositie en knie knik b In hoogte en dikte regelbare rugsteun b Kantelbare neksteun b Verkrijgbaar in 12 modellen en alle kleuren en bekledingen. exclusief verdeler van en Slaapcomfort Relaxzetels De Bedstee Ergorelax Dorp Herselt Tel.: 014/ info@debedstee.be Open: ma-di-do-vr: en u. Zaterdag: en u. Gesloten op woensdag, zon- en feestdagen AANGERADEN DOOR ARTSEN, KINESISTEN EN BINNENHUISARCHITECTEN

10 Iedereen heeft recht op medische zorg in een voor hem verstaanbare taal. Dat is het standpunt van UZ Leuven. Anderstalige patiënten kunnen altijd terugvallen op een gratis tolkendienst. Service Roel van Espen Medische zorg in alle talen UZ Leuven krijgt elke dag een heterogeen publiek over de vloer. Marokkanen, Turken, Chinezen en Oost-Europeanen: ze maken deel uit van het dagelijkse beeld in het ziekenhuis. Om het contact met al deze mensen vlot te laten verlopen, werd de afdeling interculturele bemiddeling in het leven geroepen. Nele Vandingelen is coördinator van deze dienst, een verantwoordelijkheid die ze combineert met haar job als sociaal werker bij UZ Leuven. - Jij zorgt ervoor dat elke patiënt in een begrijpbare taal geïnformeerd wordt. Nele Vandingelen: Dat klopt. Mijn taak bestaat uit het interculturaliseren van onze zorgverlening. Samengevat: de zorg van UZ Leuven toegankelijk maken voor een uiteenlopend publiek. In de praktijk betekent dit meestal dat ik tolken voorzie, zodat onze hulpverleners kunnen praten met mensen die een vreemde taal spreken of een andere cultuur kennen. Dat is trouwens het recht van elke patiënt: in het kader van de patiëntenrechten moet iedereen geïnformeerd worden in een voor hem verstaanbare taal. Zeker op belangrijke momenten, zoals bij het meedelen van een diagnose. Maar uiteraard is het onmogelijk om voor elke taal voortdurend een tolk ter beschikking te houden. Daarom hebben we een systeem uitgewerkt waarbij we kunnen terugvallen op een uitgebreid netwerk van tolken. - Met welke vreemde culturen krijgt UZ Leuven voornamelijk te maken? Nele Vandingelen: Traditioneel krijgen we een grote groep Marokkanen en Turken over de vloer. Maar als universiteitsstad trekt Leuven ook nogal wat Chinezen aan. Daarnaast verwelkomen we heel wat Russisch sprekende patiënten uit onder meer Tsjetsjenië en Georgië. En steeds vaker zoeken ook mensen uit Balkanlanden zoals Kosovo en Albanië onze contreien op. Onze tolkendienst richt zich niet enkel tot de patiënt, maar ook tot zijn familie en omgeving. Vertrouwensband - Wat zijn de meest voorkomende moeilijkheden bij een patiënt die de taal niet verstaat? 10 UZ-magazine - maart 2011

11 Nele Vandingelen: We kunnen terugvallen op een uitgebreid netwerk van tolken Nele Vandingelen: Als iemand de uitleg voor een bepaalde therapie niet begrijpt, zal hij ook niet het optimale medische resultaat krijgen. Als een verpleegkundige geneesmiddelen meegeeft, dan moet je als patiënt begrijpen waarom en wanneer je die moet innemen. Een juiste vertaling is dus cruciaal. Bovendien proberen we zo een vertrouwensband op te bouwen. En geven we zo anderstaligen het gevoel dat ze gehoord worden. Geduld, wederzijds respect en begrip zijn daarbij heel belangrijk. Naast de taal zijn er trouwens vaak ook grote culturele verschillen. Het gebeurt bijvoorbeeld wel eens dat een patiënt Als patiënt moet je exact begrijpen welke geneesmiddelen je wanneer moet innemen: een juiste vertaling is dus cruciaal van buitenlandse afkomst twee uur te laat op een consultatie verschijnt. Dat kan te maken hebben met zijn cultuur. Het is dan ook onze taak om die mensen in te lichten over de werking en de gebruiken van het ziekenhuis. Ook dat hoort bij interculturele bemiddeling. - Kortom: jouw taken als coördinator zijn heel gevarieerd. Nele Vandingelen: Elke werkdag is moeilijk te voorspellen. Dat maakt de job leuk en interessant. Vaak krijg ik concrete vragen van medewerkers in FH adv thuiszorg KUL:Opmaak 1 16/02/11 06:22 Pagina 2 het ziekenhuis die op zoek zijn naar een specifieke tolk of die informatie willen over een bepaalde cultuur. Daarnaast geef ik ook opleidingen. En ik hou een overzicht bij van het uitgebreide tolkenbestand van UZ Leuven. Ons ziekenhuis heeft namelijk heel wat kanalen om tolken voor patiënten te zoeken. We kunnen altijd terugvallen op Pasta, de sociale tolkendienst van de provincie Vlaams- Brabant. Daarnaast schakelen we vaak de telefoontolken van Babel en Brussel Onthaal in. Die diensten zijn echter niet de hele tijd beschikbaar. Daarom hebben we ook een bestand met eigen tolken samengesteld. Troef - Wie zijn die eigen tolken dan? Nele Vandingelen: Dat zijn medewerkers van UZ Leuven die naast het Nederlands ook een vreemde taal spreken. Vaak zijn het verpleegkundigen en artsen: die hebben hun medische achtergrond als belangrijke troef. We hebben in 2011 een behoorlijk lange tolkenlijst samengesteld waarin we maar liefst vijftig talen kunnen aanbieden. We voorzien daarnaast ook doventolken. - Hoe gebeurt een tolkenaanvraag in het ziekenhuis concreet? Nele Vandingelen: Dat hangt van de situatie af. Wanneer er bijvoorbeeld voor volgende week een consultatie met een anderstalige patiënt gepland is, doen wij een aanvraag bij tolkendienst Pasta. Die dienst stuurt dan een tolk ter plaatse. Vinden zij geen geschikte kandidaat, dan kloppen we aan bij onze eigen tolken. Bij dringende gevallen of korte interventies grijpen we op de eerste plaats terug naar onze eigen lijst. Vangen we daar bot, dan proberen we de telefoontolken van Babel of eventueel Brussel- Onthaal in te schakelen. Zulke noodoplossingen zijn erg handig, maar ze zijn minder geschikt voor de bespreking van gevoelige thema s. - Fungeren familieleden soms ook zelf als tolk? Nele Vandingelen: Jazeker, maar daar ben ik niet altijd voorstander van. Soms zijn familieleden van een patiënt niet helemaal openhartig, bijvoorbeeld wanneer het over een delicate ziekte gaat. Dat is soms cultureel bepaald. Vaak durft men niet onverbloemd te zeggen waar het op staat. Via een onafhankelijke en ervaren tolk gebeurt de vertaling meestal correcter en efficiënter. En bovendien is een professionele tolk gebonden aan het beroepsgeheim. w Tolk nodig? Heeft iemand in uw omgeving een tolk nodig? Hebt u zelf moeite om verpleegkundigen of artsen te begrijpen in het Nederlands? Laat het dan weten aan uw verpleegkundige of sociaal werker. Een tolk aanvragen is volledig gratis. Bij Familiehulp kan je terecht voor kraamzorg aan huis. Ben je in blijde verwachting? Of ben je net bevallen? Met een baby erbij kun je straks in ieder geval wat ondersteuning gebruiken. Familiehulp biedt je gespecialiseerde en betaalbare kraamzorg aan huis tijdens je zwangerschap en kraamtijd. Professionele hulp bij de lichaamsverzorging van moeder en baby Advies en ondersteuning met betrekking tot gezondheidsopvoeding, zwangerschap en geboorte Opvang van andere kinderen in het gezin Huishoudelijke taken zoals koken, wassen, strijken Bondgenotenlaan Leuven leuven@familiehulp.be UZ-magazine - maart

12 Vijftien procent van de mensen heeft in het pollenseizoen last van hooikoorts. Prof. dr. Jan Ceuppens legt uit wat een stuifmeelallergie is. En wat je eraan kunt doen. Hooikoorts Ad van Poppel Niezend de lente in Niet iedereen is even blij met de komst van het voorjaar. Dat gaat zeker op voor de mensen die last hebben van stuifmeel- of pollenallergie. Bomen, grassen en planten verspreiden in hun bloeiperiode stuifmeel. Dat leidt bij een deel van de bevolking tot allergische reacties als niezen, neusloop, tranen of jeuk in de ogen. Pollenallergie is de meest voorkomende vorm van allergie, weet prof. dr. Jan Ceuppens, kliniekhoofd interne geneeskunde, allergie en klinische immunologie. Vijftien procent van de mensen krijgt allergische reacties op stuifmeel. Maar dat wil niet zeggen dat ze er allemaal veel last van hebben. Stuifmeelallergie is terug te brengen tot een foutje in het immuunsysteem. Het immuunsysteem beschermt tegen parasitaire infecties door zogenaamde IgEantistoffen aan te maken. Die antistoffen zetten zich vast op mestcellen in de slijmvliezen van de luchtwegen, zowel van de neus als van de lagere luchtwegen. Als het stuifmeel met die mestcellen in contact komt, komt er histamine vrij. Dat leidt tot tranen, niezen, neusverstopping en keelpijn, aldus professor Ceuppens. We maken allemaal IgE-antistoffen aan. Op zich is dat geen probleem. Het gaat echter fout als je die aanmaakt tegen iets onschadelijks, zoals stuifmeel. Normaal zou je daar niet op mogen reageren. Hoe meer antistoffen je aanmaakt, hoe meer last je ervan hebt. De last hangt natuurlijk ook af van de hoeveelheid stuifmeel waaraan je blootgesteld wordt. Een stuifmeelallergie veroorzaakt alleen symptomen als je met het stuifmeel in contact komt, bijvoorbeeld bij het grasmaaien. En op sommige lentedagen hangen er grote hoeveelheden pollen in de lucht, vooral bij winderig en droog weer. Er zijn twee belangrijke bronnen van stuifmeel: berken en gras. Berken en grassen verspreiden veel meer stuifmeel dan andere bomen en planten. Vandaar dat juist in de bloeiperiode van die twee de allergische patiënten de meeste aanvallen van hooikoorts te verwerken krijgen. Vooral de berk is berucht. Prof. dr. Ceuppens: Er zitten in de periode maart-april grote hoeveelheden stuifmeel van die boomsoort in de lucht. Dat kan zich over grote afstanden verspreiden. Er zijn verplaatsingen van berkenstuifmeel bekend van Sint-Petersburg in Rusland via Scandinavië tot in onze streken. Verklaring Waar komt die pollenallergie vandaan? Vroeger dacht men dat er iets giftigs zat in het stuifmeel. Maar daarmee kon men geen verklaring bieden voor het feit dat de ene persoon er wel op reageert en de andere niet, zegt prof. dr. 12 UZ-magazine - maart 2011

13 Ceuppens. Is het dan aangeboren? Wat aangeboren is, is de neiging om de IgEantistoffen tegen onschadelijke stoffen uit onze omgeving aan te maken. Er zijn bepaalde genen die daartoe bijdragen en er is dus een erfelijke aanleg tot allergie, maar de exacte overerving is nog niet bepaald. Die erfelijke aanleg wordt atopie genoemd. Het wil niet zeggen dat alle mensen met atopie ook allergisch aan stuifmeel worden. Er moet een voldoende hoeveelheid van die IgE-antistoffen aangemaakt worden eer er symptomen van stuifmeelallergie kunnen ontstaan. Dat kan verschillende jaren duren. Bij kinderen is er zelden sprake van zo n stuifmeelallergie voor hun zevende jaar. Rond die leeftijd begint het. We zien ook patiënten die pas op hun twintigste de eerste symptomen krijgen. We hebben zelfs patiënten die pas op hun zeventigste een berkenallergie kregen. Het aantal mensen dat last heeft van stuifmeelallergie, ging de afgelopen decennia in stijgende lijn. Volgens professor Ceuppens begon de toename in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw. Ondertussen neemt het tempo van de stijging af en verwacht men dat het aantal zich zal stabiliseren. Een reden voor de toename van het aantal allergiepatiënten wordt gezocht in de leefomgeving in de westerse wereld. Er komen hier veel meer allergieën voor dan in de ontwikkelingslanden. Milieufactoren zijn belangrijk. Een plausibele hypothese is dat door de hygiënische leefomstandigheden het immuunsysteem niet helemaal uitrijpt. Daar is nog geen bewijs voor, maar men gaat af op correlaties tussen de toename van hygiëne en een vermindering van infectieziekten enerzijds én een toename van de allergieën anderzijds. Ook antibiotica kunnen een bevorderende factor zijn. Die kunnen namelijk veranderingen in de darmflora teweeg brengen. De darmflora is erg belangrijk bij het uitrijpen van het immuunsysteem. Dat wil helemaal niet zeggen dat antibiotica slecht zijn, maar ze mogen niet onterecht, bijvoorbeeld bij virale infecties, voorgeschreven worden. Dat gebeurde in het verleden te vaak en vandaag ook nog. Er zijn in het leefmilieu nog andere allergie-versterkende factoren. De uitstoot van dieselauto s is er één van. Prof. dr. Ceuppens: Dieselpartikels blijken stuifmeelkorrels te absorberen. Bij experimenten zien we dat muizen die diesel én stuifmeel samen inademen veel gemakkelijker een allergie ontwikkelen dan muizen die enkel stuifmeel inademen. Ook tussen landen onderling zijn er verschillen. Er zijn studies naar het voorkomen van stuifmeelallergie in diverse landen uitgevoerd en in ons land ligt het aantal patiënten hoger. Er wordt bij ons dan ook veel met dieselwagens gereden... Contact Wat kun je aan een stuifmeelallergie doen? Lijdzaam ondergaan? Je kunt het contact met pollen moeilijk vermijden, zegt professor Ceuppens. Op Allergieën komen in de westerse wereld veel vaker voor dan in ontwikkelingslanden dagen dat er veel pollen in de lucht zitten, zoals bij droog en winderig weer, kun je wel binnen blijven. Maar dat is geen echte oplossing. De pollenperiode duurt lang: het berkenstuifmeel zit vooral eind maart, begin april in de lucht en het grasstuifmeel is er van half mei tot half juli. Een andere, betere oplossing is medicatie. De geneesmiddelen tegen hooikoorts zijn antihistaminica en neussprays met een heel kleine hoeveelheid cortisonen. Die bestrijden de ontsteking en de symptomen. De symptomen kunnen echter hevig zijn en daardoor de levenskwaliteit aantasten. En de bijwerkingen van de medicijnen kunnen erg vervelend zijn, met bijvoorbeeld slaperigheid en neusbloedingen. Daarom neemt men in een tweede fase vaak de toevlucht tot hyposensibilisatie (immunotherapie). Daarbij spuit men kleine progressief stijgende hoeveelheden allergenen in, zodat het immuunsysteem daarop gaat reageren met de vorming van een andere soort antistoffen, de IgG-antistoffen. Deze stoffen zijn beschermend. Dat is geen genezing, maar je vermindert er wel de hevigheid van de allergie mee, aldus professor Ceuppens. Op die manier moet je veel minder medicatie innemen. En soms kun je de medicatie zelfs helemaal weglaten. w Pollen en fruitallergie De helft van de patiënten die een stuifmeelallergie hebben, krijgt ook reacties in de mond bij het eten van fruit of rauwe groenten. Prof. dr. Jan Ceuppens legt uit dat er in het berkenstuifmeel een eiwit aanwezig is dat gelijkenissen vertoont met een eiwit dat ook in fruit en groenten voorkomt. Dat is vooral het geval bij appels, steenfruit en noten. De mestcellen waarop de allergenen zich vastzetten, zitten ook in de mond. Eet je een appel, dan krijg je als je IgE antistoffen tegen berkenpollen hebt, jeuk in de mond. Soms krijg je er zelfs neusloop of jeuk aan de ogen van. Het eitwit is echter hittelabiel : als je het fruit verwarmt, reageer je er niet meer op. Vandaar dat die patiënten wel appelmoes of hazelnootchoco verdragen. Nieuwe allergiebrochure UZ Leuven heeft onlangs een nieuwe brochure over allergie uitgegeven. Daarin wordt aandacht besteed aan allerlei vormen van allergie, waaronder stuifmeelallergie. Handig erin is de pollenkalender waarop de perioden van hoge stuifmeelconcentraties per boom en grassoort staan aangegeven. De brochure is verkrijgbaar bij het onthaal van de consultatie inwendige geneeskunde. Prof. dr. Jan Ceuppens: Vijftien procent van de mensen is allergisch voor stuifmeel. Maar niet iedereen heeft er veel last van Allergie informatie voor patiënten UZ-magazine - maart

14 column Het vreemde gesprek column Clara Vanuytven DDe telefoon rinkelt. Ik haast me ernaartoe en zeg mijn naam. Geen antwoord. Het blijft stil aan de andere kant van de lijn. Ik herhaal mijn naam nog eens. Niets. Dan klinkt een ver Hallo?. Meestal weet ik bij de eerste klanken van een draadgesprek met wie ik spreek. Ik herken al gauw timbre, warmte of ernst. Maar nu niet. Ben jij het? vraagt een stem. Daar schrik ik van. Die klank, die toon, die warmte, die man Ik zie berebruine ogen voor me. Een lief gezicht. Een gek moment en veel gedeelde dagen daarna. Maar hij kan het niet zijn, dit is een foute lijn. Ik weet niet wat ik moet doen. Iets vragen durf ik niet, bang dat de fragiele draad zal breken. Trouwens, wat moet ik vragen? Hoe gaat het met je? De laatste keer dat ik hem zag, was op een bloedhete dag. Er waren parasols, tuinstoelen, drankjes, zelfs wimpels. Ik zag er tegenop om in de broeierige warmte buiten te zitten, maar hij wees naar de plek naast hem. Ik lag vorige week in de kliniek, zei hij toen ik op de stoel neerplofte. Ik keek hem aan. Verbaasd. Hij? Depressief? Opgenomen? Omdat hij het niet meer zag zitten? Ik begreep het niet. Hij zag er goed uit. Had ik moeten zien dat zijn ogen leeg waren? Ik zag het niet. Het feestje werd rumoerig druk. Ik hielp de gastvrouw, ik deelde glazen en aandacht uit, maar hij vroeg niets meer. Ik liet hem achter, ik dacht dat ik hem nog vaak genoeg zou zien. Want we zouden eeuwig vrienden blijven, dat hadden we elkaar als kind zo n duizend jaar geleden beloofd. Bij hem voelde ik me een prinses met een kroon, een tiener met lipstick, een jonge vrouw met dansschoenen aan. Soms zagen we elkaar vaak, net zo goed verloren we elkaar een tijdje uit het oog. Met de jaren kwam er iets tussen ons geslopen. Geen ruzie. Geen ergernis. Was het een gebrek aan energie om in elkaar te investeren? We stelden ons geen vragen over wat er gebeurde of ontbrak, maar gingen elk onze eigen weg. Na dat feest zag ik hem niet terug, want de rest van de zomer nam me volledig in beslag. Ik vergat het gesprek. Ik was druk bezig met honderd en één belangrijke en onbelangrijke zaken. Ik deed wat van me verwacht werd, zorgde voor werk en ontspanning, voor mezelf. Misschien had ik ook voor ons moeten zorgen. Want daarna was ik hem kwijt. Ik lag in de kliniek, had hij gezegd. In mijn gedachten was hij daar weggegaan en aan de rest van zijn leven begonnen. Geheeld. Genezen. Maar na dat weekend ging hij terug naar het ziekenhuis om het gevecht met zijn demonen weer aan te gaan. Ik wist het niet, ik heb zelfs niet meer aan hem gedacht. Dat is wel anders nu. Hij is vaak bij me. Hij trappelt rond in mijn geheugen, speelt met herinneringen en gedeelde momenten. Voortdurend vallen me beelden te binnen. Het lijkt of hij grote schoonmaak doet in mijn hoofd, oude luikjes openbreekt en vergeten vensters oppoetst. Foto s duiken op, vergeten brieven komen te voorschijn. Terugblikken doet pijn, ik schroei me aan herinneringen terwijl ik me wil warmen aan wat er ooit was. Ik beleef alles met verscherpte zintuigen: een zonsopgang verrast me weer en muziek raakt me dieper dan ooit. Hij wijst me ook wonderlijke dingen aan. Knikt dan tevreden. Zou dat betekenen dat hij me dat te korte gesprek vergaf? Hallo... Ik sta nog steeds roerloos bij de telefoon. Secondenlang. Als je weet dat het niet kan, moet je niet aandringen op een gesprek. Ik wacht op het geluid van iemand die nog ademt. Maar er komt niets meer. Alleen een korte klik. Het kost me moeite om de hoorn neer te leggen. Ik denk na over een stem die niet zijn stem kan zijn, over hoe sterk ik wil geloven dat het verleden niet voorbij is en dat ik een nieuwe kans krijg. Zou hij me missen? Want ik mis hem. Misschien wou hij me gewoon bellen om mijn stem te horen? Misschien durfde of mocht hij daarna niet met me praten? Of krijg je maar weinig beltijd, als je dood bent... Wie was het? vraagt mijn man. Hij kijkt me vragend aan. Verkeerd verbonden, zeg ik. 14 UZ-magazine - maart 2011

15 Méér keuze, niet ver, en anders! Ergonomische matrassen lattenbodems hoofdkussens bureaustoelen relaxzetels massagezetels salons kniestoelen - zit-en statafels zitballen... Bedking-Ergopolis Leuvensesteenweg B Boortmeerbeek Tel.: Fax: info@bedking.be Open: 10u00 18u30 Zaterdag: 10u00 18u00 Zondag: 14u00 18u00 Dinsdag en feestdagen gesloten Gespecialiseerde kinesitherapeuten helpen je graag ter plaatse het beste te kiezen voor je rug. Slaap wel, zit wel!

16 Wie heeft er als kind nooit blindemannetje gespeeld? Of geblinddoekt voorwerpen moeten aftasten en raden? Leuke spelletjes die vaak voor veel hilariteit zorgen. Maar heb je er al ooit bij stilgestaan hoe het zou zijn als je elke dag tastend en voelend door het leven moest? Het revalidatiecentrum voor slechtzienden helpt patiënten om zich beter uit de slag te trekken. Oogziekten An Kestens Als het alleen blindelings kan Slecht zien of blind zijn heeft een enorme impact op je leven. Een bijsluiter of een recept lezen, een avondje uit, op de computer wer - ken, Voor de meest gewone dingen word je afhankelijk van anderen. Het revalidatiecentrum voor slechtzienden in UZ Leuven campus Sint- Rafaël probeert daar iets aan te doen. Patiënten die naar het revalidatiecentrum komen, hebben oogaandoeningen waarbij een normale behandeling weinig of geen effect meer heeft, vertelt prof. dr. Werner Spileers, hoofd van de dienst oogziekten. Als de visuele beperkingen zo groot zijn dat normale hulpmiddelen als een gewone bril of operatie niet meer helpen, dan is het aan ons om de patiënt op alle vlakken te begeleiden en te revalideren. Het revalidatiecentrum van UZ Leuven bestaat vandaag dertig jaar. Het was als eerste in België erkend door het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (Riziv). Het is ook erkend door het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH). Daardoor worden de revalidatiekosten grotendeels terugbetaald. Er zijn door de wet wel grenzen vastgelegd, aldus professor Werner Spileers. Die hebben te maken met de gezichtsscherpte, maar ook met de leeftijd van de patiënt. Zo kan een patiënt die ouder dan 65 is en voor het eerst naar het revalidatiecentrum komt, op dit moment bijvoorbeeld niet genieten van een financiële tegemoetko- ming. Wat niet wil zeggen dat wij die patiënt niet proberen te helpen. Waar mogelijk proberen we trouwens ook te wegen op het beleid en gebruiken we onze stem en onze kennis om de patiënten te vertegenwoordigen. Lezen Iemand die naar het revalidatiecentrum komt, heeft eerst een afspraak bij de revalidatieoogarts. Professor Het is aan ons om ervoor te zorgen dat slechtzienden een zo zelfstandig mogelijk leven kunnen leiden Spileers: De revalidatieoogarts stelt de diagnose medisch volledig op punt en beschrijft de visuele mogelijkheden van de patiënt. Op die 16 UZ-magazine - maart 2011

17 manier zien we welke hulp iemand nodig heeft. Daarna gaan onze therapeuten, samen met de slechtziende of de blinde, op zoek naar het meest geschikte technische hulpmiddel. Bijvoorbeeld om in de klas het bord te lezen, om zelf nog te koken of alleen de straat op te gaan. Afhankelijk van de noden, kom je als patiënt bij een andere therapeut terecht. Het eerste wat men doet als een slechtziende zegt dat hij niet meer kan lezen, is kijken naar de mogelijkheden van een loepbril, een bril met heel sterke vergrootglazen. Robby Winnen, een van de twee low-visiontherapeuten van het revalidatiecentrum: Met een loepbril kan een slechtziende soms toch nog een boek lezen. Voor iets verdere afstanden, bijvoorbeeld het bord in de klas, zijn er speciale kleine verrekijkers. Zijn een loepbril of verrekijker niet voldoende, dan schakelen we over op toestellen met een camera. De camera kijkt naar de tekst en als slechtziende kun je zelf het beeld vergroten en projecteren op een scherm. Toestellen voor gebruik in de klas hebben zelfs twee camera s, één camera voor het bord en één voor tekst op papier. Het revalidatieteam oogziekten kan de leestoestellen volledig aanpassen aan de wensen van de patiënt. Zo zijn er vaste toestellen, maar ook mobiele. Daarnaast kan iemand met een visuele handicap, die voor zijn werkgever op verschillende plaatsen werkt, een draagbare camera krijgen. Op het werk zelf plaatst men een aantal vaste beeldschermen. Die toestellen kunnen heel wat betekenen, vervolgt Robby Winnen. Ook op latere leeftijd. Zo hadden we onlangs een vrouw van 96 jaar die al lang niet meer kon lezen. Dankzij het leestoestel leest ze nu weer drie uur per dag en is ze als mens helemaal opengebloeid. Slechtziend? Wanneer ben je volgens het Riziv slechtziend en kom je in aanmerking voor revalidatie? Vanaf het ogenblik dat je met je beste oog een gezichtsscherpte van 3/10 of minder hebt. Als vlekken meer dan vijftig procent van de centrale zone van het gezichtsveld innemen of het gezichtsveld verkleinen tot minder dan twintig procent. Als je zicht goed is, maar je hersenen de visuele informatie niet kunnen verwerken. Als je andere, specifiek gedefinieerde oogziekten hebt, zoals oftalmoplegie (verlamming van de oogspieren) of oscillopsie (het beeld van je omgeving beweegt constant). Samenwerken Verder opent de ontwikkeling van spraaktechnologie voor blinden en slechtzienden heel wat deuren. Robby Winnen: Dankzij de spraaktechnologie kan de computer het beeldscherm luidop lezen. Er bestaan ondertussen ook sprekende keukenweegschalen en sprekende labels. Je spreekt de labels eerst in, daarna leest de handscanner ze af. Bijvoorbeeld de inhoud van een cd of de vervaldatum van een medicijn. Sprekende weegschalen, gsm s met grote cijfers, schakelaars met voelbolletjes, het zijn allemaal hulpmiddelen waar een patiënt mee leert werken bij de therapeut dagelijks leven. Die leert de mensen ook Prof. dr. Werner Spileers en low vision-therapeut Robby Winnen: We begeleiden de patiënt wanneer normale hulpmiddelen als een bril of operatie niet meer helpen UZ-magazine - maart

18 dactylo en braille aan. Hoe zelfstandig ergens naartoe te gaan, leert iemand met een visuele handicap bij de mobiliteitsinstructeur. Onze mobiliteitsinstructeur stippelt een onbekend parcours uit en kijkt wat de patiënt nodig heeft om dat te kunnen afleggen, zegt professor Spileers. Het kan gaan om stoklopen met stokken die eerder dienen als signaal, maar er is ook de blindenstok waarmee je echt je weg moet aftasten. De patiënten oefenen hier in het gebouw, op straat in het centrum van Leuven of nemen de bus. Voor sommige vaardigheden en hulpmiddelen werkt UZ Leuven nauw samen met een aantal partners, zoals Licht en Liefde en de Brailleliga. Prof. dr. Werner Spileers: Die formele samenwerking is belangrijk voor ons, want de patiënt komt altijd eerst. Ons centrum hoeft hem niet alles zelf aan te leren. Het voornaamste is dat het gebeurt en dat de job goed gedaan wordt. _ g MET WELKE KLACHT GAAT U SLAPEN? MET WELKE KLACHT GAAT U SLAPEN? HOOFDPIJN/STIJVE NEK Gespannen nekspieren worden vaak verergerd door een slechte slaaphouding en kunnen aanleiding geven tot spanningshoofdpijn. Als de nek niet goed wordt ondersteund gedurende de slaap, kan dat leiden tot pijn en stijfheid. Wereldwijd aanbevolen door meer dan medisch specialisten RUGPIJN Rugpijn en stijfheid worden vaak verergerd gedurende de nacht, vooral als de rug door de matras in een onnatuurlijke houding wordt gedwongen. HEUPPIJN Pijn in de heupen kan toenemen door een harde matras en kan leiden tot een gevoel van ongemak en zelfs tot een ontsteking van het gewricht. KNIEPIJN Een ontsteking in en rond de kniegewrichten kan leiden tot een gevoeligheid voor druk en aanraking. Om dit probleem op te lossen dient een matras op zelfs de lichtste plaatselijke druk te reageren. FIBROSITIS Dit probleem wordt vaak verergerd door een slechte lighouding waardoor spanningen optreden in de rugen schouderspieren. Orthopedische hoofdkussens en drukverlagende matrassen. Wereldwijd aanbevolen door meer dan medisch specialisten. De TEMPUR Matrassen en Hoofdkussens worden wereldwijd aanbevolen door meer dan artsen, chiropractors, fysiotherapeuten en osteopaten. Zij geloven rotsvast in de eigenschappen van het TEMPUR Materiaal om rug- en nekproblemen te verminderen en te voorkomen en in het feit dat de beste omstandigheden worden geboden voor een goede nachtrust. Minder draaien en woelen: Changing the way the world sleeps. UW ADVISEUR IN DE REGIO ARMPIJN Pijn, stijfheid en een tintelend gevoel in de armen wordt veelal veroorzaakt door een ontsteking van de nekzenuwen. Deze klachten verergen door een slechte slaaphouding, vooral als de nek niet op de juiste manier wordt ondersteund. ISCHIAS Heupjicht, die optreedt achteraan het dijbeen en ter hoogte van de kuit tot aan de voet, kan verschillende maanden aanhouden. Een onnatuurlijke slaaphouding veroorzaakt. PROBLEMEN MET DE BLOEDSOMLOOP Problemen met de bloedsomloop zorgen vaak voor gezwollen voeten en pijnlijke en stijve kuiten gedurende de nacht. De matras zou zacht genoeg moeten zijn om de contactdruk, die de bloeddoorstroming onderbreekt, te verlagen. Een onafhankelijke studie van drie maanden in een Duits slaapinstituut toont aan: TEMPUR verbetert bij 9 van de 10 mensen de kwaliteit van slapen aanzienlijk! Een Duits slaapinstituut wilde het precies weten: Hoe beïnvloedt het visco-elastische en temperatuurgevoelige TEMPUR matras de slaapkwaliteit? De conclusie was duidelijk en overtuigend: bij meer dan 90% van de testpersonen die op een TEMPUR matras sliepen, was de slaapkwaliteit verbeterd. Meubelen PATRIMA HAACHTSTRAAT 1879UZ-magazine - maart 2011 TEMPUR Facts Op een matras van TEMPUR wordt het gewicht en de beweging van uw lichaam perfect geabsorbeerd en gelijkmatig verdeeld, zodat drukpunten worden gereduceerd. Hierdoor vermindert de neiging om te gaan draaien tijdens de nacht. U heeft minder slaap nodig en u wordt uitgerust wakker. UW ADVISEUR IN DE REGIO 1. Uw ruggengraat en gewrichten rusten in hun natuurlijke positie, waardoor snurken vermindert. 2. Het is klinisch bewezen dat het draaien en woelen s nachts vermindert met TEMPUR matrassen en kussens. 3. Wereldwijd wordt TEMPUR aanbevolen door meer dan medisch specialisten % van de TEMPUR gebruikers is tevreden of uiterst tevreden m 2 toonzaal: Matrassen Bedbodems HAACHTSTRAAT VELTEM CENTRUM T 016/ Boxsprings Relaxzetels m 2 woonideeën Salons ma-vrij: Eetkamers 9u-12u & 13u-18u za: 10u-12u & 13u-18u zo: 14u-18u donderdag en feestdag gesloten Jeugd- en slaapkamers TEMPUR - AUPING VISION - LATTOFLEX / WINX - CARPE DIEM

19 Zelfstandig Het revalidatieteam kijkt niet alleen naar technische hulpmiddelen op maat, het gaat ook na of een patiënt op sociaal of psychologisch vlak hulp nodig heeft. De sociaal werker helpt met het invullen van de nodige aanvragen bij de VDAB, familiehulp, huisvesting, De psychologe helpt bij het verwerkingsproces. Ze is er zowel voor de patiënten als voor de familie, aldus Robby Winnen. Zolang een patiënt zijn aandoening niet verwerkt heeft, is hij ook niet geïnteresseerd om een grotere zelfstandigheid te verwerven. Het heeft dan ook geen zin om hem het gebruik van een aantal hulpmiddelen aan te leren. Prof. dr. Werner Spileers: Daarom behandelen we onze patiënten als geheel. Eens ze door het verwerkingsproces zijn, tonen we hen wat maximaal mogelijk is, niet wat wegvalt. Het is aan ons om ervoor te zorgen dat ze een zo zelfstandig mogelijk leven kunnen leiden. Dat houdt meer in dan een aantal technische hulpmiddelen aanreiken. w Robby Winnen: Met een loepbril kan een slechtziende soms toch nog een boek lezen Nuttige adressen Revalidatiecentrum oogziekten UZ Leuven - Kapucijnenvoer 33, 3000 Leuven, tel , oogziekten.revalidatie@uzleuven.be Blindenzorg Licht en Liefde vzw - Oudenburgweg 40, 8490 Varsenare, tel , gerrit.vonck@lichtenliefde.be VZW Brailleliga - Engelandstraat 57, 1060 Brussel, tel , magda.vanwaes@braille.be Ontslag uit het ziekenhuis? Landelijke Thuiszorg helpt gezinnen en bejaarden thuis Bel 070/ of kijk op AdvLT_09_UZmaga_185x136.indd 1 UZ-magazine - maart /05/09 10:56

20 Jan van Rompaey schoof weer eens aan bij bezoekers en patiënten in de koffieshop van campus Gasthuisberg. Met zijn recordertje bij de hand luisterde hij naar vaak pakkende verhalen. Dorp in de stad Jan van Rompaey Monique en Peter De reis naar Egypte en andere verhalen Monique en Peter De rolstoel is gedeeltelijk onder het tafeltje geschoven. Het is een gesofisticeerde rolstoel die met de kin bediend kan worden. Iemand heeft hem warm ingeduffeld en zijn handen in zijn schoot gelegd. Zijn vrouw geeft hem te eten, een gebakje uit de koffieshop. Eten doet hij met smaak. Hij glimlacht telkens ze het lepeltje aanreikt. Eten, dàt kan hij nog. Monique: In januari vorig jaar viel hij om een onverklaarbare reden plots van zijn fiets. Nadien geraakte hij maar moeilijk uit bad. Maar we stonden daar niet bij stil, ook niet toen hij trager begon te praten. In februari gingen we nog op vakantie naar Egypte. Daar ging het plots van gaven hem de raad Doe nog wat je graag doet. Ze adviseerden hem ook om de nodige documenten voor euthanasie in te vullen, nu hij nog kon schrijven. En om alles in gereedheid te brengen, de bank, de nalatenschap Het is vreselijk om dat allemaal te moeten doen terwijl hij nog vrij goed functioneerde. Maar hij ging snel achteruit. Ik heb mijn werk opgegeven en we kregen een persoonlijk assistentiebudget. Onze oudste dochter (21), die afgestudeerd is als journalist, steekt dagelijks een handje toe, onze zoon (19) komt elk weekend. We hebben altijd graag gereisd. In april hebben we een laatste reis gemaakt naar Bali, met de twee kinkwaad naar erger. Hij begon steeds moeilijker te lopen en op een gegeven moment geraakte hij de trappen van het hotel niet meer op. In Zaventem moesten we hem in een rolstoel naar de parking rijden. Ik had als verpleegkundige enkele patiënten gekend die ALS hadden, een ongeneeslijke spierziekte, en ik begon mij steeds meer zorgen te maken. In maart kwam de diagnose: ALS, amiotrofe laterale sclerose. Onze wereld stortte in. Er is vrijwel geen medicatie, behalve één geneesmiddel dat de ziekte zou afremmen. Het leek wel een doodvonnis, hoe akelig dat ook klinkt. Ik kende de ziekte, maar Peter had er nooit over gehoord. Ze gaven ons absoluut geen hoop en 20 UZ-magazine - maart 2011