Meetjesland Waas. Gent Dender. Deinze. Aalst-Ninove. Oudenaarde-Ronse. Geraardsbergen- Zottegem. Regiodossier. Wonen in de rand van Gent

Transcriptie

1 Meetjesland Waas Gent Dender Deinze Aalst-Ninove Oudenaarde-Ronse Geraardsbergen- Zottegem Regiodossier Wonen in de rand van Gent

2 inhoud Voorwoord 3 Inleiding 4 Betaalbaar kopen in de rand rond Gent 5 Bespreking van de evoluties op de vastgoedmarkt in de rand van Gent 5 Verklaringen 8 Aanbevelingen 8 De huurmarkt in de rand rond Gent 9 Bovenlokale maatregelen 10 Lokale acties 11 Tabel: Berekening bindend sociaal objectief volgens het grond- en pandendecreet 12 Tabel: huurpatrimonium onder het sociale huurstelsel voor de gemeenten uit de regio sp.a Gent Wonen en energie in de rand van Genta 16 Energiepremies 16 Het vinden van de informatie 16 Beschikbare energiepremies op bovenlokaal niveau 17 Beschikbare premies op lokaal niveau in de gemeenten rond de rand van Gent 18 Je kan een premie krijgen, maar hoe betaal je de investering? 18 Ideeën voor lokale acties m.b.t. energiepremies 19 Energiearmoede - betaalbaarheid van energie 19 Bestaande maatregelen om energiearmoede te bestrijden 19 Ideeën voor lokale acties m.b.t. de betaalbaarheid van energie 20 Energie en sociale economie 21 Situering 21 Ideeën voor lokale acties 21 Energie en sociale huisvesting 21 Situering 21 Ideeën voor lokale acties 22 Appendix windmolens 23 Bijlagen 25

3 Beste partijgeno(o)t(e), Belofte maakt schuld. Zoveel is zeker. Op het provinciale congres van november 2010 is er me gevraagd geweest om in het kader van mijn bevoegdheden jullie zoveel mogelijk relevante achtergrondinformatie op te lijsten. Vandaag is het zover. Niet zonder enige trots, stel ik voor de regio Meetjesland het dossier Wonen en Energie voor. De gewoonte om met regiodossiers te werken hebben we onszelf al wat vroeger aangeleerd. Maar dit is tot nu toe- wel het lijvigste dossier. In dit bestek leveren we jullie de meest relevante cijfers aan mbt wonen en energiezuinig wonen. Onontbeerlijke informatie voor lokale acties, persberichten, interpellaties, mondelinge of schriftelijke vragen in de Gemeenteraad, artikels in de spots, pamfletten en wijkdebatten. We schetsen voor jullie op basis van objectieve statistische informatie de belangrijkste prijsontwikkelingen op de lokale woonmarkt. We brengen de verschillende trends in kaart, overlopen met jullie de voornaamste problemen op de huurmarkt en gaan we dieper in op de lokale betekenis van het Grond en Pandendecreet. Op het domein van energie hebben we per gemeente alle beschikbare premies in kaart gebracht, staan we langer stil bij het steeds groter wordende probleem van energie armoede, bekijken we hoe je lokale sociale economie initiatieven kunt voorstellen om huizen energiezuiniger te maken en geven we een overzicht van CO² uitstoot per inwoner en wat eraan te doen. Meer dan vroeger ooit het geval was, hebben lokale besturen een veel grotere impact op het dagelijkse leven van de mensen. Dat is op zich een positieve evolutie. Het vernauwt de kloof tussen de politici en de mensen en dat juichen we alleen maar toe. Het enige nadeel van deze evolutie is dat lokaal besturen een complexe aangelegenheid is geworden. Gemeentebesturen doen vandaag veel meer dan geboorten registeren, paspoorten valideren en rijbewijzen uitreiken. Dat betekent dat lokale mandatarissen zich in oneindig veel complexe materies moeten inwerken om hun rol (hetzij in de meerderheid-hetzij in de oppositie) naar behoren te vervullen. Met deze regiodossiers proberen we hen daarin te helpen door het juiste achtergrondkader op een overzichtelijk manier mee te geven. Met het ganse provinciale secretariaat wil ik deze weg verder met jullie inslaan. Ik hoop van harte dat jullie er wat aan hebben en ik sta ook heel graag open voor suggesties, aanvullingen, verbeteringen. Want een partij uitbouwen, dat doen we samen. Veel succes Freya Van den Bossche Provinciaal voorzitter sp.a Oost-Vlaanderen wonen in de rand van Gent 3

4 Inleiding Woonbeleid in Vlaanderen is in een historisch perspectief eigenlijk niet zo heel oud. Met de toenemende industrialisering (voornamelijk in de textielsector) kampte men vooral in onze steden met een steeds nijpender huisvestingsprobleem. In 1889 werd de eerste huisvestingswet van kracht. Die wet voorzag in een kader voor de oprichting van op huur gerichte sociale huisvestingsmaatschappij. Eerst gebeurde dat in de steden, maar later (vanaf het interbellum) volgden ook de landelijke gebieden. De belangrijkste krachtlijn van de wet was echter gericht op eigendomsverwerving. Die belangrijke beleidslijn komt in het latere huisvestingsbeleid steeds terug en vinden we eveneens terug in het partijprogramma van de sp.a voor de regionale verkiezingen van De eerste huisvestingsmaatschappijen zien pas het licht aan het begin van de 20e eeuw, maar er werd toch voornamelijk blijvend ingezet op eigendomsverwerving (onder andere door goedkope sociale leningen en de invoering van een bouw- en aankooppremie). Pas na WO II werden er volop sociale huurwoningen neergepoot. Ten eerste waren er tijdens de oorlog veel woningen vernield, maar de belangrijkste reden voor die politiek was niet zozeer de bekommernis voor een goede en gezonde huisvesting, maar deze bouwpolitiek werd vooral als een anticonjunctureel instrument gehanteerd. In de periode 1971 tot 1980 werden er in Vlaanderen meer dan sociale koop- en huurwoningen gerealiseerd. In de loop van de crisis in de jaren 80 en de opeenvolgende besparingen zien we dat cijfers snel terugvallen. In 1993 kennen we met Domus Flandria opnieuw een opstoot van de bouw van nieuwe sociale koop- en huurwoningen. Het verwerven van een eigen woning bleef wel een belangrijke aanmoediging in het beleid. Steve Stevaert noemde ooit het kopen van een eigen woning de beste vorm van pensioensparen. Zo steeg het aantal eigenaars van een woning in 1981 van 65.6 % van de bevolking tot bijna 75 % in Het aandeel van de sociale huurmarkt binnen de huurmarkt daarentegen bedraagt ongeveer een kwart. 1 We willen in het bestek van deze paper een globaal overzicht geven over de actuele woonsituatie in regio Gent en daaraan gekoppeld willen we met de sp.a regio Gent een aantal acties voorstellen om zowel de betaalbaarheid als de woonkwaliteit te verbeteren. Eerst willen we echter de prijsevoluties op de vastgoedmarkt in de Gentse regio bespreken. We hebben bij de bespreking van deze cijfers speciaal Gent weggelaten. De grootte van de stad en haar specifieke context zorgen natuurlijk voor een enorme vertekening op het totaal, zodat we dreigen specifieke problemen in de Gentse rand niet te zien. Daarom hebben we de cijfers van de stad zelf uit de bespreking gehaald. Verder is er ook nog een praktische reden. We leveren met de partij de bevoegde schepen voor Wonen en Stadsontwikkeling in de stad; we willen hem en zijn medewerkers ondersteunen. Die prijsevoluties zijn van enorm belang om zowel de problematiek van de huurmarkt als de problematiek van de woonkwaliteit te helpen verklaren. Verder willen we het woonthema breder trekken. Zonder elektriciteit en verwarming is het onmogelijk om er een aanvaardbare woonsituatie op na te houden. Meer en meer mensen hebben meer moeite om hun energiefactuur te betalen. De strijd tegen elke vorm van energiearmoede moet dan ook een prioriteit zijn en blijven van sp.a, van het lokale niveau tot in de Vlaamse Regering (waar zowel Freya Van den Bossche voor Energie als Ingrid Lieten voor Armoede bevoegdheden hebben). Daarnaast is iedereen zich steeds meer bewust van de strijd tegen de klimaatverandering. Het grootschalige energieverbruik gaat gepaard met de uitstoot van schadelijke stoffen en dat laat zich op termijn voelen in ons klimaat. Europa lanceerde daarom zijn doelstellingen: tegen 2020 wil men 20% hernieuwbare energie, 20% minder verbruik en 20% minder uitstoot van schadelijke stoffen. Voor ons land liggen de doelstellingen op het vlak van hernieuwbare energie (13%) en minder uitstoot (15%) iets lager; de vermindering wordt gemeten t.o.v. het referentiejaar Dat is een enorme uitdaging en vergt inspanningen op het vlak van rationeel energiegebruik (energiebesparende investeringen) en hernieuwbare energie ( propere energie die er ook voor zorgt dat we iets minder afhankelijk worden van energietoevoer vanuit het buitenland). Voor elk van de drie bovenvermelde aspecten (energiearmoede, rationeel energiegebruik, meer hernieuwbare energie) speelt ook het lokale niveau een belangrijke rol. Energiearmoede moet actief worden begeleid door de lokale OCMW s, rationeel energiegebruik kan worden ondersteund via gemeentelijke premies en andere initiatieven (bijv. een project binnen de sociale economie dat isolatiewerken gaat uitvoeren in woningen). Ook hernieuwbare energie kan via gemeentelijke premies een extra duwtje in de rug krijgen. 1 sociale staat van Vlaanderen 2009, Lieve Vanderleyden, e.a, (red.), pagina 207. wonen in de rand van Gent 4

5 A. Betaalbaar kopen in de rand rond Gent? A.1. Bespreking van de evoluties op de vastgoedmarkt in de rand van Gent. 2 We hebben in de onderstaande tabellen de gemiddelde prijzen voor 4 types vastgoed voor de gemeenten Wachtebeke, Moerbeke, Lochristi, Destelbergen, Melle, Merelbeke en Evergem opgelijst op basis van de cijfers van de FOD Economie. Het gaat telkens om de gemiddelde verkoopprijzen van die 4 types vastgoed die belangrijk zijn in het kader van dit thema. In absolute cijfers geven we de prijzen van de bouwgronden (per vierkante meter), de prijzen van appartementen en studio s, van woonhuizen en van villa s en bungalows. Het gaat telkens om jaargemiddelde. Voor sommige jaren geeft de FOD Economie geen getal. We hebben dat vervangen door (gn). Uiteraard hebben we bij de berekening van het gemiddelde voor de Gentse rand hierbij rekening gehouden. Onder dit getal hebben voor de goede orde ook de gegevens voor (groot) Gent geplaatst. Dit maakt de vergelijkingsbasis straks een stuk interessanter. De evolutie van de prijzen van de bouwgronden in de afgelopen 10 jaar ( /per m²) Destelbergen Evergem Lochris= Melle Merelbeke Moerbeke Wachtebeke totaal Gentse rand Gent De evolutie van de prijzen van de appartementen in de afgelopen 10 jaar Destelbergen Evergem Lochris> gn gn Melle Merelbeke Moerbeke gn gn gn gn gn gn gn gn gn gn Wachtebeke gn gn gn gn gn gn gn totaal Gentse rand Gent Bron: FOD Economie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie (cijfers tot augustus 2010). 2 sociale staat van Vlaanderen 2009, Lieve Vanderleyden, e.a, (red.), pagina 206. wonen in de rand van Gent 5

6 De evolutie van de prijzen van de gewone huizen Destelbergen Evergem Lochris= Melle Merelbeke Moerbeke Wachtebeke totaal Gentse rand Gent De evolutie van de prijzen voor bungalows en villa s Destelbergen Evergem Lochris> Melle Merelbeke Moerbeke gn gn gn Wachtebeke gn totaal Gentse rand Gent Bij het bekijken van deze cijfers valt één ding duidelijk op: De gemeenten Merelbeke en Melle behoren tot de duurdere gemeenten. De prijzen voor woningen in Destelbergen zijn de jongste jaren heel sterk gestegen. De gemeente behoort nu tot de duurdere in de rand van Gent. Wachtebke en Moerbeke blijken dan weer betaalbaarder te zijn. Als we deze gegevens in relatieve cijfers omzetten dan is de conclusie overduidelijk. Bouwgronden zijn verdriedubbeld; in Gent zelfs verviervoudigd op 10 jaar tijd. Huizen en appartementen zijn in 2009 meer dan verdubbeld tegenover het jaar Volledigheidshalve moeten we wel vermelden dat we de cijfers voor 2010 nog niet volledig te onzer beschikking hebben. We hebben ze daarom ook niet opgenomen hebben in de lijst om statistische vertekeningen te vermijden. Als we die cijfers in een diagram plaatsen, krijgen we voor de 4 types de volgende resultaten: De prijsevolutie van de 4 types vastgoed in relatieve cijfers (1999 = 100) bouwgronden bouwgronden Gent appartementen appartementen Gent huizen huizen Gent villa's villa's Gent wonen in de rand van Gent 6

7 Maar de trends die we vaststellen zijn overduidelijk. Ook de prijs van bouwgronden stijgt enorm. Als we de prijzen per vierkante meter beschouwen, kunnen we zelfs van een verdriedubbeling spreken. Aan de andere kant stellen we vast dat de stukken grond kleiner worden, waardoor de betaalbaarheid op het eerste gezicht niet onmiddellijk in het gedrang lijkt te komen. Het is trouwens een opvallende trend dat er ook kleiner wordt gebouwd: De gemiddelde bewoonbare oppervlakte van de nieuw gebouwde woningen in Vlaanderen daalde van 140 m² in 1998 naar 105 m² in De trends vallen des te meer op wanneer we de bovenstaande tabel in een grafiek omzetten. De stippellijnen weerspiegelen de Gentse situatie. De volle lijnen geven de situatie voor de gemeenten Wachtebeke, Moerbeke, Lochristi, Destelbergen, Melle, Merelbeke en Evergem weer. De prijsevolutie van de 4 types vastgoed in relatieve cijfers (1999 = 100) Om te beginnen willen we erop wijzen dat het wisselde verval in de curve appartementen (in de rand) vooral te wijten is aan het gebrek aan cijfers voor bepaalde jaartallen in bepaalde gemeenten. Niettemin zijn de trends duidelijk. Voor de periode stijgen deze 3 types spectaculair. De financiële crisis van 2008 heeft wereldwijd voor een implosie van de vastgoedmarkt gezorgd. We refereren hierbij graag aan de nieuwsuitzendingen over de Amerikaanse vastgoedmarkt en dichter bij ons de Ierse. In Vlaanderen liep het allemaal zo een vaart niet. De crisis heeft zeker voor de nodige afkoeling van de markt gezorgd, maar in de Gentse rand blijven de prijzen vooral bouwgronden en appartementen toch gestaag stijgen. Ook de aankoopprijzen voor huizen blijven stijgen, al zet de stijging daar zich minder sterk door. Dit in tegenstelling tot de prijzen in de stad. Al zie je dat niet in de absolute cijfers. Dat komt vooral omdat de huizen in Gent kleiner zijn. Dus betaalbaar en gegeerd. Al zit de aantrekkelijkheid van de stad in het afgelopen decennium er ook voor iets tussen. Een ander verhaal is toch het marktsegment van de villa s. Op een decennium tijd zijn ook de prijzen wonen in de rand van Gent 7

8 van villa s en bungalows gestegen, maar veel minder sterk dan de andere types vastgoed. De jongste jaren zijn ze zelfs eerde licht gedaald. Dit duurder segment van de markt is natuurlijk ook niet voor iedereen weggelegd. Voorts valt het ook op dat bouwgronden en appartementen in de rand van Gent relatief sterker zijn gestegen dan in de stad. Het omgekeerde zien we voor huizen en villa s. A.2. Verklaringen De belangrijkste verklaring van oververhitting van de woonmarkt is de toenemende gezinsverdunning. Mensen gaan vaker uiteen en zoeken in het segment van de kleinere huizen een betaalbare woning. Dat verklaart ook meteen waarom appartementen zo populair zijn. Ze zijn vaak recent gebouwd en vrij comfortabel ingericht. Daarmee hangt ook het nieuwe beleidsinzicht van de wooncarrière samen. We zien vaker dat mensen sneller van woontype veranderen naargelang van hun persoonlijke leefsituatie. Zo kiezen jonge huishoudens sneller voor een eigen woning maar die is vaak kleiner of ze kiezen voor een appartement om later te verkopen, terwijl ze dan zelf een grotere meer definitievere woning kopen. Jonge gezinnen werden daartoe aangemoedigd door goedkope leningen aan historisch lage intrestvoeten enerzijds en de meeneembaarheid van de registratierechten anderzijds, waardoor jonge gezinnen hun recht op verminderd schrijfgeld opnieuw konden meenemen naar een volgende woonst. Die verklaringen gaan zij het dan in omgekeerde richting ook op voor de zeer beperkte stijging van de prijzen van grotere types van woningen. Bungalows en landhuizen zijn in de afgelopen jaren meer te koop aangeboden op de marktdoor onder meer de gezinsverdunning, terwijl de vraag ernaar daalde. Daar komt nog bij dat dit type woningen die in de jaren zestig en zeventig zijn gebouwd vooral oudere bewoners kennen. En die oudere bewoners ruilen deze vaak nogal dure woonvorm gemakkelijk in voor een knusser appartement aan zee of in de centra. (vaak veel te grote) woning blijven wonen. Naast het probleem van de onderbenutting stelt deze situatie vooral uitdagingen op sociaal vlak. We stippen in dat verband het probleem van de vereenzaming aan. Het stelt bovendien grote uitdagingen op het vlak van de lokale zorg. OCMW s moeten bijvoorbeeld meer en meer thuismaaltijden bezorgen. In dit verband vinden we het buitengewoon jammer dat er in Vlaanderen geen woonregister bestaat dat toelaat om een relatie te kunnen leggen tussen enerzijds de woongelegenheden en anderzijds de domicilies van de huishoudens zoals opgenomen in het Rijksregister. Zo hebben we ook geen accuraat zicht op de al dan niet bestaande krapte op de woonmarkt. A.3 Aanbevelingen De oververhitting van de woonmarkt in de rand rond Gent is een enorm probleem. De woonmarkt is nog te veel op het type van de eengezinswoning gefocust terwijl we toch vaststellen dat de gezinsverdunning een belangrijk maatschappelijk fenomeen is waar het lokale beleid meer en adequater moet op inspelen. Een inhaalbeweging voor de bouw van meer sociale woningen is een absolute prioriteit. (zie stuk gronden pandendecreet), maar intussen moeten we oplossingen vinden om de woonkrapte op een snelle manier op te vangen. Een oplossing zou erin kunnen bestaan om te stimuleren om van bungalows en/ of landhuizen meergezinswoningen te maken. Dat fenomeen bestaat in de stad al langer. Veel oude herenhuizen zijn vaak omgetoverd tot goede en gezellige studio s of appartementen. Ook een Vlaams woonregister zou helpen om op zijn minst het probleem in kaart te brengen en de discussie te objectiveren. De sterke stijging van de aankoopprijzen kunnen we interpreteren als een krapte op de woningmarkt. Vooral de vraag naar voldoende en betaalbare woningen voor eenoudergezinnen, met voldoende comfort, is groot. Dat geldt ook voor woningen voor jonge gezinnen. In de marge van de bespreking van deze cijfers, moet ook opgemerkt worden dat er een heel deel van jong gepensioneerden in hun wonen in de rand van Gent 8

9 B. De huurmarkt in de rand rond Gent Slechts een vijfde van alle woningen in het de rand rond Gent worden verhuurd. En alle huur woningen in de rond van de Gent is er slechts 1 op 6 via sociale huur beschikbaar. Die cijfers liggen in het verlengde van het Vlaamse gemiddelde. Al ligt het aandeel van de huurmarkt iets hoger en binnen dat aandeel is de sociale huur is sterker vertegenwoordigd ten nadele van het aandeel eigenaars natuurlijk. Als we dit in de vorm van een taart gieten dan krijgen we de volgende grafiek: Deze cijfers constrasteren heel sterk met de cijfers voor de stad Gent zelf. Wanneer we deze cijfers vergelijken met de regio, dan stellen we vast dat het aandeel eigenaars terugloopt tot ongeveer 60 % van de totale woningenmarkt. Een kleine 40 procent van alle woningen wordt dus verhuurd. Hiervan wordt ongeveer 25 % via sociale huur op de markt gebracht. Met andere woorden ongeveer 11 % van alle woningen in de stad Gent zijn sociale huurwoningen. In een taartdiagram ziet dat er zo uit: wonen in de rand van Gent 9

10 Zoals in het vorige stuk al voor deels aangegeven verwerven steeds meer mensen een eigen woning. 65 % van de inwoners in Vlaanderen had in 1981 een eigen woning. In 2005 was dat aantal gestegen tot bijna 75 %. Nergens in de wereld ligt dat cijfer zo hoog, ondanks de sterk stijgende prijzen. Een aantal factoren verklaart deze schijnbare paradox. 1. In de periode 80/90/00 gingen meer en meer mensen met 2 uit werken, wat het gezinsinkomen vergrootte en waardoor mensen meer gingen lenen om een eigen huis te kopen; 2. De interestvoeten waren van halfweg de jaren negentig tot in 2008 historisch laag. Geld lenen was bijna gratis. Daardoor gingen mensen dus ook meer én langer lenen; 3. De politiek van eigendomsverwerving werd door allerlei maatregelen van overheidswege gestimuleerd zoals fiscale aftrek van schuld en interesten, verlaagde inschrijvingsrechten Op zich juichen we dit als socialisten toe, maar tegelijkertijd zijn we niet blind voor de negatieve effecten van deze trend. Ten eerste ontstaat er een toenemende ongelijkheid tussen de eigenaar en de huurder : De eigenaar blijkt vooral de blanke tweeverdiener uit de middenklasse te zijn; Hogeropgeleiden hebben ook meer kans om eigenaar te zijn van een woning dan laaggeschoolden; Werklozen, invaliden en nieuwe Vlamingen doen veel minder zaken op de koopmarkt. Ten tweede komt de fiscale politiek vooral die mensen ten goede die fiscaal ook iets kunnen dragen. Zo wordt de ongelijksheidskloof nog groter. Ten derde leidde de grotere eigendomsstructuur op de woonmarkt tot een feitelijke krapte op de huurmarkt. we dan een blik werpen op het jaarverslag van de VMSW van 2007 (het laatst beschikbare), dan zien we in de verschillende gemeenten in de rand rond Gent een toenemende vraag. B Bovenlokale maatregelen Om de druk van de huurmarkt weg te nemen voert het Vlaamse Gewest een beleid op verschillende fronten. In willekeurige volgorde wenst Vlaanderen de volgende doelstellingen te realiseren: 1. De woonkwaliteit verbeteren (met inbegrip van de woonomgeving); 2. De beschikbaarheid van woningen verhogen; 3. De betaalbaarheid van woningen garanderen; 4. Meer woonzekerheid voorzien. Deze doelstellingen liggen verankerd in de Vlaamse Wooncode ( art. 3 Vlaamse Wooncode) en geeft eigenlijk uitvoering aan de Grondwet die duidelijk stelt dat iedereen recht heeft op een behoorlijke huisvesting. Sinds de Wooncode zijn er dan ook verschillende beleidsinstrumenten ontworpen die uitvoering aan de voormelde 4 principes moeten geven. Naast de klassieke subsidies aan huisvestingsmaatschappijen en de fiscale maatregelen is de Vlaamse Regering in de loop van de jaren negentig stelselmatig beginnen te investeren in de huursector. Zo werd begin de jaren 2000 een systeem van huursubsidies in het leven geroepen. In de onderstaande tabel vinden we het aantal tussenkomsten in de huurprijs terug per gemeente in de rand rond Gent. Zoals we uit de tabel kunnen afleiden, heeft deze maatregel geen al te diepe impact op de marktwerking vooral omdat die eigenlijk wordt beschouwd als een tijdelijke oplossing tot de huurder een nieuwe woonst heeft gevonden (vaak in de sociale huursector). Een krimpende huurmarkt leidt op zijn beurt dan weer tot 2 andere ongewenste effecten: 1. Stijging van de huurprijzen; 2. Kwaliteitsarme huurwoningen worden langer in de markt gehouden. Het gevolg van de hierboven beschreven effecten is dat de vraag naar meer sociale woningen stijgt. Als wonen in de rand van Gent 10

11 Gemeente Aantal inwoners Huishoudens Tussenkomst in de huurprijs Aanvragen 2007 Gemiddeld aantal per huishouden Aanvragen 2008 Aanvragen aanvragen 2009 t.o.v. huishoudens van 2001 tot 2009 Destelbergen , ,5 Evergem , ,0 Lochris: , ,3 Melle , ,6 Merelbeke , ,2 Moerbeke , ,4 Wachtebeke , ,5 Totaal , ,4 Gent , ,88 Totaal regio , ,47 Deinze Totaal regio Meetjesland , ,35 Verder kregen sociale verhuurkantoren en huurdersbonden van het Vlaamse Gewest een formele erkenning. Ook voorzag de Vlaamse Wooncode in een aantal kwaliteitscriteria die de woonkwaliteit omhoog moesten krikken. De Vlaamse renovatiepremie is, ondanks de hervormingen van november 2009, nog altijd een voornaam instrument om de woonkwaliteit van de Vlaamse huizen te verbeteren, zowel voor de eigenaars als voor de huurders. Toch kunnen we niet helemaal een doorgedreven woonbeleid voeren. Belangrijk obstakel is het feit dat de huurwetwetgeving nog steeds een federale aangelegenheid is. Dat compliceert de zaken nodeloos. sp.a is steeds vragende partij geweest om de huurwetgeving te regionaliseren. Pas dan is Vlaanderen in staat een eigen doorgedreven beleid op poten te zetten. Op het vlak van het verbeteren van de woonkwaliteit is niet alleen de renovatiepremie van tel. Het lokale bestuur kan eveneens een belangrijke inspanning leveren om de woonkwaliteit in de gemeente op te krikken ( zie punt: kwaliteitsvol wonen). Om de betaalbaarheid van wonen verder te garanderen heeft het Vlaamse Parlement het grond- en pandendecreet in het leven geroepen. Centraal in dit decreet staat de betaalbaarheid van wonen. Het grond- en pandendecreet voorziet om die reden in een belangrijke injectie op de woonmarkt extra sociale woningen, waarvan er via de klassieke kanalen van SHM s en 6000 via de SVK s tegen 2020; bijkomende sociale koopwoningen, sociale kavels en bescheiden woningen tegen Per gemeente werd op basis van een formule uit het decreet uitgerekend over hoeveel het gaat. In de onderstaande tabel vinden we het doel terug per gemeente uit het de rand rond Gent. B.2.2: lokale acties Zoals in het vorige stuk aangegeven kunnen gemeenten nu ook dankzij het grond- en pandendecreet zelf beginnen te wegen op de lokale woonmarkt. Door onder meer een gemeentelijk reglement Sociaal Wonen gemeentelijke verordening Bescheiden Wonen kunnen gemeenten zelf initiatieven ontwikkelen om het wonen in hun gemeente betaalbaar te maken/te houden. Later gaan we dieper in op de lokale actie. In de volgende tabel hebben we een goed zicht op wat het sociaal objectief inhoudt voor de gemeenten uit de rand van Gent. wonen in de rand van Gent 11

12 Tabel: Berekening bindend sociaal objectief volgens het grond- en pandendecreet, art gemeente TOTAAL PRIVÉ HUIS- HOUDENS op soc. huurwon. volgens nulmeting ( ) SVKwoningen ( ) % sociale huurwoningen volgens nulmeting* 9% >7,337% < 9%** bindend sociaal objectief inhaalbeweging gem < 3% sociale huurwoningen inhaalbeweging Totaal te realiseren aandeel soc. huurwon. in 2025 t.a.v. huishoudens DESTELBERGEN ,14% 118,63 ja 37,82 156,45 2,91% EVERGEM ,64% 216,32 ja 14,30 230,62 4,40% GENT ,11% ja 0,00 0,00 10,91% LOCHRISTI ,77% 131,32 131,32 5,44% MELLE ,53% 72,06 72,06 4,99% MERELBEKE ,78% 150,94 ja 32,68 183,62 3,81% MOERBEKE ,49% ja 36,18 36,18 9,00% WACHTEBEKE ,55% ja 0,00 0,00 12,55% Bron kolom 1-4: nulmeting 2009-'20 die als bijlage bij het decreet betreffende het grond- en pandenbeleid gevoegd is (p ) Bron kolom 5-9: berekening van het sociaal objectief en de inhaalbeweging volgens art van het decreet betreffende het grond- en pandenbeleid Bron kolom 10-11: eigen berekening van totale inspanning * Sociale huurwoningen volgens nulmeting = aantal sociale huurwoningen van SHM's op sociale huurwoningen SVK op ** De gemeenten in die met de verplichte toenameregeling (art , 1) de 9% zouden overschrijden kregen conform art , 3 een aangepast objectief, zodat ze in % sociale huurwoningen hebben in verhouding tot het aantal huishoudens op Jaarverslag 2009 Wonen Oost-Vlaanderen, 2009, pag. 44 wonen in de rand van Gent 12

13 Zo kunnen gemeentelijke mandatarissen goed afleiden wat het decreet voor de eigen gemeente inhoudt. Toch willen we nog een kleine verduidelijking maken. De prognoses van de studiedienst van de Vlaamse Regering zijn natuurlijk voor een stuk speculatief en gebaseerd op de cijfers van de laatste jaren. We hebben de prognoses met een maximale en een minimale simulatie van gezinsverdunning in dit bestek weggelaten. Ze zijn in elk geval terug te vinden op Dat neemt niet weg dat in Vlaanderen de gezinsverdunning een feit is. We zien ook dat 3 van de 7 gemeenten uit de rand rond Gent een dwingende inspanning zullen moeten leveren om het aantal sociale huurwoningen in hun gemeenten dringend omhoog te krijgen tegen Alleen Wachtebeke hoeft geen inspanningen meer te leveren om de 9%-doelstelling te halen. Dat betekent evenwel niet dat de gemeente geen sociale woningen hoeft bij te bouwen. Via een convenant met Vlaanderen (meer bepaald met de VMSW) zal de gemeente nog steeds in staat zijn om sociale huurwoningen bij te bouwen. We mogen immers niet vergeten dat het halen van de doelstelling op zich zou betekenen dat het probleem dan opgelost zou blijken. Zo statisch is het niet. Er worden namelijk elk jaar nieuwe woningen bijgebouwd. Een gemeente die niets zou doen, ziet dan ook haar aandeel sociale huurwoningen zakken. In de volgende tabel geven we een overzicht van het aantal huurwoningen dat onder het geheel van het sociale huurstelsel op de markt in de rand rond Gent wordt aangeboden. In de tabel zijn ook de gerealiseerde sociale woningen in 2008 en 2009 opgenomen. Die tellen al mee voor het te behalen doel in Je kan op basis van deze gegevens snel uitreken hoe je gemeente er nog bijkomend moet plaatsen en er eventueel een actie rond kan voeren. Gemeente Huurpatrimonium verhuurd onder het sociaal huurstelsel Huishoudens op 1/1/ 2008 Nulme5ng op 31/12/ 2007 in 2008 Bindend Sociaal Objec5ef sociale huurwoningen Gerealiseerde sociale huurwoningen Gerealiseerde sociale huurwoningen in 2009 SHM 31/12/ 2009 Sociale huurwoningen Huurwoningen SVK 31/12/ 2008 Huurwoningen SVK 31/12/ 2009 Woningen verhuurd onder sociaal huurstelsel door gemeente Woningen verhuurd onder sociaal huurstelsel door OCMW Huurwoningen Vlaams woningfonds Totaal sociale huurwoningen 2009 % sociale huurwoningen 2009 Destelbergen , ,11 Evergem , ,22 Lochris , ,94 Melle , ,95 Merelbeke , ,75 Moerbeke , ,91 Wachtebeke , ,07 wonen in de rand van Gent 13

14 Tabel: huurpatrimonium onder het sociale huurstelsel voor de gemeenten uit de regio sp.a Gent 5 Belangrijk om aan te stippen is het springen van de SVK Melle-Destelbergen in het najaar van Een oplossing zou in de maak zijn voor Melle, waarbij Melle en Merelbeke zouden aansluiten bij de bestaande SVK Nazareth-Gavere. Een en ander kan door onze mandatarissen van dichterbij opgevolgd worden. Wat? Ac'e Destelbergen Evergem Lochris' Melle Merelbeke Moerbeke Wachtebeke Gemeentelijke Lokaal woonoverleg organiseren beleidsvisie Vraag en aanbod in kaart brengen planning opmaken woonplan? Sociale woningen Gemeentelijk reglement sociaal bouwen wonen opmaken Planning opmaken voor realiseren bindend sociaal objec<ef in de gemeente met aandacht voor woonwensen van iedereen lokaal woonoverleg organiseren Ac<eprogramma onbebouwde percelen van Vlaamse besturen en Vlaamse semipublieke instan<es (25% sociale woningbouw) Bescheiden woningen Gemeentelijke verordening bouwen bescheiden woonaanbod opmaken Onbebouwde Register op onbebouwde percelen percelen ac'veren bijhouden Ac<veringsheffing invoeren Leegstaande Leegstandsregister bijhouden woningen ac'veren Gemeentelijk leegstandreglement Gemeentelijk leegstandsreglement met heffing 5 Jaarverslag 2009 Wonen Oost Vlaanderen, 2010, pagina wonen in de rand van Gent 14

15 Wat? Ac'e Destelbergen Evergem Lochris' Melle Merelbeke Moerbeke Wachtebeke Duurzaam (ver)bouwen s'muleren Klantvriendelijke dienstverlening Verbeteren van woonsitua'e op de private huurmarkt Energiescans laten uitvoeren + energiezuinige maatregelen s3muleren Advies energiezuinige maatregelen en levenslang wonen bij verbouwingen Basisinforma3e aan burgers geven over tegemoetkomingen, huren, sociaal wonen, verbouwen Begeleiding van mensen die moeilijk een betaalbare en kwaliteitsvolle woning kunnen vinden Sociaal verhuurkantoor mee oprichten of erin par3ciperen VerkroAng bestrijden geschiktheidsonderzoeken laten uitvoeren Administra3eve boete als huurprijs niet geafficheerd wordt wonen in de rand van Gent 15

16 C. Wonen en Energie in de rand van Gent C.1. Energiepremies Energiebesparende investeringen en investeringen in hernieuwbare energie worden door de overheid financieel gestimuleerd via premies en belastingvoordelen. Zowel de federale overheid als de Vlaamse overheid zijn toonaangevend (respectievelijk via belastingsverminderingen en stevige premies), distributienetbeheerder Eandis geeft ook tal van premies en heel wat gemeenten voeren een complementair premiebeleid. C.1.1 Het vinden van de informatie Op zich is de stimulering via premies uiteraard toe te juichen. Anderzijds is het zo dat de wirwar aan voorhanden zijnde premies het soms moeilijk maakt om te weten op welke premies je nu precies recht hebt, wat de voorwaarden zijn, en hoe en wanneer je ze kan aanvragen. De MilieuAdviesWinkel zal evenwel niet helpen met het invullen van de nodige formulieren. De MilieuAdviesWinkel is bereikbaar online ( per milieuadvieswinkel.be), per telefoon (09/ ). Je kan ook dagelijks terecht in het kantoor in Gent (K. Maria-Hendrikaplein 5-6, vrij open op ma-di-wo, op afspraak op do-vr). Ondertussen zijn er via het internet twee handige tools beschikbaar om na te gaan voor welke premies je in aanmerking komt, namelijk be en Op Vlaams niveau onderzoekt Freya Van den Bossche hoe de uitbouw van lokale energieloketten gerealiseerd kan worden. Die zouden geïntegreerd kunnen worden in bestaande woonloketten, zodat inwoners op één plaats terecht kunnen voor alle vragen en adviezen m.b.t. wonen en energiebesparende investeringen aan de woning. Een vergelijkbaar initiatief gaat sinds vorig jaar uit van Eandis, waarbij Eandis aan gemeenten het aanbod doet om gemeentelijke premies en Eandispremies via één loket te verwerken. In de praktijk gebeurt dit via de Eandisklantenkantoren). Tot op heden maakt amper een 25-tal Vlaamse gemeenten gebruik van deze mogelijkheid. Los van de initiatieven van Vlaanderen en Eandis kan je lokaal al pleiten dat lokale woonloketten (woonwinkels) zich ook ten volle richten op het aspect energie en ondersteuning bieden op het vlak van informatie en administratie bij de premieaanvragen. In de regio Gent bestaat de MilieuAdviesWinkel (aangesloten gemeenten uit de regio zijn Destelbergen, Gent, Merelbeke en Wachtebeke; niet aangesloten gemeenten uit de regio zijn Evergem, Lochristi, Melle en Moerbeke). Inwoners uit de aangesloten gemeenten kunnen hier terecht voor 3 uur gratis energievriendelijk bouwadvies 6 en kunnen ook informatie vragen over premies. geeft een antwoord op de vraag op welke premies en steunmaatregelen iemand recht heeft bij de gemeente, de provincie, het gewest, de federale overheid of andere instellingen, en dit voor een uiteenlopende reeks werken (dus niet enkel op het vlak van energie). Op basis van de specifieke situatie van de aanvrager (woonplaats, gezinssamenstelling, inkomen ) krijg je een lijst van relevante premies, met de bijhorende praktische informatie (bij wie aanvragen, wanneer aanvragen, voorwaarden ). Met kan je specifiek op zoek gaan naar premies m.b.t. rationeel energiegebruik en hernieuwbare energie, zowel voor nieuwbouw als voor renovatie. Beschikbare informatie heeft betrekking op premies voor isolatie van dak, vloer 6 Persoonlijk advies is heel belangrijk om mensen in de bouwfase te overtuigen van duurzame keuzes. Via de overeenkomst tussen de MilieuAdviesWinkel en de gemeente kan men terecht bij de MilieuAdviesWinkel voor gratis bouwadvies. Eén van de architecten van de MilieuAdviesWinkel licht de bouw- en verbouwingsplannen van milieubewuste bouwheren door op vlak van energiezuinigheid en duurzaam water- en materialengebruik. De adviseur geeft de adviesvragers duidelijke informatie over de mogelijkheden en voordelen van duurzaam bouwen, specifiek toegepast op hun eigen bouwproject. Een verslag maakt het advies compleet. wonen in de rand van Gent 16

17 en muren, lage-energiewoningen, verwarming, glas, warmtepompen, zonneboilers, zonnepanelen en het uitvoeren van een energieaudit. C.1.2 Beschikbare energiepremies op bovenlokaal niveau Onderstaand overzicht, verkregen via www. premiezoeker.be, geeft een beeld van de werken waarvoor vandaag premies beschikbaar zijn. Dit overzicht is beperkt tot de premies die bovenlokaal worden uitgekeerd, wat concreet wil zeggen dat het gaat over stimuli van de federale overheid (veelal via de belastingen), de Vlaamse overheid (meestal via premies, maar ook via bijvoorbeeld kortingen op de Onroerende Voorheffing), de provincie Oost- Vlaandere, en netbeheerder Eandis. Algemeen Oost-Vlaamse aanvullende lening Sociale lening bij de VMSW wanneer u uw woning wil renoveren Sociale lening bij erkende kredietmaatschappij lid van vzw Sociaal Woonkrediet wanneer u een woning wenst te behouden of te verbouwen Sociale lening bij het Vlaams Woningfonds wanneer u een woning wil renoveren Sociale lening met Gewestwaarborg bij aankoop, bouwen en/of verbouwen van een woning Vlaamse verzekering gewaarborgd wonen Energie en/of water besparen BTW-tarief van 6% voor de renovatie van woningen ouder dan 5 jaar Vlaamse korting op onroerende voorheffing voor woningen met een E-peil van 60 7 Aardgaswasdroger Netbeheerder Eandis - premie voor een aardgaswasdroger Domoticasysteem Netbeheerder Eandis - premie voor een domoticasysteem Fotovoltaïsche zonnepanelen Federale belastingvermindering voor de plaatsing van fotovoltaïsche zonnepanelen Vlaamse groenestroomcertificaten Windmolens Vlaamse groenestroomcertificaten Buitenzonnewering Netbeheerder Eandis - premie voor buitenzonnewering Dakisolatie Federale belastingvermindering voor de plaatsing van dakisolatie Netbeheerder Eandis - premie voor dakisolatie Vlaams Energieagentschap - aanvullende premie voor dakisolatie ( ) Vlaamse verbeteringspremie voor dakisolatie Muurisolatie Federale belastingvermindering voor de plaatsing van muurisolatie Netbeheerder Eandis - premie voor buitenmuurisolatie Vloerisolatie Federale belastingvermindering voor de plaatsing van vloerisolatie Hoogrendementsglas Federale belastingvermindering voor de plaatsing van hoogrendementsbeglazing Netbeheerder Eandis - premie voor superisolerende beglazing Hoogrendementscondensatieketel Federale belastingvermindering voor de vervanging van oude stookketels Netbeheerder Eandis - premie voor een condensatieketel op aardgas Vlaamse verbeteringspremie Combiwarmtepomp Federale belastingvermindering voor de vervanging van oude stookketels Warmtepomp Federale belastingvermindering voor de plaatsing van een geothermische warmtepomp Federale belastingvermindering voor de vervanging van oude stookketels Netbeheerder Eandis - premie voor een warmtepomp van het type bodem/ water of water/water Zonneboiler Federale belastingvermindering voor de plaatsing van een zonneboiler Netbeheerder Eandis - premie voor een zonneboiler 7 Het E-peil is een maat voor de energieprestatie van een woning en de vaste installaties ervan in standaardomstandigheden. Hoe lager het E-peil, hoe energiezuiniger de woning is. Het E-peil hangt af van: de compactheid, de thermische isolatie, de luchtdichtheid, de ventilatie, de verwarmingsinstallatie en het systeem voor warmwatervoorziening, de oriëntatie en bezonning, de koelinstallatie, de verlichtingsinstallatie (alleen bij kantoren en scholen). wonen in de rand van Gent 17

18 Kamerthermostaat Federale belastingvermindering voor de plaatsing van thermostatische kranen of een kamerthermostaat Ventilatiesysteem met warmterecuperatie Netbeheerder Eandis - premie voor ventilatiesystemen met warmterecuperatie Vervanging van een verwarmingstoestel Federale belastingvermindering voor de vervanging van oude stookketels Stookketel op hout/pelletkachel Federale belastingsvermindering voor vervanging oude stookketel Micro WKK Federale belastingsvermindering voor vervanging oude stookketel Energiezuinige woning passiefhuis nulenergie woning Federale belastingsvermindering Vlaamse korting op de OV voor woningen met een E-peil van 60 Thermostatische kranen Federale belastingsvermindering Netbeheerder Eandis Energie-audit Federale belastingsvermindering Toestellen met A-label Netbeheerder Eandis kortingsbon voor energiezuinige koelkast of wasmachine, enkel voor beschermde afnemers C.1.3 Beschikbare premies op lokaal niveau in de gemeenten rond de rand van Gent De tabel in bijlage 1 geeft een overzichtelijke blik op de lokale premies op het vlak van rationeel energieverbruik en hernieuwbare energie (de gemeentelijke reglementen m.b.t. deze premies zijn op aanvraag beschikbaar). De tabel laat toe om de verschillen tussen de premies van de verschillende gemeenten in de Gentse regio in een oogopslag waar te nemen. Het is interessant om vast te stellen hoe de verschillende gemeenten elk een eigen lokaal premiebeleid voeren. Specifiek voor de regio Gent stellen we vast dat 3 van de 8 gemeenten géén aanvullende premies toekennen (Evergem, Moerbeke en Wachtebeke). Premies voor groendaken (in het kader van een samenwerkingsovereenkomst met de Vlaamse overheid) worden door 4 van de 8 gemeenten aangeboden (Destelbergen, Gent, Lochristi en Merelbeke), Lochristi en Merelbeke bieden bijkomende gemeentelijke ondersteuning voor zonneboilers en zonnepanelen. Gent (voor dakisolatie en verwarming), Melle (met een aanvullende verbeteringspremie) en Merelbeke (met als enige een premie voor passiefwoningen en nulenergiewoningen) voeren nog een specifiek beleid met specifieke premies. Sommige gemeenten voeren dus géén premiebeleid, terwijl andere gemeenten origineel en zeer doelgericht uit de hoek komen. We kunnen hier van elkaar wellicht leren. C.1.4 Je kan een premie krijgen, maar hoe betaal je de investering? Er mogen dan al heel wat premies beschikbaar zijn, je moet als particulier nog steeds de centen op tafel leggen om de investering in één keer te betalen. Voor mensen met een beperkt inkomen is dat niet evident. De federale overheid heeft daarom het zogenaamde FRGE opgericht ( Dit Fonds ter Reductie van de Globale Energiekost verstrekt goedkope leningen, bestemd voor structurele energiebesparende maatregelen, aan particulieren. Dat gebeurt via lokale entiteiten die zijn aangeduid door steden en gemeenten in overleg met het OCMW. Momenteel zijn er 15 lokale entiteiten erkend of in oprichting in Vlaanderen. De Vlaamse overheid ondersteunt dit initiatief door het invoeren van een Vlaamse waarborgregeling tot 95%, zodat de lokale entiteiten nagenoeg volledig zijn ingedekt voor de verstrekte leningen. Die waarborgregeling is evenwel niet van toepassing op investeringen in zonnepanelen (wegens de al beschikbare en relatief hoge subsidiëring ervan). Hierdoor valt voor de gemeenten ook elk argument weg om geen lokale entiteit op te richten. In de stad Gent treedt de vzw REGent (Rationeel Energiegebruik Gent) op als lokale entiteit (www. vzwregent.be). Voor alle andere gemeenten uit de regio met uitzondering van Moerbeke is een andere lokale entiteit momenteel in oprichting via de dienstverlenende intercommunale VENECO (www. wonen in de rand van Gent 18

19 veneco.be). De bedoeling is dat men in het voorjaar 2011 start met de lokale entiteit. Moerbeke valt voorlopig uit de boot, en kan zijn inwoners geen goedkope leningen via FRGE aanbieden. C.1.5 Ideeën voor lokale acties m.b.t. energiepremies sp.a Regio Gent kan een uniformer premiebeleid voorstellen, waarbij de tabel in bijlage als leidraad wordt gebruikt. Wil men eerder de diverse afdelingen in beeld brengen, dan kan elke afdeling een actie opzetten rond het eigen gemeentelijke premiebeleid en de tabel in bijlage te gebruiken als inspiratiebron om een vernieuwend premiebeleid voor te stellen. Sommige gemeentelijke premies zijn vandaag irrelevant geworden. Dat geldt in het bijzonder voor de premie voor zonnepanelen: De gemeentelijke premie (die in de regio Gent hoogstens 800 euro bedraagt) weegt totaal niet op tegen het federale belastingsvoordeel (40% van de investering, te spreiden over vier jaar) en de Vlaamse financiële steun via de groenestroomcertificaten (momenteel 330 euro per 1000 kwh geproduceerde energie per jaar en dat voor 20 jaar). Je kan voorstellen om die premie af te schaffen en te vervangen door een nieuwe premie (bijvoorbeeld om nog meer in te zetten op isolatie of om lage-energiewoningen en passiefwoningen te stimuleren). Als je als afdeling of regio een ander premiebeleid voorstelt, kan je je ook laten inspireren door het Vlaamse Energierenovatieprogramma Tegen 2020 moet elke Vlaming een energiezuinige woning hebben (= dubbel glas, geïsoleerd dak, energiezuinige verwarming). Het gemeentelijke premiebeleid kan daar dan ook op afgestemd en/ of versterkt worden. De MilieuAdviesWinkel is actief voor Destelbergen, Gent, Merelbeke en Wachtebeke, maar Evergem, Lochristi, Melle en Moerbeke vallen buiten het werkingsgebied. sp.a kan voorstellen dat alle gemeenten instappen in het project. Voor de inwoners van Moerbeke moet dringend gezocht worden naar een lokale entiteit voor het verlengen van FRGE-leningen. De afdelingen kunnen hun gemeentebestuur wijzen op het één loket -aanbod van Eandis, om premies van zowel de gemeente als van Eandis via één loket aan te vragen en te verwerken. Voor de regio Gent zou dat concreet kunnen gebeuren via het Eandisklantenkantoor in Gent (Sint- Pietersnieuwstraat 62). Vooral voor Gent lijkt dat een goed voorstel; de andere gemeenten moeten in dergelijk scenario rekening houden met de afstand tot het klantenkantoor. Je kan de tabellen in bijlage 2 gebruiken om aan te geven dat de initiatieven van de overheid hun effect niet missen. Extra stimulering leidt effectief tot resultaten. De tabellen hebben betrekking op het energieverbruik (per inwoner) voor verwarming, en op de CO2-uitstoot (per inwoner) ten gevolge van gebouwenverwarming. Het is duidelijk dat extra investeringen in isolatie en hoogrendementsglas de cijfers nog verder kunnen doen dalen. C.2 Energiearmoede betaalbaarheid van energie Energie is niet goedkoop en steeds meer gezinnen ondervinden problemen om die te betalen. Diverse maatregelen garanderen echter dat gezinnen niet zomaar zonder energie kunnen komen te zitten. Om mensen bewuster te maken van de kostprijs van hun energie zijn er initiatieven om hen hierover maximaal te informeren. C.2.1 Bestaande maatregelen om energiearmoede te bestrijden Eerst en vooral zorgt Vlaanderen ervoor dat elk gezin recht heeft op 100 kwh gratis energie, plus 100 kwh per gezinslid. Deze maatregel is echter nog niet door iedereen goed gekend: 68% van alle gezinnen en maar 58% van de gezinnen met de laagste inkomens weten dat ze hierop recht hebben. Om zeker te zijn dat de energieleverancier de gratis energie correct heeft toegekend, moet je bovendien zelf de factuur uitpluizen. Als er geen gratis elektriciteit op de afrekening is toegekend, kan dat bijvoorbeeld te wijten zijn aan het feit dat de energieleverancier geen gegevens in verband met de gezinsgrootte heeft ontvangen. Ook bij een verhuis is het uitkijken geblazen. Iin dat geval moet de energieleverancier die op 1 april de energie levert ook de gratis energie verrekenen. Mensen die in betaalmoeilijkheden komen, riskeren dat ze door hun energieleverancier gedropt wonen in de rand van Gent 19

20 worden: De energielevering wordt met andere woorden opgezegd. Als dat gebeurt voorziet de Vlaamse regelgeving dat Eandis de energielevering overneemt. Je hebt met andere woorden de garantie om niet zomaar zonder energie te worden gezet. In dat verband treedt Eandis (de werkmaatschappij van de Vlaamse gemengde distributienetbeheerders) op als sociale leverancier. In Tabel 3 kunnen we per gemeente in de regio Gent aflezen hoeveel klanten Eandis als sociale leverancier heeft. Men stelt vast dat het aantal sociale klanten jaar na jaar toeneemt (de schijnbaar lichte daling van 2009 naar 2010 in Evergem en Melle is te wijten aan het feit dat de cijfers voor 2010 nog niet volledig zijn). Moerbeke vormt de uitzondering. Daar blijft het aantal sociale klanten stabiel. Deze stijgende trend geeft aan dat steeds meer gezinnen geconfronteerd worden met energiearmoede. Als er dan betaalmoeilijkheden zijn, kunnen die via zogenaamde budgetmeters beter beheerst worden. is een stijgende trend waar te nemen. Als men ondanks het gebruik van de budgetmeter toch nieuwe energieschulden maakt, dreigt niet de onmiddellijke afsluiting, maar voorziet de Vlaamse regelgeving een minimumlevering van elektriciteit (10 ampère). Om technische redenen is een minimumlevering van aardgas niet mogelijk, maar Freya Van den Bossche heeft ervoor gezorgd dat het afsluiten van aardgas in de winterperiode onmogelijk is. Geen enkel gezin komt met andere woorden in de kou te staan door energiearmoede. Budgetmeters kunnen ook gebruikt worden om opgebouwde schulden af te betalen. Een deel van het opgeladen bedrag wordt dan afgetrokken om te schuld te verlagen en met de rest van het bedrag kan energie gekocht worden. In extreme gevallen kan de energietoevoer toch afgesloten worden, bijvoorbeeld als men weigert om een budgetmeter te laten plaatsen. Afsluiten kan dan pas na advies van een lokale adviescommissie. Uit Tabel 3 blijkt dat die in aantal relatief beperkt zijn. C.2.2 Ideeën voor lokale acties m.b.t. de betaalbaarheid van energie Een budgetmeter laat toe om energieverbruiken via een systeem van voorafbetalingen op te volgen. Het systeem werkt met een betaalkaart die de klant eerst voor een bepaald bedrag moet opladen. Vervolgens kan hij dan voor het opgeladen bedrag energie verbruiken. Zo probeert men ook te vermijden dat er een nieuwe energieschuld wordt opgebouwd. Als men wegens wanbetaling wordt gedropt door een commerciële leverancier en als de openstaande rekeningen niet binnen een bepaalde termijn worden betaald, dan is men verplicht om dergelijke budgetmeter te laten installeren. In Tabel 3 kunnen we per gemeente in de regio Gent aflezen hoeveel budgetmeters er staan opgesteld, waarbij een onderscheid wordt gemaakt tussen actieve en nietactieve meters. Een budgetmeter kan men afzetten als de woning bijvoorbeeld door iemand anders wordt bewoond. Ook op het vlak van actieve budgetmeters Hoe meer men aankoopt, hoe lager de prijs. Onder dit motto kan elke afdeling meedoen aan de actie samenaankoop (groene) energie. Dat hierdoor effectief een serieuze prijsverlaging kan worden verkregen, bewijzen eerdere acties. In de provincie Antwerpen stapten recent ruim gezinnen in de samenaankoop met een gemiddelde besparing van 200 euro per gezin (per jaar) tot gevolg. Elke lokale afdeling kan zich met dit project sterk profileren door de organisatie van infoavonden, het verdelen van flyers, persberichten Een voordeel is dat de afwikkeling grotendeels via het internet gebeurt, waardoor de werklast voor de afdeling tot een minimum is beperkt. Lokale afdelingen kunnen hun leden en inwoners ook ondersteunen bij het veranderen van energieleverancier. Wie immers vindt dat zijn/haar energierekening te hoog oploopt kan overwegen om van leverancier te veranderen. De VREG (de Vlaamse Regulator voor Energie en Gas) stelt op haar website de V-test beschikbaar. Met de V-test kan je nagaan wie de goedkoopste wonen in de rand van Gent 20