Strategisch stemgedrag van PvdA en VVD kiezers

Transcriptie

1 Strategisch stemgedrag van PvdA en VVD kiezers 30 Oktober 2012 Samenvatting en persbericht Uit een recent (oktober) verkiezingsonderzoek van I&O Research komt naar voren dat een kwart van de VVD-kiezers (25 tot 26%) en vier op de tien PvdA-kiezers (tussen de 37% en 43%) strategisch hebben gestemd. Deze bevindingen leiden tot de conclusie dat bij de verkiezingen de PvdA meer heeft geprofiteerd van strategisch stemgedrag dan de VVD. De VVD heeft naar schatting 10 tot 11 zetels gewonnen door strategisch stemmende kiezers. De PvdA heeft 14 tot 16 zetels gewonnen door strategisch stemgedrag. Onderzoeksverantwoording I&O Research heeft in juli en augustus 2012 een grootschalig online verkiezingsonderzoek uitgevoerd onder ruim respondenten. Het aantal mensen dat aan de 2 e peiling heeft deelgenomen, bedraagt Het onderzoek biedt inzicht actuele standpunten van kiezers en stemvoorkeuren. In de vragenlijst komen de volgende onderwerpen aan de orde: 1 - standpunten van kiezers over 18 verkiezingsissues. De issues zijn representatief voor vrijwel alle verkiezingsthema s en komen in de meeste verkiezingsprogramma s terug; - belangrijke problemen in Nederland. Een lijst van 11 problemen waaruit de respondenten er maximaal 3 belangrijkste konden selecteren; - coalitievoorkeuren. De wenselijkheid van de zes meest kansrijke en reële coalities; - stemgedrag 2010 en stemvoorkeur 2012; - achtergrondkenmerken. Leeftijd, geslacht, postcode, etniciteit, inkomensklasse, opleidingsniveau, religie, hoofdbezigheid. Het onderzoek is uitgevoerd onder een steekproef van ruim respondenten. Het betreft hier geen panelonderzoek, maar een steekproefkader dat is gevormd uit eerdere onderzoeken van I&O Research, met name het Koopstromenonderzoek Randstad 2011 ( en het onderzoek Veiligheidsmonitor ( Beide grootschalige onderzoeken zijn uitgevoerd op basis van aselecte personen- en huishoudensteekproeven, algemeen erkend als het beste steekproefkader dat

2 beschikbaar is. De respondenten hebben geen financiële vergoedingen gehad voor deelname aan de oorspronkelijke onderzoeken. Ook voor deelname aan dit onderzoek is door de respondenten belangeloos deelgenomen. De onderzoeksresultaten zijn na herweging op leeftijd, geslacht en opleiding representatief voor alle Nederlandse kiesgerechtigden (18 jaar en ouder). Het veldwerk voor het Verkiezingsonderzoek is gestart uitgevoerd in oktober I&O Research I&O Research is een bureau voor beleids- en marktonderzoek, met alle faciliteiten voor telefonisch, schriftelijk, face-to-face en webenquêteren in eigen huis. Daarnaast verzorgen wij lokale en regionale statistieken, bewerkingen en datamining, telefonische, tellingen en diepte-interviews. I&O Research is lid van de MarktOnderzoeksAssociatie (MOA), maakt deel uit van de Research Keurmerk Groep en onderschrijft de internationale ICC/ESOMAR gedragscode voor markt- en sociaal-wetenschappelijk onderzoek. I&O Research is ISO en ISO gecertificeerd. Naast onderzoek en advies detacheert I&O Research onderzoekers en adviseurs. I&O Research heeft vestigingen in Enschede, Hoorn en Nieuwegein. Meer informatie Dr. Pieter van Wijnen, politicoloog en publicist, tel , mail: Dr. Rob van de Peppel, algemeen directeur I&O Research, tel: , mail: 2

3 Strategisch stemgedrag van PvdA en VVD kiezers 30 Oktober 2012 Strategisch stemgedrag is het verschijnsel dat mensen op een partij stemmen die niet hun meest favoriete partij is. Een strategische overweging kan zijn dat men met het oog op de toekomstige machtsverhoudingen in het parlement en de regering geneigd is te stemmen op grotere partijen. Het stemmen op kleinere partijen waarmee men het inhoudelijk meer mee eens is of die als sympathieker worden ervaren, wordt door deze strategische stemmers als een verspilde stem beschouwd. In de laatste twee weken voor de verkiezingen werd door opiniepeilers en de media een beeld geschetst van een nek-aan-nekrace tussen de VVD en de PvdA. De verkiezingen zouden gaan om welke partij het meeste zetels zou krijgen, en daarmee de minister-president zou leveren. Dit heeft geleid tot de verwachting dat progressieve en links georiënteerde kiezers met een eerste voorkeur voor SP, D66, Partij voor de Dieren of D66 zouden gaan stemmen op de PvdA. Meer rechts georiënteerde kiezers met een eerste voorkeur voor CDA of PVV zouden om strategische redenen VVD gaan stemmen. Respondenten die in de verkiezingsenquête van I&O Research (gehouden in oktober jl). aangaven PvdA of VVD te hebben gestemd, zijn twee stellingen voorgelegd over strategisch stemgedrag. De eerste stelling luidde: Ik heb VVD (of PvdA) gestemd, hoewel ik het qua standpunten meer eens ben met een andere partij. De tweede stelling luidde: Ik heb VVD (of PvdA) gestemd, hoewel ik een andere partij sympathieker vind. Respondenten konden aangeven in hoeverre de stellingen op hun van toepassing zijn. Daarnaast is alle respondenten gevraagd wat voor hun belangrijke redenen waren om op de gekozen partij te stemmen. Respondenten die meerdere belangrijke redenen hadden aangegeven, is vervolgens gevraagd de meest belangrijke aan te geven. Twee van de redenen die respondenten konden aangeven waren strategische overwegingen: de gekozen partij moet veel invloed krijgen op het kabinetsbeleid en om te voorkomen dat een andere partij teveel macht krijgt. Op basis van de vier bovenstaande stellingen en vragen kunnen we strategische VVD- en PvdA-stemmers identificeren. Kiezers hebben strategisch op de VVD of de PvdA gestemd als tenminste een van de twee stellingen op hun van toepassing is, of als een strategische overweging de enige of meest belangrijke motivatie van de stemkeuze is. Hierbij kunnen we nog een meer beperkte definitie van strategisch stemgedrag onderzoeken. In deze beperkte definitie wordt stemmen op een partij om deze veel invloed te geven op het beleid niet meegenomen. Het is namelijk mogelijk dat een kiezer om deze reden stemt en tegelijkertijd de gekozen partij de meest favoriete is. Volgens onze definitie is dit geen strategisch stemgedrag. Bij kiezers die aangeven dat ze vooral stemmen om te voorkomen dat een andere partij teveel 3

4 macht krijgt, hebben we meer zekerheid dat de gekozen partij niet de meest favoriete partij is. Met de twee definities hebben we een benadering van de boven- en ondergrens van de omvang van strategisch stemgedrag. Strategisch stemgedrag PvdA-kiezers hebben de stellingen over strategisch stemgedrag vaker onderschreven dan VVD-kiezers. Een kwart (24%) van de PvdA kiezers geeft aan PvdA te hebben gestemd, hoewel ze het qua standpunten meer eens waren met een andere partij. Het dienovereenkomstige aantal bij VVD-kiezers is bijna een op de vijf (18%). En een kwart (25%) van de PvdA kiezers geeft aan PvdA te hebben gestemd, hoewel ze een andere partij sympathieker vonden. Het soortgelijke aantal bij VVDkiezers is een op de zes (17%). Als men de kiezers meerekent waarbij strategische overwegingen het enige of meest belangrijke motief voor de stemkeuze waren (en dubbeltellingen verwijdert), ontstaat het volgende beeld: een kwart van de VVD-kiezers (25 tot 26%) heeft strategisch gestemd. Het aantal strategisch stemmende PvdA-kiezers is circa vier op de tien (tussen de 37% en 43%). Deze bevindingen leiden tot de conclusie dat bij de verkiezingen de PvdA meer heeft geprofiteerd van strategisch stemgedrag dan de VVD. De VVD heeft naar schatting 10 tot 11 zetels gewonnen door strategisch stemmende kiezers. De PvdA heeft 14 tot 16 zetels gewonnen door strategisch stemgedrag. Strategisch stemmen op VVD of PvdA komt vaker voor onder jongere kiezers. De helft van de PvdA- en VVD-kiezers tussen de 25 en 45 jaar heeft op een van deze partijen strategisch gestemd. Het aandeel PvdA- en VVD-kiezers van 65 jaar en ouder dat strategisch heeft gestemd, is een op de drie. Veel kiezers die PvdA of VVD hebben gestemd, hebben van tevoren getwijfeld of zij op een andere partij zouden stemmen. Voor deze twijfelende kiezers is het 4

5 interessant om na te gaan in welke mate strategische overwegingen de doorslag hebben gegeven voor een stembeslissing voor de PvdA of VVD. De helft van de VVD-kiezers (50%) heeft getwijfeld op een andere partij te gaan stemmen. Van deze twijfelende VVD-kiezers heeft bijna de helft (46%) strategisch gestemd. Zeven van de tien PvdA-kiezers (69%) heeft getwijfeld of zij een andere partij zouden gaan stemmen. Van deze groep heeft ruim de helft (56%) uiteindelijk strategisch op de PvdA gestemd. Dr. Pieter van Wijnen 5