Inleiding. Dementie: verlies van: Effectonderzoek. Effectonderzoek

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Inleiding. Dementie: verlies van: Effectonderzoek. Effectonderzoek"

Bruno Michiels
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Ergotherapie bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers aan.huis: Lerend vermogen in betekenisvolle dagelijkse activiteiten: effectiviteit & succesfactoren Inleiding Centrale onderwerpen workshop. 1. Effectiviteit en de succesfactoren van ergotherapie bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers aan huis Dr. Maud Graff (ergotherapeut & gezondheidswetenschapper, senior onderzoeker & universitair docent) Radboudumc Nijmegen 2. Wat zijn de inzichten over het aanleren van vaardigheden bij dementerenden in relatie met hun omgeving. Tirza van Elk (ergotherapeut & freelance trainer) Spaarne Gasthuis Haarlem Congres Lerend vermogen 15 juni 2015 Doel van ergotherapie bij dementie Dementie: verlies van: Betekenisvolle dagelijkse activiteiten eigen omgeving Omgaan met gevolgen van dementie Kwaliteit van leven Oudere met dementie en mantelzorger Mantelzorger Toename draaglast Voor mantelzorgers: Toename gevoel competentie Afname draaglast Effectonderzoek experimentele groep (n=68) controlegroep (n=67) 111 Klinische relevante verbeteringen primaire uitkomstmaten: SCQ SCQ vaardigheden (AMPS) (84% vs 9%) behoefte hulp (IDDD) (78% vs 12%) gevoel competentie (SCQ) (58% vs 18%) relevante Klinisch verbeteringen secundaire uitkomstmaten: 102 = Occupational therapy group = Controls Effectonderzoek (Graff, Vernooij-Dassen, Thijssen, Dekker, Hoefnagels, Olde-Rikkert, BMJ, 2006) Dqol patiënt overall Onafhankelijkheid & autonomie in dagelijkse activiteiten Deelname aan sociale activiteiten kwaliteit van leven (Dqol) stemming (CSD, CES-D) D gezondheidstoestand q (GHQ) u o gevoel controle l (Mastery Scale) (Graff, Vernooij-Dassen, Thijssen, Dekker, Hoefnagels, Olde-Rikkert, J Gerontol Med Science, 2007) 1

2 en analyse Verhaal oudere met dementie Verhaal mantelzorger Verhaal ergotherapeut Ergotherapeutische probleemanalyse en samenvatting van de 3 verhalen Gezamenlijk doelen opstellen en analyse Verhaal oudere met dementie Ervaringen, interesses, rollen, zorgen/ vragen, wensen m.b.t. betekenisvolle activiteiten Verhaal mantelzorger Ervaringen, zorgen en wensen m.b.t. betekenisvolle activiteiten Verhaal ergotherapeut Ervaringskennis en academische kennis, observaties in activiteiten Uitvoer van plan van aanpak Oudere met dementie en mantelzorger: effectieve inzet strategieën oudere in context Mantelzorger: effectieve coping & probleemoplossing mantelzorger Uitvoer van plan van aanpak en analyse Leervermogen oudere met dementie & mantelzorger: Uitvoer van plan van aanpak Gebruik van eigen strategieën en mogelijkheden Probleemoplossing en coping Communicatie A)ankelijk van: Mo(va(e cliënt & mantelzorger: daarom betekenisvolle haalbare ac@viteiten! Perspec(ef & beleving cliënt & mantelzorger centraal in EDOMAH Probleemoplossing d.m.v. consultvoering Afspraken samenwerking:mantelzorger/cliënt expert situatie, verantwoordelijk actief (leer)proces Probleemanalyse: Wat ging goed, wat niet en waarom? Stel een HKU vraag: Hoe kunt u bereiken dat..? Brainstorm over oplossingsmogelijkheden Toepassen activiteit in praktijk Evaluatie resultaat Leerstrategieën oudere met dementie: Zintuiglijke strategieën (visueel, auditief, tactiel) Temporele strategieën (isoleren voorwerpen of indelen in deeltaken: een ding tegelijk,volgorde) Versterken aandacht (vooruit-, terugkijken, controle) Trial & error (steeds opnieuw tot het lukt) Ondersteuning door taal (verbaal: self-guiding process; geschreven: notities) Lichaamstaal en visualisering (foto s & symbolen van lichaamsuitdrukkingen Hulp vanuit omgeving (struktuur & aanwijzingen door mantelzorger; hulpmiddelen gebruiken zoals agenda, klok) Gewoonten en routines (energiebesparende strategieën & vergelijken voorwerpen ter herkenning) 2

3 Dhr Janssen senior en junior. Enkele voorbeelden van ergotherapie interventie Huisarts of geriater verwijst naar ergotherapie volgens EDOMAH. Kennismaking Uitleg van de ergotherapieinterventie volgens EDOMAH Strategieën -1- Casuïstiek: Ergotherapeut in gesprek met oudere die steeds de huissleutels kwijtraakt, tot grote irritatie van mantelzorger: U bent vaak uw sleutels kwijt, waardoor u uw huis niet binnen kunt komen. Gelukkig heeft uw zoon de sleutels en kan hij van zijn werk komen om ze u even te brengen. Uw zoon heeft soms het idee dat u daarom te gemakkelijk over uw huissleutels denkt en er niet alert genoeg meer op bent. Uit observatie / gesprek bleek echter dat uw zakken zo vol zitten dat u de sleutel niet herkent bij het zoeken. Strategieën -2- Vervolg: ergotherapeut in gesprek met oudere: U vindt het handig om van te voren alles bij u te steken, juist omdat u bang bent dat u iets vergeet. Helaas kunt u daardoor uw sleutels niet onderscheiden van alle andere spullen in uw jaszakken. Scenario 1 Ergotherapeut in gesprek met oudere: Het is slim van u om vooruit te denken, en datgene wat u nodig mocht hebben, alvast bij u te steken. Maar als u daardoor niet meer kunt onderscheiden wat u nodig hebt, vallen we tussen wal en schip. Kunt u niet beter proberen om wat minder spullen bij u te steken? Oudere: Hoezo? Ergotherapeut: Nou, u neemt ook dingen mee die u waarschijnlijk nauwelijks nodig zult hebben, zoals uw fietssleutels. Daardoor raakt u misschien in de war. Als u die voortaan thuis laat, kunt u, met minder spullen in uw jaszak, mogelijk uw huissleutel wel op het gevoel herkennen. Oudere: Ja maar, wat moet ik wel en niet meenemen? Ergotherapeut: Dat wat u het minst gebruikt (kunt u) bijvoorbeeld Scenario 2 Ergotherapeut: Het is slim van u om vooruit te denken, en datgene wat u nodig mocht hebben, alvast bij u te steken. Maar als u daardoor niet meer kunt onderscheiden wat u nodig hebt, vallen we tussen wal en schip. Hoe zou het voor u mogelijk zijn om de sleutel te onderscheiden tussen de andere spullen? Oudere: Ik voel altijd aan de sleutels maar dat is niet genoeg? Ergotherapeut: Het is belangrijk dat u in uw jaszak uw sleutel op het gevoel kunt herkennen. Dan bent u geholpen. Oudere: Nou, dan hang ik er toch gewoon een dingetje aan of zo. Ergotherapeut: Goed idee, misschien een soort sleutelhanger? Een die groot genoeg is of herkenbaar genoeg? Oudere: Ik heb zo n ding van mijn kleinzoon gekregen (lacht), dat is misschien wat. 3

4 Praktijk ervaring EDOMAH Keuze leervorm Tijd (mantel) zorg Eigen regie Oudere De heer Molenaar en dochter Diagnose: verminderde balans t.g.v. neuropathie en achteruitgang cognitie t.g.v. beginnende Alzheimer. Meerdere keren gevallen thuis. Conclusie fysiotherapeut valpoli: Verhoogd valgevaar op basis van multi problematiek, verminderde spierkracht onderste extremiteit, verlies uithoudingsvermogen. Advies trainen kracht en conditie, rollator ter vermindering valgevaar. (Zorg om) veiligheid Haalbare doelen Vraagstelling geriater aan ergotherapie: Huisbezoek. Wat kan meneer en is het huis veilig? Fase Heer Molenaar: Weduwnaar sinds 1 jaar, sombere stemming, wens om in eigen huis te blijven wonen Dochter: beperkt in tijd door eigen gezin en baan, maakt zich zorgen over vader, ziet hem liefst verhuizen naar beschermde woonvorm. Meneer vergeet geregeld rollator, heeft zichzelf herhaald buitengesloten bij het naar buiten gaan. Ergotherapeut: Brengt valrisico s in en om de woning in kaart, (omgang met) vergeetachtigheid, signaleert verminderd initiatief en probleemoplossingvaardigheden. Zelf aan de slag! Casus meneer Molenaar Overleg met je buurman of buurvrouw Fase probleeminventarisatie en -analyse: Heb je genoeg informatie? Zo nee welke informatie mist nog? Wat doe je om de benodigde informatie compleet te maken? Je mag voor het vervolg van de casus informatie toevoegen uit eigen ervaring! Fase doelbepaling: Welk(e) concrete doel(en) zou je formuleren in overleg met meneer en zijn dochter? Op welke manier sluit je aan bij de verhalen van meneer en dochter? Gebruik info leerstrategieën Denk aan methode consultvoering Hoe kunt u bereiken dat (HKU formule) Fase Plan van aanpak: Kun je het lerend vermogen van meneer inzetten? Leervormen: Foutloos leren Emotie leren Associatie leren Operant leren 4

5 Krachten bundelen Uitvoering Plan van aanpak: Wie betrek ik erbij en hoe? Welke mogelijkheden biedt de omgeving om het leerproces te ondersteunen? Zijn er compensaties nodig? Evaluatie, zo nodig doel bijstellen of nieuw doel formuleren, etc. Afsluiting 1. Effectiviteit en de succesfactoren van ergotherapie bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers aan huis 2. Wat zijn de inzichten over het aanleren van vaardigheden bij dementerenden in relatie met hun omgeving. Take home message Neem voldoende tijd voor verhaal oudere en mantelzorg, gebruik hun ervaring Observeer / verzamel aanvullende informatie Sluit aan bij leefstijl, gewoonten, normen en waarden Laat de regie bij de oudere en de mantelzorg Formuleer samen met de oudere en mantelzorg een duidelijk en realistisch doel. Maak gebruik van leerstrategieën oudere, passend bij de situatie Pas zo nodig de omgeving aan Werk samen met andere disciplines of verwijs door Alle vragen en reacties zijn welkom op: m.graff@radboudumc.nl. vanelk@kg.nl Dank voor uw aandacht!! 5

Vergelijkbare documenten

Lerend vermogen in betekenisvolle dagelijkse activiteiten.

Lerend vermogen in betekenisvolle dagelijkse activiteiten. Ergotherapie bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers aan huis Dr. Maud Graff (ergotherapeut & gezondheidswetenschapper, senior onderzoeker