enneagram spel het Rita van der Weck - Capitein

Transcriptie

1 het enneagram spel Reflectiekaarten voor de perfectionist de helper de winnaar de individualist de observeerder de loyalist de optimist de leider en de bemiddelaar Rita van der Weck - Capitein ontwerpstudio ART TRIQ

2 Copyright Thema , 2005, 2006 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij digitaal, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, digital, photocopying, recording or otherwise, without the prior written permission of the publisher. 2 ISBN X NUR 770

3 het EXPERIMENTEREN - EXPLOREREN - ERVAREN enneagramspel REFLECTIE EN ONDERZOEK MET HET ENNEAGRAM Als spiegel van de ziel is het enneagram een diepgaande wegwijzer naar zelfkennis. Het is een spiegel waarin je kunt ontdekken hoe jij en ook een ander denkt, voelt en reageert. Dit enneagramspel kun je gebruiken als springplank om spelenderwijs de thema s in je leven te ontdekken en te verkennen. Het spel is ook bijzonder geschikt voor gebruik in teams of andere werksituaties. Het geeft inzicht in (werk)relaties, communicatiepatronen en samenwerking, en maakt duidelijk wat productief gedrag is en wat niet. 3

4 het enneagram is van oorsprong een spiritueel ontwikkelingsmodel. Het eeuwenoude model beschrijft negen persoonlijkheidstypen en hun onderlinge interacties. Elk type heeft zijn eigen strategie die succes geeft, maar ook belemmeringen met zich meebrengt. De typen verschillen in kwaliteiten, in wat ze nastreven, in waar ze hun aandacht op richten en in wat ze vermijden. Het enneagram belicht alle kanten van een type. Ook de kanten die we niet zo graag onder ogen zien. Het mooie is dat het enneagram je naast zelfinzicht ook de weg wijst om los te komen van automatische patronen en reacties. Het primaire doel van het enneagram is jezelf diepgaand leren kennen: het hoe, wat en waarom van jezelf ontrafelen. Een ander belangrijk doel is dat je de mensen om je heen leert begrijpen, zoals zij zichzelf begrijpen. Je gaat inzien waarom ze anders zijn dan jij en hoe zich dat in werkelijk alles op een speciale manier uit. Het is een spiegel van én voor jezelf. Daarnaast is het enneagram heel goed te gebruiken in coachingssituaties: de ander een spiegel voorhouden en een groeipad inrichten. Het enneagram laat immers per type zien waar ontwikkelingen en uitdagingen liggen. Een derde toepassing is het gebruik in teams om samenwerking en communicatie te verbeteren. Spelers kunnen dit enneagramspel zien als een fantasierijke aanzet om de thema s van de negen enneagramtypen in zichzelf te onderzoeken. Niet helemaal bekend met je type? Kijk dan op blz. 11 voor een korte beschrijving van de negen types. 4

5 inhoud kaartspel Symboolkaarten (9 zelfbeelden, 9 dieren, 27 vrije afbeeldingen) Met deze kaarten kun je je stijl, je persoonlijkheid karakteriseren aan de hand van beelden, woorden en vragen. Woordkaarten (27 begrippen) Op deze kaarten staan, per type, veelal tegengestelde begrippen gegroepeerd. Op de achterkant van de kaarten staat een korte verklaring. Vragenkaarten (9 reflecties, 9 zelfbeelden, 9 irritaties) Op deze kaarten staan vragen die betrekking hebben op verschillen, sterke en minder sterke punten van de enneatypen. Vrije associatiekaarten (2 kaarten) Zit voor jou het juiste symbool of woord er niet bij, pak dan een van deze vrije associatiekaarten en geef zelf vorm aan wat je wilt zeggen. de kaarten laten woorden en symbolen zien die je kunt gebruiken om de thema s van je leven uit te beelden. Bijvoorbeeld om nieuwe aspecten van jezelf te ontdekken en de beelden erbij te zoeken die je daarbij kunnen helpen. Je kunt de kaarten op vele manieren gebruiken. Je kunt vrij reflecteren over een symbool door een beeld op je in te laten werken en je bewust te worden van wat dat bij je oproept. Je kunt ook een woordkaart nemen en nadenken over mogelijke betekenissen hiervan in je werk of in je leven. Of het spanningsveld tussen deze tegengestelde begrippen op je in laten werken. Een derde optie _ en dat is eigenlijk waar het ons om begonnen is _ is de meest krachtige: je legt een van de 45 symboolkaarten op een woordkaart om te onderzoeken bij jezelf (of een ander) wat deze combinatie bij je oproept. Aan de achterkant van elke kaart staan vragen. Vragen die inzoomen op enneagramthema s of meer algemene (levens)vragen. Deze kun je bij je onderzoeks- en reflectieproces betrekken. 18Leider balans GROEI balans GROEI VERMIJDING 4 g e w o o n z i j n VERMIJDING 4 g e w o o n z i j n 5

6 doorgrond en ontcijfer jezelf Het spelen met de kaarten leidt tot zelfinzicht en maakt je meer bewust van je (meest dominante) enneagramgetal. Je kunt daarvoor dus alle kaarten (voor- en achterkanten) gebruiken. Door te spelen met de vragen, symbolen en woorden, merk je hoe de negen levensthema s een rol spelen in jouw leven. Je ontdekt en verkent de vele facetten van de enneagramgetallen in relatie tot jezelf en je werpt op speelse wijze een blik in een soms confronterende spiegel. Door je te identificeren met wat de kaarten in je wakker maken, krijg je meer zicht op jezelf. bekend met je type?de combinatie van alleen een woord met een symbool is een manier om vrijuit te associëren, onderzoeken, ontdekken en reflecteren over wie jij bent en hoe jij denkt over bepaalde zaken. De kaarten laten woorden en symbolen zien die je kunt gebruiken om de thema s van je leven uit te beelden. Bijvoorbeeld om nieuwe aspecten van jezelf te ontdekken en de beelden erbij te zoeken die je daarbij kunnen helpen. Wanneer je bekend bent met je enneatype, dan ben je hoogstwaarschijnlijk vertrouwd met de thema s van je eigen type. Daarom nodigen wij je uit eens te reflecteren over de thema s van de andere typen. Het kan extra verrassend zijn de belevingswereld van een ander type binnen te stappen en daarover van gedachten te wisselen met je medespelers. Laat de woorden en symbolen je uitdagen om over de grenzen van je type te kijken en andere belevingswerelden te verkennen. spel zonder regels Het spel is geen wedstrijd. Nadenken en met anderen praten over de dingen die werkelijk belangrijk voor je zijn in het leven, staan op de voorgrond. De kaarten nodigen je uit tot overpeinzing en bezinning. Regels zijn er niet. Ieder bepaalt zijn eigen route en spelvorm. Wil je de kaarten samen met anderen verkennen, dan kun je een aantal regels met elkaar afspreken. Zo kun je met elkaar afspreken dat iedereen vrij is om te passen of dat je elkaar niet mag onderbreken. De kaarten kunnen gekozen of gegeven worden, je kunt kloksgewijs spelen, maar ook op elke andere manier. Je kunt alleen, in paren of met een groep met de kaarten aan de slag. Naar ons idee zijn de speelmogelijkheden onbegrensd en het is aan de spelers om zelf de vorm van het spel te bepalen. Om je te inspireren hebben wij een aantal spelvarianten voor je bedacht. Probeer ze en laat je verrassen. 6

7 spelvormen spelvorm 1 Leg de symboolkaarten open op tafel. Spreek vooraf met elkaar af of je elkaar vragen kunt stellen of dat je alleen naar elkaar luistert. Kies een symbool dat het minst bij je past en vertel waarom. Kies een symbool dat het meest bij je past en vertel waarom. Geef een ander een symbool en vertel waarom. De ander kan hierop reageren. spelvorm 2 Leg de kaarten open op tafel en laat iedereen een woordkaart en een symboolkaart kiezen. Leg het symbool over het woord en vertel iets over jezelf. spelvorm 3 Beschrijf jezelf en/of je levensdoelen met drie kaarten. Kies een symbool dat iets vertelt over hoe je bent als je gelukkig bent. Kies een symbool dat iets vertelt over hoe je bent als je gespannen bent. Kies een symbool dat past bij je zelfbeeld en vertel er iets over. Pak er daarna drie woordkaarten bij en leg ze op elkaar. Vertel iets over de combinatie. spelvorm 4 Leg een woordkaart neer en zoek er een symbool bij dat iets vertelt over onderstaande onderwerpen. - Je werk en je stijl van werken - Je manier van communiceren - Vriendschappen - Vertrouwen - Macht. Pak een woordkaart en een symboolkaart. Leg de symboolkaart op de woordkaart en reageer zo spontaan mogelijk op onderstaande zinnetjes en thema s. Denk niet te veel na. Geef uiting aan wat er in je opkomt. - Jezelf - Je irritatie(s) - Iets wat je niet durft - Iets wat je niet mag - Iets wat je wilt - Je sterke kanten - Je minder sterke kanten - Iets wat je niet onder ogen wilt zien - Iets wat je niet weet over jezelf - Je passie - Je ware ik. 7

8 spelvorm 5 Karakteriseer je persoonlijkheid met symbolen. Zoek toepasselijke beelden en beschrijf de overeenkomsten en verschillen tussen jezelf en deze beelden. Geef daarnaast aan de hand van de symbolen je sterke en minder sterke punten aan en de mogelijke lessen die daaruit geleerd kunnen worden. Kies een paar symbolen en beschrijf wat voor jou de belangrijkste thema s van de beelden zijn. Welk symbool kan een nieuw aspect van jezelf weergeven? Welke symbolen kunnen je helpen om dit nieuwe aspect in jezelf te ontwikkelen? Kies een symbool uit waarmee je je betrokken voelt en vertel waarom. Geef een symbool aan een ander dat iets raakt tussen jullie en vertel waarom. De ander kan hierop reageren. spelvorm 6 Bij deze spelvorm is het van belang dat de deelnemers elkaar goed kennen. Leg de kaarten open op tafel. Neem elk acht kaarten (vier woordkaarten en vier symboolkaarten). Elke deelnemer maakt vier combinaties door de symbolen op de woorden te leggen. Vervolgens vertelt iedereen iets over de combinatie die voor hem belangrijk is. Wissel van gedachten en stel vragen aan elkaar. Geef aan een van je medespelers een van je eigen combinaties. Door de ander je symbool- en woordkaart te geven, kun je hem of haar iets vertellen. Bijvoorbeeld iets over je relatie tot die persoon of over de persoon zelf. Vertel je reden waarom je juist die kaarten geeft. Natuurlijk kun je aan de ander(en) ook vragen stellen over opvallende combinaties die gemaakt zijn. Leg de kaarten open en laat iedereen voor zijn/haar linker buurman/buurvrouw een symbool- en woordkaart pakken. Licht toe waarom je hiervoor kiest. Pak een kaart waarover jezelf iets wilt vertellen of waarover je een ander iets wilt vragen. Leg daarna de kaart terug. Een volgende speler pakt een kaart om iets te vertellen of te vragen. 8

9 spelvorm 7 Leg de kaarten open. Kies drie symbolen en woorden die iets vertellen over: - Wie je bent - Wie je graag wilt zijn - Hoe je denkt dat anderen je zien. Wissel je gedachten uit met de anderen. Check of je zelfbeeld klopt met het beeld dat anderen van je hebben. Leg de kaarten open. Kies vier symbolen en woorden die iets vertellen over: - Wie je bent - Wie je wilt zijn - Wat je ervoor wilt doen - Wat je ervoor wilt hebben. spelvorm 8 Teamverkenningen en uitwisselen van beelden Gebruik de kaarten om het team te verkennen. Neem elke keer maar één thema en laat iedereen iets vertellen over dat thema voordat hij verder gaat. Deze oefening kun je samen met je teamleden spelen en zo lang maken als je zelf wilt. Je kunt met elkaar afspreken welke vragen je absoluut met elkaar wilt beantwoorden. Je kunt ze natuurlijk ook allemaal beantwoorden. Het kan handig zijn om een vastgestelde tijd met elkaar af te spreken die je nodig denkt te hebben voor een vraag. Leg de kaarten open. Pak een woordkaart en een symboolkaart die iets zeggen over onderstaande items. Wissel je associaties uit, bespreek met elkaar wat je herkent of hoe jij het juist anders ziet. Beantwoord per keer een vraag met elkaar door een kaart te kiezen. Motiveer je keuze. - Hoe omschrijf je het team aan de hand van de kaarten? - Welk symbool en welk woord geeft het team het beste weer? - Wat ontbreekt er binnen het team? Wat zijn de blinde vlekken van het team? Wat wil/kan het team niet onder ogen zien? - Welke regels gelden er binnen het team? Welke ongeschreven regels spelen een rol? Wat wordt gewaardeerd binnen het team en wat niet? - Welke problemen zijn er binnen het team? Welke kansen? - Hoe worden er beslissingen genomen? - Hoe moet je je (niet) gedragen binnen het team? - Hoe spelen emoties een rol binnen het team? Wat zijn belemmerende patronen binnen het team die steeds weer terugkeren? Wat zou de onderlinge vertrouwensband kunnen verstevigen? - Als je een kwaliteit in de vorm van een symbool aan het team zou mogen toevoegen, wat zou dat zijn? - Hoe kan het team effectiever werken? - Hoe open is de communicatie? Wat kan er wel? Wat niet? - Welke spanningen zijn er binnen het team? - Welke spanningen zijn er bij jezelf m.b.t. het team/de organisatie? - Als je één ding aan jezelf zou kunnen veranderen, iets in jezelf zou kunnen ontwikkelen om een andere bijdrage aan het team te leveren, wat zou dat zijn? 9

10 spelvorm 9 Teamoefening voor spelers die hun enneagramtype kennen Leg de symboolkaarten en de woordkaarten open op tafel en laat de afbeeldingen en/of woorden je antwoorden zijn op onderstaande vragen*: - Wat is je enneagramtype? Welke eigenschappen herken je het meest van dit type? - Van welk enneagramtype herken je het minst bij jezelf? En wat kun je leren van dit type? - Hoe comfortabel of juist, hoe oncomfortabel ben je met je type? En wat betekent dit in relatie tot jouw functioneren binnen het team? - Wat is er leuk aan om dit type te zijn? Wat is er lastig aan? Wat betekent dit voor je rol in het team? - Wat is voor jou belangrijk met betrekking tot je type? - Wat zijn de krachten van je type? Hoe kun je deze krachten inzetten om de effectiviteit van het team te vergroten? - Waar is het team een gevangene van? - Wat moeten jullie begraven om te vernieuwen? - Welke enneatypen zijn het meest aanwezig in het team? Welke typen zijn het minst aanwezig? Missen jullie daardoor iets binnen het team? Zo ja, wat betekent dat voor het team? - Welke problemen zou je persoonlijk kunnen hebben binnen het team met de typen die niet of die het minst vertegenwoordigd zijn? Kun je hier een conclusie aan verbinden en zo ja, welke? - Vullen de typen elkaar binnen het team aan? Zo ja, hoe? En zo nee, welk patroon treedt dan op? - Botst jouw enneagramtype met die van de anderen binnen je team? Wat gebeurt er dan? Wat zegt dat van je eigen type? Hoe kun je elkaar aanvullen in plaats van te botsen? Wat kun je anders doen? Wat heb je dan eventueel nodig van de ander(en)? - Welke prioriteiten heeft het team en wat is jouw rol daarin? - Welke uitdaging pak je op voor de komende tijd? Geef aan hoe je teamgenoten je hierin kunnen ondersteunen. - Als je het team als geheel een enneagramgetal zou mogen geven, welk enneagramtype zou het team dan zijn? Motiveer je antwoord. * Je kunt elkaar als medespelers en collega s feedback geven door te vertellen wat je wel of niet herkent van de antwoorden die iemand geeft. 10