ONDERZOEKKSOPDRACHT 6 ASO WETENSCHAPPEN

Transcriptie

1 HEILIG-HARTCOLLEGE ALBERTLAAN WEZEMBEEK-OPPEM TEL ONDERZOEKKSOPDRACHT 6 ASO WETENSCHAPPEN AARDRIJKSKUNDE BIOLOGIE CHEMIE FYSICA

2 ORGANISATIE ONDERZOEKSOPDRACHT WETENSCHAPPEN 6ASO ALGEMENE AFSPRAKEN -) De leerlingen van de richtingen wetenschappen 6ASO zullen, gespreid over het ganse schooljaar, één onderzoeksopdracht moeten uitvoeren over een onderwerp uit de vakgebieden aardrijkskunde, biologie, chemie of fysica. -) De leerlingen kiezen één onderwerp, uit de door de leerkrachten wetenschappen voorgestelde onderzoeksopdrachten ( 4 onderwerpen per vakgebied). Het uitvoeren van de onderzoeksopdracht wordt gespreid over het ganse schooljaar en verloopt volgens het OVUR-model. -) Bij het uitwerken en ook voor het eindresultaat van de onderzoekscompetentie is ICT verplicht. Alle documenten worden met computer geschreven, men maakt gebruik van het font-type ARIAL-11. -) De opdracht wordt maximaal door 2 leerlingen uitgevoerd. De partner mag binnen de klasgroep vrij gekozen worden. Het onderzoek is teamwerk, het onderzoeksdossier is een groepsdocument. Elke leerling van elke groep beschikt dus over alle documenten. -) De leerling houdt nauwgezet een portfolio met logboek bij, waarin iedere stap of activiteit, hoe klein ook, wordt genoteerd. Op het einde van iedere tijdsperiode, zal steeds het portfolio met logboek door iedere leerling worden afgegeven. De afgesproken data voor het indienen van de taken tijdens het werkproces zijn strikt! Indien de taak niet op tijd wordt ingediend kunnen er geen punten worden gegeven. -) Elke groep moet als groep zelf voldoende initiatief nemen om in de onderzoeksopdracht vooruitgang te boeken. Indien zich tijdens het onderzoeksproces problemen voordoen van welke aard ook, is het aan de groep om de leerkracht te contacteren! -) Op het einde van het schooljaar zal 20% van de DW-punten, voor het vak waarvoor de leerling de onderzoeksopdracht uitvoert, aan de onderzoeksopdracht worden toegekend. 1

3 PRAKTISCHE ORGANISATIE PLANNING -) 1 ste en 2 de lesweek september Stap 1: oriëntatiefase - kies onderzoeksopdracht en partner De leerkrachten van de vakgebieden stellen gedurende de eerste week de projecten voor. Iedere leerling kiest één onderzoeksonderwerp uit elk van de vier vakgebieden. De onderwerpen vind je terug op blz. 5 t.e.m. 8 van deze bundel. Ten laatste op het einde van de tweede lesweek brengen de leerlingen hun keuzeformulier (zie blz.9) binnen. Bij elk onderwerp geeft de leerling zijn voorkeur weer (1 = 1 ste keuze, 4= laatste keuze ). -) Eind 1 ste lesweek oktober Stap 2: oriënteringsfase - formuleren van de onderzoeksopdrachten Stap 3: voorbereidingsfase - stel een onderzoeksplan op De teksten die verband hebben met het onderwerp worden opgezocht en gelezen. De leerlingen zorgen ervoor dat zij de teksten begrijpen. Het portfolio bevat reeds het logboek en een overzicht van de gelezen teksten De eerste onderzoeksvragen worden geformuleerd. Timing en werkverdeling voor het volgend onderzoek wordt opgesteld. -) Eind 2de lesweek november Stap 4: oriënteringsfase - verzamelen van relevante informatie en beschrijving onderzoeksplan -) Eind maart Stap 5: uitvoeringsfase - voer uitvoeringsplan uit, verwerk de informatie tot een coherent geheel Stap 6: uitvoeringsfase - formuleren van de conclusie Stap 7: rapporterings- en reflectiefase - maak het verslag Het verslag moet nu klaar zijn en wordt afgegeven. De leerkracht doet een eerste lezing van het verslag en voorziet het van commentaar. -) Eind 1ste lesweek mei Stap 8: rapporterings- en reflectiefase reflecteer over de onderzoeksopdracht Het verslag en het portfolio met logboek en teksten wordt in zijn definitieve vorm afgegeven. 2

4 STAPPENPLAN VOLGENS OVUR-METHODE Fase 1 : Oriënteren Stap 1 : Kies de onderzoeksopdracht en partner Elke leerling krijgt/kiest een onderzoek dat zijn interesse wegdraagt. De onderzoeksopdracht is een groepswerk en dus moet elke leerling ook nadenken met welke partner hij/zij zal samenwerken. Stap 2 : Formuleer de onderzoeksvragen De groep zal eerst over het onderzoeksonderwerp een inleidende tekst lezen en begrijpen, één en ander gaan opzoeken en lezen en begrijpen. Vervolgens zal de groep over het onderzoeksonderwerp minstens 1 en maximaal 3 onderzoeksvragen formuleren. Via deze vraag (vragen) legt de groep vast wat de doelstellingen zijn van hun onderzoek. Een onderzoeksvragen goed formuleren is niet gemakkelijk. Een onderzoeksvraag moet zodanig geformuleerd zijn dat ze tot een uitvoerbare onderzoeksopdracht leidt. Daarom is het soms noodzakelijk om deelvragen te formuleren, die direct leiden tot een uitvoerbare onderzoeksopdracht. De deelvragen moeten dan bij elkaar genomen een antwoord geven op de onderzoeksvraag. De leerkracht geeft over deze vragen zijn akkoord. Fase 2 : Voorbereiden Stap 3 : Stel een onderzoeksplan op Wat zal de groep eerst doen, wie zal welke taken op zich nemen, tegen wanneer, wanneer en waar komt de groep samen, hoe pakt de groep het onderwerp aan. Elke groep heeft een logboek dat dient aangevuld te worden. Iedere actie of stap, hoe klein ook, zal de groep hierin noteren. Wat is een logboek? Een logboek geeft een chronologisch overzicht van geplande en uitgevoerde activiteiten. In het logboek houdt de groep alle groepsactiviteiten nauwkeurig bij zoals Welke afspraken waren er ook al weer gemaakt?, Wanneer hebben we wat gedaan?, Aan welke activiteiten waren we van plan te werken?. Het logboek is een belangrijk document voor de leerkracht zodat de vorderingen van de groep goed gevolgd kunnen worden en de groep ook met raad en daad bijgestaan kan worden. In een logboek staan zaken als datum, verrichte werkzaamheden, resultaten, opmerkingen, afspraken,. Stap 4 : Verzamel zoveel mogelijk informatie over het onderwerp stel onderzoeksplan op In deze fase gaat de groep op zoek om zoveel mogelijk bruikbare informatie te verzamelen. De groep moet een literatuuronderzoek doen, waarmee zij de onderzoeksvragen proberen te beantwoorden. Het doel is het verwerven van informatie over het onderzoeksprobleem aan de hand van bestaande bronnen. De groep kan hiervoor informatie zoeken in leerboeken, in het OLC (Open Leer Centrum), in de bibliotheek, op internet,. Al deze informatie moet ordelijk en zorgvuldig verzameld en bijgehouden worden. Het is dus belangrijk dat de groep een map aanlegt waarin al het verzamelde materiaal zit. Formuleer nu een onderzoekshypothese ( = antwoord op onderzoeksvragen, gebaseerd op de verzamelde informatie) De groep moet een proef(opstelling) bedenken, waarmee zij de onderzoeksvraag (-vragen) tracht te beantwoorden. De groep moet vervolgens de proefopstelling nauwkeurig beschrijven waarmee ze het onderzoek wil uitvoeren. Wat zijn de benodigdheden? Ook dient een nauwkeurige beschrijving van de werkwijze gegeven te worden. Hoe zullen de metingen verwerkt worden in functie van de onderzoeksvraag? (tabellen, grafieken, bewerking op de gegevens). 3

5 Fase 3 : Uitvoeren Stap 5 : Voer het onderzoeksplan uit, verwerk al de informatie tot een coherent geheel Elke groep voert de proef zo nauwkeurig mogelijk uit en verwerkt vervolgens de meetresultaten in tabellen en/of grafieken. Dit moet uiteindelijk een mooi en overzichtelijk geheel worden. Bij de uitvoering is opnieuw het bijhouden van het logboek nodig. Stap 6 : Formuleer de conclusies De groep trekt voor zichzelf al de nodige conclusies uit de verwerkte meetresultaten. Belangrijk hier is dat er goed nagedacht wordt over de juistheid ervan en over de correcte wetenschappelijke formulering! De groep dient zeker de onderzoeksvragen te herlezen en na te gaan of de besluiten een duidelijk antwoord geven op deze vragen. Bespreek ook de hypothese, toets deze aan de meetresultaten. Fase 4 : Rapporteren en reflecteren Stap 7 : Maak een verslag van het onderzoek De groep schrijft een verslag van hun onderzoek. Het schrijven van het verslag verloopt volgens de gemaakte afspraken. Stap 8 : Reflecteer over de onderzoeksopdracht De groep moet een kritische houding aannemen ten aanzien van de onderzoeksresultaten. De resultaten kunnen getoetst worden aan resultaten van soortgelijk onderzoek. Kloppen de resultaten? Waarom? Waarom niet? Wat ging er eventueel mis bij het uitvoeren van de proef? Of wat was er moeilijk? Ook zelfevaluatie sluit bij het logboek aan : wat ging vlot, wat kon beter, en over het werken in groep. 4

6 ONDERZOEKSOPDRACHT AARDRIJKSKUNDE ONDERZOEK NAAR DE EROSIE VAN EEN AKKERPERCEEL Het onderzoek verloopt met 2 leerlingen en omvat het onderzoek naar de kenmerken, de evolutie en de erosieomvang van een erosiegevoelig akkerperceel. Iedere groep krijgt een ander perceel te onderzoeken. Wat is een geschikt perceel? Een perceel dat op de potentiële bodemerosiekaart 2011 zeer hoog (paars) of hoog (rood) scoort. Een perceel dat door de groep goed bereikbaar is. Verkenning van het perceel : enkele aspecten Onderscheid tussen erosie door natuurlijke processen (neerslag en windwerking); erosie door agrarische bewerking (ploegen en eggen) en erosie tijdens het oogsten De hoogtelijnen : hellingsknikken; hellingsgraad. De onmiddellijke omgeving van het perceel. Is er erosiegevaar van een hoger liggend perceel? Zijn de omgevende percelen onder blijvend gewas (bos; weiland? ). Dit vermindert de kans op erosie natuurlijk Evolutie van het perceel We willen het perceel volgen van oktober tot en met mei. We leggen een logboek aan waar de kenmerken van het perceel genoteerd worden. Je hebt een grote mate van vrijheid in dit logboek qua uitzicht. Qua inhoud moeten volgende elementen iedere maand minimaal aan bod komen: De datum van de opname en controle. De toestand van de bodem (pas geploegd; pas geëffend; pas ingezaaid; pas geoogst, gewassen van enkele cm; gewassen van x dm, de naam van het gewas; de aanwezigheid van een groenbemester, diepe bandensporen.) Eventuele sporen van erosie (geultjes; verslempte bodem; afspoeling; colluvium onderaan de helling, of het volledig ontbreken van erosie..) De weersomstandigheden van het moment van opname en van enkele voorbije dagen (droge / natte periode ) Eén algemene foto van het perceel en eventueel een of meerdere detailfoto s om specifieke verschijnselen in beeld te brengen (indien nodig). Dus samengevat : minstens een grondige opname per maand. Meer mag uiteraard indien je dit zelf zinvol vindt om een of andere evolutie beter op te volgen. Erosieomvang Parameters die het massatransport op het perceel beïnvloeden. Wat zegt de theorie? Opmeting na actieve erosie. 5

7 ONDERZOEKSOPDRACHTEN BIOLOGIE Keuze 1: Hoe kan ik zaadjes sneller of trager laten kiemen? Je kiest een reeks zaden die gemakkelijk kiemen en bestudeert het kiemproces dag na dag. Je onderzoekt vervolgens een aantal factoren die dit proces beïnvloeden. Wat is het effect van plantenvoedingsmiddelen, wat is het effect van vervuilende stoffen? Keuze 2: Laat maar rijzen.. hoe werken bakkers- en andere gisten? Brood, bier en wijn hebben we te danken aan de werking van gisten. Hoe werken deze gisten? Maak je eigen broodje, waag je aan je eigen wijntje. Bestudeer de biochemie van het gistingsproces. Wat hebben gisten nodig om te kunnen werken? Hoe wordt hun werking beïnvloed? Keuze 3: Ananas en bavarois zijn vijanden van elkaar. is dit waar? Van verse ananas kan je geen bavarois maken. Is dit waar? Wat loopt er fout, zoek een biochemische verklaring. Lukt het wel met gekookte ananas? Zijn er nog ander vijanden van bavarois? Een uitdaging voor biochemisten die graag in de keuken staan! 6

8 ONDERZOEKSOPDRACHTEN CHEMIE Keuze 1: Waarom is een vastgeroeste schroef zo moeilijk los te maken? Om hierop een antwoord te zoeken, ga je eerst een antwoord moeten zoeken op een aantal deelvragen zoals * Welke chemische stoffen worden er gevormd tijdens het roestproces * Welke chemische reacties komen hierbij te pas? * Helpt het indien je de schroef laat weken in bepaalde oplossingen ( cola) Je gaat hierbij zelf op onderzoek met welk middel je de schroef het best kan losmaken, wie weet ontdek je wel HET MIDDEL om schroeven terug roest vrij te krijgen! Keuze 2: Hoe kan je voorkomen dat doorgesneden fruit bruin kleurt? Ook hier moet je eerst het proces van bruinkleuring bestuderen : welke chemische stoffen komen hierbij te pas, bij welk fruit komt het wel voor, welk fruit blijft zijn eigen kleur behouden,... Nadien kan je uittesten hoe je het fruit hiertegen kan beschermen. Een gezonde onderzoeksopdracht met een kleurtje eraan... Keuze 3: Hoe behouden boontjes hun groene kleur na het koken? Onder het motto: Je eet ook met je ogen, ga je na welke invloed koken heeft op de kleur van groene boontjes. Eerst moet je bekijken welke stoffen er verantwoordelijk zijn voor de groene kleur en waarom deze vervaagt na het koken. Daarna kan je testen hoe je het kleurverlies kan vermijden. Er zijn hiervoor heel wat huis, tuin- en keukenmiddeltjes beschikbaar. Aan jou om na te gaan welke echt effect hebben. Reserveer al maar een plaatsje in de keuken bij je thuis! 7

9 Keuze 1: Onderzoek van de glijdende wrijving ONDERZOEKSOPDRACHTEN FYSICA Oriënteer je op het onderzoeksprobleem door onderstaande cartoon te lezen. Keuze 2: Onderzoek van de remafstand bij een stoppende fietser Oriënteer je op het onderzoeksprobleem door onderstaande tekst te lezen. Niemand ontsnapt aan de wetten van de fysica. De remafstand is gelijk aan de afstand afgelegd door je voertuig vanaf het moment dat je begint te remmen tot het moment dat je wagen effectief tot stilstand is gebracht. Met een snelheid van 80 km/h bedraagt je remafstand bijvoorbeeld 32 meter en dit onder optimale omstandigheden (droog wegdek, remmen en banden in goede staat). Daarenboven moet je bij deze remafstand ook nog de reactieafstand bijtellen, de afstand die je aflegt vooraleer je reageert. BRON: 8

10 KEUZEFORMULIER ONDERZOEKSOPDRACHT 6 ASO WETENSCHAPPEN Naam: Klas: nr.: Naam medewerker: Klas: nr.: VAK ONDERWERP VOORKEUR (1-4) Aardrijkskunde Biologie Chemie Fysica 9