DEELGEMEENTELIJK WATERPLAN Delfshaven Fase 2 Uitvoeringsplan

Transcriptie

1 DEELGEMEENTELIJK WATERPLAN Delfshaven Fase 2 Uitvoeringsplan

2 Deelgemeentelijk waterplan Uitvoeringsplan, fase 2 Projectcode Datum Eindconcept Iburo, 24 oktober 2008 Aangepaste versie door projectgroep DGWP Delfshaven, 3 april 2009 Versie Definitief door projectgroep DGWP Delfshaven, 3 april 2009 Opdrachtgevers Deelgemeente Delfshaven Gemeentewerken afdeling Watermanagement Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard Hoogheemraadschap van Delfland Opstellers J. Lankester (Iburo), P.Otten (Iburo), B. de Wildt (Watermanagement) Projectleider Iburo L. Rijnsburger Delfshaven Definitief 3 april van 29

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding 5 2. De wateropgaven Waterkwantiteit Opgave Delflands deel Opgave Schielands deel Waterkwaliteit Knelpunten beheersgebied van Delflands Knelpunten beheersgebied van Schielands en Krimpenerwaard 8 3. Maatregelen, kosten en planning Algemene maatregelen Waterkwantiteit Maatregelen beheersgebied Delfland Maatregelen beheersgebied Schieland en Krimpenerwaard Waterkwaliteit Maatregelen beheersgebied Delfland Maatregelen beheersgebied Schieland en Krimpenerwaard Planning en Financiën Inleiding Kostenverdeling maatregelen Uitvoeringsorganisatie Algemeen Uitvoering en organisatie Communicatie Verklarende woordenlijst 19 Delfshaven Definitief 3 april van 29

4 Bijlage 1 Tabel Maatregelen, kosten, kostenverdeling en planning 20 Bijlage 2 Kaart maatregelen 24 Bijlage 3 Overzicht ruimtelijke ontwikkelingen ds+v (december 2008) 26 Bijlage 4, Kaart oplossingsrichting polder Oud-Mathenesse 28 Bijlage 5, Kaart Maatregelen Schieland en Krimpenerwaard 29 Delfshaven Definitief 3 april van 29

5 1. Inleiding Het Deelgemeentelijk waterplan Delfshaven (DGWPD) is een gebiedsgerichte uitwerking van het Waterplan 2 Rotterdam. De doelstellingen, verwoord in Waterplan 2 Rotterdam, moeten via het deelgemeentelijk waterplan bereikt worden. In grote lijn betreft dit de wateropgaven die voortkomen uit het Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW) en de Kaderrichtlijn Water (KRW). Dit heeft betrekking op waterkwaliteit en kwantiteit. Voor het oplossen van de opgaven zijn er voorkeurstritsen afgesproken. Voor de waterkwantiteit is de trits water vasthouden (infiltratie in de grond), als dat niet kan water bergen (bergingsvijvers) en als laatste optie water afvoeren (pompen naar het buitenwater). Voor de waterkwaliteit is de trits water schoon houden (geen vervuiling in het water), schoon en vuil water gescheiden houden (regenwater apart van huishoudelijk afvalwater) en als laatste optie water zuiveren (rioolwaterzuivering). Het deelgemeentelijk waterplan is opgesteld in 2 fasen. Fase 1 is op 4 oktober 2007 door de stuurgroep vastgesteld en betrof het ontwikkelen van een visie, uitgewerkt op streefbeeldniveau per watergang. In het bijgevoegde erratum zijn door Delfland nog enkele wijzigingen, met name over de watertoets, aangegeven. Fase 2 bevat een maatregelenplan om de geconstateerde knelpunten uit fase 1 op te lossen en uitwerking te geven aan de vastgestelde streefbeelden. Daarmee moet het watersysteem ook voldoen uit de opgaven van het NBW en het KRW. Fase 2 is tot stand gekomen op basis van het onderzoek Maatregelen en oplossingen door het ingenieursburo van de gemeente Rotterdam in overleg met de ambtelijke projectgroep voor het deelgemeentelijke waterplan Delfshaven. In dit onderzoek is op basis van o.a. knelpunteninventarisatie, modellering, ruimtelijke ontwikkelingen en kansen een aantal maatregelen geprioriteerd en nader uitgewerkt. In het deelgemeentelijk waterplan werken diverse partijen samen, te weten de deelgemeente Delfshaven, Hoogheemraadschap van Delfland (HHD), Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard (HHSK), Afdeling Watermanagement (WM) van de dienst Gemeentewerken en de Dienst Stedenbouw en Volkshuisvesting. In het DGWPD wordt onderscheid gemaakt in een Delflands deel en een Schielands deel. Delfshaven Definitief 3 april van 29

6 Delfshaven Definitief 3 april van 29

7 2. De wateropgaven Bij de termijn waarbinnen de opgave voor de waterberging moet worden opgelost hanteert HHD het beleid dat de opgave voor 2050 in 2015 opgelost moet zijn, tenzij er aanleiding is dat maatregelen na 2015 tegen lagere maatschappelijke kosten kunnen worden gerealiseerd. Bij HHSK kan de opgave voor 2050 (mits onderbouwd) na 2015 worden opgelost. De gemeente is ook voor het Delflandse deel voorstander van een ruimere periode dan Het deelgemeentelijk waterplan heeft een looptijd van 5 jaar ( ). 2.1 Waterkwantiteit De opgave wordt gevormd door toetsing aan de landelijke norm uit het NBW. Dit houdt in dat bij een situatie die zich eens per 100 jaar voordoet, geen overstroming van het maaiveld (globaal straatniveau) mag optreden, vanuit het oppervlaktewater Opgave Delflands deel NBW-opgave tot 2015: Peilgebied I, Mathenesse m 3, opgelost na uitvoering berging Tjalklaan (D04); Peilgebied II, Spaansebocht m 3. NBW-opgave : Peilgebied I, Mathenesse m 3, na uitvoering berging Tjalklaan (D04): 550m 3 ; Peilgebied II, Spaansebocht 961 m 3. Uit berekening blijkt tevens dat de oppervlaktewatergemalen van de Tjalklaan en de Spaansebocht een te kleine capaciteit hebben en de duikers bij de Pasteursingel, de Hoekersingel en de Prof. Poelslaan een te grote opstuwing hebben. Zij voldoen daarmee niet aan de normen om wateroverlast te beperken. De huidige bemaling van de polder Oud Mathenesse is bovendien zeer inefficiënt. Het water van de Spaansebocht (peilgebied II, NAP -2,30 m) wordt opgemalen naar de watergang van de kinderboerderij (peilgebied III, NAP -1,70 m) De kinderboederij loost op zijn beurt onder natuurlijk verloop af op het water langs de Tjalklaan (peilgebied I, NAP -2,45 m). Het gemaal aan de Tjalklaan loost via een (oude) persleiding van ca 1 km lengte op de Delfshavense Schie. Deze persleiding wordt eveneens gebruikt als inlaatleiding voor de Spaansebocht, waardoor de Spaansebocht niet doorgespoeld kan worden als gemaal Tjalklaan in bedrijf is Opgave Schielands deel NBW-opgave tot 2015: Geen NBW-opgave : m 3. Het Schielands deel van Delfshaven heeft via het rioleringsstelsel ook verbinding met Rotterdam Centrum. In het Waterplan Centrum is een wateropgave berekend van m 3. In het kader van dat waterplan Centrum zijn al maatregelen genomen of worden voorbereid. Voor het Schielands deel van Delfshaven blijft daardoor een wateropgave over van m 3. Delfshaven Definitief 3 april van 29

8 Daarnaast voert de stuw in de Essenburgsingel het overtollige water uit dit deel van Delfshaven direct af naar het achterliggende Roel Langerakpark. Hierdoor wordt de bestaande berging in Delfshaven niet benut en treedt in het benedenstrooms gelegen Langerakpark regelmatig wateroverlast op. 2.2 Waterkwaliteit Vanuit de KRW wordt gestreefd de waterkwaliteit te verbeteren. Voor de waterkwaliteit zijn Teworberekeningen uitgevoerd. Hierbij wordt het water op basis van de kans op vissterfte in klassen ingedeeld. De kans op vissterfte wordt bepaald door het zuurstoftekort als gevolg van emissie uit het rioolstelsel bij een overstort. Daarnaast is een ecologische beoordeling uitgevoerd van het water en de oevers. Daarbij wordt ook getoetst op de belevingswaarde van het water Knelpunten beheersgebied van Delflands Uit de Teworberekening blijkt dat de Pasteursingel en Spaansebocht Noord knelpunten vormen door een grote kans op vissterfte. De Hoekersingel en Spaansebocht Zuid vormen aandachtspunten door een matige kans op vissterfte. De Tjalklaan en de vijver bij de Kinderboerderij vormen geen knelpunten. Alle watergangen en oevers binnen het Delflandse deel van Delfshaven hebben een slechte ecologische beoordeling, zowel voor de beleving, het water als de oevers, vanwege een minimale bedekking met oever- en waterplanten. De beleving is beoordeeld vanuit de ecologische waarde. In een stedelijke omgeving als Delfshaven waar veel kademuren voorkomen kan de ruimtelijke beleving echter wel positief zijn. Er ligt een KRW-opgave in de oostboezem van Delfland, waarvan de Delfshavense Schie als waterlichaam deel uit maakt. Vanwege het stedelijke karakter en uitstraling van de watergangen en kades zijn de mogelijkheden voor een natuurvriendelijke inrichting van oevers echter gering Knelpunten beheersgebied van Schielands en Krimpenerwaard Hoewel de overstort aan de Heemraadsingel al wel is verplaatst blijkt dat in de praktijk toch nog dode vissen zijn aangetroffen na riooloverstorten in de Heemraadsingel. Uit de Teworberekening blijkt dat echter er in het Schielandse deel geen knelpunten voorkomen. De oorzaak hiervan is dat in de berekeningen een aantal maatregelen, die buiten het waterplan vallen, zijn meegenomen. Het gaat om de ondergrondse berging in het Museumpark, het verplaatsen van een overstort aan de Heemraadsingel (al uitgevoerd), het openzetten van de districtsverbinding in de riolering tussen Centrum en West en het aanleggen van een verbeterd gescheiden stelsel bij de nieuwbouw van het Centraal Station. Bij de afronding van het waterplan zijn nog niet alle bovengenoemde maatregelen daadwerkelijk uitgevoerd. Hoewel de overstort aan de Heemraadsingel al wel is verplaatst blijkt dat in de praktijk toch nog dode vissen zijn aangetroffen na riooloverstorten in de Heemraadsingel. De beleving van het water is bij de beoordeling als voldoende beschouwd. De ecologische score van het water en de oevers is slecht. Dit vanwege de overal aanwezige harde beschoeiing en de geringe waterbegroeiing en oevervegetatie. Delfshaven Definitief 3 april van 29

9 3. Maatregelen, kosten en planning In bijlage 1 zijn de maatregelen, de kosten, de kostenverdeling en de planning opgenomen. De maatregelen zijn te onderscheiden in algemene maatregelen, onderzoeksmaatregelen en uitvoeringsmaatregelen. Uit de onderzoeksmaatregelen volgen naar verwachting uitvoeringsmaatregelen. Dit gaat vooral om locaties waar waterberging kan worden gerealiseerd en maatregelen om de verontreiniging door riooloverstorten te beperken. Voor dit laatste zijn PM posten opgenomen. De kosten voor waterberging zijn al wel globaal geraamd en in de tabel opgenomen. De globale kosten (exclusief BTW) voor de verschillende partijen bedragen: Gemeente (waarvan na 2013) HHD (waarvan na 2013) HHSK (waarvan na 2013) Bij de kosten voor de gemeente zijn de grondkosten voor waterberging als PM opgenomen, omdat die kosten in deze fase niet inzichtelijk zijn te maken. De autonome maatregelen voor de waterberging aan de Tjalklaan (ca. 1,7 miljoen), een project uit Waterplan2 Rotterdam, zijn eveneens niet meegenomen. Voor de verdeling van de kosten geldt Kostenverdeling uitvoering waterplan Rotterdam (oktober 2008) van het Projectbureau Waterplan Rotterdam. In bijlage 2 zijn de concrete maatregelen op kaart aangegeven. 3.1 Algemene maatregelen Hierbij gaat het om de organisatie voor het vervolg van het deelgemeentelijk waterplan. De projectgroep komt op regelmatige basis bij elkaar om de voortgang van de maatregelen te bespreken. Belangrijk onderdeel zijn de ruimtelijke plannen, waarbij blijvend aandacht vanuit de projectgroep wordt gevraagd voor het inspelen op kansen. Het gaat om kansen voor waterberging maar ook om kansen voor afkoppelprojecten en het ontharden van terreinen (groenvoorziening in plaats verharding). Daarnaast zijn er algemene maatregelen geformuleerd die zowel voor het deel van Delfland als het deel Schieland en Krimpenerwaard van toepassing zijn. Dit laatste gaat over het terugbrengen van diffuse bronnen (bijv. verontreiniging door materiaalgebruik) en implementatie van het grondwaterbeleid Waterkwantiteit Maatregelen beheersgebied Delfland Als oplossingsrichting voor dit gedeelte is gekozen voor het systeemscenario, dit betekent een aanpassing van het watersysteem in combinatie met het creëren van meer oppervlaktewater. Met deze oplossing worden zowel de eerder genoemde kwalitatieve als kwantitatieve knelpunten opgelost. Omdat aan deze oplossing ten aanzien van de uitvoerbaarheid nog enkele risico s kleven worden op de korte termijn de volgende onderzoeksmaatregelen getroffen: Het vergroten van de capaciteit van het gemaal Spaanse- Delfshaven Definitief 3 april van 29

10 bocht en het rechtstreeks lozen op de Merwehaven via de bestaande persleiding van de overstortbemaling. Het plaatsen van een nieuw gemaal aan de zuidzijde van de Pasteursingel en het via een bestaande of nieuwe persleiding rechtstreeks lozen op de Merwehaven. Daarbij kan het bestaande gemaal aan de Tjalklaan, dat via de lange persleiding loost op de Delfshavense Schie, komen te vervallen. Onderzoek naar de mogelijkheid van het in (open) verbinding brengen van peilvak I en II, waarmee een van de bovengenoemde gemalen kan worden uitgespaard en waarmee een deel van het bergingstekort in peilgebied II kan worden opgelost in peilgebied I. Voor peilgebied II, Spaansebocht bestaat een restopgave, geformuleerd in D32. In Waterplan 2 Rotterdam staat het doorrtekken van de Spaansebocht richting de Horvathweg als mogelijke maatregel voor waterberging genoemd. Dit kan echter niet zonder ingrijpende maatregelen aan bebouwing en/of infrastructuur. Hiermee is de realisatiekans laag. In het onderzoeksrapport van het deelgemeentelijk waterplan zijn een aantal oplossingsrichtingen genoemd voor waterberging, zoals D10, aanleg water Barkastraat en D12, verlengen water Hoekersingel. Maatregel D32: Oplossen bergingstekort Spaansebocht en bergingstekort n.a.v. ruimtelijke ontwikkelingen Met deze maatregel worden oplossingen opgesteld voor de volgende opgave: - de huidige wateropgave (tot 2015), m 3 ; - de wateropgave van , m 3 ; - de wateropgave van de lopende ruimtelijke ontwikkelingen; - de wateropgave van de nu bekende toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen. Het beleid van Delfland is erop gericht dat de wateropgave voor 2050, indien economisch haalbaar, vóór 2015 wordt opgelost. De oplossingsrichtingen zijn: open waterberging, groene daken, waterpleinen, ontharden van terreinen en vergroten van rioolberging (bergbezinkbassin). Belangrijk element is het onderzoek naar het vergroten van de vijver bij de Tjalklaan en het verbinden van deze vijver met de Spaansebocht. Daarbij kan ook worden nagegaan of de verbinding tussen de rioolsystemen van Oud Mathenesse en Spangen onder bepaalde omstandigheden opengezet kan worden. Hierdoor stort rioolwater van Spangen over op de vijver bij de Tjalklaan. Het doel is om een samengesteld pakket maatregelen op te stellen dat de volledige bovengenoemde wateropgave dekt met optimaal effect voor de waterkwantiteit en kwaliteit. Indien nodig zal daarbij gerekend worden met het emissiescenario. In bijlage 3 is een lijst met ruimtelijke ontwikkelingen opgenomen. De wateropgave voor de ruimtelijke ontwikkelingen wordt daarmee technisch ingevuld door het waterplan. De ruimtelijke ontwikkelingen zullen procedureel via de watertoets worden afgehandeld. De mogelijkheid van een waterfonds om de opgave te realiseren wordt verder uitgewerkt. De ruimtelijke ontwikkelingen beperken zich daarbij niet tot Spangen. Voor geheel Delfshaven zal een scan worden gemaakt van de wateropgave van ruimtelijke ontwikkelingen en de mogelijkheden voor extra waterberging ten behoeve van toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen. Delfshaven Definitief 3 april van 29

11 In het kader van het Waterplan 2 Rotterdam worden momenteel maatregelen uitgevoerd. Dit betreft de aanleg van ca m 3 waterberging door het vergroten van de vijver langs de Tjalklaan. In dit project worden om de toestroming naar deze waterberging te verbeteren de duikers aan de Pasteursingel en de Hoekersingel vergroot. Deze werkzaamheden worden uitgevoerd in het kader van de herinrichting van de Tjalklaan. Bij de aanleg van het systeemscenario moet nader worden beoordeeld of de duiker bij de Prof. Poelslaan moet worden vervangen Maatregelen beheersgebied Schieland en Krimpenerwaard Voor deel van Schieland en Krimpenerwaard bestaat geen huidige waterbergingsopgave. De opgave na 2015 bedraagt m 3. Voor het gebied langs de spoorzone is herontwikkeling gepland. De inzet vanuit het waterplan is op de hele opgave mee te nemen bij deze herontwikkeling en in te brengen als randvoorwaarde. Daarnaast vindt onderzoek plaats naar de afvoer van het overtollige water via de stuw in de Essenburgsingel naar het Roel Langerakpark. Doel van het onderzoek is om na te gaan welke inrichtingsmaatregelen nodig zijn en welk beheer daarmee moet worden gevoerd om de berging in de Essenburgsingel en de Heemraadsingel te benutten en wateroverlast in het Roel Langerakpark te voorkomen. Concrete uitvoeringsmaatregelen zijn nog niet benoemd, maar komen voort uit bovenstaande onderzoeken, waarbij het aanpassen van de afvoer naar het Roel Langerakpark binnen de uitvoeringsperiode van het deelgemeentelijke waterplan valt. 3.3 Waterkwaliteit Voor de waterkwaliteit vormen de streefbeelden uit fase 1 belangrijke input. Op watergangniveau is beoordeeld wat de nodige maatregelen zijn, waarbij gebruik gemaakt is van het 6S-model uit Waterplan 2. Het 6S-model maakt onderscheid in bronmaatregelen (type I), inrichtingsmaatregelen (type II) en beheersmaatregelen (type III). Gezien het relatief hoge ambitieniveau voor sommige watergangen zijn naar verwachting bronmaatregelen (type I) noodzakelijk. Denk hierbij aan bergbezinkbassins (BBB) maar ook afkoppelen. Door de hoge investeringskosten zijn voor deze oplossingsrichtingen eerst onderzoeksmaatregelen geformuleerd. In dat onderzoek moet een beter beeld van het effect in relatie tot het beoogde doel, en daarmee de noodzaak van de maatregel, worden verkregen. Bij inrichtingsmaatregelen (type II) worden de kritische belastinggrenzen van het systeem richting de feitelijke belasting gebracht. Denk daarbij aan het inlaatregime (doorspoeling), maar ook aan natuurvriendelijke inrichting van de watergangen (aangegeven op watergangniveau). De begroeiing kan zich pas goed ontwikkelen als de waterkwaliteit (terugbrengen emissies) op orde is. Daarom zijn deze maatregelen aan het einde van de uitvoeringsperiode gepland. Beheersmaatregelen (type III) bewerkstelligen uiteindelijk de omslag van troebel naar helder water. Deze zijn pas zinvol als de belasting en wat het systeem aankan op elkaar zijn afgestemd (de belasting zit tussen de kritische grenzen). Dus na het treffen van type I en type II maatregelen. Denk aan beheermaatregelen zoals baggeren, maaien en vooral visstandbeheer. Delfshaven Definitief 3 april van 29

12 Inzicht in het te voeren maaibeheer is nodig om de natuurvriendelijke begroeiing goed te kunnen beheren. Alvorens tot de inrichting over te gaan is dan ook een onderzoeksmaatregel opgenomen om op watergangniveau de concrete inrichtingsmaatregelen en het nodige beheer te formuleren. Voor de uitvoering van de maatregelen op watergangniveau zijn de streefbeelden uit fase 1 aangehouden. Daarbij wordt onderscheid gemaakt in de gewenste helderheid van het water, het gewenste viswatertype en de mate van begroeiing van water en oevers. Volgens Waterplan 2 gelden er voor singels twee streefbeelden: ambitieus: stabiel helder, vistype Snoek-Blankvoorn (SN-BV); niet-ambitieus: troebel, vistype Snoek-Blankvoorn/Blankvoorn/Brasem (SN-BV/BV-BR). De keuze wordt vooral bepaald door de sturingsmogelijkheden vanuit het 6S-model. Streefbeelden deel Delfland Het streefbeeld voor de Tjalklaan, de Kinderboerderij en de Spaansebocht is ambitieus. Het streefbeeld voor de Pasteursingel en de Hoekersingel is vanwege de geringe verbeteringsmogelijkheden niet-ambitieus. Streefbeelden deel Schieland en Krimpenerwaard Het streefbeeld voor het zuidelijk gedeelte van de Heemraadsingel en Essenburgsingel-Oost is ambitieus. Het streefbeeld voor het noordelijk gedeelte van de Heemraadsingel en Essenburgsingel-West is niet-ambitieus Maatregelen beheersgebied Delfland Bij het onderzoek gaat het voor brongerichte maatregelen om de regulering van de emissie van de overstorten aan de Tjalklaan, Pasteursingel en Prof. Poelslaan. Daarnaast is onderzoek opgenomen naar het effect en het mogelijke ontwerp van een BBB aan de Kasteeltuin. Voor inrichting- en beheersmaatregelen is een onderzoek opgenomen voor de natuurvriendelijke inrichting van de watergangen. Brongerichte uitvoeringsmaatregelen zijn de aanleg van groene daken. Daarbij gaat het vooral om stimulering van derden met behulp van de subsidieregeling. Overige brongerichte maatregelen komen na bovengenoemd onderzoek. Bij inrichtings- en beheersmaatregelen gaat het om natuurvriendelijke inrichting van de watergangen. Om te voldoen aan de KRW-opgave van de Oostboezem wordt gezocht naar locaties voor natuurvriendelijke inrichting van de Delfshavense Schie. Ter hoogte van de parkzone (in Spangen) bestaat de mogelijkheid om de oever natuurvriendelijk te ontwikkelen. In het concept Masterplan Spangen, met gebiedsafspraken voor de ontwikkeling van Spangen, wordt daar melding van gemaakt. Vanwege de stedelijke omgeving van de watergangen, met een ruimtelijke inrichting die daar bij past (kademuren, oeverbeschoeiing), zijn de mogelijkheden verder beperkt. Gezocht zal moeten worden naar creatieve oplossingen, die tegemoetkomen aan de vele functies, die deze watergangen vervullen. Bij ruimtelijke ontwikkelingen zullen kansen hiervoor worden meegenomen bij de watertoets (zie par. 3.2.) Bij de Parksluizen legt het waterschap een vispassage aan. Delfshaven Definitief 3 april van 29

13 3.3.2 Maatregelen beheersgebied Schieland en Krimpenerwaard Bij het onderzoek gaat het voor brongerichte maatregelen om de emissie van de overstorten aan de Heemraadsingel en mogelijke maatregelen ter beperking van de emissie (bijvoorbeeld een BBB). Daarnaast wordt onderzoek verricht naar de optimalisatie van het rioolstelsel op het Coolhaveneiland. Op basis van onderzoek worden concrete maatregelen voorgesteld. Voor de inrichtings- en beheersmaatregelen is een onderzoek opgenomen voor de natuurvriendelijke inrichting van de watergangen. En ook hier geldt dat Delfshaven een (hoog)stedelijk gebied is, waar de mogelijkheden beperkt zijn. Herinrichting van de oevers zal bezien moeten worden in het licht van de stedelijke beleving van deze watergangen. De uitvoering betreft inrichtings- en beheersmaatregelen. Het gaat dan om aanpassen van het inlaatregime op de Heemraadsingel (bij overstort uit het rioolstelsel) en om natuurvriendelijke inrichting van de watergangen aan de Heemraadsingel en de Essenburgsingel. Delfshaven Definitief 3 april van 29

14 4. Planning en Financiën 4.1 Inleiding Dit hoofdstuk gaat in op de maatregelen, kosten en planning per deelgebied. In bijlage 1 wordt de investeringsplanning weergegeven onderscheiden in tabellen voor algemene maatregelen voor heel Delfshaven en maatregelen voor de aparte beheersgebieden van Delfland en Schieland en Krimpenerwaard. De planning en begroting hebben een looptijd van 5 jaar. Tevens is een doorkijk gegeven naar de periode vanaf In de tabellen is onderscheid gemaakt in de planvormings-, ontwerp- of uitvoeringsfase van het project. Vervolgens wordt nog onderscheid gemaakt in maatregelen die bijdragen aan knelpunten rond de kwantiteit en knelpunten rond de kwaliteit. Bij de kostentabellen zijn zowel absolute bedragen als percentages genoemd. De verdeling is gebaseerd op de percentages. 4.2 Kostenverdeling maatregelen In het kader van het Waterplan 2 Rotterdam wordt gewerkt aan afspraken over de algemene kostenverdeling van maatregelen. Deze afspraken zijn nog niet definitief en de verdeling van de kosten varieert per kostensoort. De verdeling van de kosten is als volgt 1) : Invulling wateropgave NBW: Gemeente stelt de grond beschikbaar en zorgt voor inrichting van de buitenruimte. Het betreffende waterschap neemt het graven voor rekening en zorgt voor de inrichting van de watergang. Compensatie berging bij toename verhard oppervlak: De initiatiefnemer, de instantie die door realisatie van een project verhard oppervlak aan een gebied toevoegd, betaalt voor de compensatie. Duikers: Kosten voor vervanging van duikers is afhankelijk van de situatie. Bij duikers in hoofdwatergangen die niet voldoen, zijn kosten voor rekening van waterschap. Bergbezinkbassins: Als een bergbezinkbassin noodzakelijk is vanuit de riolering, voor de basisinspanning dan draagt de gemeente de kosten voor de aanleg. Als er door gemeente en waterschap vanuit het waterkwaliteitsspoor wordt gekozen voor de aanleg van een bergbezinkbassin dan dragen gemeente en waterschap in principe ieder 50% van de aanlegkosten. Gemalen: Voor rioolgemalen draagt de gemeente de kosten, voor oppervlaktegemalen is dat het waterschap. Groene daken: Groene daken dienen te worden aangelegd door de eigenaar van de bebouwing waarop het dak wordt aangelegd. 1) Verdeling is gebaseerd op het concept rapport, Kostenverdeling uitvoering waterplan Rotterdam, Taakhouderschap als basis voor de kostenverdeling. Hier kunnen nog wijzigingen in optreden. Delfshaven Definitief 3 april van 29

15 Overige opgaven: Voor de overige opgaven geldt dat de taakhouder betaalt. Onderstaand worden de taakhouders van de belangrijkste onderwerpen weergegeven: Riolering: Gemeente Primaire watergangen: Waterschap Secundaire watergangen: (Deel)gemeente Oppervlaktewatergemaal: Waterschap Rioolgemaal: Gemeente Waterveiligheid binnendijks: Waterschap Waterveiligheid buitendijks: RWS / Gemeente 2 Waterkwaliteit: Waterschap Aquatische ecologie: Waterschap Natuurvriendelijke oevers: (Deel)gemeente en waterschap Ontharden: Deelgemeente Duikers, overige wateren: Gemeente (als vergunninghouder aanleg duiker) 2 Volgens het rapport Kostenverdeling uitvoering waterplan Rotterdam is RWS verantwoordelijk. De gemeente is verantwoordelijk voor de buitenruimte en stelt uitgiftepeilen vast. Beleid hierover is nog in ontwikkeling. Delfshaven Definitief 3 april van 29

16 5. Uitvoeringsorganisatie 5.1 Algemeen Met dit deelgemeentelijk waterplan is inzicht verkregen in het functioneren van het watersysteem in de deelgemeente Delfshaven. Op basis van dit inzicht is een integrale visie op water in de deelgemeente opgesteld, waaruit locatiespecifieke streefbeelden zijn afgeleid. Tevens is een overzicht opgesteld van de knelpunten in het watersysteem. In fase twee is een maatregelenpakket opgesteld waarmee de meest urgente knelpunten kunnen worden aangepakt en waarmee een eerste stap kan worden gemaakt in de invulling van de visie en streefbeelden. Na bestuurlijke vaststelling van het waterplan door de betrokken organisaties zal moeten worden gestart met het uitvoeren van maatregelen. Het is hiervoor van belang dat er tussen de betrokken partijen afspraken worden gemaakt over de uitvoering. Een aanzet voor een uitvoeringsorganisatie wordt in de volgende paragraaf gegeven. Een belangrijk onderdeel van de uitvoeringsfase is het verkrijgen van draagvlak en betrokkenheid bij de bewoners van de deelgemeente. Hiervoor is een goede communicatie van groot belang. Dit komt aan de orde in Uitvoering en organisatie De deelgemeente Delfshaven is de initiatiefnemer van het deelgemeentelijk waterplan en in die rol voorzitter van de projectgroep. De maatregelen uit het deelgemeentelijk waterplan zullen in principe worden uitgevoerd door, of in opdracht van de desbetreffende taakhouder. Deze is verantwoordelijk voor de uitvoering en de financiering ervan. Over de kostenverdeling kunnen per maatregel nadere afspraken worden gemaakt. Om de uitvoering van de maatregelen te coördineren en (indien nodig) bij te sturen zal de projectgroep van het waterplan blijven bestaan. De projectgroep heeft hierbij de volgende taken: - coördineren en bewaken van de voortgang van het maatregelenplan; - terugmelden van de voortgang naar de besturen; - eventueel bijstellen voortgang; - uitzetten onderzoeksmaatregelen en indien van toepassing omzetten van de conclusies in aanvullende maatregelen; - organiseren van de communicatie van de maatregelen; - monitoren effecten van maatregelen; - bewaken financiële voortgang; - oprichten, coördineren en beheren waterfonds voor Delfshaven; - bewaken waterkansen en opgaven bij studieprojecten en buitenruimteprojecten; - bewaken einddoel. Tijdens de uitvoering zal de projectgroep bestaan uit vertegenwoordigers van de betrokken organisaties met de volgende rollen: - Deelgemeente Delfshaven: voorzitter projectgroep - Deelgemeente Delfshaven: communicatie - Gemeentewerken werf Delfshaven: inbreng vanuit beheer - Gemeentewerken afdeling WM: riolering en afstemming Waterplan 2 Rotterdam Delfshaven Definitief 3 april van 29

17 - Dienst Stedenbouw en Volkshuisvesting: adviseur ruimtelijke ontwikkeling van de deelgemeente - Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard: onderhoud en inrichting hoofdwatergangen, peilbeheer en waterkwaliteit - Hoogheemraadschap van Delfland: afdelingen PIB en OWB, hoofdwatergangen, waterkwaliteit en peilbeheer. Om te zorgen voor voldoende voortgang in de uitvoering zal de projectgroep in het begin ieder kwartaal bij elkaar komen. Voor projecten zullen projectteams worden benoemd. Ook kunnen projecten worden gekoppeld aan lopende projecten van betrokken organisaties. Afstemming en deelname vanuit het waterplan is dan een belangrijk aandachtspunt. De stuurgroep komt eens per jaar bij elkaar. Twee keer per jaar stelt de projectgroep een voortgangsrapportage op om de stuurgroep te informeren. 5.3 Communicatie Een zorgvuldig communicatietraject rondom de te nemen maatregelen uit dit waterplan is essentieel om draagvlak bij burgers, omwonenden en overige belanghebbenden te creëren en overlast en klachten te beperken. De meeste van de beschreven maatregelen zullen in een vervolgfase nog nadere detaillering, engineering of ontwerp fase moeten ondergaan. Het is aan te bevelen om tijdens deze projectfase de communicatie naar de omgeving te starten. Het voordeel hiervan is dat in deze fase duidelijk is of de maatregel ook uitgevoerd gaat worden, en bij benadering aangegeven kan worden binnen welk tijdspad dit gaat gebeuren. Tevens zijn de gevolgen voor de belanghebbenden met een concreet ontwerp beter te visualiseren en te presenteren. Invulling van communicatie Voorgesteld wordt om de deelgemeente Delfshaven als trekker van de communicatie activiteiten rondom de uit te voeren projecten te laten optreden. De deelgemeente staat het dichtste bij de burgers in het gebied en heeft de beste lokale contacten. Het verdient de voorkeur om een vaste contactpersoon te benoemen voor de coördinatie van alle communicatieactiviteiten rondom het waterplan. Deze persoon coördineert de communicatieactiviteiten maar hoeft ze niet per definitie persoonlijk uit te voeren. Afhankelijk van de specifieke maatregel kan bijvoorbeeld het HHSK, het HHD of de gemeente Rotterdam, of kunnen de taakhouders gezamenlijk de inhoudelijke communicatie verzorgen. Toolkit Waterplan Om de invulling te geven aan de specifieke communicatie rondom waterplannen is de Toolkit Waterplan ontwikkeld. Bij deze toolkit faciliteert het communicatieteam van waterplan II Rotterdam (GW) de deelgemeenten in de communicatie over het waterplan. De bedoeling is dat onder het intranetgedeelte van de website van het Waterplan ( een button voor deelgemeenten wordt ontwikkeld, dat leidt naar een toolkit voor de waterplancommunicatie. De idee is dat de toolkit bouwstenen bevat, die (communicatie)medewerkers van de deelgemeenten kunnen toepassen bij de communicatie rondom het waterplan. De Toolkit Waterplan kan bestaan uit de volgende bouwstenen: Delfshaven Definitief 3 april van 29

18 - Achtergrondinformatie over het nut en de noodzaak van waterplannen in het algemeen; - Inhoud van het Waterplan Delfshaven op hoofdlijnen; - Standaard presentatie Waterplan Delfshaven; - Betrokken partijen en hun verantwoordelijkheden; - Contactgegevens van leden van het communicatieteam Waterplan Delfshaven; - Standaardteksten over onderwerpen waterkwaliteit en kwantiteit; - Links naar websites Rioned, Waterloket, Nederland leeft met Water en Unie van Waterschappen; - De logo s van Waterplan Delfshaven, Gemeentewerken en de waterschappen; - Suggesties voor communicatie naar diverse doelgroepen, waaronder kinderen en scholen; - Beschikbaar foldermateriaal; - Rechtenvrij fotomateriaal. Het verdient de aanbeveling om bovenstaande toolkit in de volgende fase van het waterplan voor Delfshaven verder te ontwikkelen. Overige communicatiemiddelen De overige communicatie middelen die ingezet kunnen worden zijn o.a.: Bewonersbrieven: Bewoners kunnen middels bewonersbrieven individueel geïnformeerd worden over aanstaande werkzaamheden of kunnen voor een gesprek of bewonersavond uitgenodigd worden. Informatiebijeenkomsten: Een specifieke groep bewoners of belanghebbenden kunnen in een informatie bijeenkomst uitgebreid over een bepaalde maatregel geïnformeerd worden. Een of meerdere deelnemende partijen in het waterplan (deelgemeente, HHSK, HHD, gemeentewerken, werf) kan de maatregel presenteren, waarna er gelegenheid is voor vragen en opmerkingen. Op deze wijze kunnen de mogelijke wensen van bewoners tijdens de uitvoering, in de planning worden meegenomen. Artikelen, advertentie in lokale kranten / website Waterplan Rotterdam: Indien alleen voor het eenzijdig informeren van bewoners en belanghebbende wordt gekozen, kan men dit doen door het plaatsen van artikelen in lokale kranten of website van het Waterplan Rotterdam. Deze vorm van communicatie is tevens geschikt om partijen over de voortgang van een bepaalde maatregel te informeren. Bouwborden/informatieborden: Het brede publiek kan middels bouw- en informatieborden tijdens de uitvoering geïnformeerd worden over de lopende werkzaamheden. Tevens kan op de bouwborden duidelijk gemaakt worden wie de opdrachtgever(s) zijn en waarom een bepaalde maatregel wordt uitgevoerd. Delfshaven Definitief 3 april van 29

19 6. Verklarende woordenlijst Afkoppelen Bergbezinkbassin Boezem Drooglegging Natuurvriendelijke oever Ontwateringsdiepte Overstortbemaling Plasberm Primaire waterkering Tewor Waterplein. Het loskoppelen van de regenwaterafvoer van het riool. Regen wordt daarbij geïnfiltreerd in de ondergrond of direct afgevoerd naar het oppervlaktewater. Een ondergrondse bak die gekoppeld is aan de riolering. Hiermee wordt de bergingscapaciteit van het riool vergroot waardoor riooloverstorten minder vaak en hevig zullen zijn. Een stelsel van met elkaar in open verbinding staande waterlopen en meren waarop het water van lager gelegen polders wordt uitgeslagen en dienend voor eventuele tijdelijke berging en lozing op het buitenwater. De afstand tussen het oppervlaktewater en het maaiveld. Oevers met een geleidelijke overgang van nat naar droog met mogelijkheden voor groei van vegetatie en verblijf van organismen. De diepte van de grondwaterstand ten opzichte van het maaiveld. Gemaal waarmee het riool kan worden ontlast bij hevige regenval door rioolwater direct naar de Nieuwe Maas te pompen. Ondiepe strook van circa 0,5 langs de waterkant. Meestal aangelegd voor de veiligheid. De dijk die het achterland beschermt tegen het water van de zee of de rivier. Toetsing van de Effecten op de Waterkwaliteit van Overstorten uit Rioolstelsels. De Teworsystematiek wordt gebruikt voor het toetsen van de korte termijn effecten op het oppervlaktewater door lozing van zuurstofvragende stoffen uit de riolering. Innovatieve vorm van waterberging, in ontwikkeling bij de gemeente Rotterdam. Hierbij worden pleinen en de regenwaterafvoer in de omgeving zodanig ingericht dat er bij hevige regenval tijdelijk hemelwater kan worden geborgen. Delfshaven Definitief 3 april van 29

20 Bijlage 1 Tabel Maatregelen, kosten, kostenverdeling en planning Delfshaven Definitief 3 april van 29

21 ALGEMEEN DEEL GEMEENTE HHD HHSK DG % GW % % % Organisatie ** ** ** ** ** ** Communicatie ** ** ** ** ** ** A01, A02 Kansen benutten afkoppelen, ontharden ** ** ** ** ** ** A09 Waterfonds ** ** ** ** ** ** A10 Ruimtelijke plannen (waterfonds, procesafspraken watertoets, ** ** ** ** ** ** - procesafspraken watertoets, - kansen studieprojecten en buitenruimteprojecten, - kansen voor KRW -maatregelen Delfshavense Schie A08 Protocol Informatievoorziening beheerders ** A14 Plan van Aanpak diffuse bronnen ** A12 Grondwater (implementatie beleid) ** A13 Opstellen en uitvoeren meetprogramma (fysisch-chemische parameters) PM PM PM PM PM PM PM PM A11 Beheer- en onderhoudsplan (t.b.v. aanleg en onderhoud D26 t/m D31 en S10 t/m S14) Totale kosten kosten zijn exclusief indexering, onvoorzien, BTW, directievoering ** betreft alleen uren planvorming trekker maatregel

22 DEEL DELFLAND GEMEENTE HHD DG % GW % OBR % % Onderzoeksmaatregelen waterkwantiteit D06 Gemaal Spaansebocht via overstortleiding naar Merwedehaven D07 Nieuw gemaal Pasteursingel met afvoer naar Merwedehaven (waaronder opheffen gemaal Tjalklaan en instellen inlaat Spaansebocht) D14, D15, D18 Waterpleinen Aagje Dekenstr., waterplein Staringplein, waterplein Kasteeltuin in combinatie met rioolvervanging D32 Invulling overige wateropgave waterkwaliteit Type I brongerichte maatregelen D17 Bergbezinkbassin Kasteeltuin Uitvoeringsmaatregelen waterkwantiteit D04 Vergroten vijver Tjalklaan (6164 m2 berging tbv wateropgave) **1 D05 Vervangen duikers (Hoekersingel-Tjalklaan en Pasteursingel-Tjalklaan) **1 D06, D07 Uitvoering systeemscenario ** (wijzigen afvoerrichting, doorspoeling, vervangen van duikers en gemalen Pasteursingel en Spaansebocht) D32 Oplossen bergingstekort Spaansebocht en bergingstekort n.a.v PM ** **3 ruimtelijke ontwikkelingen**3 (peilvak 1: 550 m3, peilvak 2: m3 geeft totaal bergingstekort m3 x 185/m3 (kostennorm HHD) D14, D15, D18 Eventueel invulling overige wateropgave gedeeltelijk via waterpleinen (kosten vallen onder uitvoering D32) waterkwaliteit Type I brongerichte maatregelen D20 Ontharden Witte Dorp D19 Groene daken Witte Dorp **4 D21 Groene daken Staringplein e.o. **4 D17 Bergbezinkbassin Kasteeltuin (emissiebeperkende maatregelen) PM PM Uitvoering mogelijk na onderzoek D17 **5 Type II inrichtingsmaatregelen D09 Aanleg inlaat Hoekersingel vanuit Schiedam Type II inrichtingsmaatregelen Tjalklaan D25 Aanleg natuurvriendelijke oevers Tjalklaan **1 D26 Realiseren watervegetatie Tjalklaan Type II inrichtingsmaatregelen Pasteursingel D27 Aanleg natuurvriendelijke plasberm Pasteursingel Type II inrichtingsmaatregelen Kinderboerderij D28 Aanleg natuurvriendelijke plasberm Kinderboerderij D29 Realiseren watervegetatie Kinderboerderij D22 Aanpassen terrein Kinderboerderij Type II inrichtingsmaatregelen Hoekersingel D23 Aanleg natuurvriendelijke plasberm Hoekersingel D24 Realisatie watervegetatie Hoekersingel Type II inrichtingsmaatregelen Spaanse Bocht D30 Aanleg natuurvriendelijke oevers Spaanse Bocht D31 Realiseren watervegetatie Spaanse Bocht D33 Vispassage Parksluizen Type III beheersmaatregelen A11 Aangepast beheer i.v.m. natuurvriendelijk onderhoud **6 PM Totale kosten PM kosten zijn exclusief indexering, onvoorzien, BTW, directievoering **1 Autonome maatregel, totale kosten D04 en D05 1,7 milj. ( 1,2 milj. voor gemeente en 0,5 milj. voor HHD). **2 Het systeemscenario heeft kwantiteits- en kwaliteitsaspecten, door het scenario worden Teworknelpunten opgelost. De bijdrage van de gemeente in de kosten is gebaseerd op de kwaliteitsverbetering. **3 Concrete afspraken over inbreng en kosten van grond voor deze waterbergingslocatie moeten nog met OBR worden gemaakt. **4 Geen actieve maatregel maar stimuleringsmaatregel met subsidie. **5 Voor de kostenverdeling van de maatregel is het rapport 'Kostenverdeling uitvoering waterplan Rotterdam' aangehouden, dat ik oktober 2008 is vastgesteld **6 Voordat eerste NVO is aangelegd, moet ook afspraken gemaakt worden over onderhoud. Kosten op basis van onderhoudsplan (is een alg. maatregel). planvorming ontwerp uitvoering trekker maatregel Delfshaven Definitief 3 april van 29

23 DEEL SCHIELAND EN KRIMPENERWAARD GEMEENTE HHSK Onderzoeksmaatregelen DG % GW % OBR % % waterkwantiteit S01 Aanpassen afvoer naar Roel Langerakpark (uitwerking via DGWP Noord) **1 ** ** S02 Aanleg waterberging Essenburgsingel West, Spoorzone (wateropgave, lange termijn 2050) ** ** ** ** S05, S06, S09 ** ** ** Onderzoek alternatieve locaties waterberging (Essenburgsingel-Oost, waterplein of sportvelden) Voor onderzoek waterberging sportvelden gebruik maken van studie projectbureau R'dam ** Waterkwaliteit Type I brongerichte maatregelen S04, S20 Gecombineerd onderzoek S20 en S04 **1 ** S20 Onderzoek overstorten Heemraadsingel ** **1 50 **1 50 S04 Bergbezinkbassin Heemraadsingel ** ** Uitvoeringsmaatregelen waterkwantiteit S02 Uitvoering maatregelen onderzoek S02, t.b.v. wateropgave 2050 ** ** **3 waterkwaliteit Type I brongerichte maatregelen S04 Uitvoering maatregelen nav onderzoek S04, S20 (emissiebeperking op Heemraadsnl.) **3 pm pm p.m. 50 p.m 50 S01 Uitvoering n.a.v. onderzoeksmaatregel S01, afvoer naar R.Langerakpark pm pm p.m. Type II inrichtingsmaatregelen Heemraadsingel S03 Aanpassen protocol beheer inlaat Heemraadsingel ** ** S10 Aanleg natuurvriendelijke oever Heemraadsingel S11 Realiseren watervegetatie plasberm Heemraadsingel Type II inrichtingsmaatregelen Essenburgsingel (na realisatie CS) S12 Aanleg natuurvriendelijke oevers Essenburgsingel Oost, noordzijde S13 Aanleg natuurvriendelijke plasberm Essenburgsingel Oost, zuidzijde S14 Realiseren watervegetatie Essenburgsingel Oost S15 Aanleg natuurvriendelijke plasberm Essenburgsingel West, zuidzijde Type III beheer en onderhoudsmaatregelen S19 Verwijderen opgaande begroeiing noordzijde Essenburgsingel Oost S17 Visstandbeheer Essenburgsingel Oost en Heemraadsingel S18 Verhogen baggerfrequentie Heemraadsingel (waarvan afvoer ca voor deelgemeente) ** A11 Aangepast beheer i.v.m. natuurvriendelijk onderhoud **6 pm pm pm pm pm pm Totale kosten Geraamde kosten zijn indicatief en exclusief indexering, onvoorzien, BTW en directievoering ** betreft alleen uren **1 Onderzoek wordt uitgevoerd in kader van het DG Waterplan Noord (watersysteemanalyse samenhang met riolering), daar is ook de financiering geregeld. **2 kosten aanleg waterberging gebaseerd op grondkosten voor gemeente (indicartieve aanname 60/m2) en aanlegkosten voor waterschap (aanname 260/m2), engineering alleen over aanlegkosten Voor grondkosten is een indicatief bedrag aangehouden. Bij grond die bestemd is voor woningbouw kan dit bedrag een veelvoud zijn. Binnen de gemeente gaat OBR over de gronden. Voor de Spoorzone is contact met OBR over inbreng van de grond als randvoorwaarde voor de ontwikkeling. **3 Voor de kostenverdeling van de maatregel is het rapport 'Kostenverdeling uitvoering waterplan Rotterdam' aangehouden, dat ik oktober 2008 is vastgesteld **4 visstandbeheer is pas nadat emissie en inrichting op orde zijn **5 kosten moeten opgenomen worden in de exploitatiebegroting. Afweging kosten extra baggeren afwegen tegen bijv. extra bladvissen ter voorkoming baggeraanwas in het op te stellen beheerplan **6 nadat eerste NVO is aangelegd, moet ook afspraken gemaakt worden over onderhoud. Kosten op basis van onderhoudsplan (is een alg. maatregel) planvorming ontwerp uitvoering trekker maatregel Delfshaven Definitief 3 april van 29

24 Bijlage 2 Kaart maatregelen Bevat alle onderzochte maatregelen uit het onderzoeksrapport Delfshaven Definitief 3 april van 29

25

26 Bijlage 3 Overzicht ruimtelijke ontwikkelingen ds+v (december 2008) Delfshaven Definitief 3 april van 29

27 Voor projectgrenzen, percentage of oppervlak toename verharding en jaar van realisatie zie bijbehorende kaarten Bouwplannen Studieplannen (deels nog niet aan de orde maar komende jaren wel te verwachten Hooiman: Ontwikkeling spoorzone Nieuwe Westen - moet nog planologische procedure gestart - past in bestemmingsplan (check of b.plan wateropgave noemt) - programma: wonen (+ eventueel school) - programma; wonen + voorzieningen. Machinistenschool: - moet nog planologische procedure gestart - programma: wonen + voorzieningen Supermarkt Oostkousdijk: - moet nog planologische procedure gestart - programma: supermarkt Punt fase 2 - past in bestemmingsplan (check of b.plan wateropgave noemt) - programma: wonen + voorzieningen Schipper fase 2 - past in bestemmingsplan (check of b.plan wateropgave noemt) - programma: wonen + voorzieningen Schipper fase 3 - past in bestemmingsplan (check of b.plan wateropgave noemt) - programma: wonen (+ eventueel voorzieningen) P-garage Aagje/Betje - moet nog planologische procedure gestart - programma; P-garage Fabriek - past wellicht in bestemmingsplan. Is alleen functiewijziging en verbouwen pand - programma; cultuurcentrum en bedrijfsverzamelgebouw Ontwikkeling strook Westzeedijk/Kapiteinsbuurt - past in bestemmingsplan (check of b.plan wateropgave noemt) - programma: wonen. Ontwikkeling Schieoevers West 1 - past wellicht in bestemmingsplan - programma: wonen + bedrijfsruimtes Ontwikkeling feestzaal c.s. Horvathweg - past niet in bestemmingsplan - programma: feestzaal, kinderparadijs, fitness, kantoor Herstructurering Staringbuurt - past niet in bestemmingsplan - programma: wonen Herstructurering v.d. Hilstdwarsstraat - past niet in bestemmingsplan - programma: wonen + bedrijfsruimtes Herstructurering Driehoek Coolhaveneiland - past niet in bestemmingsplan - programma: wonen + voorzieningen + bedrijfsruimtes Herstructurering Gijsinglaan e.o. - past niet in bestemmingsplan - programma: wonen + voorzieninge + bedrijfsruimtes Ontwikkeling sportcluster Vreelust - past niet in bestemmingsplan - programma: sportvoorzieningen Hotspot van Dorp - past niet in bestemmingsplan - programma: wonen Kerk Nieuwe Binnenweg - past niet in bestemmingsplan? - programma:? Schans-Watergeus - past niet in bestemmingsplan? - programma:? Delfshaven Definitief 3 april van 29

28 Bijlage 4, Kaart oplossingsrichting polder Oud-Mathenesse Delfshaven Definitief 3 april van 29

29 Bijlage 5, Kaart Maatregelen Schieland en Krimpenerwaard Delfshaven Definitief 3 april van 29