Hardop denken over een parlement nieuwe stijl

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Hardop denken over een parlement nieuwe stijl"

Transcriptie

1 Denken over democratie (8) Hardop denken over een parlement nieuwe stijl willem witteveen In het verkiezingsprogramma van de PvdA vinden we onder het kopje democratie het voornemen om meteen na de verkiezingen met zoveel mogelijk partijen, zonder taboes vooraf, in korte tijd te komen tot een langjarig Nationaal Democratie Akkoord. Burgers willen directe invloed op het bestuur, zo meent de anonieme programmaschrijver, en dat wil de PvdA mogelijk maken. Doel is de modernisering van de representatieve democratie door op een verantwoorde manier vormen van directe invloed voor de burger in te voeren. Waar gaat het dan om? Helaas, dat blijft onduidelijk. De tekst verwijst naar voorstellen waar de partij zich in het verleden achter heeft gesteld, zoals het correctief referendum, maar gemeend wordt dat het nu belangrijker is een doorbraak te forceren dan eindeloos aan het eigen standpunt vast te houden. Inderdaad is er de afgelopen vijftig jaar wel veel over staatkundige vernieuwing gesproken, maar bleken de meeste plannen onhaalbaar. De wens om tot een doorbraak te komen is dan ook goed te begrijpen. Alleen, wat wil de PvdA dan tot inzet maken van de onderhandelingen voor zo n Nationaal Democratie Akkoord? We komen Over de auteur Willem Witteveen is hoogleraar rechtstheorie en retorica aan de Universiteit van Tilburg, waar hij ook Dean Liberal Arts and Sciences is. Van 1999 tot 2007 was hij namens de PvdA lid van de Eerste Kamer. Hij is lid van de redactieraad van s&d. het als programmalezers niet te weten. De partij heeft een mooi gebaar gemaakt, maar de inhoud opengelaten. Ook wordt er geen poging gedaan om argumenten te geven voor een of ander voorstel dat, op een verantwoorde manier uiteraard, aan de gewenste democratisering kan bijdragen. Wil een Nationaal Democratie Akkoord enige kans van slagen hebben, dan zal er eerst een breed en open debat moeten plaatsvinden over wat daarbij op het spel staat. Achter gesloten deuren onderhandelen met politieke partijen die ook aan een dergelijke langjarige afspraak willen meewerken staat haaks op het doel, zijnde: de burger meer rechtstreeks bij de politieke besluitvorming betrekken. Naar mijn mening moeten partijen dan ook niet proberen om tijdens de kabinetsformatie al tot bindende afspraken te komen, die dan bijvoorbeeld gestalte krijgen in een regeerakkoord. Het eerste wat de PvdA en andere partijen te doen staat is aangeven welke voorstellen er al dan niet op de agenda van een Nationaal Democratisch Akkoord thuishoren. Pas dan kan de dialoog beginnen. vertegenwoordiging én zeggenschap Het is duidelijk dat we heel wat stappen van een Akkoord af zitten. Eerst moeten we misschien ook maar eens in eigen kring enige duidelijkheid over onze voornemens zien te scheppen. In 69

2 70 de sociaal-democratische traditie schuilen twee thema s die moeilijk met elkaar te verenigen zijn; de spanning daartussen houdt ons van een duidelijk standpunt af. Aan de ene kant hebben we een principiële voorkeur voor de vertegenwoordigende democratie en verwachten we veel van politieke partijen als organisaties die burgers een stem geven in de macht. Aan de andere kant vinden we de kaders van de parlementaire besluitvorming te eng en willen we burgers waar dat maar kan en aan de orde is zelf actief laten bijdragen aan goed bestuur dat ook een vorm van zelfbestuur is. We willen de vertegenwoordigende democratie sterker maken en ook de burgers meer zeggenschap geven. De vraag is of dat verenigbare wensen zijn. Wij zijn echter niet de enige beweging of politieke partij die deze dualiteit nastreeft; ook christelijke en liberale democraten worstelen met deze spanning tussen uitgangspunten. Juist bij de erkenning van deze dubbelzinnigheid ligt het eerste aanknopingspunt voor de dialoog. De interessantste voorstellen voor een Nationale Democratie Dialoog zijn volgens mij voorstellen die het onmogelijke proberen te realiseren. Plannen die burgers de mogelijkheid geven hun betrokkenheid bij de publieke zaak te tonen, moeten gecombineerd worden met en ruimte laten aan voorstellen om de bestaande vertegenwoordigende democratie te versterken en te verbeteren. Daar zijn goede argumenten voor. Vrijwel niemand zal immers van het parlement af willen om alle staatszaken over te dragen aan vormen van directe democratie, dan wel aan technocratisch bestuur dan wel aan het zogenaamd vrije spel van maatschappelijke krachten (de markt). Voorstellen die de invloed van de burgers versterken, maar het parlement als institutie verzwakken hebben vermoedelijk geen heilzaam effect, zeker als men bedenkt dat het parlement als een van zijn kerntaken de controle van de macht van regering en ambtelijk apparaat heeft. Omgekeerd moeten voorstellen die het parlement beter laten functioneren worden beoordeeld op de vraag of zij ook voor betrokken burgers interessante politiek opleveren. Deze voor de hand liggende uitgangspunten leiden meteen al tot een zekere verheldering. Plannen om de kiesdrempel te verhogen en zo het aantal partijen in de Tweede Kamer te verminderen, wat tot gemakkelijker coalitievorming zou moeten leiden, maken het parlement als instituut misschien sterker, maar gaan ten koste van de invloed van de burgers. Een van de aantrekkelijke kanten van ons kiessysteem is nu De vertegenwoordigende democratie sterker maken en de burgers meer zeggenschap geven zijn die wensen verenigbaar? eenmaal dat het de mogelijkheid biedt om stromingen die niet voldoende aan bod komen een stem te geven in het parlement (zie bijvoorbeeld de Partij voor de Dieren) en ruimte te bieden aan belangrijke minderheden (zoals de sgp). Dat voorstel hoeft dus niet op de agenda. Een gekozen minister-president of een gekozen burgemeester dan? De kans is verre van denkbeeldig dat het verschaffen van een kiezersmandaat aan politieke leiders die met de bestuurlijke macht belast zijn de macht van de vertegenwoordigende organen zal verkleinen. In België worden burgemeesters rechtstreeks gekozen, maar of dit nu het vertrouwen van de burgers in de politiek heeft versterkt? Dit type voorstel wordt al heel lang besproken, reden om het op de agenda te plaatsen, maar de bewijslast voor de heilzame werking van het legitimeren van de macht van bestuurders ligt bij de voorstanders. Hoe gaat een dergelijke systeemwijziging de burgers eigenlijk meer betrokken maken? Het correctief referendum en een (verder versterkt) burgerinitiatief horen wel op de agenda van de Nationale Democratie Dialoog. Bij een wetgevingsreferendum is het bijvoorbeeld zo dat er een mogelijkheid voor de burgers wordt gecreëerd om zich uit te spreken over de inhoud f o t o martijn beekman hollandse hoog te

3 71

4 72 van een wetsvoorstel, terwijl de zeggenschap over de wetgeving toch in handen blijft van regering en parlement. Het burgerinitiatief maakt het mogelijk dat voorstellen waarvoor onder de bevolking voldoende steun bestaat door de indieners in het parlement zelf worden ingebracht, wat mogelijkheden biedt voor politici en burgers om samen aan de slag te gaan om politiek te bedrijven. Wel is het zo dat deze twee besluitvormingsmechanismen een wat marginaal karakter hebben: doordat zowel correctieve referenda als burgerinitiatieven aan nogal wat drempeleisen moeten voldoen, zullen ze niet vaak plaatsvinden. Het zijn methoden die de representatieve democratie aanvullen, prikkelen, uitdagen, corrigeren. Het mechanisme van de vertegenwoordiging kunnen ze niet afschaffen of vervangen. Wat nu, na meer dan vijftig jaar debat nog ontbreekt op de agenda, is een voorstel dat de werking van het parlement van binnenuit versterkt en de burgers tegelijkertijd een overtuigend politiek schouwspel biedt. Laten we over die mogelijkheid eens hardop nadenken. beleidskamer Het is de dag van de verkiezingen. Burgers gaan naar het stemlokaal waar ze op hun stembiljet niet één, maar twee hokjes rood maken. Ze stemmen voor de Beleidskamer en voor de Wetgevingskamer (elk telt honderd leden). De politieke partijen hebben voor beide Kamers een aparte lijst van vertegenwoordigers opgesteld, het oordeel is nu aan de kiezer welke partij of welke persoon op de lijst zijn stem heeft voor de werkzaamheden van deze twee zo verschillende volksvertegenwoordigingen. Uiteraard kan de kiezer een andere partij steunen voor de Beleidskamer als voor de Wetgevingskamer, als hij van mening is dat een bepaalde partij beter de ene dan wel de andere staatsfunctie vervult. Maar omdat er veel kiezers zijn worden de effecten van deze gespreide of strategische stemmen min of meer gecorrigeerd, zodat het toch heel waarschijnlijk is dat de uitslag in beide Kamers hetzelfde beeld laat zien. Nu zijn de volksvertegenwoordigers zelf aan zet. Na een openbaar debat over de betekenis van de verkiezingsuitslag voor regeringscoalitie en beleidsplannen, wordt in hoog tempo een regering gevormd die met een programma op hoofdlijnen steun verwerft in beide Kamers. Men gaat over tot de democratische orde van de dag. Uiteraard komt de regering met beleidsnota s, maar zij vindt tegenover zich een Beleidskamer die het vaststellen van de richting van het beleid als een van haar hoofdtaken heeft. Anders dan de oude Tweede Kamer stelt de Beleidskamer zich niet volgend op: als de Beleidskamer een voorstel wil doen voor nieuw beleid wacht men niet eerst een nota of ander voorstel van de regering af, maar ontwikkelt men zelf een voorstel op hoofdlijnen, waarvoor de Kamerleden ondersteuning krijgen vanuit een omvangrijke algemene staf. De voornaamste taak van de Beleidskamer is echter de controle op het regeringsbeleid. Daartoe benut ze een Anders dan de oude Tweede Kamer stelt de Beleidskamer zich niet volgend op breed scala aan verantwoordingsmethoden, van het individuele vragenrecht tot de parlementaire enquête. In samenwerking met de Algemene Rekenkamer en eventueel andere adviescolleges worden dossiers over structurele kwesties ook op de langere termijn voorbereid. De controletaak betreft namelijk niet in de eerste plaats de wekelijkse incidenten. De Beleidskamer maakt al elke dinsdag structureel ruimte op haar agenda voor een actualiteitendebat met het gehele kabinet; burgers kunnen dan ook altijd hun mening uiten in hieraan gekoppelde hoorzittingen. Ministers zijn voor hun beleid verantwoording schuldig aan de Beleidskamer. Ook hoge ambtenaren worden door de Kamer gehoord. De gewoonte-

5 regel dat de ambtenaar alleen via de minister met het parlement contact heeft, is afgeschaft om de greep van het parlement op het bestuur te versterken en ambtelijke besluitvormingsprocessen doorzichtiger te laten verlopen. Omdat de Beleidskamer geen wetten behandelt, is er meer tijd over om het land in te gaan en met burgers te praten over de problemen die men daar ervaart. De Beleidskamer vraagt daarnaast onderzoek en advies bij alle organen en instellingen die men nuttig acht, maar vooral ook aan de Raad van State die er voortaan niet alleen meer is voor de regering, maar ook voor beide Kamers van het parlement. Het politieke oordeel over beleid en uitvoering kan in deze structuur goed gestalte krijgen. De regie over de oordeelsvorming over het beleid berust bij de Beleidskamer, die zelf zijn agenda vaststelt en de regering ertoe uitnodigt haar werkzaamheden hierop aan te laten sluiten. wetgevingskamer Het is te begrijpen dat de Beleidskamer vanwege de controlerende functie die daar vervuld wordt een aansprekend politiek schouwspel oplevert, waar de media zich van meester maken. De burger kijkt echter ook naar wat zich in een tweede theater van de politiek afspeelt, waar de manier van werken en de toon van het debat heel anders zijn dan in de Beleidskamer. De nieuwe Wetgevingskamer heeft een beperkte taak samen met de regering aan de vaststelling van de wetten te werken maar daarvoor wel grote bevoegdheden, zoals het recht van initiatief en het recht van amendement (die beide rechten moet de Beleidskamer ontberen). Wetten hoeven alleen nog in de Wetgevingskamer behandeld te worden. De voorbereiding van wetsvoorstellen vindt als vanouds plaats op de departementen, maar dit betreft alleen de wetsvoorstellen die afkomstig zijn van de regering. De Wetgevingskamer heeft ook een eigen procedure om wetten in te dienen. Daarbij beschikken commissies voor de wetgeving op een aantal beleidsterreinen over de bevoegdheden en de financiën om wetsontwerpen te laten schrijven door deskundigen, bijvoorbeeld hoogleraren aan de universiteiten (naar Zweeds voorbeeld). Als het om belangrijke onderwerpen gaat, houdt de Wetgevingskamer eerst hoorzittingen om inbreng te verkrijgen vanuit de maatschappij. De Wetgevingskamer heeft een beperkte taak, maar wel grote bevoegdheden Bij elk wetsvoorstel horen twee nieuwe memories van toelichting. Naast de traditionele toelichting op de doeleinden en afzonderlijke bepalingen van het voorstel, wordt een verslag van raadpleging van de relevante uitvoeringsorganisaties gevoegd; ook de rechterlijke macht wordt in staat gesteld te reageren. Bovendien wordt er een burgertoelichting in de wet opgenomen. Daarin worden de gevolgen van de wetgeving voor de burger in gewone taal beschreven. Als de Wetgevingskamer een eigen voorstel in behandeling neemt, wordt het ter kennis gestuurd aan de Beleidskamer. Deze wordt zo in de gelegenheid gesteld in te gaan op de beleidsaspecten van de voorgestelde regeling, maar dit advies krijgt geen andere status dan andere adviezen, zoals dat van de Raad van State. Het dient er alleen toe relevante argumenten op te sporen die moeten worden meegenomen bij de afweging van belangen. De Beleidskamer kan ook zelf het initiatief nemen om een brief aan de Wetgevingskamer te sturen met voorstellen voor wetten en regels. Belangrijk is dat de Beleidskamer door haar focus op de actualiteit en de uitvoering over veel informatie beschikt over knelpunten in geldende regels en voorschriften. Die kennis kan zo worden ingebracht bij de Wetgevingskamer die voor remedies kan zorgen, uiteraard in wis- 73

6 selwerking met de regering en na publiek debat. De Wetgevingskamer wordt in de nieuwe opzet net als de Beleidskamer een interessant forum voor de media. De twee Kamers werken op tal van punten met elkaar samen. Om gezamenlijk de regie te voeren over de politieke oordeelsvorming overleggen het presidium van de Beleidskamer en van de Wetgevingskamer regelmatig met elkaar. De staatsrechtelijke verhouding tussen beide Kamers enerzijds en de regering anderzijds is een sterk dualistische: elk staatsorgaan heeft zijn eigen taken en verantwoordelijkheden en werkt vanuit een positie van kracht met de andere samen. winst voor de democratie Dit hervormde parlementaire stelsel dat gescheiden taken toekent aan twee vertegenwoordigende organen die zich gedwongen zien om met elkaar samen te werken en die in die samenwerking een sterker tegenwicht kunnen bieden aan de macht van regering en ambtenaren heeft een aantal voordelen. De leden van de Beleidskamer hoeven anders dan de huidige Tweede-Kamerleden hun tijd en aandacht niet meer over duizend en één dingen te verdelen, waardoor ze beter in staat zullen zijn het volk te vertegenwoordigen, richting te geven aan de politiek en de macht te controleren. Vergeleken met de senatoren van nu kunnen de leden van de Wetgevingskamer met meer diepgang oordelen over wetten, aangezien zij er ook de uitvoering van kennen en de opvattingen van de burgers die met de wetten te maken hebben. Ministers stemmen beter dan nu het geval is hun strategie af op twee naar taak en bevoegdheden verschillende fora van het volk. Ambtenaren verliezen aan onzichtbare macht, maar hun werk wint aan transparantie en gezag. De grootste winst is er echter voor de burgers: zij kunnen het politieke schouwspel beter dan ooit volgen en zien dat het hervormde parlement goed in staat is om de macht te controleren en over de werkelijke problemen van het land te debatteren. Historici maken hierbij weleens de kanttekening dat deze gang van zaken te danken is aan het in 2011 gesloten Nationaal Democratisch Akkoord, maar dat kan de meeste burgers niet schelen dat het ooit anders geweest is, is nu nauwelijks nog voor te stellen. 74

Samenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming H9 en H10

Samenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming H9 en H10 Samenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming H9 en H10 Samenvatting door een scholier 1077 woorden 21 mei 2003 7,4 25 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Hoofdstuk 9 Knelpunten in het besluitvormingsproces

Nadere informatie

Bestuurslagen in Nederland rijksoverheid provinciale overheid gemeentelijke overheid

Bestuurslagen in Nederland rijksoverheid provinciale overheid gemeentelijke overheid Vak Maatschappijwetenschappen Thema Politieke besluitvorming (katern) Klas Havo 5 Datum november 2012 Hoofdstuk 4 Het landsbestuur (regering en parlement) Het Koninkrijk der Nederlanden bestaat uit vier

Nadere informatie

Referendum. Het voorleggen van een vraag met betrekking tot wetgeving aan de kiesgerechtigden in een land of gebied. Gert Beijer 09/11/2016

Referendum. Het voorleggen van een vraag met betrekking tot wetgeving aan de kiesgerechtigden in een land of gebied. Gert Beijer 09/11/2016 Referendum Het voorleggen van een vraag met betrekking tot wetgeving aan de kiesgerechtigden in een land of gebied. Gert Beijer 09/11/2016 Bronnen: Van der Steur, De keuze om te kiezen Montesquieu reeks

Nadere informatie

Leve de democratie? HAVO / VWO

Leve de democratie? HAVO / VWO Leve de democratie? HAVO / VWO Korte omschrijving van de werkvorm Leerlingen doen een test: Welke democratie past bij mij? In de test staan vragen over hoe ze zouden willen dat het democratische systeem

Nadere informatie

5,8. Par 1: Staat! Par 2: Rechtstaat! Stelling door een scholier 1818 woorden 3 november keer beoordeeld.

5,8. Par 1: Staat! Par 2: Rechtstaat! Stelling door een scholier 1818 woorden 3 november keer beoordeeld. Stelling door een scholier 1818 woorden 3 november 2004 5,8 19 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer: Hoofdstuk 3! Par 1: Staat! Nederland is een onafhankelijke staat, waarvan we spreken

Nadere informatie

Debat: Het Duitse Kiesstelsel is beter dan dat van Nederland

Debat: Het Duitse Kiesstelsel is beter dan dat van Nederland Debat: Het Duitse Kiesstelsel is beter dan dat van Nederland Korte omschrijving werkvorm: De leerlingen gaan met elkaar in debat over de stelling: Het Duitse kiesstelsel is veel beter dan dat van Nederland.

Nadere informatie

5.4. Boekverslag door B woorden 2 juni keer beoordeeld. Maatschappijleer. Inhoudsopgave

5.4. Boekverslag door B woorden 2 juni keer beoordeeld. Maatschappijleer. Inhoudsopgave Boekverslag door B. 1102 woorden 2 juni 2003 5.4 32 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Inhoudsopgave - Inleiding - Samenvatting verkiezingsstrijd - Artikelen - Bronvermelding Inleiding Verkiezingen We

Nadere informatie

Prof.dr. W.J. Witteveen zal de stelling verdedigen, prof.mr. H.R.B.M. Kummeling zal de stelling bestrijden. De Beleidskamer en de Wetgevingskamer

Prof.dr. W.J. Witteveen zal de stelling verdedigen, prof.mr. H.R.B.M. Kummeling zal de stelling bestrijden. De Beleidskamer en de Wetgevingskamer 325 De stelling in deze aflevering van TvCR luidt: Een parlement dat zijn opdracht waarmaakt om het gehele Nederlandse volk te vertegenwoordigen bestaat idealiter uit twee rechtstreeks gekozen kamers met

Nadere informatie

Polderen voor beginners

Polderen voor beginners Jongerenkamer Polderen voor beginners Voorwoord De Tweede Kamer is het hart van de Nederlandse democratie. De 150 gekozen Kamerleden gaan met elkaar en de regering in debat over de toekomst van Nederland.

Nadere informatie

7,1. Samenvatting door een scholier 1863 woorden 25 november keer beoordeeld. Maatschappijleer. Maatschappijleer H4 t/m H6

7,1. Samenvatting door een scholier 1863 woorden 25 november keer beoordeeld. Maatschappijleer. Maatschappijleer H4 t/m H6 Samenvatting door een scholier 1863 woorden 25 november 2004 7,1 8 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer H4 t/m H6 Hoofdstuk 4 1. - in ons land kiezen wij volksvertegenwoordigers via de

Nadere informatie

Verkiezingen Tweede Kamer 2012

Verkiezingen Tweede Kamer 2012 Verkiezingen Tweede Kamer 2012 Nederlandse politieke partijen langs de Europese meetlat Europese Unie dr. Edwin van Rooyen 10-9-2012 PvdA, VVD en SP zijn voorstander van het vergroten van de controle op

Nadere informatie

5.9. Boekverslag door E woorden 23 oktober keer beoordeeld. Maatschappijleer Thema's maatschappijleer

5.9. Boekverslag door E woorden 23 oktober keer beoordeeld. Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Boekverslag door E. 2025 woorden 23 oktober 2014 5.9 8 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Paragraaf 1: wat leer je bij maatschappijleer? Iets is een maatschappelijk probleem

Nadere informatie

5,9. Samenvatting door een scholier 1292 woorden 15 februari keer beoordeeld. Maatschappijleer

5,9. Samenvatting door een scholier 1292 woorden 15 februari keer beoordeeld. Maatschappijleer Samenvatting door een scholier 1292 woorden 15 februari 2005 5,9 76 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Samenvatting Hoofdstuk 2 Politieke Besluitvorming Democratie bestaat uit 2 basisprincipes: Vrijheid

Nadere informatie

Nieuw Haags Peil van 14 oktober 2007

Nieuw Haags Peil van 14 oktober 2007 Nieuw Haags Peil van 14 oktober 2007 Er is een groot aantal kiezers, dat op een partij van Rita Verdonk zal gaan stemmen, als die opgericht wordt. Omdat dit echter nog niet het geval is en Verdonk wel

Nadere informatie

Verdieping Hoe zorg je dat er meer mensen stemmen?

Verdieping Hoe zorg je dat er meer mensen stemmen? Verdieping Hoe zorg je dat er meer mensen stemmen? Korte omschrijving werkvorm De staatscommissie parlementair stelsel heeft voorstellen gedaan voor meer betrokkenheid van burgers bij de democratie: Ten

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer 1 Politiek

Samenvatting Maatschappijleer 1 Politiek Samenvatting Maatschappijleer 1 Politiek Samenvatting door een scholier 1057 woorden 17 maart 2016 7,8 8 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer 1 Hoofdstuk 1 In de politiek gaat het om keuzes maken. Dat

Nadere informatie

7,4. Samenvatting door een scholier 2092 woorden 2 april keer beoordeeld. Maatschappijleer. Toets politieke besluitvorming H2

7,4. Samenvatting door een scholier 2092 woorden 2 april keer beoordeeld. Maatschappijleer. Toets politieke besluitvorming H2 Samenvatting door een scholier 2092 woorden 2 april 2002 7,4 22 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Toets politieke besluitvorming H2 Wat is een parlementaire democratie? : Democratie is dat burgers ook

Nadere informatie

Debat: Het Duitse kiesstelsel is beter dan dat van Nederland

Debat: Het Duitse kiesstelsel is beter dan dat van Nederland Debat: Het Duitse kiesstelsel is beter dan dat van Nederland Korte omschrijving werkvorm: De leerlingen gaan met elkaar in debat over de stelling: Het Duitse kiesstelsel is beter dan dat van Nederland.

Nadere informatie

7, Het parlement is baas boven baas. Samenvatting door een scholier 1995 woorden 13 januari keer beoordeeld.

7, Het parlement is baas boven baas. Samenvatting door een scholier 1995 woorden 13 januari keer beoordeeld. Samenvatting door een scholier 1995 woorden 13 januari 2010 7,2 36 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Impuls Samenvatting Maatschappijleer Impuls H4/H5/H6 4.1 Het parlement is baas boven baas

Nadere informatie

Samenvatting door M woorden 15 januari keer beoordeeld. Thema's maatschappijleer. Hoofdstuk 1. Algemeen belang:

Samenvatting door M woorden 15 januari keer beoordeeld. Thema's maatschappijleer. Hoofdstuk 1. Algemeen belang: Samenvatting door M. 1124 woorden 15 januari 2014 9 12 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Hoofdstuk 1 Algemeen belang: Openbare orde en veiligheid Buitenlandse betrekkingen

Nadere informatie

Een democratie is een staatsvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed uitoefent op de politieke besluitvorming.

Een democratie is een staatsvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed uitoefent op de politieke besluitvorming. Samenvatting door L. 1165 woorden 13 januari 2013 4,8 12 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer Hoofdstuk 3: Parlementaire democratie Paragraaf 1 t/m 4 1; Wat is politiek? Deelvraag: Wat

Nadere informatie

14 ACTUALITEIT Het gebrek aan naleving van parlementaire regels ondergraaft kwaliteit politiek-staatkundig systeem door Rein Jan Hoekstra De auteur is oud-lid van de Raad van State. Het is verbazingwekkend

Nadere informatie

De activiteit in het Brussels Parlement voorbereiden of verwerken in de klas? Niet verplicht, wel leuk!

De activiteit in het Brussels Parlement voorbereiden of verwerken in de klas? Niet verplicht, wel leuk! De activiteit in het Brussels Parlement voorbereiden of verwerken in de klas? Niet verplicht, wel leuk! Je vindt in dit document authentiek materiaal van het parlement waarmee je zelf aan de slag kan.

Nadere informatie

Oostenrijk. Staten en kiesstelsels

Oostenrijk. Staten en kiesstelsels Staten en kiesstelsels Oostenrijk Oostenrijk is een van de vele landen in Europa waar verkiezingen plaatsvinden volgens het systeem van evenredige vertegenwoordiging. Toch heeft Oostenrijk weer bepaalde

Nadere informatie

Lokale democratie onder / december 2017

Lokale democratie onder / december 2017 Lokale democratie onder druk @Ostaaijen / december 2017 Spoorboekje Wat is er aan de hand met de lokale democratie? - afhakende inwoners - aanhakende inwoners Rol gemeenteraad in de lokale democratie -

Nadere informatie

Eindexamen maatschappijleer havo 2006-I

Eindexamen maatschappijleer havo 2006-I Opgave 3 Meer onrust over minder sociale zekerheid (mens en werk en politieke besluitvorming) Maximumscore 5 15 Voorbeelden van een juiste omschrijving van de verzorgingsstaat (één van de volgende): 3

Nadere informatie

6,6. Samenvatting door een scholier 1139 woorden 2 mei keer beoordeeld. Maatschappijleer POLITIEK

6,6. Samenvatting door een scholier 1139 woorden 2 mei keer beoordeeld. Maatschappijleer POLITIEK Samenvatting door een scholier 1139 woorden 2 mei 2004 6,6 25 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer POLITIEK Politiek is de manier waarop voor een land besluiten worden genomen (de meeste besluiten worden

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Maatschappijleer voor jou Hoofdstuk 3 Politiek

Samenvatting Maatschappijleer Maatschappijleer voor jou Hoofdstuk 3 Politiek Samenvatting Maatschappijleer Maatschappijleer voor jou Hoofdstuk 3 Politiek Samenvatting door een scholier 1027 woorden 10 augustus 2010 5,3 17 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer 3. Politiek 3.1. Keuzes

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Politiek - Democratie en rechtstaat

Samenvatting Maatschappijleer Politiek - Democratie en rechtstaat Samenvatting Maatschappijleer Politiek - Democratie en rechtstaat Samenvatting door een scholier 1047 woorden 16 maart 2008 5,7 7 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Democratie en rechtstaat Hoofdstuk

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Politiek

Samenvatting Maatschappijleer Politiek Samenvatting Maatschappijleer Politiek Samenvatting door een scholier 1031 woorden 22 juni 2007 7,7 12 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Maatschappijleer samenvatting 1. Democratie Wetten:

Nadere informatie

Eindexamen maatschappijleer 2 vmbo gl/tl II

Eindexamen maatschappijleer 2 vmbo gl/tl II BEOORDELINGSMODEL Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt 1 punt toegekend. MASSAMEDIA 1 maximumscore 2 Juiste antwoorden zijn (twee van de volgende redenen): De opera s (programma s) zijn

Nadere informatie

Maatschappijleer par. 1!

Maatschappijleer par. 1! Maatschappijleer par. 1 Iets is een maatschappelijk probleem als: 1. Het groepen mensen aangaat 2. Het samenhangt met of het is gevolg is van maatschappelijke verandering 3. Er verschillende meningen zijn

Nadere informatie

Wijziging van de Experimentenwet Kiezen op Afstand in verband met de verlenging van de werkingsduur van die wet.

Wijziging van de Experimentenwet Kiezen op Afstand in verband met de verlenging van de werkingsduur van die wet. Hieronder het antwoord van de staatssecretaris van BZK op vragen uit de Kamer over de voorgestelde verlenging van de Experimentenwet Kiezen op Afstand. Van deze tekst zijn twee versies in omloop geweest

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Politiek

Samenvatting Maatschappijleer Politiek Samenvatting Maatschappijleer Politiek Samenvatting door een scholier 2064 woorden 30 juni 2003 7,4 92 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer 1.1 Politiek = houdt zich bezig met nemen van beslissingen over

Nadere informatie

6,7. Samenvatting door een scholier 1795 woorden 16 november keer beoordeeld. Maatschappijleer Thema's maatschappijleer

6,7. Samenvatting door een scholier 1795 woorden 16 november keer beoordeeld. Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Samenvatting door een scholier 1795 woorden 16 november 2006 6,7 8 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Politieke besluitvorming De manier

Nadere informatie

Polen. Staten en kiesstelsels

Polen. Staten en kiesstelsels Staten en kiesstelsels Polen Sinds de val van het communisme in 1989 heeft Polen in staatkundig opzicht grootschalige hervormingen doorgevoerd. Ook het kiesstelsel heeft verschillende wijzigingen ondergaan.

Nadere informatie

Stemmen Verkiezingen Europees Parlement 2019

Stemmen Verkiezingen Europees Parlement 2019 Stemmen Verkiezingen Europees Parlement 2019 2 Voorwoord Dit boek gaat over de verkiezingen voor het Europees Parlement op 23 mei 2019. Het boek is gemaakt door de medewerkers van Leren & Ontwikkelen Cliënten.

Nadere informatie

Stemmen Europese verkiezingen 2014

Stemmen Europese verkiezingen 2014 Stemmen Europese verkiezingen 2014 2 Voorwoord Dit boek gaat over de verkiezingen voor het Europees Parlement van 22 mei 2014. Het boek is gemaakt door de medewerkers van het Educatief Centrum voor Cliënten,

Nadere informatie

6,1. Politiek: het omzetten van verlangens, eisen en wensen vanuit de samenleving in bindende besluiten. Een

6,1. Politiek: het omzetten van verlangens, eisen en wensen vanuit de samenleving in bindende besluiten. Een Samenvatting door een scholier 1509 woorden 25 mei 2010 6,1 18 keer beoordeeld Vak Maatschappijwetenschappen Wat is politiek? Politiek: het omzetten van verlangens, eisen en wensen vanuit de samenleving

Nadere informatie

MEERKEUZEVRAGEN 1. KEUZES MAKEN

MEERKEUZEVRAGEN 1. KEUZES MAKEN MEERKEUZEVRAGEN 1. KEUZES MAKEN 1. Iemand die in de Tweede Kamer zit is een politicus, omdat hij: A. lid is van een politieke partij. B. beslissingen en keuzes moet maken voor het hele land. C. in dienst

Nadere informatie

Homohuwelijk haalt de eindstreep

Homohuwelijk haalt de eindstreep Opgave 3 Politieke besluitvorming: openstelling huwelijk voor personen van hetzelfde geslacht tekst 7 Homohuwelijk haalt de eindstreep Het homohuwelijk mag rekenen op een breed draagvlak in de samenleving

Nadere informatie

Eindexamen havo maatschappijwetenschappen 2013-I

Eindexamen havo maatschappijwetenschappen 2013-I Opgave 4 Zwevende kiezers Bij deze opgave horen de teksten 6 en 7 en tabel 1. Inleiding Veel kiezers zijn niet meer trouw aan een partij. Meer dan de helft van de Nederlandse kiezers veranderde tussen

Nadere informatie

Nederland is helemaal geen representatieve democratie

Nederland is helemaal geen representatieve democratie 8 sept 2013 Nederland is helemaal geen representatieve democratie Politici in Nederland zeggen dat Nederland een representatieve democratie is. Dat roept een paar vragen op. Allereerst wat een representatieve

Nadere informatie

Samenvatting door M woorden 15 november keer beoordeeld. Maatschappijwetenschappen. H3: De vertegenwoordigende lichamen en Trias Politica

Samenvatting door M woorden 15 november keer beoordeeld. Maatschappijwetenschappen. H3: De vertegenwoordigende lichamen en Trias Politica Samenvatting door M. 1319 woorden 15 november 2012 0 keer beoordeeld Vak Maatschappijwetenschappen H3: De vertegenwoordigende lichamen en Trias Politica 3.1 De structuur van het Nederlandse stelsel van

Nadere informatie

6,6. Samenvatting door een scholier 2067 woorden 5 maart keer beoordeeld. Maatschappijleer Thema's maatschappijleer

6,6. Samenvatting door een scholier 2067 woorden 5 maart keer beoordeeld. Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Samenvatting door een scholier 2067 woorden 5 maart 2003 6,6 278 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Maatschappijleer PTA Hoofdstuk 1 t/m 6.4 Hoofdstuk 1: Politiek v Politiek:

Nadere informatie

Eindexamen maatschappijleer 2 vmbo gl/tl I

Eindexamen maatschappijleer 2 vmbo gl/tl I POLITIEK EN BELEID tekst 8 VVD en D66 samen voor Europese verkiezingen DEN HAAG - D66 gaat toch in zee met de VVD voor de Europese verkiezingen in juni. De samenwerking blijft beperkt tot een lijstverbinding.

Nadere informatie

Maatschappijleer Parlementaire Democratie 10 VWO 2014-2015

Maatschappijleer Parlementaire Democratie 10 VWO 2014-2015 Maatschappijleer Parlementaire Democratie 10 VWO 2014-2015 Mensbeelden, ideologieën, politieke partijen Politieke partijen Welke politieke partijen zijn er eigenlijk in Nederland en wat willen ze? Om antwoord

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Politieke Besluitvorming Paragraaf 1 t/m 5

Samenvatting Maatschappijleer Politieke Besluitvorming Paragraaf 1 t/m 5 Samenvatting Maatschappijleer Politieke Besluitvorming Paragraaf 1 t/m 5 Samenvatting door een scholier 2135 woorden 26 oktober 2003 6,6 5 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer, Politieke

Nadere informatie

Samenvatting Resolutie. Democratie van Nu. D66 krijgt het voor elkaar

Samenvatting Resolutie. Democratie van Nu. D66 krijgt het voor elkaar Samenvatting Resolutie Democratie van Nu D66 krijgt het voor elkaar 20190115162135_1090.adpro.indd 1 1/15/2019 4:21:51 PM Samenvatting Democratie van Nu 3 De oprichters van D66 maakten zich zorgen. Ze

Nadere informatie

Een Lokaal Referendum of niet?

Een Lokaal Referendum of niet? Een Lokaal Referendum of niet? Een eerste discussie over een lokaal in Krimpen aan den IJssel als onderdeel van burgerparticipatie. Inleiding In ons land zijn de afgelopen periode op het gebied van de

Nadere informatie

1Nederland als democratie

1Nederland als democratie Thema 1Nederland als democratie en rechtsstaat 1.1 Inleiding Nederland is een democratie. Wij kiezen bepaalde mensen - de volksvertegenwoordigers - die namens ons regeren. Zij nemen besluiten en besturen

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 33 681 Verlenging van de zittingsduur van gemeenteraden in gemeenten waarvoor met ingang van 1 januari 2015 een wijziging van de gemeentelijke

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2005 2006 30 174 Voorstel van wet van de leden Duyvendak, Dubbelboer en Van der Ham houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te

Nadere informatie

Voor de Raad van State als adviseur en bestuursrechter is het van. belang zicht te hebben op wat er leeft in de werelden van recht,

Voor de Raad van State als adviseur en bestuursrechter is het van. belang zicht te hebben op wat er leeft in de werelden van recht, Inleiding Vice-President Raad van State tijdens de bijeenkomst van een delegatie van de Raad met de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling donderdag 12 februari 2009 Dames en heren, Voor de Raad van State

Nadere informatie

5,9. Samenvatting door een scholier 1608 woorden 12 januari keer beoordeeld. Maatschappijleer Thema's maatschappijleer

5,9. Samenvatting door een scholier 1608 woorden 12 januari keer beoordeeld. Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Samenvatting door een scholier 1608 woorden 12 januari 2015 5,9 2 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Maatschappijleer Toets P.D. par. 1 t/m par.6. Paragraaf Politiek

Nadere informatie

Quiz: welke staat past bij jou?

Quiz: welke staat past bij jou? Quiz: welke staat past bij jou? Korte omschrijving werkvorm Op 21 maart 2018 houdt Nederland een raadgevend, niet-bindend referendum over de Wiv. Als het aan het kabinet ligt wordt dit het laatste nationale

Nadere informatie

Verdieping: welke staat past bij jou?

Verdieping: welke staat past bij jou? Verdieping: welke staat past bij jou? Korte omschrijving werkvorm Op 6 april houdt Nederland een raadgevend niet-bindend referendum over het associatieverdrag tussen de Europese Unie en Oekraïne. Nederland

Nadere informatie

Verdieping Verkiezingen Eerste Kamer

Verdieping Verkiezingen Eerste Kamer Verdieping Verkiezingen Eerste Kamer Korte omschrijving werkvorm Aan de hand van het krachtenveld De macht in de provincie herhaalt u kennis over onze staatsinrichting: de Eerste Kamer wordt gekozen door

Nadere informatie

Tilburgs Verkiezingssymposium Ongelijkheid binnen Gelijkheid. 6 februari 2017

Tilburgs Verkiezingssymposium Ongelijkheid binnen Gelijkheid. 6 februari 2017 Tilburgs Verkiezingssymposium Ongelijkheid binnen Gelijkheid 6 februari 2017 Directe Democratie: Referenda? In hoeverre dienst de burger betrokken te worden in het proces van het nemen van een politiek

Nadere informatie

HOE WERKT DE GEMEENTE? Het beïnvloeden van beleid en besluitvorming

HOE WERKT DE GEMEENTE? Het beïnvloeden van beleid en besluitvorming HOE WERKT DE GEMEENTE? Het beïnvloeden van beleid en besluitvorming Beleidsvorming in de gemeente volgt redelijk vaste stappen. In dit document leest u welke stappen dat zijn. Daardoor kunt u op tijd bij

Nadere informatie

Verklarende woordenlijst

Verklarende woordenlijst Bijlage 4 Verklarende woordenlijst Ambtenaar persoon die een baan heeft bij de overheid Amendement de Tweede Kamer wil iets aan een voorstel voor een wet veranderen B en W de burgemeester en de wethouders

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 3 Politiek

Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 3 Politiek Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 3 Politiek Samenvatting door M. 1603 woorden 10 januari 2015 6,9 6 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Maatschappijleer Hoofdstuk

Nadere informatie

Debat: afschaffing referendum

Debat: afschaffing referendum Debat: afschaffing Inleiding Sinds 2015 kan in Nederland een raadgevend georganiseerd worden. Dat gebeurt als mensen minstens 300.000 handtekeningen weten te verzamelen voor een over een wet die net is

Nadere informatie

Cursus Politiek Actief Bijeenkomst 1: Introductie, algemene staatsinrichting en verkiezingen

Cursus Politiek Actief Bijeenkomst 1: Introductie, algemene staatsinrichting en verkiezingen Ruimte voor beeld 21,6 x 8,7 cm Cursus Politiek Actief Bijeenkomst 1: Introductie, algemene staatsinrichting en verkiezingen Plan EU Eerste VN Dag voor het Meisje: 11 oktober ONE G7 Summit München juni

Nadere informatie

Er zijn tal van landen waar burgers nauwelijks rechten hebben, of waar die rechten door machtshebbers worden genegeerd.

Er zijn tal van landen waar burgers nauwelijks rechten hebben, of waar die rechten door machtshebbers worden genegeerd. Samenvatting door een scholier 2631 woorden 4 november 2002 5,7 21 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Pw Staatsinrichting H1 Rechtsstaat: Kern v. Nederlandse staatsinrichting. Staatsinrichting: Manier waarop

Nadere informatie

Gekozen burgemeester in één klap invoeren

Gekozen burgemeester in één klap invoeren Opgave 2 De gekozen burgemeester tekst 7 Gekozen burgemeester in één klap invoeren Van onze redactie politiek DEN HAAG D66-minister Thom de Graaf wil geen geleidelijke invoering van zijn systeem voor de

Nadere informatie

Verslag college 1: Democratische waarden onder druk?

Verslag college 1: Democratische waarden onder druk? Verslag college 1: Democratische waarden onder druk? In de collegereeks Democratie en burgerschap, georganiseerd door ProDemos en de Universiteit van Amsterdam, kijken we naar de huidige stand van zaken

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 3

Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 3 Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 3 Samenvatting door M. 1798 woorden 20 januari 2014 5,9 2 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Paragraaf 1 Wat is politiek? Politiek

Nadere informatie

HIER. Interview EERSTE KAMERLEDEN Esther-Mirjam Sent & Ben Knapen. Dit doet de Eerste Kamer GEBEURT HET! INVLOED VAN DE EERSTE KAMER EERSTE KAMER

HIER. Interview EERSTE KAMERLEDEN Esther-Mirjam Sent & Ben Knapen. Dit doet de Eerste Kamer GEBEURT HET! INVLOED VAN DE EERSTE KAMER EERSTE KAMER STEM 2019 VOOR (V)MBO MAGAZINE OVER DE EERSTE KAMER HOE WORDT DE EERSTE KAMER GEKOZEN? Interview EERSTE KAMERLEDEN Esther-Mirjam Sent & Ben Knapen Dit doet de Eerste Kamer HIER GEBEURT HET! INVLOED VAN

Nadere informatie

GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB

GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB Examen VMBO-KB 2006 tijdvak 1 woensdag 31 mei 9.00 11.00 uur GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB Gebruik het bronnenboekje. Dit examen bestaat uit 35 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 51 punten

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Politieke Besluitvorming

Samenvatting Maatschappijleer Politieke Besluitvorming Samenvatting Maatschappijleer Politieke Besluitvorming Samenvatting door een scholier 2429 woorden 17 november 2002 8,7 41 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Hoofdstuk 2, Politieke besluitvorming.

Nadere informatie

Uitkomst van de Enquête

Uitkomst van de Enquête Uitkomst van de Enquête Naar aanleiding van het rapport tussen leden en leiders heeft de commissie Noten een enquête uit gestuurd waarin de aanbevelingen worden voorgelegd aan leden en sympathisanten van

Nadere informatie

2 keer beoordeeld 20 februari 2016

2 keer beoordeeld 20 februari 2016 5,4 Samenvatting door een scholier 1315 woorden 2 keer beoordeeld 20 februari 2016 Vak Maatschappijleer Methode Thema's maatschappijleer Maatschappijleer hoofdstuk 3 Parlementaire democratie Par. 1 wat

Nadere informatie

Wat is een democratie?

Wat is een democratie? Wat is een democratie? 2 Een democratie is een land waarin het volk regeert. Maar er is geen land ter wereld dat wordt bestuurd volgens de principes van directe democratie, waarbij het volk keer op keer

Nadere informatie

Lokale Democratie, Vertrouwen en Burgerparticipatie. Prof. dr. Monique Leyenaar Drechtstedendinsdag, 7 februari 2012

Lokale Democratie, Vertrouwen en Burgerparticipatie. Prof. dr. Monique Leyenaar Drechtstedendinsdag, 7 februari 2012 Lokale Democratie, Vertrouwen en Burgerparticipatie Prof. dr. Monique Leyenaar Drechtstedendinsdag, 7 februari 2012 Weemoed naar vroeger? Realiteit Sociaal-maatschappelijke context is veranderd, politieke

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal Vergaderjaar 011 01 45 Verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet van bepalingen inzake de inrichting en samenstelling

Nadere informatie

Handboek Politiek 2. Derde Kamer der Staten-Generaal

Handboek Politiek 2. Derde Kamer der Staten-Generaal Handboek Politiek 2 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand hebben van politiek. Samen met je

Nadere informatie

1. Politiek, staat en dictatuur

1. Politiek, staat en dictatuur Boekverslag door F. 2224 woorden 13 augustus 2008 6.8 297 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer 1. Politiek, staat en dictatuur POLITIEK Algemeen belang = dingen waar veel mensen gebruik van maken of voordeel

Nadere informatie

Wie bestuurt de provincie?

Wie bestuurt de provincie? Wie bestuurt de provincie? Nederland heeft twaalf provincies. En die provincies hebben allemaal hun eigen volksvertegenwoordigers en hun eigen bestuurders. De provincies staan tussen het Rijk en de gemeenten

Nadere informatie

Eindexamen maatschappijleer vwo 2008-I

Eindexamen maatschappijleer vwo 2008-I Opgave 1 Tbs ter discussie 1 maximumscore 2 beveiliging van de samenleving Voorbeeld van juiste toelichting bij beveiliging van de samenleving: In de tekst staat dat er steeds minder mensen uitstromen

Nadere informatie

Democratie Testlab 9 november 2017 Guido Enthoven, IMI

Democratie Testlab 9 november 2017 Guido Enthoven, IMI Democratie Testlab 9 november 2017 Guido Enthoven, IMI Openheid, verschillende perspectieven, respect, luisteren, doorvragen Kort en bondig, to the point, voorbeelden, ook oud zeer Eerlijk, zelfonderzoek,

Nadere informatie

Handboek Politiek. Derde Kamer der Staten-Generaal

Handboek Politiek. Derde Kamer der Staten-Generaal Handboek Politiek Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid van de Derde Kamer der Staten-Generaal, Gefeliciteerd! Deze week ben jij een politicus. Je gaat samen met je klasgenoten discussiëren over

Nadere informatie

Antwoorden Maatschappijleer Hoofdstuk 2

Antwoorden Maatschappijleer Hoofdstuk 2 Antwoorden Maatschappijleer Hoofdstuk 2 Antwoorden door een scholier 587 woorden 14 januari 2004 3,8 76 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Maatschappijleer H2 1. a) Bron2 in bron 1 wordt

Nadere informatie

Derde Kamer Handboek Politiek 2

Derde Kamer Handboek Politiek 2 Derde Kamer Handboek Politiek 2 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand hebben van politiek. Samen

Nadere informatie

Raadsledenpanel Financiële crisis van invloed op het aantal gemeenten

Raadsledenpanel Financiële crisis van invloed op het aantal gemeenten Ruim 80 procent van de raadleden denkt dat de financiële crisis en de decentralisaties invloed zullen hebben op de aantallen gemeenten, raadsleden en bestuurders. Volgens ongeveer 40 procent van de respondenten

Nadere informatie

Eindexamen maatschappijleer 2 vmbo gl/tl 2003 - I

Eindexamen maatschappijleer 2 vmbo gl/tl 2003 - I Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. POLITIEK 1p 1 Welk orgaan behoort niet tot de overheid? A de Provinciale Staten B de vakcentrale FNV C het college van burgemeester

Nadere informatie

Derde Kamer Handboek Politiek 1

Derde Kamer Handboek Politiek 1 Derde Kamer Handboek Politiek 1 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand hebben van politiek. Samen

Nadere informatie

3.1 Het Nederlandse kiesstelsel Politici hebben het mandaat van de kiezers om maatschappelijke kwesties te regelen Het kiesrecht is uitgebreid van:

3.1 Het Nederlandse kiesstelsel Politici hebben het mandaat van de kiezers om maatschappelijke kwesties te regelen Het kiesrecht is uitgebreid van: Vak Maatschappijwetenschappen Thema Politieke besluitvorming (katern) Klas Havo 5 Datum november 2012 Hoofdstuk 3 Verkiezingen en kiesstelsels 3.1 Het Nederlandse kiesstelsel Politici hebben het mandaat

Nadere informatie

Hard naar het college, zacht naar de samenleving. Julien van Ostaaijen

Hard naar het college, zacht naar de samenleving. Julien van Ostaaijen Hard naar het college, zacht naar de samenleving. Julien van Ostaaijen Routeplanner komend uur Verbindende rol van de gemeenteraad onder druk Verdieping van de klassieke rollen van de gemeenteraad Hard

Nadere informatie

Wie beslist wat? Duur: 30 45 minuten. Wat doet u?

Wie beslist wat? Duur: 30 45 minuten. Wat doet u? Wie beslist wat? Korte omschrijving werkvorm: De werkvorm Wie-Beslist-Wat is een variant op het spel Ren je rot. De leerlingen worden ingedeeld in teams. Elk team strijdt om de meeste punten. Er zijn kennisvragen

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Module 5

Samenvatting Geschiedenis Module 5 Samenvatting Geschiedenis Module 5 Samenvatting door een scholier 1332 woorden 26 maart 2006 10 1 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis module 5 Hoofdstuk 1 1918, Troelstra wilde een revolutie

Nadere informatie

Wat is een constitutie?

Wat is een constitutie? Wat is een constitutie? 2 Veel landen op de wereld worden op een democratische manier bestuurd. Een democratie staat echter niet op zichzelf. Bij een democratie hoort namelijk een rechtsstaat. Democratie

Nadere informatie

6,9. Samenvatting door een scholier 2567 woorden 24 mei keer beoordeeld. Maatschappijleer. Politieke Besluitvorming

6,9. Samenvatting door een scholier 2567 woorden 24 mei keer beoordeeld. Maatschappijleer. Politieke Besluitvorming Samenvatting door een scholier 2567 woorden 24 mei 2005 6,9 5 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Politieke Besluitvorming 1. Onafhankelijke staat bestaat uit drie elementen. Een vast grondgebied (territoir),

Nadere informatie

Verdieping Als jullie het voor het zeggen hadden...

Verdieping Als jullie het voor het zeggen hadden... Verdieping Als jullie het voor het zeggen hadden... Korte omschrijving werkvorm De leerlingen doen in groepjes onderzoek naar de onderwerpen waar de staatscommissie parlementair stelsel aanbevelingen over

Nadere informatie

Wie bestuurt de gemeente?

Wie bestuurt de gemeente? Wie bestuurt de gemeente? De gemeente iedereen heeft er op een of andere manier mee te maken. Zo zorgt de gemeente ervoor dat uw huishoudelijk afval wordt opgehaald en dat er wegen en fietspaden worden

Nadere informatie

DE HELAASHEID DER DINGEN: Henk van der Kolk Universiteit Twente INHOUDSOPGAVE BEZORGDE OUDERS VAN DE KLOOF TUSSEN BURGER EN OVERHEID

DE HELAASHEID DER DINGEN: Henk van der Kolk Universiteit Twente INHOUDSOPGAVE BEZORGDE OUDERS VAN DE KLOOF TUSSEN BURGER EN OVERHEID DE HELAASHEID DER DINGEN: OVER BEELDEN, FEITEN EN CONSEQUENTIES VAN DE KLOOF TUSSEN BURGER EN OVERHEID Henk van der Kolk Universiteit Twente INHOUDSOPGAVE 1. Bezorgde Ouders (Gerard Reve) 2. Daantje de

Nadere informatie

DE HELAASHEID DER DINGEN: Henk van der Kolk Universiteit Twente

DE HELAASHEID DER DINGEN: Henk van der Kolk Universiteit Twente DE HELAASHEID DER DINGEN: OVER BEELDEN, FEITEN EN CONSEQUENTIES VAN DE KLOOF TUSSEN BURGER EN OVERHEID Henk van der Kolk Universiteit Twente INHOUDSOPGAVE 1. Bezorgde Ouders (Gerard Reve) 2. Daantje de

Nadere informatie

2.1 Omcirkel het juiste antwoord.

2.1 Omcirkel het juiste antwoord. 2.1 Vraag 1 Het Parlement in Nederland bestaat uit... A. Eerste en Tweede Kamer B. Tweede Kamer en Provinciale Staten C. Provinciale staten en Gemeenteraad D. Tweede Kamer en Gemeenteraad Vraag 2 Waarom

Nadere informatie

Wie bestuurt het land?

Wie bestuurt het land? Wie bestuurt het land? Nederland is een democratie. Een belangrijk kenmerk van een democratie is een parlement. In zo n parlement zitten mensen die door de bevolking zijn gekozen. Zij zitten namens een

Nadere informatie

4.5. Samenvatting door een scholier 1791 woorden 6 april keer beoordeeld. Geschiedenis

4.5. Samenvatting door een scholier 1791 woorden 6 april keer beoordeeld. Geschiedenis Samenvatting door een scholier 1791 woorden 6 april 2004 4.5 17 keer beoordeeld Vak Geschiedenis 4e eeuw voor Christus: Aristoteles -> heeft staatsinrichting gemaakt (Athene) drie hoofdvormen: - monarchie:

Nadere informatie