Libramont 2014: het gemeenschappelijke landbouwbeleid voor beginners

Transcriptie

1 Libramont 2014: het gemeenschappelijke landbouwbeleid voor beginners Het gemeenschappelijke landbouwbeleid wordt momenteel opnieuw hervormd... De gelegenheid voor de Landbouwcommissie van de Beurs van Libramont om te kijken hoe het staat met de toekomst van de landbouw. En om het debat uit te breiden naar de maatschappij... Wat zijn de keuzes van de politici, maar ook van de consumenten? De mens zegt immers sinds de oudheid dat voedsel het eerste geneesmiddel is, maar weet ook dat gezondheid geen prijs heeft... en dat het hoog tijd is om de band tussen producenten en consumenten opnieuw te herstellen en zorg te dragen voor elkaar... In een wereld die ingrijpend verandert, ontstaan nieuwe consumptiepatronen en ziet een nieuw bewustzijn het licht. Enkele belangrijke data Eind de jaren 1950 krabbelt Europa stilaan terug overeind na een wereldwijd conflict dat zowel op menselijk, economisch als cultureel vlak diepe wonden heeft geslagen. De heropbouw van de infrastructuur geeft echter aanleiding tot een ongekende economische ontwikkeling. De bedrijven draaien op volle toeren en de jaren 1960 kondigen zich aan met een groot optimisme. Ze zullen trouwens de Golden Sixties worden genoemd. Dit decennium zal een economie met een volledige tewerkstelling kennen die in het geheugen gegrift staat als dé referentie van een vervlogen gouden tijdperk. Optimisme en plezier staan centraal! JF Kennedy begint met de verovering van de ruimte en de nieuwe grenzen. De eerste zwart-wittelevisietoestellen doen hun intrede in de woonkamers en de mensen komen samen om naar de Ronde van Frankrijk of de grote voetbalwedstrijden te kijken die worden uitgezonden via Eurovisie. Bij ons luidt de Wereldtentoonstelling van 1958 op de Heizel een periode van welvaart in waaraan geen einde lijkt te komen. Het is de opkomst van een consumptiemaatschappij waar het altijd meer en groter moet... Intelligentie wordt ingezet om de productieprocessen te verbeteren in een kwantitatieve visie.

2 Er wordt niet nagedacht over het milieu. Steeds meer consumeren is immers het teken van welvaart... In deze context ontstaat het gemeenschappelijke landbouwbeleid (GLB). Het gemeenschappelijke landbouwbeleid dat het licht ziet in 1957, wordt in 1962 ingevoerd en steunt op twee pijlers. De eerste heeft betrekking op de productie van voedingswaren en de tweede op de plattelandsontwikkeling. Naast het feit dat het een zekere consistentie wil geven aan Europa, streeft het vijf precieze doelstellingen na: - de productiviteit van de landbouw verhogen, onder meer door de technische vooruitgang te bevorderen; - een redelijke levensstandaard garanderen aan de landbouwbevolking; - de markten stabiliseren; - de voedselvoorziening veilig stellen; - redelijke prijzen aan de consumenten garanderen. Het GLB is onder meer gebaseerd op de volgende principes: de eengemaakte markt, communautaire preferentie, financiële solidariteit en gewaarborgde minimumprijzen voor de landbouwers. In de loop van de jaren zal het GLB meermaals worden hervormd. Om de overschotten weg te werken, worden in 1984 onder meer voor melkproducten productiequota ingevoerd en worden de ondersteuningsprijzen verlaagd. In 1992 wordt het ondersteuningsbeleid opnieuw gewijzigd en wordt een daling van de gegarandeerde prijzen doorgevoerd, die voortaan in de buurt liggen van de internationale marktprijzen. De daling wordt gecompenseerd met rechtstreekse subsidies aan de landbouwers. Op dat moment is er ook sprake van een eerste oriëntering naar een milieubeleid met de invoering van agromilieumaatregelen. In 1999 wordt een financieel kader vastgelegd voor de periode De plattelandsontwikkeling wordt ondersteund. Deze hervorming is bedoeld om de komst van tien nieuwe leden voor te bereiden en het GLB compatibel te maken met de regels van de Wereldhandelsorganisatie (WHO).

3 In 2003 voert het nieuwe GLB in Luxemburg de ontkoppeling van de steun in, om te voldoen aan de voorschriften van de WHO. Dit wil zeggen dat de ontvangen premies niet meer gekoppeld zijn aan de producties van het bedrijf, maar wel aan een referentie die verbonden is aan het gemiddelde van de over 3 referentiejaren ontvangen premies. Dit nieuwe GLB voert het begrip conditionaliteit in: de ontkoppelde steun wordt gestort op voorwaarde dat de landbouwer de goede landbouw- en milieupraktijken naleeft en het dierenwelzijn respecteert. In 2008 en de volgende jaren kan aan de hand van een balans van het GLB de evolutie tegen dat het einde van de huidige financiering inluidt - worden beoordeeld en ingeschat. Er wordt nagedacht over de invoering van een meer competitieve landbouw die meer respect heeft voor het milieu, door onder meer een daling van de aan de productie gekoppelde subsidies en een grotere steun aan de plattelandsontwikkeling. Daarnaast schakelt men stilaan over op een volledige ontkoppeling van de steun. Vandaag Het GLB wordt momenteel opnieuw hervormd. Deze hervorming zal in werking treden op 1 januari 2015 en ligt in het verlengde van 1992, met een landbouw die zich meer openstelt voor de wereld... De context is vandaag sterk veranderd. We hebben heel wat crisissen doorstaan. Er zijn nieuwe bekommernissen. De economie is gemondialiseerd. De voedselproductie kent net als de andere producties een grotere mobiliteit. De wereldwijde productie bevindt zich in de rekken van Europese supermarkten. Tegelijk ontstaan in een onderling verbonden maatschappij, dit werelddorp met instantinformatie, nieuwe trends. De aandacht voor het milieu is gemeengoed geworden. Ecologie neemt in elk politiek discours een centrale plaats in. Daarnaast wordt nagedacht over de zin van consumptie. De bioconsumptie breidt zich steeds verder uit. Waarom blijven wij op een onberedeneerde manier voedingsmiddelen per vliegtuig vervoeren? Wat zou het nut van lokale

4 consumptie zijn? Gemeenschappelijke aankoopgroepen die opnieuw de banden met de producent willen aanhalen, zien het licht. Europa is een markt met 500 miljoen consumenten die dagelijks moeten worden gevoed. Veertig miljoen arbeidsplaatsen hangen rechtstreeks af van de landbouwsector, oftewel één job op zes. De uitdaging bestaat erin om aan de consumenten voldoende voedingsmiddelen aan te bieden tegen redelijke prijzen en een menswaardig inkomen aan de landbouwers te garanderen. Het nieuwe gemeenschappelijke landbouwbeleid bevestigt deze tendens om de steun ten opzichte van de productie los te koppelen. Het risico bestaat evenwel dat er geen sprake meer zal zijn van een gegarandeerde prijs, maar wel van een vangnet. De trend is om tot een premiesysteem per hectare te komen dat dus geen verband meer zal hebben met de productie. Dit systeem zal zeker een impact hebben op de vraag naar grond. Zodoende zal een wedstrijd ontstaan om zoveel mogelijk hectare te bekomen en dit geld zal zeker niet in handen van de landbouwers blijven. Het gemeenschappelijke landbouwbeleid is ongetwijfeld ook steeds minder gemeenschappelijk. Welke beslissingen moeten er bijvoorbeeld worden genomen tegenover de grote verscheidenheid van de lokale landbouwsystemen tussen België en Letland? Een reeks beslissingen zal worden genomen op het niveau van de lidstaten. Europa zal het kader leveren waarin de lidstaten meer beslissingsbevoegdheid zullen hebben. Daarnaast voorziet het nieuwe gemeenschappelijke landbouwbeleid in een gelijkschakeling tussen de verschillende lidstaten van de Unie. Concreet betekent dit dat België in het volgende programma ongeveer 20% van de huidige steun zal verliezen. Het Europese premiegemiddelde per hectare bedraagt momenteel immers 270 euro. In België is dit 460 euro per hectare en in de Baltische staten, zoals Litouwen, Estland en Letland, 60 tot 70 euro. De gelijkschakeling van de premies zal België dus zwaar vallen. Deze maatregel hield geen rekening met alle productiekosten. Na onderhandelingen met onder meer de vakbondswereld zal deze aanpassing geleidelijk worden doorgevoerd...

5 Een andere grote pijler van het nieuwe gemeenschappelijke landbouwbeleid is de vergroening. Bijna 30% van de rechtstreekse steun zal gekoppeld zijn aan milieumaatregelen. Het is wellicht een politieke manier om aanzienlijke steun te blijven verlenen aan de landbouw door de landbouwers aan te sporen om milieuvriendelijker te produceren... Deze maatregelen hebben betrekking op praktijken die bij ons reeds worden toegepast, zoals wisselbouw bijvoorbeeld. Andere maatregelen hebben dan weer betrekking op een oppervlaktereserve met ecologische werking, om onder meer de biodiversiteit te bevorderen. Deze acties ten gunste van het milieu zijn uiteraard belangrijk. Daarnaast mag niet uit het oog worden verloren dat de eerste taak van de landbouwer erin bestaat om de maatschappij van voedsel te voorzien. Voeding: de mens ten dienste van de mens? In deze context waar de systemen hun grenzen bereiken, is het hoog tijd om de juiste vragen te stellen. Trends doen hun intrede. Bio is aan een opmars bezig. Maar welke toekomst staat deze op de natuur gebaseerde filosofie te wachten? Kan bio zich op een dag overal verspreiden en kan men zich biomassaproducties voorstellen? Technisch gezien wellicht wel, maar wat zijn de echte mogelijkheden? Kan men zich inbeelden dat bio op een dag de norm wordt? Streekgebondenheid staat ook op de agenda. Een grote Franse distributiegroep heeft net met de President van de Republiek een akkoord ondertekend waarin wordt gegarandeerd dat voor de verwerkte producten die aan de consumenten zullen worden aangeboden, regionale producten zullen worden gebruikt. In België worden verschillende initiatieven genomen om lokale producten in de rekken op te nemen. Iets wat een vijftiental jaar geleden ondenkbaar was. Er is sprake van een samenwerkingscharter, lonende prijzen, niet-exclusiviteit,... De landbouwwereld, waarvan produceren de voornaamste taak is, ontwikkelt een nieuwe visie van het beroep: tegelijk producent en handelaar zijn en zijn productie opwaarderen.

6 De consument heeft dan weer een belangrijke rol te spelen door zijn keuzes te maken. Maar heeft hij echt de keuze? De meeste Europese gezinnen moeten zich een weg banen tussen het belang van een gezonde voeding, dat inspeelt op de problemen voor de volksgezondheid, zoals zwaarlijvigheid en cardiovasculaire aandoeningen, en de krappe budgetten waarmee zij krijgen af te rekenen, vooral in tijden van crisis. Hij kan zich er ook van bewust zijn dat consumeren ook een politieke handeling is: een goed georganiseerde consumentenbeweging kan een multinational of een regering op de knieën krijgen. Maar wordt hij hierover voldoende geïnformeerd? Editie 2014 van de Beurs van Libramont zal zich dus uiteraard buigen over de pedagogie die de invoering van deze zoveelste hervorming moet begeleiden. Wat is het GLB? Wat zijn de mechanismen ervan? Wie neemt de beslissingen? Wie haalt er voordeel uit? Wie lijdt eronder? Welke impact zal de hervorming concreet hebben op de Waalse landbouwer, onze buur? Welke gevolgen zal ze hebben op ons bord, in onze portefeuille, voor onze gezondheid, op ons milieu? Welke punten kunnen er verder worden uitgewerkt? Welke spelers denken na over de toekomst van onze voeding? Welke samenwerkingsverbanden kunnen tot stand worden gebracht tussen de spelers? Wat met de samenwerkingsgeest in Europa vandaag? In hal 3 worden een tentoonstelling, animaties en enkele conferenties georganiseerd die dieper ingaan op deze verschillende vragen.