3. i De incidentmethode
|
|
- Louisa Lambrechts
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 3. i De incidentmethode 3.1. Inleiding: wat is de incidentmethode? Op het werk doen zich voortdurend problemen voor. Meestal overvallen ze je en probeer je naar bevind van zaken te handelen. Zie je de problemen tevoren aankomen dan kun je je crop voorbereiden, eventueel door middel van overleg met collega's. Met elkaar probeer je de problemen op te lessen. Dit soort gesprekken verschralen vaak na enige tijd tot het bepalen welke oplossing het beste geschikt is. Oorzaken en persoonlijke betrokkenheden worden overgeslagen. Eigenlijk zou zo'n gesprek veel meer over de kwestie zelf moeten gaan. Anders levert de oplossing niet veel meer op dan een momentgebonden beslissing die later in de lucht blijkt te hangen. Echte moeilijke kwesties blijven vaak zorgvuldig buiten zulke vergaderingen. In het onderwijs bijvoorbeeld komen problemen tussen individuele docenten en leerlingen zelden uitgebreid aan de orde. Ook proble-.# men ten aanzien van het lesgeven worden niet besproken. In organisaties ' bemerk je nogal eens wrijvingen tussen collega's die onbesproken blijven of spanningen naar de chef toe. Het onbesproken laten van deze problemen werkt dubbel nadelig: er wordt aan de zaak zelf niets gedaan en je leert niet van elkaars problemen. $ De incidentmethode is een zeer eenvoudige en strak gestructureerde methode die er op gericht is om moeilijke zaken die in het verleden gebeurd zijn of die er aankomen in een groep te bespreken. Kennis en ervaring van alle leden van de gespreksgroep kunnen worden benut, terwijl vrijblijvendheid en verkokering worden voorkomen. Van belang hierbij is natuurlijk, dat de inbrenger van een probleem geen stigma krijgt opgelegd van niet-vakbekwame collega te zijn. De methode wil een groep helpen om door een strakke vergaderorde doelmatig en effectief aan een moeilijk probleem te werken Doelstellingen De incidentmethode is een werkvorm, waarbij een groep collega's zich intensief verdiept in een bepaalde situatie dmv. een daartoe gekozen 27
2 voorval uit de dageh'jkse praktijk van een van haar groepsleden. De sectie Engels heeft haar sectievergadering. Tijdens de vergadering komt Wilma met een probleem op de proppen dat zij al een tijdje heeft met Marieke, een leerling die bemcht is uit verhalen van andere docenten. Wilma vertelt, dat steeds wanneer ze aan het lesgeven is en bijvoorbeeld een tekst voorleest en moeilijke woorden uitlegt, Marieke door de klas roept dat ze er niets van snapt en naar woorden vraagt die zij net heeft uitgelegd of behandeld. Zij heeft Marieke al op allerlei manieren voor haar gedrag gestraft, maar dit helpt niet. De collega's overladen Wilma met goedbedoelde adviezen, varierend van s stuur ze van school af tot 'ga met de ouders praten'. Bij het analyseren en evalueren van dit voorval zullen de docenten zich verplaatsen in de mening van de ander. Zij zullen de betekenis gaan zien van een klein voorval mbt. hun eigen werkpraktijk. Zij stellen relevante vragen over hun les-situatie. Ze geven aan elkaar en krijgen van elkaar oplossingen voor problemen in de omgang met een klas. Ze zullen gaan ervaren, dat deze problemen op verschillende manieren op te lessen zijn afhankelijk van achterliggende ideeen over leerlingen en over onderwijs. Kortom, je gaat aan de slag met elkaars ervaringen en vanuit elkaars deskundigheden kun je verder komen in de moeilijke taak om leerstof over te dragen aan leerlingen in een klas. Ook op het gebied van de leerlingbegeleiding zou de incidentmethode gebruikt kunnen worden als werkvorm om de deskundigheidsbevordering ter hand te nemen van vaak 'ongeschoolde' klasseleraren of mentoren. Vaak werkt men daar al met de zogenaamde gevalsbesprekingen. Bij de incidentmethode worden alle groepsleden actief betrokken. De samenwerking en teamvorming van de hele groep worden sterk gestimuleerd. De deelnemers brengen hier zelf het leermateriaal aan door te komen met situaties vanuit hun eigen begeleidingspraktijk. In het begeleidersteam van Havo-4 komt Jan,, docent Maatschappijleer, met het probleem dat er een groot verschil bestaat in het gedrag van Kees tijdens de introductiedagen en in de klas. Het is voor Jan heel moeilijk om Kees zo ver te krijgen, dat hij over dit verschil in gedrag gaat praten. Het gesprek spitst zich toe op de wi/ze van benaderen door Jan als docent en op de gebruikte gespreksvaardigheden daarbij. De deelnemers aan een intervisiebijeenkomst volgens de incidentmethode leren om systematisch een bepaald voorval te analyseren en te evalueren. Van belang is, dat de docenten leren dat meer oplossingen 28
3 goed kunnen zijn. Bovendien leert men om goede vragen te formuleren en naar elkaar te misteren Voorwaarden Bij de incidentmethode wordt een gebeurtenis uit de werksituatie van een van de deelnemers op gestructureerde wijze besproken. Een gebeurtenis of incident moet zodanig worden beschreven en ingebracht, dat anderen zich in die situatie kunnen verplaatsen. De ingebrachte situatie moet om actie vragen van de deelnemers: wat is er aan de hand? Wat zouden jullie doen in deze situatie? Een voorbeeld kan zijn: Klas 3a komt binnen. Eerst geefik een schriftelijke overhoring. De blaadjes worden daarna opgehaald. ledereen is onrustig. Ik wacht even tot ze zijn uitgepraat en behandel dan een tekst waarover de leerlingen thuis vragen hebben beantwoord. Er zijn verschillende antwoorden op een vraag mogelijk. Ik probeer iedereen een kans te geven om z'n antwoord te verdedigen. Er wordt nog steeds gepraat. Ik moet mensen antwoorden laten herhalen omdat ik ze niet heb verstaan vanwege het geroezemoes. Herhaaldelijk verhef ik mijn stem. Even is het stil, dan begint het geklets weer. Keer op keer. Doodvermoeiend... De incidentmethode is een oefening in het zich verplaatsen in het denken vanuit de situatie van een ander. Belangrijk daarbij is het leren zien van de betekenis van een incident of kleine gebeurtenis en het leren bevragen van deze gebeurtenis. Het is verstandig om iemand de leiding te laten nemen tijdens een bespreking volgens de incidentmethode. Degene die de leiding heeft, heeft tot taak de groep te stimuleren en de werkwijze en tijdsfasering te bewaken. In de beschrijving van de werkwijze is steeds concreet aangegeven welke interventies de gespreksleider concreet kan uitvoeren. De incidentmethode kan erg goed gebruikt worden, wanneer het er om gaat een bepaalde benaderingswijze of strategic met betrekking tot problemen te analyseren om tot alternatieve benaderingswijzen te komen. Deze methode eist tamelijk veel tijd (± 75 minuten). De deelnemers moeten eerst leren wat een incident is en hoe ze dat vanuit hun praktijkervaring kunnen isoleren als een leerervaring die geschikt is om als team van te leren. Dit vraagt een goede voorbereiding. 29
4 3.4. Fasering 1. Introductie en keuze van een incident. 2. Schetsen van de probleemsituatie. 3. Noteren van vragen om informatie. 4. Informatieronde. 5. Analyse van de situatie. 6. Standpuntbepaling door de groep. 7. Wat deed/doet de inbrenger? 8. Afsluitende discussie. 9. Evaluatie. ad 1: Introductie en keuze van het incident (max. 20 minuten) Wat is een incident? Een incident is een kleine gebeurtenis uit de beroepspraktijk. Om een keuze uit ervaringen te bepalen en tevens te voldoen aan het leerdoel van de incidentmethode is er een aantal voorwaarden: a. Het incident moet een gebeurtenis zijn die echt is gebeurd en verwekt door iemand anders dan de brenger van het incident. Het moet de incidentbrenger dus enigermate zijn overvallen. b. Het incident moet een beroepsvoorval zijn om een beroepsbetrokkenheid door collega's te garanderen. c. De incidentbrenger is niet dezelfde persoon als de discussieleider om rolverwarring te voorkomen. d. Het incident moet kort en feitelijk worden geformuleerd. In de formulering mag geen enkele suggestie voorkomen over wat de incidentbrenger zelf als probleem heeft gezien of als oplossing heeft gekozen. e. Het incident mag niet te lang geleden hebben plaatsgevonden. Dit voorkomt dat tijdens de bespreking tegenstrijdigheden naar voren komen door dat geantwoord moet worden op onverwachte vragen. f. Het incident dient zo gebracht te worden dat, indien noodzakelijk, anonimiteit is verzekerd. Noteren van het incident OPDRACHT: Schrijf een gebeurtenis op waarin je niet goed wist hoe te reageren, of waarin je achterafniet gelukkig was met je reactie. Presentatie van het probleem Om een keuze te kunnen maken leest iedereen zijn eigen incident voor tot op het kritische moment. 30
5 OPDRACHT: Geef een korte schets van het incident tot op een kritisch moment, dwz. zonder te vertellen hoeje zelfhandelde of hoe de stituatie afliep. Deanderen noteren kort voor zichzelf iedere gebeurtenis. Keuze van het incident Een incident wordt gekozen. Motieven om te kiezen kunnen zijn: je vindt het ook een probleem of je denkt een oplossing te hebben. Een variatie hierop is: de discussieleider vraagt de verschillende incidenten op een flap te schrijven dmv. een titel. Iedere deelnemer krijgt 2 stemmen die hij/zij kan geven aan de gebeurtenis of gebeurtenissen. Het incident met de meeste stemmen wordt gekozen. Eventueel geven de deelnemers de criteria aan op grond waarvan zij de voorkeur geven aan een bepaald incident. ledereen leest zijnjhaar eigen incident voor. Als de beurt is aan Andre dan blijkt dat hi/ boordevol zit over een ruzie die hij met de rector heeft. Hij spuit meteen het hele verhaal. Hij wordt genegeerd in zijn ideeen, krijgt geen pool aan de grond en geen enkele bemoediging, alleen moor tegenwerking. De bom is gebarsten en hij heeft de rector de waarheid gezegd. Omdat Andre zo duidelijk met het probleem zit, wil de groep zonder naar de andere problemen te kijken hierop verder ingaan. Als de groep hiervoor kiest, dan kan men afspreken dat de andere problemen een volgende keer aan de orde zullen komen. De leiding zal ervoor moeten zorgen tot een stimulerend en geschikt incident te komen. Mogelijk kan men de deelnemers vooraf vragen als huiswerk een incident op papier te zetten, dat ze in de groep eventueel willen bespreken. Men kan hulp geven in de vorm van de volgende vragen: a. Enkele gegevens over de betrokken klas, individuen. b. Wat is eraan vooraf gegaan, wat was er al gebeurd? c. Het incident: beschrijf hier zo goed mogelijk wat er gebeurde, wat er gezegd werd, door wie, hoe gereageerd werd etc. Vermeld hierbij niet wat je er zelf feitelijk mee deed. De gespreksleider moet bedenken, dat de incidentbrenger altijd het recht heeft een beschreven gebeurtenis toch niet in de groep te laten bespreken. Hij kan de formulering van het incident en wat van de incidentbrenger wordt verwacht eventueel vooraf bespreken. 31
6 ad 2: Schetsen van de probleemsituatie (2 minuten) De inbrenger brengt voor de tweede maal (schriftelijk of mondeling) de gebeurtenis eventueel uitvoeriger, maar nog wel kort en zakelijk. Mogeh'jke ideeen voor een oplossing of de beschrijving van wat er na de situatie gebeurde door de verschillende betrokkenen worden weggelaten. Alleen de probleemsituatie wordt gepresenteerd tot op het kritische moment, zonder te vertellen hoe de incidentbrenger zelf handelde of hoe de situatie afliep. Andre vertelt gedetailleerd zijn ruzie met de rector, en geeft hierbij ook zijn gevoelens bij de ruzie aan. ad 3: Noteren van vragen om informatie (5 minuten) De deelnemers noteren na of tijdens de probleempresentatie vragen die ze hebben om meer inzicht in het geval te krijgen. De gespreksleider let erop, dat deze tijd alleen gebruikt mag worden om te schrijven. Mondelinge vragen zijn niet toegestaan. ad 4: Informatieronde (15 minuten) De leden van de groep stellen informatieve vragen aan de probleeminbrenger. Dit zijn vragen zoals: 'hoe groot is deze klast, ''hoe oud is de betrokken leerlingt Een vraag als l vond je het ergt mag niet gesteld worden. De volgende vragen werden gesteld door de collega's: 'hoe lang duurt dit al?', 'hoe is de relatie met de conrectoren?', 'hoe is de houding van de rector concreet merkbaar voor Andre?', 'hoe is de waardering van de rector t.o.v. de lesgevende functie van Andre?'. De gespreksleider moet ervoor zorgen dat de gestelde vragen niet tot gevolg hebben dat de incidentbrenger te veel zijn/haar eigen kijk op de zaak gaat opdringen. Per se mag niet gevraagd of verteld worden hoe de incidentbrenger de zaak heeft opgelost. Voorkom dat er een discussie ontstaat. ad 5: Analyse van de situatie (10 minuten) De groepsleden bespreken hoe zij de situatie zien en welke oorzaken zij hebben ontdekt, welke aanleidingen er waren, hoe de rol van de incidentbrenger en betrokkenen was, hoe waren omgevingsfactoren etc. De deelnemers bespreken de ingebrachte situatie, leggen verbanden en interpreteren mbv. de gekregen informatie. Om de situatie beter te kunnen analyseren kunnen de deelnemers reageren op Andre zoals de rector het zou hebben gedaan. 32
7 De gespreksleider leidt deze bespreking plenair. Vooraf kan men de deelnemers in tweetallen overleg laten voeren. Een goed incident levert verschillende alternatieven op en kan leiden tot uiteenlopende interpretaties. Indien deze fase vastloopt door gebrek aan informatie kan tot een hernieuwde informatiefase worden besloten. Overleg in tweetallen geeft meer veiligheid aan de deelnemers dan direct plenair te starten. De incidentbrenger ziet alleen toe, er mogen hem/haar geen verdere vragen worden gesteld. ad 6: Standpuntbepaling door de groep (15 minuten) OPDRACHT: Wat zouden jullie doen in deze situatie? a. ledereen noteert de reactie op 'wat zou ik doen en waarom?'. b. Als de groep groter is wordt in tweetallen uitgewisseld op de vraag 'wat zou jij doen?' c. ledereen leest zijn plan van aanpak voor zonder dat commentaar wordt geleverd door anderen. d. Deze reacties worden door de gespreksleider voor iedereen zichtbaar op een 'flap'bordgenoteerd. Het is belangrijk om deze inventarisatieronde snel af te werken. De gespreksleider noteert alles kort met steekwoorden of in telegramstijl. ad 7: Wat deed/doet de inbrenger? (5minuten) De incident-inbrenger vertelt hoe hij /zij feitelijk zelf handelde in de situatie of wat hij/zij zich heeft voorgenomen te gaan doen. ad 8: Afsluitende discussie (25 minuten) Alle betrokkenen spreken over de verschillende benaderingen die zijn gepresenteerd. De onderstaande vragen kunnen van belang zijn bij de discussie en door de gespreksleider aan de orde worden gesteld. a. Heeft de inbrenger behoefte aan een reactie op gebeurtenissen uit de bespreking? b. De verschillende reacties op het incident worden besproken en bekeken op hun sterke en zwakke kanten. Wat zijn de voor- en nadelen van bepaalde aanpakken? c. Eventueel volgt een verb reding van het incident naar andere problemen uit de werksituaties van de deelnemers. 33
8 ad 9: Evaluatie (10 minuten) OPDRACHT: a. Noteer wat je geleerd hebt van deze bespreking. b. Noteer wat je vond van de wijze waarop deze gebeurtenis is besproken. 1. De probleeminbrenger vertelt wat hij/zij van de bespreking heeft geleerd. 2. De individuele leden van de groep vertellen wat ze eraan gehad hebben. 3. De gespreksleider inventariseert hoe de groepsleden de wijze waarop het incident aan de orde is gesteld, ervaren hebben. 4. De gespreksleider vat de evaluatie samen. r\ \
Intervisie. Het versterkt de impact leertrajecten
Intervisie Het versterkt de impact leertrajecten 1. Inleiding Hieronder geven wij bevindingen aan op basis van onze ervaring, in het starten, doorvoeren, voortzetten en evalueren van intervisietrajecten.
Nadere informatieIntervisie Wat is het? Wanneer kun je het gebruiken?
Intervisie Wat is het? Intervisie is een manier om met collega's of vakgenoten te leren van vragen en problemen uit de dagelijkse werkpraktijk. Tijdens de bijeenkomst brengen deelnemers vraagstukken in,
Nadere informatieIntervisie voor de VPM 2013 Workshop Intervisie VPM 2013 Xtensys HRM-consultancy & training
Intervisie voor de VPM 2013 Wat is intervisie? Intervisie is een manier om met collega s te sparren over inhoudelijke thema's en over persoonlijke dilemma s in het werk. De frequentie voor de intervisie
Nadere informatieGroep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis (dubbele les) Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis voorbereiding. Leerkrachtinformatie
Leerkrachtinformatie (dubbele les) Lesduur: 2 x 50 minuten (klassikaal) Introductie van de activiteit 1. Deze klassikale les bestaat uit twee delen: Voorbereiding Uitvoering voorbereiding Lesduur: 50 minuten
Nadere informatieIntervisiemethodes. Methode 1: Incidentenmethode
Intervisiemethodes Methode 1: Incidentenmethode Bij de incidentmethode wordt een gebeurtenis uit de werksituatie van een van de deelnemers op gestructureerde wijze besproken. Stap 1 Introductie van het
Nadere informatieIntervisie. Programma Workshop. Leidersdag 8 juni Ilse de Lange Educatie LSP. Leidersdag 8 juni 2017
Intervisie Ilse de Lange Educatie LSP Leidersdag 8 juni 2017 Programma Workshop Waarom intervisie? Intervisie de incidentmethode live! Praktische tips Waarom intervisie? Doelen: deskundigheid kwaliteit
Nadere informatieDocentenhandleiding. Gastles oudergesprekken (1) voor studenten 3 e leerjaar PW 3 en 4. Oudergesprekken (1)
Docentenhandleiding Gastles oudergesprekken (1) voor studenten 3 e leerjaar PW 3 en 4 Oudergesprekken (1) Deze les kan gegeven worden door een pedagogisch medewerker of manager uit de kinderopvang Deze
Nadere informatiePeerEducatie Handboek voor Peers
PeerEducatie Handboek voor Peers Handboek voor Peers 1 Colofon PeerEducatie Handboek voor Peers december 2007 Work-Wise Dit is een uitgave van: Work-Wise info@work-wise.nl www.work-wise.nl Contactpersoon:
Nadere informatieKritiek Voorval bespreking
Kritiek Voorval bespreking Een deelnemer vertelt aan de groep een moeilijk voorval dat hem is overkomen. Het verhaal eindigt op het moment dat de deelnemer een beslissing moest nemen. Daarna analyseert
Nadere informatieIntercollegiale Consultatie
Intercollegiale Consultatie Persoonlijk Advies Coaching en Training Materiaal Pagina 1 Intercollegiale Consultatie Intercollegiale Consultatie kan als werkwijze onderdeel zijn van de persoonlijke en professionele
Nadere informatieVERGADEREN VOOR DUMMIES
VERGADEREN VOOR DUMMIES DE AGENDA VASTSTELLEN Er zijn verschillende soorten agendapunten: Open Bij open agendapunten zijn er nog geen plannen gemaakt, er is nog geen concreet voorstel. De discussie is
Nadere informatie- Een docent controleert of jij je huiswerk op hebt geschreven. - Je hebt aanmoediging nodig om je huiswerk te noteren.
Schoolse competenties Competentie 1: Agendagebruik - Je schrijft je huiswerk in je agenda als dit wordt opgegeven. - Je agenda ziet er verzorgd uit. - Een docent controleert of jij je huiswerk op hebt
Nadere informatieHELP, IK WORD GEPEST, WAT NU????
HELP, IK WORD GEPEST, WAT NU???? In het kort Als je gepest wordt ga dan naar je mentor. Als je het moeilijk vindt je mentor in vertrouwen te nemen, ga dan naar je favoriete docent, juniormentor of de vertrouwenspersoon
Nadere informatieBegeleide interne stage
Ik, leren en werken Begeleide interne stage Deel 2 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Marian van der Meijs Inhoudelijke redactie: Titel: Ik, leren
Nadere informatieLuisteren en samenvatten
Luisteren en samenvatten Goede communicatie, het voeren van een goed gesprek valt of staat met luisteren. Vaak denk je: Dat doe ik van nature. Maar schijn bedriegt: luisteren is meer dan horen. Vaak luister
Nadere informatieAnnette Koops: Een dialoog in de klas
Annette Koops: Een dialoog in de klas Als ondersteuning bij het houden van een dialoog vindt u hier een compilatie aan van Spreken is zilver, luisteren is goud : een handleiding voor het houden van een
Nadere informatieReflectiegesprekken met kinderen
Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen
Nadere informatieDocument vertellen en presenteren voor de groepen 1, 2, 3 en 4. Doelen van vertellen en presenteren in groep 1 en 2:
Document vertellen en presenteren voor de groepen 1, 2, 3 en 4 Doelen van vertellen en presenteren in groep 1 en 2: Leerlingen raken vertrouwd met het presenteren voor een groep Leerlingen raken vertrouwd
Nadere informatieOPBOUW ZELFSTANDIGE BASISHOUDING BIJ KINDEREN
OPBOUW ZELFSTANDIGE BASISHOUDING BIJ KINDEREN Afspraak 1. Maak samen met de kinderen afspraken over wat zelfstandig gedaan mag worden met betrekking tot naar de wc gaan, handen wassen, drinken, eten, de
Nadere informatieLesbrief bij Mijn broer is een boef van Netty van Kaathoven voor groep 7 en 8
Lesbrief bij Mijn broer is een boef van Netty van Kaathoven voor groep 7 en 8 Inhoud van deze lesbrief - Thema s in het boek - Lesopzet - Doel van de les - Uitwerking - Bijlage: opdrachtenblad Thema s
Nadere informatieZelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W
Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W 1 Naam student: Studentnummer: Datum: Naam leercoach: Inleiding Voor jou ligt het meetinstrument ondernemende houding. Met dit meetinstrument
Nadere informatiePOENS.NL. Onomatopeespel. Spelvarianten deel 1. Onomatopeespel - spelvarianten deel 1 - www.poens.nl - Jeroen Knevel
POENS.NL Onomatopeespel Spelvarianten deel 1 1 Onomatopee Het auditief beeld als expressief coaching instrument Jezelf beter leren kennen, de ander beter leren kennen, beter zicht krijgen op het samenwerken,
Nadere informatieAchtergrond info intervisie
Achtergrond info intervisie Voor een onderwijsprofessional helpt het om gebruik te maken van intervisie. Dit houdt in dat je regelmatig met collega s onderling bespreekt hoe het professioneel handelen
Nadere informatieOPDRACHTEN BIJ THEMA 11 BELEID
OPDRACHTEN BIJ THEMA 11 BELEID Beleid is alleen nodig als je iets gaat veranderen. INLEIDING Het beleid van een organisatie bepaalt hoe je moet werken en wat de bestuurders belangrijk vinden. Dat beleid
Nadere informatie3 Hoogbegaafdheid op school
3 Hoogbegaafdheid op school Ik laat op school zien wat ik kan ja soms nee Ik vind de lessen op school interessant meestal soms nooit Veel hoogbegaafde kinderen laten niet altijd zien wat ze kunnen. Dit
Nadere informatieVragenlijst: Wat vind jij van je
Deze vragenlijst is bedacht door leerlingen. Met deze vragenlijst kunnen leerlingen er zelf achter kunnen komen wat andere leerlingen van hun school vinden. De volgende onderwerpen komen langs: Sfeer op
Nadere informatieIk geloof, geloof ik. Levensbeschouwelijk dossier Griftland college Bovenbouw. Mijn naam en klas:
Ik geloof, geloof ik Levensbeschouwelijk dossier Griftland college Bovenbouw Mijn naam en klas: Bezinningsmomenten In de godsdienstlessen stonden de afgelopen jaren verhalen centraal en de verschillende
Nadere informatieproject: Introductie Helpende Zorg & Welzijn
project: Introductie Helpende Zorg & Welzijn. > Cas us Vmbo Morgenland heeft een afdeling Zorg & Welzijn. De school merkt dat de leerlingen van deze afdeling graag wat meer willen weten over het beroep
Nadere informatieOPLEIDING tot MBO- VERPLEEGKUNDIGE. Ondersteuningsmagazijn. Beroepstaak E Beginner
OPLEIDING tot MBO- VERPLEEGKUNDIGE Ondersteuningsmagazijn Beroepstaak E Beginner Albeda college Branche gezondheidszorg Kwalificatieniveau 4 Crebo 95 Versie: Juli 2013 Fase: beginner Naam deelnemer:. 2
Nadere informatieMet intervisie aan de slag. Programmagroep
Met intervisie aan de slag Programmagroep Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 1 Wat is intervisie... 3 1.1 Leren leren van elkaar!... 3 1.2 Hoe wordt intervisie voor regio- en seniorcoaches georganiseerd?...
Nadere informatieCommunicatie op de werkvloer
Communicatie op de werkvloer Voor een goede communicatie op de werkvloer is het noodzakelijk dat we letterlijk dezelfde taal spreken. Een goede kennis van het vakjargon is dan ook erg belangrijk. Net zo
Nadere informatieTekst lezen en vragen stellen
1. Lees de uitleg. Tekst lezen en vragen stellen Als je een tekst leest, kunnen er allerlei vragen bij je opkomen. Bijvoorbeeld: Welke leerwegen zijn er binnen het vmbo? Waarom moet je kritisch zijn bij
Nadere informatieBasisschool de Triangel. Het houden van een spreekbeurt.
Basisschool de Triangel Het houden van een spreekbeurt. 1 INHOUDSOPGAVE SPREEKBEURT GROEP 5 1 GROEP 6 5 GROEP 7 EN 8 9 2 HOE BEREID IK MIJN SPREEKBEURT VOOR? SPREEKBEURT IN GROEP 5 Wat is een spreekbeurt?
Nadere informatieBijeenkomst over geloofsopvoeding Communiceren met je puber Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar
DOELSTELLINGEN Ouders zijn zich ervan bewust dat je altijd en overal communiceert Ouders wisselen ervaringen met elkaar uit over hoe de communicatie met hun pubers verloopt Ouders verwerven meer inzicht
Nadere informatieHet verhaal van mijn leven. Biografische cursus waarin buurtgenoten zich verbinden
Het verhaal van mijn leven Biografische cursus waarin buurtgenoten zich verbinden Cursus voor Fact-cliënten en andere buurtbewoners door Ria Velema, Ann Evers-Schillhorn van Veen, casemanagers Fact Lentis
Nadere informatieD.1 Motiveren en inspireren van leerlingen
DIDACTISCHE BEKWAAMHEID D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen Resultaat De leraar motiveert leerlingen om actief aan de slag te gaan. De leraar maakt doel en verwachting van de les duidelijk zorgt
Nadere informatieNieuwsbrief 3 De Vreedzame School
Nieuwsbrief 3 De Vreedzame School Blok 3 Blok 3: We hebben oor voor elkaar Blok 3: Algemeen: In dit blok stimuleren we de kinderen om oor voor elkaar te hebben. De lessen gaan over communicatie, over praten
Nadere informatieDe focusgroepen gaven ons in het verleden al een antwoord op volgende kernvragen:
Focusgroepen basisonderwijs: Wat denken ouders uit verschillende doelgroepen over wat de school of het schoolteam kan doen om ouders meer te betrekken bij de school (geïnspireerd op de draaiboeken van
Nadere informatie2: vergaderen VASTE VOORZITTER EN NOTULIST
2: vergaderen Als je lid bent van een studentenraad, vergader je vaak. Je hebt vergaderen met de studentenraad, maar ook vergaderingen met het College van Bestuur en de Ondernemingsraad (OR). Gemiddeld
Nadere informatie1 Kies je onderwerp Samen met je buurman of buurvrouw. Ons onderwerp: Voorbeeld: Michael Jackson was de beste artiest ooit! Nu jullie!
Na deze les kun je presenteren in vijf stappen: 1. Kies een onderwerp 2. Bedenk een goede opbouw 3. Verzamel informatie 4. Oefen je presentatie 5. Presenteren maar! 8 Vertel je verhaal Regelmatig moet
Nadere informatielesmateriaal Taalkrant
lesmateriaal Taalkrant Toelichting Navolgend vindt u een plan van aanpak en 12 werkbladen voor het maken van de Taalkrant in de klas, behorende bij het project Taalplezier van Stichting Wereldleren. De
Nadere informatieCynthia A.M. Slomp I.S.M. Brede School Emmen
Cynthia A.M. Slomp I.S.M. Brede School Emmen De doelstelling van Sociaal Weerbaar is het versterken van de sociale weerbaarheid van kinderen, binnenschools binnenschools maar ook buiten de school. Weerbaarheid
Nadere informatieSollicitatiegesprekken volgens de STAR methode
Sollicitatiegesprekken volgens de STAR methode Tijdens sollicitatiegesprekken wil je zo snel en zo goed mogelijk een kandidaat voor een openstaande functie selecteren. De STAR vragenmethode is een gedegen
Nadere informatieWetenschap & Technologie Ontwerpend leren. Ada van Dalen
Wetenschap & Technologie Ontwerpend leren Ada van Dalen Wat is W&T? W&T is je eigen leven W&T: geen vak maar een benadering De commissie wil onderstrepen dat wetenschap en technologie in haar ogen géén
Nadere informatieOnderhandelen en afspraken maken
OPDRACHTFORMULIER Onderhandelen en afspraken maken Naam student: Datum: 1 Lees het handelingsformulier van deze vaardigheid en noteer vragen en opmerkingen. Bespreek deze met medestudenten of je docent.
Nadere informatieVOLLEDIGE INSTRUCTIES LEESVAARDIGHEID
VOLLEDIGE INSTRUCTIES LEESVAARDIGHEID Maak een mindmap of schema van een tekst ga je dan doen? Naar aanleiding van een titel, ondertitel, plaatjes en of de bron van de tekst ga je eerst individueel (en
Nadere informatieLeerlijn Samenwerken SingaporeNext
Leerlijn Samenwerken SingaporeNext Groep 1-2 Groep 3-4-5 Groep 6-7-8 1. Luisteren naar elkaar Elkaar aankijken tijdens het praten. Oogcontact maken. In mimiek en lichaamstaal je luisterende houding laten
Nadere informatieWelkom in de derde klas!
Welkom in de derde klas! De meeste van jullie zijn twee jaar leerling van onze school geweest. Jullie weten wel hoe het hier werkt. Wat er van je verwacht wordt. Wat wel en niet geaccepteerd wordt. Dat
Nadere informatieBehandel een kind zoals die is, en het zal zo blijven. Behandel het kind zoals het kan zijn, en het zal zo worden.
Het Kindgesprek. Behandel een kind zoals die is, en het zal zo blijven. Behandel het kind zoals het kan zijn, en het zal zo worden. 1 Inleiding. Door gesprekken met kinderen te voeren willen we de betrokkenheid
Nadere informatieVertel eens - aanpak van Aidan Chambers
Vertel eens - aanpak van Aidan Chambers bijlage 6 2 Theorie Aidan Chambers wil met de Vertel eens-aanpak kinderen helpen goed te praten over wat zij hebben gelezen en goed naar elkaar te leren luisteren.
Nadere informatieTot een geloofsgesprek komen. I Ontmoeten
Tot een geloofsgesprek komen I Ontmoeten Het geloofsgesprek vindt plaats in een ontmoeting. Allerlei soorten ontmoetingen. Soms kort en eenmalig, soms met mensen met wie je meer omgaat. Bij de ontmoeting
Nadere informatieLESSUGGESTIES BIJ DE BOEKENKIST COMING OF AGE - praktijkonderwijs
LESSUGGESTIES BIJ DE BOEKENKIST COMING OF AGE - praktijkonderwijs Inhoud Handleiding docent... 2 Meet & Greet de boeken!... 4 TOP 3... 5 Opdrachtblad vragenspel... 6 Kopieerblad vragenkaartjes spel...
Nadere informatieDiscussiëren Kun Je Leren:
Chantal Deken Discussiëren Kun Je Leren: discussielessen voor groep 3 t/m 8; sluit aan bij referentieniveaus Mondelinge taal; versterkt 21 e -eeuwvaardigheden als communiceren en samenwerken; compleet
Nadere informatieTheorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,
3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol
Nadere informatieLiefde, voor iedereen gelijk?
Seksuele diversiteit graad 2 Lesvoorbereiding Liefde, voor iedereen gelijk? Bij lesmateriaal, bij deze les op de site, vind je het nodige lesmateriaal voor deze les: Print de verhalen 'Het geheim van Mirjam'
Nadere informatieDocumentaire. Voorbereiding op het documentaire project
Documentaire Voorbereiding op het documentaire project Inhoud 1. Wat is een documentaire? 2. Interview techniek 3. Documentaire maken in 3 stappen 3.1. Ontwerpen 3.2. Opnemen 3.3. Monteren 4. Werkdocument
Nadere informatieLessenserie over Taal & Respect. Klas 1 - VMBO
Lessenserie over Taal & Respect Klas 1 - VMBO Hallo, In deze lessenserie ga je samen met je klasgenoten en je docent nadenken over de effecten van grof taalgebruik en het respectvol omgaan met de ander.
Nadere informatieUW PARTNER HEEFT KANKER EN HOE GAAT HET MET U?
UW PARTNER HEEFT KANKER EN HOE GAAT HET MET U? Nadine Köhle, MSc. Contactdag Stichting Olijf 3 oktober 2015 Garderen EVEN VOORSTELLEN ACHTERGROND KANKER HEB JE NIET ALLEEN! 4 ACHTERGROND IMPACT VAN DE
Nadere informatie1.1 Vragenlijst: Wat ik leuk Vind
1.1 Vragenlijst: Wat ik leuk Vind 1. Wat kijk je graag op tv? 2. Wat is je lievelingsfilm? 3. Wat doe je op internet? 4. Welke games speel je? 5. Waar praat je over op facebook, twitter, enzo? 6. Wat doe
Nadere informatieInstructie voor leerlingen.. 5. Gebruik van de lesbrieven. 6. Lesbrief: Wat wil je zijn en worden.. 7. Wat wil je zijn en worden.
VOORBEELD DE KLAS ALS TEAM (LEERLINGENBOEK) INHOUDSOPGAVE Instructie voor leerlingen.. 5 Gebruik van de lesbrieven. 6 Lesbrief: Wat wil je zijn en worden.. 7 Wat wil je zijn en worden. 11 Wat wil je zijn
Nadere informatieHuiswerk Spreekbeurten Werkstukken
Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken - 2 - Weer huiswerk? Nee, deze keer geen huiswerk, maar een boekje óver huiswerk! Wij (de meesters en juffrouws) horen jullie wel eens mopperen als je huiswerk opkrijgt.
Nadere informatieTraining Omgaan met Agressie en Geweld
Training Omgaan met Agressie en Geweld 2011 Inleiding In veel beroepen worden werknemers geconfronteerd met grensoverschrijdend gedrag, waaronder agressie. Agressie wordt door medewerkers over het algemeen
Nadere informatieWat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk?
Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Verantwoordelijkheid. Ja, ook heel belangrijk voor school!!! Het lijkt veel op zelfstandigheid, maar toch is het net iets anders. Verantwoordelijkheid
Nadere informatieMeningsvorming: jij en vluchtelingen
Meningsvorming: jij en vluchtelingen Korte omschrijving Het kan uw leerlingen bijna niet ontgaan zijn dat de Europese Unie te maken heeft met een grote stroom vluchtelingen. Sinds een paar maanden is dit
Nadere informatieWerkvorm 1: "Je laatste Whatsapp, Sms, Ping of Tweet"
Werkvorm 1: "Je laatste Whatsapp, Sms, Ping of Tweet" Doel: Leerlingen komen in gesprek over hun persoonlijke leefwereld Vanaf A2/ F1 Vertel je gesprekspartner gedurende een /twee minuten over je laatste
Nadere informatieWerkwijzer Verslagkring:
Werkwijzer Verslagkring: 1. Je maakt een tweetal. 2. Met zijn tweeën kies je een onderwerp, waarin jullie je willen verdiepen en waarover jullie meer willen weten. 3. Samen ga je op zoek naar informatie
Nadere informatieIn gesprek gaan met ouders in verband met een vermoeden van kindermishandeling
In gesprek gaan met ouders in verband met een vermoeden van kindermishandeling 1. Aandachtspunten voor een gesprek met ouders i.v.m. een vermoeden van kindermishandeling: Als je je zorgen maakt over een
Nadere informatieLes 17 Zo zeg je dat (niet)
Blok 3 We hebben oor voor elkaar les 17 Les 17 Zo zeg je dat (niet) Doel blok 3: Leskern: Woordenschat: Materialen: Leerlingen leren belangrijke communicatieve vaardigheden, zoals verplaatsen in het gezichtspunt
Nadere informatieAlgemene instructies voor de strategie: Vragen stellen. Introductiefase bij de eerste les:
Algemene instructies voor de strategie: Vragen stellen "Welkom,." Introductiefase bij de eerste les: 1. "Vandaag gaan we weer een tekst lezen. Daarbij gaan we een nieuwe strategie leren. Deze strategie
Nadere informatiePresenteren. Oriëntatie
Oriëntatie Dit ga je doen Je gaat een stand (marktkraam) inrichten om te laten zien wat je gedaan hebt tijdens dit project en wat je eindresultaat is. Je probeert jullie stand zo te maken dat het aantrekkelijk
Nadere informatieLeerjaar Doelstelling opdracht. Activiteit Betrokkenen Loopbaancompetenties. Motievenreflectie Kwaliteitenreflectie
LOB matrix KWC afdeling SMS Noteer in onderstaand schema alle activiteiten die jij als professional of binnen de afdeling waar je werkzaam bent mee gewerkt wordt. Dit kunnen losse instrumenten zijn zoals
Nadere informatieVRAGENLIJST FORMATIEF TOETSEN DOCENT
VRAGENLIJST FORMATIEF TOETSEN VRAGENLIJST FORMATIEF TOETSEN DOCENT EEN FEEDBACK INSTRUMENT VOOR DOCENTEN EEN FEEDBACK INSTRUMENT VOOR DOCENTEN CHRISTEL WOLTERINCK C.H.D.WOLTERINCK@UTWENTE.NL CHRISTEL C.H.D.WOLTERINCK@UTWENTE.NL
Nadere informatieInhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen!
1 Wil je wel leren? Opdracht 1a Wat heb jij vanzelf geleerd? 7 Opdracht 1b Van externe naar interne motivatie 7 Opdracht 1c Wat willen jullie graag leren? 8 2 Kun je wel leren? Opdracht 2a Op wie lijk
Nadere informatieLes 1 Integratie Leestekst: Een bankrekening. Introductiefase
Les 1 Integratie Leestekst: Een bankrekening "Welkom:... " Introductiefase 1. "In de afgelopen weken hebben we veel teksten gelezen. Deze teksten hebben we samengevat, we hebben vragen erbij gesteld, gekeken
Nadere informatieEindverslag SLB module 12
Eindverslag SLB module 12 Marthe Verwater HDT 3C 0901129 Inhoudsopgave: Eindreflectie.. Blz.3 Reflectieverslag les 1.. Blz.4 Reflectieverslag les 2.. Blz.6 Reflectieverslag les 3.. Blz.8 2 Eindreflectie
Nadere informatie1. Wat is een controverse? Praktijk en theorie. 2. Vaardigheden: empathie, denken vanuit meerdere perspectieven en een kritische houding
Lesgeven over controversiële thema s Docentendag maatschappijleer 2019 Geerte Savenije Inhoud van deze workshop: 1. Wat is een controverse? Praktijk en theorie 2. Vaardigheden: empathie, denken vanuit
Nadere informatieVoordoen (modelen, hardop denken)
Voordoen (modelen, hardop denken) Waarom voordoen? Net zoals bij lezen, leren leerlingen heel veel over schrijven als ze zien hoe een expert dit (voor)doet. Het voordoen (modelen) van het schrijven van
Nadere informatieAls wij dit soort vragen stellen dan gaan wij uit van de talenten en mogelijkheden van cliënten.
Hand-out Workshop oplossingsgericht gesprekvoeren. Wat is oplossingsgericht werken? Volgens Mahlberg&Sjöblom (2011) wordt er over het algemeen uit gegaan van een probleem gerichte benadering. Een probleem
Nadere informatieDe DOELSTELLING van de kunstbv-opdrachten & De BEOORDELING:
beeldende vorming De DOELSTELLING van de -opdrachten & De BEOORDELING: Doelstellingen van de opdrachten. Leren: Thematisch + procesmatig te werken Bestuderen van het thema: met een open houding Verzamelen
Nadere informatieIk-Wijzer Ik ben wie ik ben
Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,
Nadere informatieWorkshop Telefonisch Afspraken Maken
Workshop Telefonisch Afspraken Maken Alleen bellen als je wat hebt te vertellen! Waarom zijn we interessant voor elkaar? Bv gemeenschappelijke behoefte aan: - omzetvermeerdering; - inspiratie, leren van
Nadere informatieVoordoen (modelen, hardop denken)
week 11-12 maart 2012 - hardop-denktekst schrijven B Voordoen (modelen, hardop denken) Waarom voordoen? Net zoals bij lezen, leren leerlingen heel veel over schrijven als ze zien hoe een expert dit (voor)doet.
Nadere informatieADHD en lessen sociale competentie
ADHD en lessen sociale competentie Geeft u lessen sociale competentie én heeft u een of meer kinderen met ADHD in de klas, dan kunt u hier lezen waar deze leerlingen tegen aan kunnen lopen en hoe u hier
Nadere informatieZorg dat je een onderwerp kiest, waarvan je echt meer wilt weten. Dat is interessanter, leuker en makkelijker om mee bezig te zijn.
Werkstukwijzer Deze werkstukwijzer helpt je om een werkstuk in elkaar te zetten. Je vult eerst een formulier in. Op dit formulier komt te staan waar je werkstuk over gaat en hoe je het aanpakt. Met behulp
Nadere informatieOp De Schuthoek weten we hoe het hoort, daar doet niemand iets wat een ander stoort.
Pestprotocol Pestprotocol o.b.s. De Schuthoek Ieder kind heeft liefde en begrip nodig voor de volledige en harmonische ontplooiing van zijn persoonlijkheid. Beginsel 6 van de Universele Verklaring van
Nadere informatieMini-docu - Les 2 Herinneringen in beeld
Mini-docu - Les 2 Herinneringen in beeld [Om deze lesbrief in te kunnen vullen heb je de nieuwste versie van Adobe Reader nodig] Naam: Klas: Naam docent: Als er in een documentaire wordt gesproken over
Nadere informatieLesbrief bij Ik weet je te vinden van Netty van Kaathoven voor groep 6, 7 en 8
Lesbrief bij Ik weet je te vinden van Netty van Kaathoven voor groep 6, 7 en 8 Inhoud van deze lesbrief - Thema s in het boek - Lesopzet - Doel van de les - Uitwerking - Bijlage: opdrachtenblad Thema s
Nadere informatieLesbeschrijving Nederlands
Lesbeschrijving Nederlands Overzicht Leerjaar 1 VOx leerlijn nr. 1 Mondelinge taal Onderdeel nr. 1.3 Spreekvaardigheid Subonderdeel nr. 1.3.1 Spreken Lesnummer 34 Titel van de les Ik houd mijn spreekbeurt
Nadere informatie4 soorten relaties Is er een vraag om hulp?
4 soorten relaties Is er een vraag om hulp? Nee vrijblijvende relatie Vrijblijvende relatie Vrijblijvende relatie Cliënten die kiezen voor een vrijblijvende relatie = een bezoekerstypische relatie Bezoeker
Nadere informatieTeam 6: Zonnepanelen. Onderzoek naar het gebruik van zonnepanelen
Zonnepanelen op school Team 6: Zonnepanelen Onderzoek naar het gebruik van zonnepanelen Jullie gaan onderzoeken welke producten er zijn op zonnecellen 1. SAMENWERKEN IN EEN TEAM Jullie gaan samenwerken
Nadere informatieHet Sectorwerkstuk 2015-2016
Het Sectorwerkstuk 2015-2016 Inhoud Inleiding... 3 Het Sectorwerkstuk... 4 De opbouw... 4 De voorbereiding... 5 Het onderzoek... 6 De verwerking... 7 De presentatie... 7 Het filmpje... 7 Het werkstuk...
Nadere informatieVan ambitie naar collectief leren. Masterclass 2
Van ambitie naar collectief leren Masterclass 2 Cyclus op lokaal niveau check Ambitie ontwikkelen Product en proces evalueren Informatie verzamelen Actie uitvoeren Collectief leren studie/ analyse doen
Nadere informatieMEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave
Nadere informatieBegaafde leerlingen komen er vanzelf... Implementatie van een verandering van de pedagogische beroepspraktijk op basis van praktijkgericht onderzoek.
Begaafde leerlingen komen er vanzelf... toch? Implementatie van een verandering van de pedagogische beroepspraktijk op basis van praktijkgericht onderzoek. Teambijeenkomsten Anneke Gielis Begaafde leerlingen
Nadere informatieChecklist Gesprek voeren 2F - handleiding
Checklist Gesprek voeren 2F - handleiding Inleiding De checklist Gesprek voeren 2F is ontwikkeld voor leerlingen die een gesprek moeten kunnen voeren op 2F. In deze handleiding wordt toegelicht hoe de
Nadere informatieHet gedragmodel. 1. Inleiding
Het gedragmodel 1. Inleiding Het gedragmodel is een NLP-techiek, ontwikkeld door Peter Dalmeijer (zie www.vidarte.nl) en Paul Lenferink. Het model leert ons feedback te geven waarbij we anderen op hun
Nadere informatieDEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!
DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het
Nadere informatie