Meer dan zwart rubber

Transcriptie

1 Het Milieu Dossier accepteert artikelen die de voortgang in beleid, onderzoek en maatschappelijke respons documenteren. Bijdragen worden beoordeeld door een redactieteam. Meer dan zwart rubber Verder dan dat autobanden zwart zijn gaat de kennis niet bij de gemiddelde Nederlander. Zo is slechts vijf tot tien procent van de automobilisten bekend met het bandenlabel. Onterecht, want banden bepalen voor een groot deel de prestaties van de auto, zoals remweg en brandstofgebruik. De voordelen van kwalitatief betere banden zijn veel groter dan de eventuele meerprijs. Daarom zou iedereen eigenlijk standaard voor de best mogelijke band moeten kiezen. Op 26 juni 2014 heeft TNO op een stakeholderbijeenkomst laten zien wat de potentiële baten zijn van AAA-banden ten opzichte van de gemiddelde kwaliteit waar Nederland mee rijdt 1. Op deze bijeenkomst ontstond Foto: Ministerie van IenM het idee om de kennis en bewustwording van de automobilist te vergroten van hoe belangrijk autobanden zijn. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu heeft daarop het initiatief genomen tot een gezamenlijke campagne met alle grote belanghebbende organisaties: Kies de Beste Band. Inmiddels heeft TNO het Triple A-onderzoek herhaald voor de EU en voor Rotterdam. Ook heeft TNO uitgerekend wat fleetowners van de wagenparken van RWS, Amsterdam en Rotterdam kunnen besparen bij gebruik van de best mogelijke band. Onderzoeken die hopelijk gaan leiden tot een sneeuwbaleffect bij fleetowners en leasemaatschappijen. Behalve mensen verleiden betere banden te kopen (pull), is het ook mogelijk om de kwaliteit te verhogen via normstelling (push). Opportuun is de aanscherping van geluidnormen. Nederland heeft dit onlangs op de agenda gezet in Genève bij Tijdens de bandenwisselweken vanaf eind oktober zijn de DRIPS opnieuw ingezet. Johan Sliggers, Edwin Brinksma, Laurens Drogendijk, Erik de Graaff en Stephan van Zyl Johan Sliggers minienm.nl) is beleidscoördinator geluid bij het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, Edwin Brinksma is branchemanager Vereniging VACO, Laurens Drogendijk is directeur van de Stichting Band op Spanning Erik de Graaff is senior adviseur bij M+P Raadgevende Ingenieurs en Stephan van Zyl werkt bij TNO als adviseur voor Duurzaam Transport. de VN Economische Commissie voor Europa (UNECE). De beste band zal daarnaast beter onderhouden moeten worden. Op dit gebied is er veel verbetering mogelijk. Dit artikel gaat allereerst in op de campagne Kies de Beste Band, een direct gevolg van de Nederlandse Triple A-studie. De potentiële baten van Triple A-banden zijn eveneens berekend voor de EU, maar ook voor Rotterdam. Het artikel laat die baten zien. Vervolgens wordt behandeld welke voordelen er te behalen zijn wanneer de carfleets van RWS en de gemeentelijke diensten van Amsterdam en Rotterdam overgaan op de best mogelijke band. Dit inclusief een initiatief voor een Declaration on Best Tyres van EUROCITIES, de 200 grootste gemeenten in Europa. Tenslotte twee paragrafen over de staat van het onderhoud van banden in Nederland en het aanscherpen van de internationale geluidnormen van banden. 32 Tijdschrift Milieu - Dossier - december 2015

2 Tabel 1. Potentiële maatschappelijke baten in Rotterdam, Nederland en de EU bij een overgang naar Triple A-banden. Baten NL/EU Energie Veiligheid Geluid Totale berekende baten R dam NL EU R dam NL EU R dam NL EU R dam NL EU Brandstofbesparing 0,03 0, ,03 0,5 17 [x miljard liter] CO 2 -besparing [x miljoen ton] 0,07 1, ,07 1,3 42 Reductie aantal verkeersdoden Reductie aantal zwaargewonden Reductie aantal lichtgewonden Reductie aantal ernstig ,004 0,22 8,2 0,004 0,22 8,2 gehinderde Reductie aantal gehinderde ,007 0,36 13,0 0,007 0,36 13,0 Reductie aantal ernstig slaapverstoorde ,004 0,20 3,4 0,004 0,20 3,4 Reductie aantal slaapverstoorde ,006 0,31 6,1 0,006 0,31 6,1 Kostenbesparing [x miljard ] 0,02 0,4 13 0,001 0,2 10 0,003 0,4 11 0, Modern milieubeleid De campagne Kies de Beste Band 2 is een schoolvoorbeeld van het moderne milieubeleid. Niemand is de baas of regisseur. Alle partijen doen voor eigen kosten mee en zetten de instrumenten in die hen ten dienste staan. Voor IenM betekent dit bijvoorbeeld de inzet van de DRIPS (Digitale Route Informatie PanelS) boven de snelwegen. Vanaf week 29 tot en met week 37 is de boodschap Veilig op weg? te zien geweest op tijden dat er geen route-informatie nodig was. Binnenkort start de Rijksdienst voor het Wegverkeer (RDW) met een nieuwe opmaak van de zogenaamde APK-brieven. De achterkant van deze nieuwe APK-brief gaat de eigenaren van auto s informeren over het bandenlabel en de campagne Kies de Beste Band. Het is voor het eerst dat de APK-brief voor zo n boodschap wordt ingezet. Triple A-onderzoeken Het Triple A-onderzoek voor Nederland heeft geleid tot de campagne. Alleen daarom al was het onderzoek een succes. Juist omdat het onderzoek zo n eyeopener is, is het onderzoek herhaald voor de EU 3 en voor Rotterdam 4. De resultaten voor de EU zijn ingebracht in Brussel bij de Europese Commissie en in Genève bij de werkgroep geluid van de UNECE. Deze onderzoeken zijn een stimulans om de internationale normstelling aan te scherpen (zie eind van het artikel). De Triple A-studie voor Rotterdam laat zien welke winst er te behalen is in steden. Met een landelijke oppervlak van 210 vierkante kilometers en een wegennet van kilometer is Rotterdam een van de grootste gemeenten in Nederland. Er wordt jaarlijks grofweg 5 miljard kilometers gereden, merendeels door personen- en bestelwagens. Met Triple A-banden en een regelmatige check van de bandenspanning kan in Rotterdam grofweg 25 miljoen euro per jaar bespaard worden. Het merendeel van deze kostenbesparing is te danken aan de lage rolweerstand van Triple A-banden en banden op de correcte spanning. Dit resulteert in een verminderd verbruik van 28 miljoen liter brandstof, ofwel 69 kton CO 2 (zie tabel 1). Andere voordelige eigenschappen van Triple A-banden zijn een betere grip op nat wegdek en een laag geluidsniveau. Dit kan leiden tot minder verkeersongelukken (besparing: 1 miljoen euro) en minder geluidgehinderde en slaapverstoorde mensen (besparing:3 miljoen euro). Fleets en brandstofefficiency Voor RWS en de gemeentelijke autovloten van Amsterdam en Rotterdam heeft TNO uitgerekend 4 wat de potentiële baten zijn bij een overgang naar de best mogelijke band wat betreft brandstofefficiency, inclusief het correct op spanning houden. De resultaten tonen verschillende besparingen per vloot (zie tabel 2). De gemeenten Rotterdam en Tabel 2. Potentiële baten van de overgang van de huidige banden naar de best mogelijke band, inclusief correcte bandenspanning. Potentiële baten RWS Amsterdam Rotterdam Aantal voertuigen 1, ,097 Gemiddelde afstand per voertuig (km/jr) Brandstofbesparing (correcte (26.000) (33.000) (45.000) bandenspanning) (ltr/jr) Reductie (ton CO 2 /jr) Besparing per voertuig ( /jr) Totale besparing ( /jr) Tijdschrift Milieu - Dossier - december

3 Amsterdam halen een jaarlijkse besparing van grofweg 280 euro per voertuig, RWS daarentegen maar 150 euro per voertuig. RWS heeft een lager reductiepotentieel omdat een groot deel van de personen- en bestelauto s reeds B-labelbanden gebruiken in plaats van D (gemiddeld). Daarnaast wordt de bandenspanning reeds regelmatig gecontroleerd. Het is aan de vlooteigenaren om te beslissen of en wanneer ze officieel bekend maken over te gaan op de best mogelijke band. De potentiële baten van de fleetstudies zijn zo interessant dat hiermee geprobeerd wordt fleetowners en leasemaatschappijen over te halen over te gaan op kwalitatief betere banden wanneer de banden moeten worden vervangen. Zo wil Rotterdam de 200 grootste gemeenten van Europa overhalen om een verklaring te tekenen, de Declaration on Best Tyres. Plechtige ondertekening zou kunnen Tabel 3. Potentieel jaarlijkse besparingen bij continu correct opgepompte banden op basis van een projectmeting bij de start van de AutoRAI en voor heel Nederland. Resultaat project AutoRAI april 2015 Bandenspanning Autobanden lopen langzaam leeg met 2 tot 5% per maand. Indien de banden niet elke paar maanden opgepompt worden, rijdt een auto dus al snel met onderspanning. Gevolg: 63% van alle auto s in Nederland rijdt met onderspanning en 7% zelfs met een lekke en gevaarlijk lege band. De Stichting Band op Spanning werkt al tien jaar aan het aanpakken van dit probleem. Dat gebeurt onder meer met mobiele teams op locatie om de bandenspanning van wagenparken van werknemers, bezoekers of inwoners te Potentiële besparingen voor heel Nederland op basis alle projecten Gemeten aantal auto s miljoen Auto s met minstens 1 band met onderspanning 228 (43,5%) 5,04 miljoen (63%) Aantal auto s met een 60 (11,5 %) (7%) (vermoedelijk) lekke band Bespaarde hoeveelheid liter 175 miljoen liter brandstof Bespaarde hoeveelheid CO 2 26 ton ton Voorkomen aantal vroegtijdig versleten banden Totaal bespaard bedrag aan brandstof en banden Gemiddeld bespaard bedrag per auto 276 banden 4 miljoen banden , ,- 66,80 82,50 controleren en indien nodig op te pompen. Er wordt geheel digitaal gewerkt waarbij alle gegevens worden geregistreerd en besparingen kunnen worden weergegeven. In tabel 3 worden de resultaten weergegeven van een actie uitgevoerd in april 2015 bij de (auto)bezoekers van de RAI als Kick Off voor de voorlichtingscampagne Kies de Beste Band. De besparingen zijn gebaseerd op de metingen en het percentage onderspanning per band die zijn aangetroffen. In de laatste kolom zijn de jaarlijkse potentiële besparingen weergegeven op grond van metingen plaatsvinden in Rotterdam tijdens een conferentie van POLIS over mobiliteit. Alternatief is het EUROCITIES Mobility Forum in Utrecht. Beide internationale bijeenkomsten vinden plaats in het voorjaar van ,7. Foto: VACO Onderhoud Met betere banden kun je euro brandstof per jaar besparen. Dat gevoegd bij een kortere remweg en minder geluidhinder, ook in de wagen goed te merken, maakt de keus voor de best mogelijke band logisch. Maar ook het onderhoud is belangrijk. Reden waarom er bij de APK gekeken wordt naar profiel, spanning en beschadigingen. Toch laat onderzoek zien dat er nog veel te winnen is op dit gebied. Band met schade aan zijwand 34 Tijdschrift Milieu - Dossier - december 2015

4 Tabel 4. Beknopte resultaten van de Rolling Wheel onderzoeken naar de staat van personenwagenbanden in Nederland. Situatie Omvang in procenten Aantal voertuigen (juni 2015) Oktober 2012 Juni 2013 Juni 2015 Personenwagens met ten minste één band met onregelmatigheidsslijtage of een andere schade Personenwagens met ten minste één band met een bepaalde schade Personenwagens met ten minste één band met een onregelmatig slijtagepatroon Personenwagens met ten minste één band met (verouderings)barstjes of scheurtjes Personenwagens met ten minste één band die de verkeersveiligheid in gevaar brengt Figuur 1. Labelwaarden voor C1 banden in de maat 205/55R16: OEM-banden en banden op de vervangingsmarkt 5 vele duizenden projecten, vertaald naar de 8 miljoen auto s voor heel Nederland wanneer alle auto s het hele jaar met de juiste bandenspanning zouden rijden. De auto s van het project bij de AutoRAI rijden met gemiddeld een hogere spanning dan de gemiddelde auto. Waarschijnlijk omdat de eigenaren meer aandacht geven aan het onderhoud van hun auto. Wat nog meer opvalt, is dat deze auto s met beduidend meer lekke banden rond rijden. Ruim één op de tien auto s heeft een probleemband die een veel te lage spanning heeft of door een inrijding lek is. Staat van de banden De VACO, de bedrijfstakorganisatie voor de banden- en wielenbranche, heeft afgelopen zomer opnieuw een onderzoek uit laten voeren naar de staat van personenwagenbanden in Nederland. Het onderzoek, ook wel bekend als het Rolling Wheel-onderzoek, wordt uitgevoerd door onderzoeksbureau Hanseeuw uit Brussel. De resultaten geven een representatief beeld van de totale personenwagenpopulatie in Nederland. De uitkomsten van de onderzoeken zijn zorgwekkend, zie tabel 4. Zo blijkt uit de laatste cijfers dat 41% van de personenwagens in Nederland rondrijdt met ten minste één band met onregelmatigheidsslijtage of een andere schade. Geëxtrapoleerd naar heel Nederland komt dat neer op ruim 3,3 miljoen personenwagens, waarbij ruim voertuigen de verkeersveiligheid in gevaar brengen. Frappant is ook dat één op de twintig automobilisten in de zomer op winterbanden blijft rijden. Figuur 2. Aantallen (ernstig) gehinderden en (ernstig) slaapverstoorden voor de drie scenario s Normstelling Eisen aan banden worden geformuleerd binnen de EU en de UNECE. Beide organisaties werken samen en nemen elkaars regelgeving over. Soms neemt de een initiatief dan de ander. Nederland heeft in januari 2015 in de ECE initiatief genomen om de geluideisen aan te scherpen 9. Lidstaten stonden positief ten opzichte van een eventuele aanscherping. Enkele lidstaten waren benieuwd of het zinnig is om aparte eisen te stellen aan banden gemonteerd onder nieuwe auto s. M+P heeft dit onlangs onderzocht 5. Inderdaad presteren deze zogenaamde OEM-banden (Original Equipment Manufacturer) beter. Tijdschrift Milieu - Dossier - december

5 Tabel 5. Aantallen en percentages gehinderden en slaapverstoorden per scenario. Scenario Gehinderd Ernstig gehinderd Slaapverstoord Ernstig slaapverstoord 2030 BAU ,1% ,3% ,1% ,1% 2030 NL vst % % % % Stikstof in Banden? Niet nodig! Stikstof is een prima middel om banden mee te vullen. Er is echter geen wetenschappelijk onderzoek bekend dat het veronderstelde voordeel, dat met puur stikstof gevulde autobanden hun spanning langer behouden, heeft aangetoond. In tegendeel, onderzoeken van onder meer Band op Spanning, ANWB, ADAC en Continental Tyres geven helder aan dat het vullen van de banden met alleen stikstof bij personenauto s geen toegevoegde waarde heeft. Bij spanningsverlies speelt het rijgedrag of een beschadiging een grote rol. Bij het raken van een stoeprandje of verkeersdrempel zal door de vervorming van de band de inhoud kunnen ontsnappen, ongeacht of dit gewone lucht of stikstof is. Perslucht bestaat uit buitenlucht, een mengsel van 78% stikstof, 21% zuurstof en 1% waterdamp en wat sporen van andere gassen. Door de hogere druk in de band, loopt elke band altijd langzaam leeg en verliest hij 2 tot 5% spanning per maand. Wanneer banden met stikstof zijn gevuld, is het geen probleem om banden met perslucht bij te pompen. Andersom kunnen ook banden met lucht prima worden bijgevuld met stikstof. Gelukkig is het niet fout of gevaarlijk om de banden met alleen stikstofgas te vullen, immers het is het hoofdbestanddeel van (pers)lucht. De suggestie dat vullen met stikstof beter is, geeft wellicht een schijnzekerheid die er toe kan leiden dat mensen hun bandenspanning niet meer controleren. Advies blijft om elke twee/drie maanden de spanning van de banden te (laten) checken en zonodig bij te pompen. Tenslotte Nieuwsgierigheid naar de getallen achter de kleuren en de letters A t/m G van het bandenlabel heeft geleid tot het Triple A onderzoek van TNO en M+P. Het onderzoek is een vliegwiel geweest voor velerlei onderzoek en initiatieven. In Europa wordt dit opgepakt door steden, landen en de EU en UN/ ECE. Zwitserland was het eerste land dat een bandencampagne heeft gestart. Vele landen volgen, waaronder Nederland en België, dat een mooie website 10 heeft gemaakt. In Nederland is de potentiële winst van de overgang naar de best mogelijke band inmiddels opgenomen in de uitwerking van het SER-Energieakkoord. In het beleid zijn banden inmiddels meer dan alleen maar zwart. Nu de consument nog. Behalve voor geluid (ongeveer 1 db minder geluidemissie) presteren de OEM s ook beter op de andere twee elementen van het bandenlabel, brandstofefficiency (rolweerstand) en veiligheid (remmen op natte weg), zie figuur 1. Een aanscherping van de geluideisen voor banden past ook in de cycli die hiervoor in de betreffende EU- en ECE-Regulations bestaan. Om het Nederlandse voorstel kracht bij te zetten is met de Beleidsindicator Geluid Wegverkeer 8 doorgerekend wat de gezondheidswinst zou zijn als in 2030 alle voertuigen rijden op banden met de limieten die door Nederland zijn voorgesteld 9 (Scenario 2030 NL proposal : reductie van ca. 2-3 db). Figuur 2 en tabel 5 geven de aantallen (ernstig) gehinderden en slaapverstoorden voor dit scenario, voor de huidige situatie (Scenario 2015 ) en voor 2030 bij 1% groei wegverkeer per jaar en autonome instroom van stillere voertuigen en banden (Scenario 2030 BAU : Business as Usual) Literatuur 1. Sliggers Johan en van Zyl Stephan, AAA-banden winst voor milieu, veiligheid en portemonnee, Tijdschrift Milieu Dossier, pp 39-41, juni Landingspagina van de campagne Kies de Beste Band : 3. Zyl van Stephan e.o., Potential benefits of Triple A tyres in the NL and EU, Informal documents GRB-60-03, 13 and 14, wp29/wp29wgs/wp29grb/grbinf60.html, September Zyl van Stephan a.o., Potential benefits of Triple A tyres and correct tyre pressure in Rotterdam and fleetstudies RWS, A dam and R dam, Informal documents GRB en 02, trans/main/wp29/wp29wgs/wp29grb/ grbinf62.html, september Graaff Erik de en Tollenaar Christiaan, Statistics of tyre noise label values in Original Equipment Manufacturer tyres, Informal document GRB-62-09, wp29/wp29wgs/wp29grb/grbinf62.html, september Wolfert Henk en Sliggers Johan, Declaration on Best Tyres, Proceedings of Euronoise 2015, pp , C. Glorieux, Ed., ISSN: , Maastricht, June 1-3, Landingspagina Declaration on Best Tyres : 8. Sliggers Johan en Dittrich Michael, Beleidsindicator geluid wegverkeer, Tijdschrift Milieu Dossier, pp 36-40, oktober Sliggers Johan, A noise label for motor vehicles: towards quieter traffic, Informal documents GRB and 3Add1, wp29wgs/wp29grb/grbinf61.html, January Website campagne België: bandentips.be/ 36 Tijdschrift Milieu - Dossier - december 2015