38 Methoden. 1 Inleiding. Dit thema gaat over de leermethoden.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "38 Methoden. 1 Inleiding. Dit thema gaat over de leermethoden."

Transcriptie

1 DC 38 Methoden 1 Inleiding Dit thema gaat over de leermethoden. Beroepscontext: als onderwijsassistent kun je worden ingezet om les te geven uit de methode. Daarom is het handig als je iets meer weet over methoden, en hoe je ermee omgaat. Een leerboek is een leermiddel. Vaak als men over leermiddelen spreekt, bedoelt men de boeken, de methoden dus. Wij verstaan onder leermiddelen meer dan dat. In het boek Didactiek voor de Onderwijsassistent zijn enkele thema s opgenomen over leermiddelen. Maar, methoden maken er wel deel van uit, vandaar dat we er een thema aan wijden. De leerboeken worden methode genoemd omdat ze een methodische leerlijn bevatten. Nu past hier direct al een opmerking. Want je zou kunnen denken dat bijvoorbeeld een kleuterjuf die geen boek gebruikt, dus niet methodisch werkt. Dat klopt natuurlijk niet. Je kunt een methode zien als de neerslag van een methodische leerlijn. Maar ook zonder een boek bestaat die leerlijn. Ook zonder een methode kun je methodisch werken. Methodes zijn behoorlijk gecompliceerd van opbouw. Alle leerstof is geanalyseerd en verdeeld in deelgebiedjes. Elk deelgebiedje krijgt een eigen naam, zoals bijvoorbeeld de klanktekenkoppeling in het leesonderwijs, of de oog-handcoördinatie bij het schrijfonderwijs. Of delen-als-herhaald-aftrekken in het rekenonderwijs. We vermelden een aantal methodes die je in het onderwijs kunt aantreffen. We gaan niet diep op elke methode in. Je zult toch zelf het boek moeten inzien om te begrijpen hoe de methode werkt. In de tips voor de praktijk krijg je daar aanwijzingen voor. Methoden gaan een aantal jaren mee. Je leest eerst over de leeftijd van methoden, dan over methoden algemeen en daarna zetten we op een rijtje wat de methoden per leergebied willen bereiken. OA DC 38 Methoden 1

2 De inhoud van dit thema: 2 Leeftijd methoden 3 Methoden voor kleuters versus methoden in de latere leerjaren 4 Methoden voor het regulier primair onderwijs 5 Methoden voor het speciaal onderwijs 6 Methoden voor het voortgezet onderwijs 7 Programma s betreffende sociaal-emotionele ontwikkeling 8 Tips voor de praktijk 1 2 De leeftijd van methoden Er is reden voor een kritische houding, als het om methoden gaat. Te veel Nederlandse basisscholen gebruiken namelijk verouderde methoden. In 2004 werkt de helft van alle basisscholen met leerboeken van elf jaar of ouder! Financieel gezien kan een school elke 7 á 8 jaar de methode vervangen. Er is dus geen goede reden waarom boeken ouder dan 8 jaar zouden zijn. Sommige leergebieden hebben wel moderne methoden. Met name het leergebied studerend en begrijpend lezen en rekenen-wiskunde zijn in orde. Maar 60% van alle leerlingen leren lezen met een verouderde methode. En leren lezen is het belangrijkste deel van het onderwijs! Ook binnen het leergebied Oriëntatie op jezelf en de wereld is het slecht gesteld. Met name de leergebieden aardrijkskunde en geschiedenis hebben verouderde methoden. Er is dus reden om goed te kijken naar de leeftijd van de methoden op je BPV-school! Je vindt het jaar van uitgave in de handleiding in het colofon. Niet alle scholen werken met verouderde methoden. En uiteraard is het ook best mogelijk dat de school waar je stage loopt, tussen het schrijven van dit boek en het moment dat je dit leest, een nieuwere methode heeft aangeschaft. 2 OA Digitale Content

3 3 Methoden voor kleuters versus methoden in de latere leerjaren In groep 1 en 2 wordt de leerstof anders aangeboden dan in groep 3 en 4. De activiteiten van de kleuters nodigen uit om bijvoorbeeld met rekenen of met taal bezig te zijn, of om het gehoor of een andere functie te ontwikkelen, maar voor het kind komen ze voort uit het thema. De leraar heeft doelen op het oog, het kind speelt. De leraar maakt daarbij gebruik van de leermiddelen die zijn doelen ondersteunen. Eigenlijk maakt de leraar pas vanaf groep 3 gebruik van methoden in de vorm van boeken die de leerstof per vak of per leergebied in geordende vorm bevatten. De laatste jaren komen er echter ook voor de kleutergroepen steeds meer methoden op de markt. Ze omvatten typische kleuteractiviteiten, maar die hebben nu een methodische opbouw. Vooral voor de leergebieden rekenen, taal, lezen en schrijven wint een methodische opbouw steeds meer terrein. Zo ontstaat in de kleutergroep een deel van de dag waarin zogenoemd programmatisch onderwijs plaatsvindt. De activiteit staat los van et thema en de opbouw van de leerstof staat centraal. Uiteraard is dat voor de leerlingen niet zo. Voor de kleuters is het gewoon een spelletje. Er zijn voor kleuters zoveel leermiddelen dat daar een apart thema aan gewijd is. In dit thema komen de kleuters alleen indirect in beeld. OA DC 38 Methoden 3

4 4 Methoden voor het regulier primair onderwijs Van het reguliere (dus niet het speciale) primair onderwijs bespreken we de volgende leergebieden: Methoden in het regulier primair onderwijs: methoden taal/lezen methoden rekenen methoden schrijven methoden spelling methoden oriëntatie op jezelf en de wereld Taal en lezen Taal en lezen gaat over: bevordering van actief en passief taalgebruik; aanvankelijk lezen. Taal voor kleuters gaat om bevordering van actief en passief taalgebruik. Er wordt bijvoorbeeld aandacht besteed aan logische verbanden en er worden spelenderwijs begrippen aangereikt, zoals bijvoorbeeld zin, klankgroep, vraagzin enzovoort. Lezen voor kleuters gaat over het verwerven van een leeshouding, het ervaren dat er in boeken dingen staan die je wilt weten. Voorbeelden van leeshouding-bevorderende activiteiten zijn: voorlezen, plaatjes kijken, een verhaal bespreken, een einde aan een verhaal verzinnen, enzovoort. 4 OA Digitale Content

5 In groep 3 krijgen de leerlingen werkelijke leeslessen. De methode is dan ook een aanvankelijk leesmethode, meestal Veilig Leren Lezen, kortweg VLL. Het is de bedoeling dat alle leerlingen in groep 3 de basisvaardigheden onder de knie hebben, voordat ze naar groep 4 gaan. Want in groep 4 verandert het accent. Het leesonderwijs is dan niet meer op de eerste plaats leren lezen maar lezen om te leren. Wie in groep 4 nog bezig is met leren lezen, valt uit de boot, die kan het tempo niet bijhouden, en kan te weinig profiteren van het onderwijsaanbod. De basisvaardigheden zijn: de letters en de meest voorkomende klanken in woorden vlot kunnen herkennen. Alleen de letters herkennen is niet voldoende, er zijn immers meer klanken dan letters. De leerlingen leren dus meer dan 26 tekens vlot herkennen. Er is maar een letter e in het alfabet. Maar er zijn drie klanken met e: ee zoals in been e zoals in pen e zoals in de Als de leerlingen de aanvankelijke techniek van de leeshandeling onder de knie hebben, (eind groep 3) krijgen ze in groep 4 gestructureerd training in technisch lezen. Vaak is dat nog groepslezen maar meer en meer scholen bieden voortgezet technisch lezen als een leervak aan. Dat houdt in dat er gerichte instructie is voor de leerlingen die dat nodig hebben. Daarnaast wordt veel aandacht besteed aan het plezier in lezen, begrijpend lezen enzovoort. De leesmethode leert de leerlingen geautomatiseerd lezen. Dat wil zeggen dat de leeshandeling zo verinnerlijkt is dat de afzonderlijke componenten van de leeshandeling onbewust plaatsvinden. Het gaat automatisch, lezen kost geen moeite meer. Dit alles met als doel dat de leerlingen een zakelijke tekst als een gebruiksaanwijzing, of een formulier kunnen lezen en hanteren. In groep 4 komt daar een taalmethode bij die ingaat op typische taalactiviteiten. Samenvattinkjes, vragen over een tekst beantwoorden, een eerste aanzet van zinsdelen zijn voorbeelden van stof voor deze groepen. OA DC 38 Methoden 5

6 Steeds meer methoden voor taal en lezen bieden ook materiaal voor kleuters aan.het overzicht hieronder, dat overigens niet volledig is, laat dit zien. Groep 1 en 2 Groep 3 en verder Taal Taal Taalprogramma s Taaltotaal Bronnenboeken Taal in Balans Piramide Taalactief Zin in taal Taaltijd Taal op maat Schatkist Taalleesland (taalleesmethode) Lezen Lezen Veilig leren Lezen (gr. 3) Hartenboeken Wie dit leest (gr. 4) Projecten uit de Leeslijn De Leeslijn Taalleesland (taalleesmethode) Aanvankelijk lezen De Leessleutel Veilig leren lezen Lang zullen ze lezen 6 OA Digitale Content

7 Voortgezet technisch lezen Voortgezet technisch lezen is een nieuw vak. Veel scholen gebruiken nog helemaal geen methode voor voortgezet technisch lezen. De leerlingen krijgen alleen groepslezen,. Dit is uit de tijd. Lange tijd is groepslezen gezien als de beste manier om leerlingen te helpen steeds vlotter te gaan lezen. Maar dat blijkt niet zo te zijn. Leerlingen die vanzelf vlot leren lezen, hebben geen instructie nodig en ook geen groepslezen. Ze kunnen fijn boeken lezen en eventueel opdrachten uitvoeren. Maar de leerlingen die zich langzamer ontwikkelen, hebben gerichte instructie nodig. Voor hen is groepslezen onvoldoende ondersteunend. Daarom zijn er methoden ontwikkeld voor voortgezet technisch lezen. Deze methoden worden nog veel te weinig gebruikt. Goed gelezen Lees maar door Tekst verwerken Estafette Leestheater Begrijpend en studerend lezen Begrijpend en studerend lezen bevordert vaardigheden als: de hoofdzaken uit een tekst halen, samenvattingen maken, de bedoeling van een tekst doorzien, leesstrategieën ontwikkelen. Goed gelezen Ik weet wat ik lees Ondersteboven van lezen Lees je wijzer Tussen de Regels OA DC 38 Methoden 7

8 4.2 Rekenen Rekenen voor kleuters gaat nog niet om sommen, maar om inzicht in hoeveelheden, in begrippen die relaties aanduiden zoals meer-minder-evenveel. Ze ervaren door handelend leren wat toevoegen en eraf halen is, wat delen en vermenigvuldigen is. Je bent jarig en de kleuters krijgen vandaag veel te snoepen. Je geeft iedereen een snoepje en vertelt dat er straks nog een spekkie bijkomt, en een dropstaaf. Als je nog niks opgegeten hebt, hoeveel snoepjes heb je dan op het eind? En als je de dropstaaf op hebt en de rest bewaard, hoeveel snoepjes heb je dan? Rekenen in groep 3 en 4 gaat om het aanleren van basishandelingen zoals optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen. In hogere groepen worden deze bewerkingen ingewikkelder. Ook komen er gebieden bij zoals breuken, procenten, verhoudingen en dergelijke. De essentie van de rekenmethode is dat leerlingen in de alledaagse omgeving wiskundige aspecten van de werkelijkheid herkennen en kunnen hanteren. Dat noemen we realistisch rekenen. Het doel is dat leerlingen hun greep op de werkelijkheid ontwikkelen. Dat klinkt vaag maar denk maar eens aan het volgende. Zaterdag zijn Bo, Sarah, Joan en Ali wezen spelen op de grote bult achter het clubhuis. Daar hebben ze tussen alle rommel een zak knikkers gevonden, zo groot! Ze snappen er niets van. Maar hij is geweldig, er zitten grote en kleine in. Ze hebben heel wat uurtjes besteed aan een eerlijke verdeling. Eerst alle knikkers sorteren op maat. Tellen ging nog wel voor de grote, dat waren er 81. Ieder twintig en dan is er één over, riep Sarah meteen. Die ene was drie gewone waard, dus die legden ze opzij. Toen moesten de gewone verdeeld worden, maar tellen dat ging niet. Dus dan maar schatten en de kinderen maakten vier hoopjes die ongeveer even groot waren. Eerst ging het met handen tegelijk, maar later ging het met twee knikkers tegelijk. Op het eind werden de laatste knikkers stuk voor stuk aan de hoopjes toegevoegd. Toen iedereen het met elkaar eens was. koos ieder kind een hoopje. Ten slotte spraken ze af: wie die ene overgebleven grote neemt, moet ieder kind een gewone geven. Want hij is drie gewone waard. Toen het verdelen klaar was, was de middag om! 8 OA Digitale Content

9 Je ziet dat deze hele toestand toegepast rekenen is. Zonder de vaardigheid om te tellen en te schatten, was het deze middag waarschijnlijk ruzie geworden. Rekenen vergroot je greep op de wereld. Groep 1 en 2 Groep 3 en 4 Wereld in getallen Wereld in Getallen Pluspunt Pluspunt Alles telt Alles telt Naar Zelfstandig rekenen (heel oud, komt bijna niet meer voor) Operatoir Rekenen (heel oud, komt bijna niet meer voor) Tenslotte zijn er de boeken van het Tal-team. Ze vormen geen volledig uitgewerkte methode maar laten in vogelvlucht zien hoe verschillende gebieden van rekenen en wiskunde vorm kunnen krijgen. Hierbij kun je denken aan gebieden als meetkunde en meten, of aan breuken en procenten. 4.3 Schrijven Schrijven voor kleuters gaat om de motoriek. Hier wordt bepaald of de leerling links- of rechtshandig is, en oefent de leerling de vaardigheid om vloeiende lijnen te maken. Ingebed in het thema krijgt de leerling opdrachten om bewegingen te tekenen, die vooruitlopen op de latere vorming van letters. Josephine, onderwijsassistent in de kleutergroep, wil een voorbereidend schrijflesje bedenken. Het thema is de herfst. Gisteren hebben de leerlingen een eekhoorn gemaakt in het platte vlak. Ze weet niet goed wat ze zal doen en overlegt met de leraar. Die brengt haar op het idee om een groot vel vol te laten schrijven met de vorm van de geschreven n of m. De sprong van de eekhoorn. Daar overheen kan dan later de eekhoorn geplakt worden. Schrijven in groep 3 en 4 is feitelijk leren schrijven. Voor een doorlopende ontwikkeling is informatie over wat het kind in de kleuterbouw heeft gedaan van belang. De schrijfmethode leert de leerlingen op een methodische wijze de vormen van de letters. In een later stadium richt de methode zich op de ontwikkeling van een persoonlijk handschrift. Dit alles met als doel dat de leerlingen hun teksten leesbaar kunnen schrijven. OA DC 38 Methoden 9

10 Enkele methoden: Groep 1 en 2 Novoskript Schrijfdans Schrijfactief Handschrift Schrijftaal Lijnenspel Groep 3 en verder Novoskript Schrijfdans Schrijfactief Handschrift Schrijftaal 4.4 Spelling Spellingsmethoden bestaan pas vanaf groep 4, in groep 3 vallen spelling en leren lezen nog samen. De spellingsgevallen zijn geanalyseerd naar moeilijkheidsgraad en door de jaren krijgen de leerlingen de problemen stuk voor stuk aangeboden. De leerlingen leren de spellingsregels toepassen, de regels voor de werkwoordsvormen toepassen en een aantal moeilijke woorden, vaak leenwoorden, inprenten. Dit alles met als doel dat leerlingen hun teksten met een leesbare spelling kunnen presenteren. De spellingsmethode is meestal geïntegreerd in de taalmethode. 4.5 Oriëntatie op jezelf en de wereld Het leergebied Oriëntatie op jezelf en de wereld bestaat uit: Mens en samenleving Natuur en techniek Ruimte Tijd Mens en samenleving heeft veel onderwerpen, van hygiëne tot aan burgerschap. Natuur en techniek bevat biologie, natuurkunde en techniek. Ruimte gaat over wat wij vroeger aardrijkskunde zouden noemen. En tijd gaat over wat vroeger geschiedenis was. Er bestaan talloze bronnenboeken, projectenboeken en dergelijke. Ze geven de mogelijkheid om doelgericht en toch aansluitend bij het gekozen te thema activiteiten aan te bieden. 10 OA Digitale Content

11 Misschien denk je dat alleen de namen veranderd zijn, maar dat is niet zo. Ook de inhoud van de vakken is sterk veranderd. Aardrijkskundemethoden Geschiedenismethoden Natuur en techniek Wijzer door de wereld Wijzer door de tijd Wijzer door de natuur Een wereld van verschil Bij de tijd Natuurlijk Land in zicht Een zee van tijd In vogelvlucht De wereld dichtbij Speurtocht Leefwereld Geobas De Grote Reis is een geïntegreerde methoden voor aardrijkskunde, geschiedenis en biologie. Techniek is nog steeds een enigszins onderbelicht gebied in het basisonderwijs. Methoden voor Natuur en Techniek behandelen meer biologie dan techniek. Toch komt daar langzaam verandering in. Er komen nu ook onderwerpen aan bod zoals: waarom verandert het geluid van een sirene als de ambulance voorbij rijdt. Alle methoden binnen het leergebied Oriëntatie op jezelf en de wereld doen een beroep op begrijpend lezen. Leerlingen die daar zwak in zijn, kunnen onvoldoende profiteren van het leerstofaanbod. Daarom besluiten veel leraren om de leesteksten voor te lezen. Ook kun je ze nabespreken, en zo de hoofdzaken nog eens naar voren halen. Steeds meer methoden besteden in de les zelf aandacht aan de taalaspecten. Ze geven uitleg aan moeilijke woorden en bouwen taaloefeningen in. Let op! In het speciaal basisonderwijs worden vaak dezelfde methoden gebruikt als in het reguliere basisonderwijs. In het speciaal onderwijs is dat anders. Daar gaan we nu op in. OA DC 38 Methoden 11

12 5 Methoden voor het speciaal onderwijs Binnen het speciaal onderwijs is natuurlijk een grote diversiteit aan methoden. We bespreken ze aan de hand van de clusters. Methoden op het speciaal onderwijs: cluster 1, blinden en slechtzienden cluster 2, doven, slechthorenden en ESM cluster 3, ZML, meervoudig gehandicapt, langdurig ziek psychiatrie en ZMOK Scholen voor blinden en slechtzienden Blind zijn betekent dat je niet kunt zien. Verder is er niets met je aan de hand. Daarom kunnen de meeste blinden gewone leerstof aan. Dat betekent dat de reguliere methoden omgezet moeten worden naar geluid of braille. Maar daar ligt direct een probleem. De ontwikkelingen in de computertechnologie hebben ertoe geleid dat steeds meer leerstof in beelden aangeboden wordt. En hoe moet je een beeld omzetten in geluid of braille? Woorden kun je wel omzetten in geluid of braille maar beelden niet. Daardoor krijgen blinden en slechtzienden altijd een uitsnede van de reguliere methoden gepresenteerd. Het is tot nu toe voor uitgevers vaak nog niet commercieel haalbaar om leermethoden specifiek toe te snijden op deze doelgroep. Daardoor is er geen echt professioneel materiaal voorhanden op scholen voor blinden en slechtzienden. De scholen zetten zelf teksten uit leerboeken om in braille. In de hoek van de lesmethoden zit dus niet veel beweging. De computer is echter wel een geweldige vooruitgang geweest voor blinde leerlingen. De brailleregel, die aan het toetsenbord hangt, zet alle tekens direct om in braille. Ook kan de leerling letters intikken op de brailleregel, en die letters worden dan op het scherm getoond in zwartschrift. Ziende 12 OA Digitale Content

13 leerkrachten kunnen dus eenvoudig zien wat de leerling doet, ook als de leraar geen braille beheerst. En blinde leerlingen op een reguliere school kunnen met zo n computer gewoon aan de lessen meedoen. Ook spraakcomputers worden veel gebruikt. Bijvoorbeeld een blinde leerling die daarnaast een laag iq heeft, kan via spraak toch en. Schoolboeken voor blinden zijn dus nog steeds enigszins een probleem. Wat betreft literatuur is er echter wel een interessante ontwikkeling gaande. De laatste jaren is een opmars bezig van luisterboeken. Boeken worden, vaak door de schrijver zelf, voorgelezen en op cd-rom opgenomen. Dat wordt helemaal niet speciaal voor blinden ontstaan, maar voor een breed publiek. Het is heerlijk om te luisteren naar een boek, in plaats van het zelf te moeten lezen. Ook vinden mensen het leuk om in de auto een mooi boek te lezen. Deze marktontwikkeling is toevallig maar blinden maken er enthousiast gebruik van. Zo kunnen blinden de wereldliteratuur ook lezen, zonder dat ze voor één roman een pakket van tien delen dik papier hoeven mee te sjouwen. 5.2 Scholen voor doven en slechthorenden en ernstige spraak- of taalmoeilijkheden Scholen in cluster 2 geven onderwijs aan dove of slechthorende leerlingen en leerlingen met ernstige spraak- of taalmoeilijkheden, kortweg ESM. We noemen die scholen kortweg scholen voor doven. Onderwijs aan doven werkt voor de meeste leergebieden met dezelfde methoden als het reguliere onderwijs, op één leergebied na: taal. Dat ligt voor de hand want doven hebben door hun handicap een verstoorde taalontwikkeling. Rekenen kunnen echter net zo goed als ieder ander. Kennis opnemen op welk ander leergebied ook, gaat net zo in zijn werk als bij leerlingen die wel kunnen horen. Doven kunnen immers gewoon nadenken, tenzij ze ook een verstandelijke beperking hebben maar dat is helemaal niet vanzelfsprekend. Een taalmethode is dus essentieel. Toch heeft het dovenonderwijs decennialang gewerkt met delen van methoden uit het reguliere onderwijs gewerkt. Nu is er voor doven een aanpak voor taalonderwijs ontwikkeld. Die aanpak is gebaseerd op én Nederlandse Gebarentaal, kortweg NGT, én Nederlandse taal. Dat is bijzonder omdat er lange tijd in het dovenonderwijs strijd gaande is geweest. Men was óf voor Gebarentaal, óf tegen. Leerlingen kregen het een of het ander. En de officiële aanpak was: alleen onderwijs in gesproken taal. Liplezen ofwel spraakafzien moest de doven helpen om het allemaal te volgen. Dat was wel goed bedoeld, de bedoeling was OA DC 38 Methoden 13

14 dat doven zoveel mogelijk gewoon moesten kunnen functioneren. Maar ze waren door die verplichting om horenden te kunnen volgen, onhandig in de onderlinge communicatie. Dat leerden ze niet. Nu eindelijk kunnen ze beide leren. Men heeft een reguliere methode genomen, Taal op Maat. En daarnaast een methode voor NGT. Een werkgroep heeft de handleiding van Taal op Maat zodanig omgebogen en aangepast dat de methoden helemaal toegesneden zijn op dit type onderwijs. Ook is er een speciale aangepaste dovenversie ontwikkeld van de taalmethode Ik en Ko. Ik en Ko is een taalstimuleringsprogramma dat is ontwikkeld voor jonge kinderen met een taalachterstand. Ik en Ko is ontwikkeld ten behoeve van de VVE, voor- en vroegschoolse educatie. Daar is een apart thema over. Doven leren vanaf nu volledig te functioneren in Gebarentaal, waardoor ze zich onderling prettig kunnen uitdrukken. Daarnaast leren ze nog steeds spraakafzien. Zo kunnen ze ook functioneren in gezelschap van horenden. 5.3 ZML In het onderwijs aan zeer moeilijk lerende kinderen is lang gewerkt met delen van methoden uit het reguliere onderwijs. Voor een deel is dat helemaal niet gek. Je kunt ontwikkelingsmateriaal heel goed inzetten voor een zeer moeilijk lerende. Hetzelfde geldt voor aanvankelijk lezen. Toch is er behoefte aan specifiek materiaal dat aansluit bij de eigenheid deze leerlingen. Ze hebben bijvoorbeeld nog veel meer instructie en oefening nodig. Een leesmethode voor het ZML is Lezen moet je doen. Aansluitend bij deze methode is een computerprogramma Kijken en Kiezen ontwikkeld De leerlingen kunnen met dit programma zelfstandig werken aan pictolezen en eenvoudige woorden. Een programma waarmee de leerlingen zelfstandig kunnen werken is bij ZML leerlingen een enorme winst. Want de vaardigheden van de leerlingen zijn gering. De leermiddelen moeten zodanig zijn dat ze niet kunnen falen in het programma. Tot nu toe waren zulke programma s er nog niet. Diverse scholen voor ZML gebruiken (delen van) het VVE programma Piramide om de taalontwikkeling te stimuleren. 14 OA Digitale Content

15 Voor rekenen wordt op veel ZML scholen de methode Zo reken ik ook gebruikt. Bij rekenen gaat het vooral om aspecten die noodzakelijk zijn voor de redzaamheid. Je kunt daarbij denken aan klok kijken, geld rekenen, de dagen, weken en maanden van het jaar. Maar ook hoeveelheden komen aan bod, omdat enig inzicht in hoeveelheden noodzakelijk is om de andere zaken te kunnen leren. Je moet bijvoorbeeld, om te leren klok kijken, weten dat 12 één meer is dan 11. Kort geleden is een eerste methode uitgekomen voor de sociaal-emotionele ontwikkeling, STIP genaamd. Stip is kort voor sociale training in de praktijk. De methode is opgebouwd volgens leerlijnen sociale competentie. Voor wereldoriëntatie is een pakket samengesteld, Thijs en Toetsie. Thijs en Toetsie bestaat uit thema s en is geschikt voor leerlingen van 4 tot 20 jaar. Er zijn ook poppen bij, die in een jonge versie en een oudere versie zijn gemaakt. Zo kunnen de leerlingen zich ook later met de poppen identificeren. Voor meervoudig gehandicapten worden in principe dezelfde methoden gebruikt, aangepast aan het ontwikkelingsniveau van de leerling. Langdurig zieke leerlingen kunnen best verstandelijk reguliere leerstof aankunnen. Als dat het geval is, krijgen ze les met behulp van regulier lesmateriaal. Als de ziekte de ontwikkeling beïnvloedt, wat vaak wel het geval is, worden de methodes gebruikt die bij de leerling past. 5.4 ZMOK Leerlingen met een gedragsstoornis gebruiken in principe dezelfde leerboeken als in het reguliere onderwijs. Echter, ze kunnen door hun gedragsprobleem qua leerresultaat achterop raken. De school is dan geneigd zich aan te passen aan het leertempo van de leerling. Bovendien is er veel aandacht voor de gedragscomponent en dat kost ook tijd. De lesstof komt dan wel eens in het gedrang. Maar dit is niet altijd de beste benadering. Een leerling die normaal intelligent is, en onder zijn niveau presteert, wordt er niet gemakkelijker op. Een prikkel die aansluit bij zijn verstandelijke vermogens, kan beter zijn. De laatste tijd komt er meer inzicht in deze problematiek, en er wordt op leergebied meer van ZMOK-leerlingen geëist. OA DC 38 Methoden 15

16 6 Methoden voor het voortgezet onderwijs In het voortgezet onderwijs beginnen de leerlingen met de basisvorming. Daarin komen de algemeen vormende vakken aan bod. VMBO: herstructurering vanaf 2006 aantal leergebieden ingekort: Nederlands Engels Wiskunde Mens en natuur Mens en maatschappij Kunst en cultuur Bewegen en sport Herstructurering vanaf 2006 De basisvorming is met ingang van schooljaar sterk veranderd. Nu wordt hij de Nieuwe Onderbouw genoemd. Vanaf schooljaar zijn er tegelijk vernieuwde kerndoelen, waarin, net zoals bij het basisonderwijs, meer ruimte is voor eigen invulling per leergebied. Ook is er meer ruimte om vakoverstijgend, geïntegreerd, onderwijs te geven. Gevolg van deze ontwikkelingen is dat er veel nieuwe methoden ontwikkeld worden, elke dag verschijnt er wel iets nieuws. Het is daarom de moeite waard om zelf meer informatie op te zoeken op het internet. De leerstof kan op vier verschillende manieren aangeboden worden. Daarmee hangt samen of de school veel methoden gebruikt of niet. Scenario 1: Vakgericht rooster Scenario 2: Vakgericht rooster met ruimte voor overschrijdende projecten Scenario 3: Bepaalde vakken worden structureel geïntegreerd in leergebieden Scenario 4: Volledig probleemgestuurd en competentiegericht onderwijs 16 OA Digitale Content

17 Als de school per vak lesgeeft, werkt het met scenario 1. Als al het onderwijs aangeboden wordt binnen thema s en projecten, waarbij de leerlingen volledig zelfstandig aan het werk zijn, spreek je van scenario 4. Je begrijpt dat leerlingen in scenario 4 ander materiaal gebruiken. Maar ook de vakgerichte methoden zijn erop gericht de leerlingen zoveel mogelijk zelfstandig te laten werken. Zelfstandig werken betekent altijd dat er een groot beroep wordt gedaan op het leesvermogen van de leerlingen. En dat is een knelpunt, want een groot deel van de VMBO-leerlingen heeft een zwakke leesvaardigheid. Gezamenlijk een tekst bespreken, kan dit probleem verkleinen. De examinering heeft verschillende vormen. In het VMBO is er een centraal examen voor Nederlands en Engels en de overige vakken worden via een schoolexamen geëxamineerd. 6.2 Nederlands Nieuw voor het VMBO is aandacht voor fictie, ofwel boeken lezen. Er is een methode ontwikkeld speciaal voor dit doel: Bazar. De leerlingen maken een fictiedossier. De aandacht voor lezen past bij het feit dat VMBO-leerlingen zwakke lezers zijn. Ook het zogenoemde digital storytelling komt naar voren. Daarbij schrijven leerlingen tekst, of ze maken een film, die op een weblog wordt gezet. Deze nieuwe aanpak zorgt voor grote betrokkenheid van de leerlingen. De aanpak lijkt erg op het concept Verhalend ontwerp, zie voor meer informatie het thema over projecten. De CED-groep heeft een methode Nederlands uitgebracht: Praktisch Nederlands. De opdrachten gaan over situaties die voor de leerlingen relevant zijn, bijvoorbeeld opdrachten voor de andere vakken. Een andere taalmethode voor het VMBO is Taalrijk. Wat taalonderwijs betreft, er is in het VMO veel aandacht voor integratie van het Nederlands in de praktijkvakken. Dat gaat zelfs zo ver dat er stemmen opgaan om het vak Nederlandse taal helemaal op te heffen en te laten opgaan in alle vakken. Het is de bedoeling dat de leraren Nederlands voortdurend in contact zullen staan met de praktijkleren. Ook zal de leraar Nederlands zelf lessen gaan geven in praktijkvakken. OA DC 38 Methoden 17

18 Maar daar zijn een paar argumenten tegen. A Praktijkleraren zullen op de eerste plaats aandacht willen voor het praktijkvak. Als er tijdgebrek is, zal allereerst de tijd voor taal ingeleverd worden. B Praktijkleraren hebben niet voldoende verstand van het vak Nederlands. Daardoor gaat de inhoud van het onderwijs achteruit. C Er zal te weinig afstemming zijn, de ene praktijkleraar weet niet wat de andere praktijkleraar gedaan heeft. 6.3 Engels Engels in het VMBO is gericht op communicatieve vaardigheden. De leerlingen moeten werkelijk in het Engels een gesprek kunnen voeren. Daarnaast ontwikkelen ze luistervaardigheden en lees- en schrijfvaardigheden. Kennis over Engelssprekende landen is dus niet opgenomen. Wel is er aandacht voor Europa. Steps, voor VMBO alle leerwegen Stepping Stones, voor de onderbouw VMBO. Clips Step up, voor 3e en 4e leerjaar Het is de bedoeling dat de onderwerpen zoveel mogelijk aansluiten bij de sector van de leerling. Dat bevordert uiteraard de motivatie. Bovendien kunnen de leerlingen daardoor een beroepsgerichte woordenschat ontwikkelen. Zo wordt het mogelijk in het buitenland met collega s te communiceren. 6.4 Wiskunde Bij wiskunde in het VMBO blijkt dat veel leerlingen afhaken omdat ze de taal niet begrijpen. En steeds meer wiskundeopgaven gaan over levensechte situaties, dus taal wordt steeds belangrijker. Het worden contextopgaven, waarbij begrijpend lezen noodzakelijk is om de wiskundige opdracht te begrijpen. Dat is een probleem, omdat je wiskunde wilt onderwijzen. Maar de wiskundeleraar moet dus meer aandacht besteden aan taal. 18 OA Digitale Content

19 Wisbaak is een ondersteunend programma, speciaal ontwikkeld voor taalzwakke leerlingen. Elke les besteedt expliciet aandacht aan de taalkant van de opdrachten. Het is ontwikkeld door het Freudenthal Instituut in Utrecht. Dat is een afdeling van de Universiteit van Utrecht, speciaal gericht op de ontwikkeling van wiskundedidactiek. Wisbaak is al te gebruiken in groep 8 van het basisonderwijs. Zodoende komt een goede aansluiting tot stand tussen primair en secundair onderwijs. Het Freudenthal-Instituut heeft een interessante site, zie Op vind je veel leuke wiskundige opgaven voor de onderbouw van het VMBO. Ook op vind je leuke opgaven. De methoden Moderne Wiskunde en Matrix hebben beide een methodesite waar de leerlingen uitleg krijgen en opgaven kunnen maken. 6.5 Mens en natuur In het VMBO is veel beweging als het gaat om methoden voor de leergebieden Mens en natuur en Mens en samenleving. Ook het milieu komt steeds meer in de belangstelling te staan. Er worden projecten ontwikkeld over interessante onderwerpen. Zie bijvoorbeeld de site van het ASP, het project Waarnemen zien. Dat behandelt veel aspecten van zien, het oog, gezichtsbedrog, spiegeling, werken met een microscoop, een poster maken, en nog veel meer. Of de CED-groep, die lessenseries ontwikkelt over allerlei onderwerpen: Geluid Europese Unie Belasting De Middeleeuwen Hekserij Boekdrukkunst Enzovoort. OA DC 38 Methoden 19

20 6.6 Mens en maatschappij Bestaande methoden zijn bijvoorbeeld: Wereldwijs, een methode maatschappijleer met een sterk aardrijkskundig accent. Is helemaal geïntegreerd met de Encarta Encyclopedie. GaMMa behandelt onderwerpen vanuit vier aspecten, namelijk historisch, economisch, geografisch en maatschappelijk. De methode doet dus aan aardrijkskunde en geschiedenis, en aan mens en maatschappij. Daarnaast doet de methode aan economie. Verder worden er veel thema s ontwikkeld in samenhang met Mens en Natuur. 6.7 Kunst en cultuur De nieuwe kerndoelen VMBO besteden aandacht aan zelf bezig zijn met kunst èn aan genieten van kunst, zoals bij museumbezoek. Daardoor sluit het onderwijs nu beter aan bij de onderwijspraktijk op het basisonderwijs. Ook hier worden op dit moment nieuwe aanpakken ontwikkeld. Kant en klare methoden zijn er nog niet. De SLO ontwikkelt voorbeeldthema s. Een paar voorbeelden: Feestelijk Variété, het podium op. Dit is een lessenserie waarin de leerlingen in groepjes een (deel)voorstelling ontwikkelen, die samen met de deelvoorstellingen een avondvullend programma vormen. Het is een integratie van Kunst en cultuur en het vak Nederlands. Ik kleur mezelf en mijn omgeving. Dit is een lessenserie waarin de leerlingen in groepjes een kunstwerk maken, dat uiteindelijk deel zal uitmaken van een kunstroute in de omgeving van de school. De leerlingen krijgen opdrachten als: verander een theekopje zodat niemand er meer uit wil drinken. Het theekopje wordt daardoor kunstwerk. Of combineer foto s zodanig dat een vervreemdend effect ontstaat. Bijvoorbeeld een bord met stamppot en rookworst met daarachter een Indiaan. Spiegelen. Dit is een thema waar verschillende leergebieden in geïntegreerd zijn, bijvoorbeeld biologie (de hersens sturen je waarneming), Nederlands (Spiegeltje Spiegeltje aan de wand, het verhaal van Narcissus, poëzie lezen, gedichten schrijven), Duits, (vooroordelen over Duitsers en de vraag hoe Duitsers ons zien) enzovoort. Je ziet in deze enkele voorbeelden duidelijk dat meer vakken geïntegreerd worden aangeboden de leerlingen les krijgen in kunst en kunstgeschiedenis en daarnaast ook zelf kunst maken 20 OA Digitale Content

21 6.8 Bewegen en sport Voor alle leerlingen verplicht is LO1, ofwel Lichamelijke Opvoeding 1. Daarnaast is er een examenvak dat tot nu (2006) toe LO2 genoemd wordt. Binnen het scenario-denken kan een school ervoor kiezen om in de Nieuwe Onderbouw het bewegingsonderwijs te laten zoals het is. Dat is scenario 1. Maar er worden ook thema s ontwikkeld waarbij bewegingsonderwijs geïntegreerd wordt in Nederlands, rekenen en wiskunde, kunst en cultuur enzovoort. Bijvoorbeeld het project: Er zit veel beweging in. Centraal gegeven is touwtje springen (beweging). Hoe is je hartslag (meten, wiskunde)? Hoe klopt je hart (biologie)? Het ritme in bepaalde gedichten (Nederlands, literatuur), het hart in de beeldende kunst (kunst en cultuur). OA DC 38 Methoden 21

22 7 Methodes betreffende de sociaal-emotionele ontwikkeling Er komen de laatste jaren methoden voor de sociaal-emotionele ontwikkeling. Er was al langer aandacht voor de sociaal-emotionele ontwikkeling maar leraren wisten vaak niet hoe structureel hier aandacht aan te besteden. De noodzaak voor ee gerichte methode werd steeds groter. Voorbeelden van methoden: Kanjertraining: voor basisonderwijs en brugklassen van het voortgezet onderwijs. Ook is er kanjertraining voor sportverenigingen. De lessen uit de Kanjertraining mag je niet zomaar geven. Je moet een training van drie dagen volgen bij het instituut dat de methode ontwikkelt. Zie Leefstijl: voor kinderen van 2 tot 12 jaar en voor jongeren van 12 tot 20 jaar. Bevordert de ontwikkeling van sociale competenties, zoals communicatie, tolerantie en respect, conflictbeheersing en weerbaarheid. Zie 22 OA Digitale Content

23 8 Tips voor de praktijk 1 De algemene uitgangspunten van methoden bestuderen Elke methode heeft een handleiding. Soms is dat één boek, soms zijn het twee boeken. Als het één boek is, staat er voorin een deel waarin de pedagogische uitgangspunten uiteengezet staan. Als het twee boeken zijn, is er een algemeen boek en een boek met aanwijzingen per les. In de algemene handleiding staan de uitgangspunten genoemd. Het gaat om theorie, namelijk de onderwijskundige en pedagogische inzichten. Iedere concrete les is op die inzichten gebaseerd. Het is daarom goed om die handleiding een keer goed door te lezen. Maak van de belangrijkste uitgangspunten een korte notitie. Daarbij verwijs je naar de bladzijde in de handleiding. Je kunt dan later, als je iets dieper wilt ingaan op een aspect, snel opzoeken waar dit stond. 2 De concrete aanwijzingen bestuderen Een methode heeft ook een handleiding per leerboekje. Bijvoorbeeld, de methode Rekenen-Wiskunde heeft twee boekjes per schooljaar, bijvoorbeeld boekje 3A en 3B voor groep 3. Dan is er een handleiding voor 3A en 3B. In dat boek staat per concrete les precies beschreven wat je moet doen:: wat je doelen zijn voor deze les hoe je de les organiseert, welke materialen je nodig hebt, wat je misschien al van te voren moet klaarzetten en wat je eventueel van te voren op het bord moet schrijven of tekenen. 3 Vooraf oefenen met de materialen Het is noodzakelijk dat je de materialen, ofwel de leermiddelen, goed snapt. Hoe werken de leerlingen ermee? Lees in de handleiding wat er over staat. Oefen concreet, weten is niet voldoende, je vingers moeten het ook weten. Dat is belangrijk. De leerlingen raken in de war als jij het materiaal anders gebruikt.. De handleiding is ook materiaal. Tijdens de les heb je de handleiding open op je tafel liggen. Zo kun je als het nodig is, even spieken. Dat is heel gewoon. 4 Vooraf de leerstof oefenen. Dan weet je waar de leerlingen tegenaan kunnen lopen. Maak vooraf zelf de opdrachten die de leerlingen gaan maken. Bijvoorbeeld, maak de sommen. Of oefen de lettervorm die je de leerlingen wilt aanleren. Zo ervaar je van te voren waar de leerlingen mee bezig zijn, en wat er moeilijk is. Zo kun je beter ondersteunen. OA DC 38 Methoden 23

24 5 Veel methoden doen een te groot beroep op taal. Voor taalzwakke leerlingen is dat een probleem. Lees daarom vooraf de leestekst en maak zelf een samenvatting. Zo kun je zien aankomen wat moeilijk is voor de leerlingen. Als je merkt dat de tekst voor sommige leerlingen te moeilijk is, maak je met die leerlingen een groepje. Je helpt ze met die termen die moeilijk zijn. Je maakt de taak zo nodig gezamenlijk. De les is immers niet bedoeld om het begrijpend leesvermogen te testen maar om iets te leren op het specifieke leergebied. Hulp bij het lezen kan dus nuttig zijn, zonder dat je de doelen van de les aantast. 6 Je creativiteit gebruiken. Methodes zijn hulpmiddelen. Ze hebben helder voor ogen welke doelen je wilt bereiken. dat is geweldig, maar je hoeft nooit een slaaf van de methode te zijn. Je mag gerust dingen veranderen in een les, als je maar oplet dat je doelen nog kloppen. Dit geldt met name als de methode verouderd is Aandachtspunten bij het werken met verouderde methodes. Als je een school treft die met verouderde methoden werkt, zul je het ermee moeten doen. Het is echter wel raadzaam dat je weet dat het een verouderde methode is. Je kijkt in de handleiding, wanneer de methode uitgegeven is. Ouder dan acht jaar is beslist te oud. Dan bestudeer je de kenmerken van de methode, de materialen en de werkboekjes. Vervolgens vergelijk je de resultaten met die van medestudenten, die met nieuwere methoden werken. Het is om twee redenen verstandig als je verschillende methoden bestudeert. Zo leer je diverse methoden kennen en dat is belangrijk als je later gaat solliciteren. En eventueel kun je inzichten uit de nieuwere methoden toepassen in je lespraktijk. Let op! Dit laatste (nieuwere inzichten gebruiken in je lespraktijk) kun je alleen doen in overleg met de leraar. Als je aanvoelt dat die het niet waardeert, houd je je mond dicht. 7 Vrij met methoden omgaan: ook bij nieuwe methoden ben je vrij om dingen aan te passen. Je kijkt de handleiding na en bedenkt of jij vindt dat de les aan jouw eisen voldoet. Is het doel realistisch en haalbaar? Of vind e het te veel? Dan haal je er iets uit. Is de verwerking afwisselend, zit er voldoende oefenstof in? Anders voeg je wat toe of je haalt wat weg. Worden tijdens de evaluatie de doelen nog eens terug gehaald? Anders doe je dat zelf! 8 Op wordt software en lesmateriaal speciaal voor visueel gehandicapten aangeboden. De moeite waard! 24 OA Digitale Content

Vakgebieden Methoden Omschrijving Taal Groep 1-2. Schatkist

Vakgebieden Methoden Omschrijving Taal Groep 1-2. Schatkist Nederlandse taal Kinderen ontwikkelen mondelinge en schriftelijke vaardigheden waarmee ze de Nederlandse taal leren gebruiken in situaties die zich in het dagelijkse leven voordoen. Tevens verwerven ze

Nadere informatie

Schets onderwijsprogramma en lessentabel Route 3, jaar vmbo kader/gl/tl

Schets onderwijsprogramma en lessentabel Route 3, jaar vmbo kader/gl/tl Schets onderwijsprogramma en lessentabel Route 3, 12 16 jaar vmbo kader/gl/tl De leerlingen in route 3 uitstroomprofiel vmbo k/gl/t worden voorbereid op instroom in de onderbouw van het vmbo (kader, gemengde

Nadere informatie

Schets onderwijsprogramma en lessentabel Route 2, jaar vmbo basis

Schets onderwijsprogramma en lessentabel Route 2, jaar vmbo basis Schets onderwijsprogramma en lessentabel Route 2, 12 16 jaar vmbo basis Bij leerlingen in route 2 uitstroomprofiel vmbo basis ligt het accent op instroom in de onderbouw van de vmbo basisberoepsgerichte

Nadere informatie

Welkom. Wat leren we in groep 5? Psalm

Welkom. Wat leren we in groep 5? Psalm Welkom De eerste schoolweken liggen alweer achter ons. In uw handen heeft u nu de infobrief van groep 5. Hier kunt u belangrijke informatie vinden over groep 5, voor uw kind. Wanneer u vragen / opmerkingen

Nadere informatie

Schets van het onderwijsprogramma Route 3, 12 16 jaar vmbo kader/gl/tl

Schets van het onderwijsprogramma Route 3, 12 16 jaar vmbo kader/gl/tl Schets van het onderwijsprogramma Route 3, 12 16 jaar vmbo kader/gl/tl De leerlingen in route 3 uitstroomprofiel vmbo k/gl/t worden voorbereid op instroom in de onderbouw van het vmbo (kader, gemengde

Nadere informatie

Gebruiksvriendelijkheid: Gebruiksaanwijzing:

Gebruiksvriendelijkheid: Gebruiksaanwijzing: Gebruiksvriendelijkheid: Elon Education is een tool waarmee online woordjes geleerd kunnen worden voor de vreemde talen. Ook is het mogelijk om met Elon Education de tafels te oefenen, werkwoorden enz.

Nadere informatie

Schets van het onderwijsprogramma Route 2, jaar vmbo basis

Schets van het onderwijsprogramma Route 2, jaar vmbo basis Schets van het onderwijsprogramma Route 2, 12 16 jaar vmbo basis Bij leerlingen in route 2 uitstroomprofiel vmbo basis ligt het accent op instroom in de onderbouw van de vmbo basisberoepsgerichte leerweg.

Nadere informatie

3 Hoogbegaafdheid op school

3 Hoogbegaafdheid op school 3 Hoogbegaafdheid op school Ik laat op school zien wat ik kan ja soms nee Ik vind de lessen op school interessant meestal soms nooit Veel hoogbegaafde kinderen laten niet altijd zien wat ze kunnen. Dit

Nadere informatie

Methodeanalyse Talent

Methodeanalyse Talent Methodeanalyse Talent Wij hebben gekozen voor de methode Talent. Voornamelijk omdat Tessa en Wouter er veel mee hebben gewerkt. Wouter en Tessa hebben wel hele verschillende ervaringen met de methode.

Nadere informatie

5.3.2.0. OMSCHRIJVING VAN HET VAKGEBIED

5.3.2.0. OMSCHRIJVING VAN HET VAKGEBIED DEELSCHOOLWERKPLAN; SCHRIJVEN INHOUDSOPGAVE; 5.3.2.0. omschrijving vakgebied 5.3.2.1. visie op schrijven 5.3.2.2. bijdrage van het leergebied aan de integrale doelen 5.3.2.3. beginsituatie 5.3.2.4. globale

Nadere informatie

Samen rekenen... alleen!

Samen rekenen... alleen! veel Inside 2-99 Samen rekenen... leuker dan alleen! Rekenen met een tutor: wat wil je nog meer? Agnes Vosse Dit artikel is eerder gepubliceerd in Willem Bartjens, jaargang 17, januari 1998 1. Inleiding

Nadere informatie

Schets van het onderwijsprogramma Route 3, jaar havo/vwo

Schets van het onderwijsprogramma Route 3, jaar havo/vwo Schets van het onderwijsprogramma Route 3, 12-16 jaar havo/vwo De leerlingen in route 3 (12 16) uitstroomprofiel havo/vwo kunnen instromen in verschillende fasen van het reguliere onderwijs: in de onderbouw

Nadere informatie

Agenda onderwijsavond bovenbouw

Agenda onderwijsavond bovenbouw Agenda onderwijsavond bovenbouw Kerndoelen PO Referentieniveaus Onderwijsinhoud op de Bron Wat komt er aan bod in groep 6-7-8 Leren in de echte wereld Kerndoelen PO: Wat moeten kinderen kennen en kunnen

Nadere informatie

Latijn en Grieks in de 21ste eeuw

Latijn en Grieks in de 21ste eeuw Latijn en Grieks in de 21ste eeuw Kiezen voor Latijn en/of Grieks? Als leerling in het laatste jaar van de basisschool sta jij voor een belangrijke keuze. Welke studierichting moet je gaan volgen in het

Nadere informatie

Overig nieuws Hulp ouders bij rekenen deel 3.

Overig nieuws Hulp ouders bij rekenen deel 3. Overig nieuws Hulp ouders bij rekenen deel 3. Het rekenonderwijs van tegenwoordig ziet er anders uit dan vroeger. Dat komt omdat er nieuwe inzichten zijn over hoe kinderen het beste leren. Vroeger lag

Nadere informatie

Haze Kl. H. Kl. W. Monte Octaaf Petr.C St.Nic. Sterre Wieken Voortgezet Akker Brak Driem Kleurrijk

Haze Kl. H. Kl. W. Monte Octaaf Petr.C St.Nic. Sterre Wieken Voortgezet Akker Brak Driem Kleurrijk Aanvankelijk lezen VLL 1 e maan VLL 2 e maan Lang zullen ze lezen Leeshuis Leessleutel Nieuwste Leessl. Leeslijn Leeslijn nieuw Alle kinderen leren lezen Voortgezet technisch lezen Leeshuis Tekst verwerken

Nadere informatie

Informatieboekje Groep 6

Informatieboekje Groep 6 Informatieboekje Groep 6 Schooljaar 2014-2015 Markelo, september 2014 Beste ouder(s) en verzorger(s), Voor u ligt het informatieboekje van groep 6 van Oecumenische Basisschool Ichthus. In dit boekje vindt

Nadere informatie

Persoonlijke ontwikkeling

Persoonlijke ontwikkeling Zomer Persoonlijke ontwikkeling GEDRAG Je houdt je aan regels en afspraken Je kunt je beurt afwachten Het omgaan met teleurstelling lukt Je komt er altijd eerlijk voor uit als er iets fout is gegaan OMGAAN

Nadere informatie

Juf, wat gaan we eigenlijk leren? Jouw vakkennis - hun basis

Juf, wat gaan we eigenlijk leren? Jouw vakkennis - hun basis Juf, wat gaan we eigenlijk leren? Jouw vakkennis - hun basis Inleiding: Al eerder schreef ik het ebook `het kan zonder groepsplan`. In veel scholen ervaren leerkrachten het maken van groepsplannen als

Nadere informatie

Checklist Rekenen Groep 3. 1. Tellen tot 20. 2. Getallen splitsen. Hoe kun je zelf het tellen controleren?

Checklist Rekenen Groep 3. 1. Tellen tot 20. 2. Getallen splitsen. Hoe kun je zelf het tellen controleren? Checklist Rekenen Groep 3 1. Tellen tot 20 Als kleuters, in groep 1 en groep 2, zijn de kinderen bezig met de zogenaamde voorbereidende rekenvaardigheid. Onderdelen hiervan zijn ordenen en seriatie. Dit

Nadere informatie

JAARPROGRAMMA GROEP 7

JAARPROGRAMMA GROEP 7 JAARPROGRAMMA GROEP 7 Even voorstellen De leerkrachten van deze groep zijn: Patricia Mulder, zij werkt op maandag en dinsdag. Evelien Rikken werkt op woensdag, donderdag en vrijdag. Technisch lezen Technisch

Nadere informatie

Agenda onderwijsavond middenbouw

Agenda onderwijsavond middenbouw Agenda onderwijsavond middenbouw Kerndoelen PO Wat komt er aan bod in groep 3-4-5 Leren lezen nader bekeken Onderwijsinhoud op de Bron Leren in de echte wereld Kerndoelen PO: Wat moeten kinderen kennen

Nadere informatie

Het PENTA college in Hoogvliet is sinds augustus 2014 een gecertificeerde BUSINESS SCHOOL voor mavo en havo-top.

Het PENTA college in Hoogvliet is sinds augustus 2014 een gecertificeerde BUSINESS SCHOOL voor mavo en havo-top. Het PENTA college in Hoogvliet is sinds augustus 2014 een gecertificeerde BUSINESS SCHOOL voor mavo en havo-top. Heb je een mavo- of mavo/havo-advies en wil je het beste uit jezelf halen? Kom dan eens

Nadere informatie

Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken

Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken - 2 - Weer huiswerk? Nee, deze keer geen huiswerk, maar een boekje óver huiswerk! Wij (de meesters en juffrouws) horen jullie wel eens mopperen als je huiswerk opkrijgt.

Nadere informatie

Sabine Sommer is Interne begeleider van de bovenbouw.. Zij gaat vooral over de zorg van de kinderen.

Sabine Sommer is Interne begeleider van de bovenbouw.. Zij gaat vooral over de zorg van de kinderen. Informatie over de gang van zaken in leerjaar 5 Sabine Sommer is Interne begeleider van de bovenbouw.. Zij gaat vooral over de zorg van de kinderen. ALGEMEEN Het allerbelangrijkste vinden wij dat de kinderen

Nadere informatie

Overzicht resultaten SLO-kerndoelanalyses Nederlandse taal en rekenen (18-12-2012)

Overzicht resultaten SLO-kerndoelanalyses Nederlandse taal en rekenen (18-12-2012) Overzicht resultaten SLO-kerndoelanalyses Nederlandse taal en rekenen (18-12-2012) Methoden Nederlandse taal (kerndoelen 1 tot en met 12) Titel (editie, uitgever) Jaar Analyseresultaten Kerndoelen Toelichting

Nadere informatie

Schets onderwijsprogramma en lessentabel Route 3, jaar havo/vwo

Schets onderwijsprogramma en lessentabel Route 3, jaar havo/vwo Schets onderwijsprogramma en lessentabel Route 3, 12-16 jaar havo/vwo De leerlingen in route 3 (12 16) uitstroomprofiel havo/vwo kunnen instromen in verschillende fasen van het reguliere onderwijs: in

Nadere informatie

HUISWERKBELEID 1. AANLEIDING

HUISWERKBELEID 1. AANLEIDING HUISWERKBELEID 1. AANLEIDING In het schooljaar2013-2014 staat onder andere een beleidsplan over huiswerk centraal. Met dit nieuwe beleidsplan krijgen de leerkrachten een afgewogen werkinstrument ter beschikking.

Nadere informatie

2. Waar staat de school voor?

2. Waar staat de school voor? 2. Waar staat de school voor? Missie en Visie Het Rondeel gaat uit van de Wet op het Basisonderwijs. Het onderwijs omvat de kerndoelen en vakgebieden die daarin zijn voorgeschreven. Daarnaast zijn ook

Nadere informatie

Informatieboekje Groep 6

Informatieboekje Groep 6 Informatieboekje Groep 6 Schooljaar 2016-2017 Markelo, september 2016 Beste ouder(s) en verzorger(s), Voor u ligt het informatieboekje van groep 6 van Oecumenische Basisschool De Welp. In dit boekje vindt

Nadere informatie

CKV Festival 2012. CKV festival 2012

CKV Festival 2012. CKV festival 2012 C CKV Festival 2012 Het CKV Festival vindt in 2012 plaats op 23 en 30 oktober. Twee dagen gaan de Bredase leerlingen van het voortgezet onderwijs naar de culturele instellingen van Breda. De basis van

Nadere informatie

Informatie groep 5 Daltonschool In Balans Schooljaar 2015/2016

Informatie groep 5 Daltonschool In Balans Schooljaar 2015/2016 Informatie groep 5 Daltonschool In Balans Schooljaar 2015/2016 Leerkrachten: 4/5 Anja Smits en Jennie van Laarhoven 5A Marloes Bongers ALGEMEEN GEDEELTE Zelfstandig werken In de groepen 5 werken de leerlingen

Nadere informatie

Visie op ouderbetrokkenheid

Visie op ouderbetrokkenheid Visie op ouderbetrokkenheid Basisschool Lambertus Meestersweg 5 6071 BN Swalmen tel 0475-508144 e-mail: info@lambertusswalmen.nl website: www.lambertusswalmen.nl 1 Maart 2016 Inleiding: Een beleidsnotitie

Nadere informatie

Kiezen in leerjaar 2 VMBO Theorie. Op weg naar leerjaar 3 VMBO Theorie

Kiezen in leerjaar 2 VMBO Theorie. Op weg naar leerjaar 3 VMBO Theorie Kiezen in leerjaar 2 VMBO Theorie Op weg naar leerjaar 3 VMBO Theorie Je gaat aan het eind van dit schooljaar naar leerjaar 3 VMBO Theorie. In leerjaar 3 heb je een keuze in bepaalde vakken. Waarom kies

Nadere informatie

Wat maakt mijn kind allemaal mee op De Fontein. in groep 3?

Wat maakt mijn kind allemaal mee op De Fontein. in groep 3? Wat maakt mijn kind allemaal mee op De Fontein in groep 3? Informatieavond 1 september 2016 1 1 september 2016 Beste ouders / verzorgers van de kinderen uit groep 3 Voor u ligt het informatieboekje van

Nadere informatie

Rekenen staat vijf keer in de week op het rooster. We werken met de vierde versie van de methode De wereld in getallen.

Rekenen staat vijf keer in de week op het rooster. We werken met de vierde versie van de methode De wereld in getallen. Rekenen Rekenen staat vijf keer in de week op het rooster. We werken met de vierde versie van de methode De wereld in getallen. Niet alle kinderen rekenen even makkelijk en vlot. Onze methode houdt daar

Nadere informatie

Schets onderwijsprogramma en lessentabel. Route 2, 16+ mbo 2. april 2016

Schets onderwijsprogramma en lessentabel. Route 2, 16+ mbo 2. april 2016 Schets onderwijsprogramma en lessentabel De leerlingen in route 2 uitstroomprofiel mbo 2 worden voorbereid op instroom in een niveau 2 opleiding op het mbo. De school moet voor deze leerlingen een veilige

Nadere informatie

Het flexibel inzetten van de taalmethode heeft te maken met de functie van taal.

Het flexibel inzetten van de taalmethode heeft te maken met de functie van taal. Taal: vakspecifieke toelichting en tips Taalverwerving en -onderwijs verlopen als het ware in cirkels: het gaat vaak om dezelfde inhouden, maar de complexiteit en de mate van beheersing nemen toe. Anders

Nadere informatie

Huiswerkbeleid Onderwijsteam 7

Huiswerkbeleid Onderwijsteam 7 Huiswerkbeleid Onderwijsteam 7 Inleiding: Het onderwijs op school is er onder meer op gericht de verantwoordelijkheid en zelfstandigheid van de leerlingen te vergroten. Ook het maken van huiswerk levert

Nadere informatie

GRO TE REIS. Het leven is één WAAR DE SCHOOL VOOR STAAT 2

GRO TE REIS. Het leven is één WAAR DE SCHOOL VOOR STAAT 2 Schoolbrochure GRO TE REIS Het leven is één WAAR DE SCHOOL VOOR STAAT 2 het onderwijsaanbod 8 typisch Daltonschool 14 WAAR DE SCHOOL VOOR STAAT Onze kernwaarden 1 3 4 5 6 7 2 3 Leren leven, leren leren

Nadere informatie

Hieronder volgt een beknopte uitleg van de begrippen die u in het rapport zult tegenkomen.

Hieronder volgt een beknopte uitleg van de begrippen die u in het rapport zult tegenkomen. Onderbouwrapport In het onderbouwrapport waarderen wij alle genoemde aspecten ten opzichte van de leeftijd. Een waardering wordt uitgedrukt in een cijfer. U kunt via de beknopte omschrijvingen in het rapport

Nadere informatie

Het onderwijs op de Bron: de onderbouw (groep 1-2)

Het onderwijs op de Bron: de onderbouw (groep 1-2) Het onderwijs op de Bron: de onderbouw (groep 1-2) Het onderwijs op de Bron De opdracht van de basisschool Het onderwijs op de Bron per bouw Onderwijsinhoud op de Bron Wat komt er aan bod in groep 1-2

Nadere informatie

INFORMATIE VMBO BORNEGO COLLEGE GOED VOOR ELKAAR! WWW.BORNEGO.NL

INFORMATIE VMBO BORNEGO COLLEGE GOED VOOR ELKAAR! WWW.BORNEGO.NL INFORMATIE VMBO 2014 BORNEGO COLLEGE GOED VOOR ELKAAR! WWW.BORNEGO.NL Eigenlijk houd ik niet zo van leren, maar meer van doen. Daarom doe ik ook kader. Dan heb je wat minder leerstof en wat meer praktijk.

Nadere informatie

Het gymnasium: iets voor jou?

Het gymnasium: iets voor jou? Het gymnasium: iets voor jou? Stel jezelf eens de vraag... Ben ik nieuwsgierig? Heb ik een brede belangstelling? Hou ik van onderzoeken? Ben ik gek op cultuur? Houd ik van nieuwe dingen leren? Ben ik kritisch?

Nadere informatie

kommagetallen en verhoudingen

kommagetallen en verhoudingen DC 8Breuken, procenten, kommagetallen en verhoudingen 1 Inleiding Dit thema gaat over rekenen en rekendidactiek voor het oudere schoolkind en voor het voortgezet onderwijs. Beroepscontext: als onderwijsassistent

Nadere informatie

Tekst lezen en vragen stellen

Tekst lezen en vragen stellen 1. Lees de uitleg. Tekst lezen en vragen stellen Als je een tekst leest, kunnen er allerlei vragen bij je opkomen. Bijvoorbeeld: Welke leerwegen zijn er binnen het vmbo? Waarom moet je kritisch zijn bij

Nadere informatie

algemene informatie groep 1/2

algemene informatie groep 1/2 algemene informatie groep 1/2 algemeen De groepen 1-2A en 1-2b zijn gemengde groepen. Dit betekent dat kinderen van 4, 5 en 6 jaar in één groep zitten. In onze kleutergroepen werken we vanuit de actuele

Nadere informatie

Tekst Rob Voorwinden Beeld Fred van Diem

Tekst Rob Voorwinden Beeld Fred van Diem Dág boeken, werkboeken en schriften voor rekenen, taal en begrijpend lezen. Leerlingen van basisschool de Delta in Assendelft werken met tablets. Leerlingen zien nu meteen of ze een opgave goed of fout

Nadere informatie

Informatieboekje Voortgezet Onderwijs

Informatieboekje Voortgezet Onderwijs Informatieboekje Voortgezet Onderwijs 1 2 Voorwoord Dit informatieboekje geeft een overzicht van de belangrijkste gegevens over het VMBO, Havo en VWO. Hoe het VMBO is opgebouwd, welke vakken in de onderbouw

Nadere informatie

3 De visie van de Prinses Julianaschool

3 De visie van de Prinses Julianaschool 3 De visie van de Prinses Julianaschool 3.1 Visie op het onderwijs De missie: Prinses Julianaschool, school voor geborgenheid, (basis)kennis en zorg. De Prinses Julianaschool biedt kinderen een veilige

Nadere informatie

Informatieboekje Groep 5

Informatieboekje Groep 5 Informatieboekje Groep 5 Schooljaar 2016-2017 Markelo, september 2016 Beste ouder(s) en verzorger(s), Voor u ligt het informatieboekje van groep 5 van Oecumenische Basisschool De Welp. In dit boekje vindt

Nadere informatie

Leerjaar 3: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A

Leerjaar 3: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A Leerjaar 3: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A Thema 12: Het vinden van werk Praktijkkern c: Kiezen en solliciteren naar passende stageplek Thema Praktijkkern 12. Het vinden

Nadere informatie

JONG HOEZO ANDERS?! EN HOOGGEVOELIG. Informatie, oefeningen en tips voor hooggevoelige jongeren

JONG HOEZO ANDERS?! EN HOOGGEVOELIG. Informatie, oefeningen en tips voor hooggevoelige jongeren Ellen van den Ende in samenwerking met Mariëtte Verschure JONG EN HOOGGEVOELIG HOEZO ANDERS?! Informatie, oefeningen en tips voor hooggevoelige jongeren Uitgeverij Akasha Inhoud Hooggevoelig, hoezo anders?!

Nadere informatie

Kerndoelen speciaal onderwijs 48cluster 1, 2 en 4

Kerndoelen speciaal onderwijs 48cluster 1, 2 en 4 DC Kerndoelen speciaal onderwijs 48cluster 1, 2 en 4 1 Inleiding Dit thema gaat over de kerndoelen in het speciaal onderwijs. Dat wil zeggen, voor het speciaal onderwijs in cluster 1, 2 en 4. Zeer moeilijk

Nadere informatie

Informatieboekje groep 5-6 schooljaar 2014-2015

Informatieboekje groep 5-6 schooljaar 2014-2015 Informatieboekje groep 5-6 schooljaar 2014-2015 Samenwerkingsschool de Lispeltuut Juf Teatske Juf Marleen Juf Judith Het informatieboekje voor groep 5/6 In dit boekje willen wij u in t kort vertellen hoe

Nadere informatie

Zorg voor onze kinderen

Zorg voor onze kinderen Zorg voor onze kinderen Versie 5.0 juni 2011 Gelukkig de kinderen, die zonder angst, naar school gaan. Gelukkig de kinderen, die zonder hoge cijfers zich geaccepteerd weten. Gelukkig de kinderen, die ondanks

Nadere informatie

Getallen 1 is een computerprogramma voor het aanleren van de basis rekenvaardigheden (getalbegrip).

Getallen 1 is een computerprogramma voor het aanleren van de basis rekenvaardigheden (getalbegrip). Getallen 1 Getallen 1 is een computerprogramma voor het aanleren van de basis rekenvaardigheden (getalbegrip). Doelgroep Rekenen en Wiskunde Getallen 1 Getallen 1 is geschikt voor groep 7 en 8 van de basisschool

Nadere informatie

Doelen van de school Methoden / materialen Relatie met de kerndoelen. Constructiemateriaal. Poppenhoekmateriaal. Ongevormd materiaal.

Doelen van de school Methoden / materialen Relatie met de kerndoelen. Constructiemateriaal. Poppenhoekmateriaal. Ongevormd materiaal. Bijlage 2 Ordening van de inhoud van het onderwijs WERKEN MET ONTWIKKELINGSMATERIAAL Over een grote mate van begripsvorming en ruimtelijk inzicht beschikken en dit laatste ook in het platte vlak kunnen

Nadere informatie

Informatie. vakgebieden. Groep 3

Informatie. vakgebieden. Groep 3 Informatie vakgebieden Groep 3 Rekenen en wiskunde Gehanteerde methode: Wereld in getallen. Sinds een aantal jaren rekenen we met de nieuwe methode: De wereld in getallen. De inhoud van een rekenles bestaat

Nadere informatie

Informatiefolder groep 7

Informatiefolder groep 7 Informatiefolder groep 7 Schooljaar 2014-2015 Welkom Beste ouders, In deze folder vindt u de basis-informatie die van belang is voor uw kind in groep 7. Aanvullende informatie zult u steeds terug kunnen

Nadere informatie

Een Meet- en Ontdekpad gemaakt door Maaike Kuijer. Pabo De Eekhorst Assen.

Een Meet- en Ontdekpad gemaakt door Maaike Kuijer. Pabo De Eekhorst Assen. METEN Een meet- en ontdekpad www.rekenhoek.nl 5 6 Een Meet- en Ontdekpad gemaakt door Maaike Kuijer. Pabo De Eekhorst Assen. Inhoudsopgave meet- en ontdekpad Samenvatting 2 Verantwoording 4 Gebruiksaanwijzing

Nadere informatie

Toelichting bij het rapport van groep 3 t/m 8

Toelichting bij het rapport van groep 3 t/m 8 Toelichting bij het rapport van groep 3 t/m 8 De volgende items vindt u terug in de rapporten van alle groepen 3 t/m 8 De cognitieve vakken zijn per groep aangegeven. SOCIALE VAARDIGHEDEN WERKHOUIDNG CITO-LOVS

Nadere informatie

INFORMATIEAVOND GROEP 1/2 2014-2015

INFORMATIEAVOND GROEP 1/2 2014-2015 INFORMATIEAVOND GROEP 1/2 2014-2015 Het accent in groep 1/2 ligt op: - welbevinden op school (is de basis!) - zelfstandigheid vergroten - zelfwerkzaamheid (ontwikkelen van een positieve speel-, werk- en

Nadere informatie

M. van Rossum

M. van Rossum 2017 2018 M. van Rossum Duits Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 duits Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het eindexamen Duits. Het eerste deel bestaat uit duidelijke

Nadere informatie

Informatie. vakgebieden. Groep 6

Informatie. vakgebieden. Groep 6 Informatie vakgebieden Groep 6 Taal Gehanteerde methode: Taal in beeld - Spelling in beeld Uitgever: Zwijsen Taal in beeld is een taalmethode voor groep 4 tot en met 8 van het basisonderwijs. De methode

Nadere informatie

Waar gaat dit boek over? Verschillende beelddenkers. Dit boek gaat over kinderen die in beelden denken.

Waar gaat dit boek over? Verschillende beelddenkers. Dit boek gaat over kinderen die in beelden denken. Verschillende beelddenkers Twee vriendinnen: Fátima en Jolijn. Allebei denken ze in beelden, maar allebei op hun eigen manier. Fátima is een kei in dansen. Ze heeft een goed ritmegevoel en kan een dans

Nadere informatie

havo M. van Rossum Duits Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018

havo M. van Rossum Duits Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 2017 2018 M. van Rossum havo Duits Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 havo duits Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het eindexamen Duits havo. Het eerste deel bestaat

Nadere informatie

Latijn: iets voor jou?

Latijn: iets voor jou? : n j i t a L r o o v s iet jou? De Romeinen en wij Waar komen onze letters vandaan? Hoe komen we aan de namen van de maanden? De antwoorden op vele van deze vragen vind je vaak in het verleden bij de

Nadere informatie

Schets van het onderwijsprogramma. Route 2, 16+ mbo 2. april 2016

Schets van het onderwijsprogramma. Route 2, 16+ mbo 2. april 2016 Schets van het onderwijsprogramma De leerlingen in route 2 uitstroomprofiel mbo 2 worden voorbereid op instroom in een niveau 2 opleiding op het mbo. De school moet voor deze leerlingen een veilige plek

Nadere informatie

Huiswerkbeleid Onderwijsteam 7

Huiswerkbeleid Onderwijsteam 7 Huiswerkbeleid Onderwijsteam 7 Inleiding: Het onderwijs op school is er onder meer op gericht de verantwoordelijkheid en zelfstandigheid van de leerlingen te vergroten. Ook het maken van huiswerk levert

Nadere informatie

Wetenschap & Technologie Ontwerpend leren. Ada van Dalen

Wetenschap & Technologie Ontwerpend leren. Ada van Dalen Wetenschap & Technologie Ontwerpend leren Ada van Dalen Wat is W&T? W&T is je eigen leven W&T: geen vak maar een benadering De commissie wil onderstrepen dat wetenschap en technologie in haar ogen géén

Nadere informatie

Informatieboekje Groep 6

Informatieboekje Groep 6 Informatieboekje Groep 6 Schooljaar 2015-2016 Markelo, augustus 2015 Beste ouder(s) en verzorger(s), Voor u ligt het informatieboekje van groep 6 van Oecumenische Basisschool De Welp. In dit boekje vindt

Nadere informatie

HUISWERKBELEID. Inhoudsopgave... 1. Inleiding... 2. Het doel van dit huiswerkbeleid... 2. Voorwaarden huiswerkbeleid... 2

HUISWERKBELEID. Inhoudsopgave... 1. Inleiding... 2. Het doel van dit huiswerkbeleid... 2. Voorwaarden huiswerkbeleid... 2 HUISWERKBELEID Inhoudsopgave... 1 Inleiding... 2 Het doel van dit huiswerkbeleid... 2 Voorwaarden huiswerkbeleid... 2 Doelstellingen huiswerk... 3 Opbouw van het huiswerk... 3 Incidenteel huiswerk... 6

Nadere informatie

Digitale geletterdheid en de lerarenopleidingen, een ontwikkelplan

Digitale geletterdheid en de lerarenopleidingen, een ontwikkelplan Digitale geletterdheid en de lerarenopleidingen, een ontwikkelplan SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling VELON conferentie Brussel, 4 februari 2016 Petra Fisser, Monique van der Hoeven, Sigrid

Nadere informatie

7. Hoe werken we op school

7. Hoe werken we op school 7. Hoe werken we op school 7. Wat doen we? a. Groepen en lesuren per week Wat willen we en hoe werken we heeft u in hoofdstuk 2 kunnen lezen. Om aan de wettelijke eisen te voldoen, moeten we 960 uur per

Nadere informatie

Dyslexie. Een grote tegenvaller. Een vervelend probleem

Dyslexie. Een grote tegenvaller. Een vervelend probleem Dyslexie Een grote tegenvaller Als iemand dyslexie heeft heet dat een dyslecticus. Het meervoud van een dyslecticus is dyslectici. Dyslexie is een woord uit de Griekse taal, het betekent `slecht lezen`.

Nadere informatie

Oefenen 1 punt verdienen Onderwerpen van de presentaties

Oefenen 1 punt verdienen Onderwerpen van de presentaties Presenteren vmbo-4 Presenteren is aan de ene kant een kunst de één is er beter in dan de ander maar aan de andere kant valt of staat elke presentatie met een goede voorbereiding en veel oefening. Bij presenteren

Nadere informatie

ontwikkelingsperspectief

ontwikkelingsperspectief ontwikkelingsperspectief Leerlijnen OPP uitstroombestemming Thema nieuwsbrief schooljaar 2013-2014 IvOO - VSO Diplomastroom 15-11-2013 In oktober is er een ouderavond geweest met als onderwerp het (document)

Nadere informatie

Informatie groep 5 (schooljaar 2011-2012)

Informatie groep 5 (schooljaar 2011-2012) Informatie groep 5 (schooljaar 2011-2012) Zelfstandig werken in groep 5: Op het bord worden de verschillende activiteiten in volgorde genoteerd. In wit zijn de instructiemomenten aangegeven. Met een rode

Nadere informatie

a.roland holst c ollege QUEST een avontuurlijke zoektocht...

a.roland holst c ollege QUEST een avontuurlijke zoektocht... a.roland holst c ollege QUEST een avontuurlijke zoektocht... de uitdaging... Hallo, ik ben Hanna. Dit jaar ben ik begonnen aan QUEST. QUEST past prima bij mij. Dat denk ik zelf, dat denken mijn ouders

Nadere informatie

Sessie 2: Hoe werk je aan de eindtermen Nederlands, ook in andere vakken?

Sessie 2: Hoe werk je aan de eindtermen Nederlands, ook in andere vakken? Sessie 2: Hoe werk je aan de eindtermen Nederlands, ook in andere vakken? Vorm groepjes en verdeel de volgende rollen: groepsleider, verslaggever en tijdbewaker. 1. Eindtermen Nederlands: een verkenning

Nadere informatie

Tips bij het bestellen van nieuwe boeken

Tips bij het bestellen van nieuwe boeken Tips bij het bestellen van nieuwe boeken Versie: juni 2015 Leidseveer 2, 3511 SB Utrecht Telefoon: 088-999 0 444 Email: info@snappet.org Nieuwe methode aanschaffen? Dat kan nu veel voordeliger. Snappet

Nadere informatie

Huiswerkbeleid op basisschool De Leerlingst

Huiswerkbeleid op basisschool De Leerlingst Basisschool De Leerlingst Postbus 4052 6080 AB Haelen 0475-300989 info@deleerlingst.nl Huiswerkbeleid op basisschool De Leerlingst Inhoud: 1. Waarom geven wij huiswerk? 2. In welke groepen krijgen de kinderen

Nadere informatie

ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd vanaf 4 jaar

ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd vanaf 4 jaar ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND Leeftijd vanaf 4 jaar Het leren praten van uw kind gaat vaak bijna vanzelf. Toch is er heel wat voor nodig voordat uw kind goed praat. Soms gaat het niet zo vlot met

Nadere informatie

7. Hoe werken we op school

7. Hoe werken we op school 7. Hoe werken we op school 7. Wat doen we? a. Groepen en lesuren per week Wat willen we en hoe werken we heeft u in hoofdstuk 2 kunnen lezen. Om aan de wettelijke eisen te voldoen, moeten we 940 uur per

Nadere informatie

Uit De Ophaalbrug, werkmateriaal bij de overstap basisonderwijs voortgezet onderwijs, sept. 2003

Uit De Ophaalbrug, werkmateriaal bij de overstap basisonderwijs voortgezet onderwijs, sept. 2003 Uit De Ophaalbrug, werkmateriaal bij de overstap basisonderwijs voortgezet onderwijs, sept. 2003 REKENEN-WISKUNDE VERSLAG Samenstelling De BOVO-kwaliteitsgroep rekenen-wiskunde bestond uit: Sira Kamermans,

Nadere informatie

Informatie. vakgebieden. Groep 4

Informatie. vakgebieden. Groep 4 Informatie vakgebieden Groep 4 Taal Gehanteerde methode: Taal in beeld - Spelling in beeld Uitgever: Zwijsen Taal in beeld is een taalmethode voor groep 4 tot en met 8 van het basisonderwijs. De methode

Nadere informatie

Studieaanbod eerste jaar Heilig Graf

Studieaanbod eerste jaar Heilig Graf Studieaanbod eerste jaar Heilig Graf Je behaalde het getuigschrift van het basisonderwijs. Je behaalde een attest van het basisonderwijs. 1A 1A verdieping 1B Je wil je vooral focussen op de basisleerstof.

Nadere informatie

Creatief en flexibel toepassen van Triplep. Maarten Vos Doe, laat zien, lach, oefen en geef applaus

Creatief en flexibel toepassen van Triplep. Maarten Vos Doe, laat zien, lach, oefen en geef applaus Creatief en flexibel toepassen van Triplep Maarten Vos Doe, laat zien, lach, oefen en geef applaus Programma Overzicht Kennismaking Persoonlijke werving van ouders Een goede relatie opbouwen met de ouders

Nadere informatie

Huiswerkbeleid Onderwijsteam 7 it Bynt Winsum

Huiswerkbeleid Onderwijsteam 7 it Bynt Winsum Huiswerkbeleid Onderwijsteam 7 it Bynt Winsum Inleiding: Het onderwijs op school is er onder meer op gericht de verantwoordelijkheid en zelfstandigheid van de leerlingen te vergroten. Ook het maken van

Nadere informatie

Juridische medewerker

Juridische medewerker 28-11-2013 Sectorwerkstuk Juridische medewerker Temel, Elif HET ASSINK LYCEUM Inhoudsopgave Inhoud Inhoudsopgave... 1 Inleiding... 2 Hoeveel procent van de opleiding bestaat uit stage?... 6 o Begeleiding...

Nadere informatie

Schets van het onderwijsprogramma. Route 2, 16+ mbo entree. april 2016

Schets van het onderwijsprogramma. Route 2, 16+ mbo entree. april 2016 Schets van het onderwijsprogramma De leerlingen in route 2 uitstroomprofiel entreeopleiding worden voorbereid op instroom in de entreeopleiding in het mbo. De entreeopleiding is drempelloos en duurt een

Nadere informatie

Op stap naar het 1 e leerjaar

Op stap naar het 1 e leerjaar Op stap naar het 1 e leerjaar Schoolrijpheid? Ook de ouders doen er toe! Zwevegem, 26 november 2009 Lieven Coppens Inleiding Uit de kindermond Ik wil niet naar het eerste leerjaar want daar mag ik niet

Nadere informatie

Typering van de vakken die binnen het profiel Cognitief ZML en PRO worden aangeboden

Typering van de vakken die binnen het profiel Cognitief ZML en PRO worden aangeboden Bernardusschool SO-, uitstroomprofiel ZML Cognitie en PRO Typering van de vakken die binnen het profiel Cognitief ZML en PRO worden aangeboden Nederlandse taal en communicatie Op de Cognitiestroom van

Nadere informatie

Leesontwikkeling op de Casimirschool

Leesontwikkeling op de Casimirschool Leesontwikkeling op de Casimirschool Waarom veel aandacht voor leesontwikkeling? Als kinderen lezen worden allerlei onderdelen van het brein aangesproken Veel aandacht voor leesontwikkeling 1. Als kinderen

Nadere informatie

Wat te doen met zwakke begrijpend lezers?

Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Cor Aarnoutse Wat doe je met kinderen die moeite hebben met begrijpend lezen? In dit artikel zullen we antwoord geven op deze vraag. Voor meer informatie verwijzen

Nadere informatie

Vragenlijst voor Begeleiders

Vragenlijst voor Begeleiders Competentie Vakinhoud Overzicht vakken Vragenlijst voor Begeleiders Alfa Cijfer Sterk Zwak Nederlands Engels Duits Frans Grieks Latijn Beta Cijfer Sterk Zwak Wiskunde Natuurkunde Scheikunde Biologie Gamma

Nadere informatie

olvp ieder1 telt Kies voor jouw talent juiste accent! het

olvp ieder1 telt Kies voor jouw talent juiste accent! het olvp Beste ouder(s) Een school en studiekeuze maken na zesde leerjaar is niet gemakkelijk. U krijgt heel wat informatie en wilt met zoveel mogelijk zaken rekening houden. In deze kleine brochure maken

Nadere informatie

3. De organisatie van het onderwijs.

3. De organisatie van het onderwijs. 3. De organisatie van het onderwijs. 3.1 De organisatie van de school. t Wold heeft zowel traditionele als moderne kenmerken. Traditioneel is de keuze voor jaarklassen, orde en regelmaat, een instructie

Nadere informatie

Overzicht Methoden en middelen

Overzicht Methoden en middelen Bijlage 6 Overzicht Methoden en middelen Vakvormingsgebied/activiteit Nederlands Het taalonderwijs is gericht op de "totaal"- ontplooiing van het kind, en is gericht op ontwikkeling, ontplooiing en stimulering

Nadere informatie