Ontwikkelplan

Transcriptie

1 Ontwikkelplan Bibliotheek s-hertogenbosch de bibliotheek, de grote stad en de kleine mens

2 Inhoud Voorwoord 5 De bibliotheek Onze drijfveren 7 Terugblik en vooruitblik 11 Positionering en innovatie 15 De grote stad De stedelijke bibliotheek 17 Op weg naar De kleine mens De kleine mens 25 Samenstelling: Stichting Openbare Bibliotheek s-hertogenbosch & Thomas van Dalen Planning Fotografie: istockphoto & Els Danen Vormgeving: Caroline Boogaard

3 Het hart en de timmerman Mijn vader was timmerman in zijn jonge jaren. Na de oorlog klom hij uiteindelijk op tot een managementfunctie (dat heette alleen nog niet zo) in het verzekeringsbedrijf. Dat kon toen nog. Inmiddels kun je niet meer zonder startkwalificaties aan een succesvolle carrière beginnen en is de sociale mobiliteit flink aan het afnemen. Bovendien zal je je blijvend moeten ontwikkelen, leren houdt nooit meer op. Niet alleen in economische zin, ook als individu, als burger, als mens. De grootste uitdaging voor een stad is de ontwikkeling van haar burgers, haar menselijk kapitaal. In de volle breedte en over het gehele menselijke spectrum. Niet eenzijdig gericht op de homo economicus maar holistisch gericht op de homo universalis. Aan niets minder werken we als bibliotheek. Voorwoord Nu nog wat beperkt door de huisvesting op de zolder van onze 4 StadsBiEB Centrum, maar straks in de huisvesting op het GZG- 5 terrein als centraal en verbindend thema. Niet bevoogdend maar ondersteunend, als een pompend hart dat het bloed door de aders van de stad doet stromen. Klinkt allemaal heel mooi, vindt u niet? Papier is geduldig, zult u zeggen. Daarom kiezen we in dit plan voor de pragmatische benadering; we gaan het gewoon doen, we gaan het ontwikkelen. Niet revolutionair maar evolutionair, geleid door de ervaringen van elke dag en niet bang om te experimenteren en soms ook om een verkeerde keuze te maken. Samen met partners in de stad: onderwijs, Stadsarchief, culturele instellingen, bedrijven en de overheid. Dat pragmatische is door de jaren heen ons principe geworden. Je kunt er verbazend ver mee komen. De grote stad en de kleine mens, daar ligt ons hart. Ontwikkelplan , de grote stad en de kleine mens; dat plan ligt nu voor u. De grote stad en de kleine mens zijn metaforen voor doelgroepen in dit nieuwe beleidsplan, eigenlijk veel meer een actieplan. Het zijn de lijnen waarlangs wij onze activiteiten ontwikkelen. Van doelgroepen naar thema s. Een voortzetting van onze plannen neergelegd in de vorige visie - De Verandervisie - die niet voor niets als ondertitel De programmerende bibliotheek heeft. Na vier jaar veel aandacht voor de kleine mens richten we onze blik nu weer wat meer op de grote stad. Niet exclusief, daarvoor zijn de thema s te veel verbonden met elkaar. Het zijn pijlers onder ons veranderend denken over bibliotheekwerk. Oktober 2012, Hans Derks Kort samengevat verandert dat denken in hoog tempo van fysieke distributie naar kennis, ontwikkeling en ontplooiing. We scheppen voorwaarden voor het ontwikkelen van Stadskracht. Die kracht is aanwezig, maar komt niet vanzelf tot stand. Die kracht draagt pas echt bij aan de stad als ze over de volle breedte van onze burgers wordt ontwikkeld. Dus werken aan laaggeletterdheid, mediawijsheid, taalontwikkeling, leesplezier en evenzeer aan literatuur, debat, kennis, ontmoeting en ga zo maar door. We willen iets doen aan de bovenkamer van onze stadgenoten. Daarom noemen we de plek waar we dat willen ontwikkelen ook De Bovenkamer.

4 de bibliotheek Onze drijfveren De moderne mythe van de zelfredzaamheid draait sommigen een rad 6 voor ogen. Ook in ons eigen s-hertogenbosch is de postcode van ons 7 De bibliotheek is van alle tijden Ooit dacht men dat de bibliotheek een gebouw was met boekenkasten. Inmiddels weten we wel beter. In de afgelopen jaren lukte het bibliotheken steeds beter om duidelijk te maken dat middel en doel niet met elkaar verward mogen worden; we leven in een multimediale wereld, maar de missie van de bibliotheek is onveranderd gebleven. Lezen mensen minder van papier? Nou en? Ons engagement is duurzaam. Wij geloven dat we het leven van mensen in s-hertogenbosch net een stukje rijker kunnen maken. Met ons aanbod geven we mensen de kans om verder te kijken dan de (commerciële) neus lang is. We gaan voorbij de vervlakking van de stationsboekhandel en de snelle computergame. We stimuleren mensen om zich hun hele leven te blijven ontwikkelen. We laten mensen graag wat langer stilstaan bij de dingen en zorgen dat ze nieuwe perspectieven leren kennen. We laten daarbij geen middel onbenut. We zien de digitalisering als een grote kans om langzaam afgedreven leden terug te winnen. Zij die thuis bediend willen worden bedienen we, mede door onze landelijke samenwerking, aan huis met informatie van topkwaliteit. Mensen die in digitaal opzicht zijn blijven hangen in de vorige eeuw maken we in hun eigen tempo wegwijs. En kinderen die met een ipad in de hand worden geboren leren we kennismaken met de magie van het verhaal. Doorprikken van een moderne mythe Het is onzin om te denken dat de wereld in deze tijd met een paar muisklikken aan ieders voeten ligt. Nog steeds zijn opleidingsniveau en economische klasse bepalend voor de mate waarin iemand bij de juiste kennis kan komen. Je toegang verschaffen tot het juiste netwerk gaat ook in deze tijden niet vanzelf. Een computer in huis is niet genoeg om je de vaardigheden en patronen eigen te maken die voor je ontwikkeling van belang zijn. geboortehuis nog steeds een factor die invloed heeft op de kansen in de rest van je leven. Gelukkig weten we dat de school en bibliotheek in samenspel met de ouders in staat zijn om kinderen plezier in lezen bij te brengen. Juist dat plezier is een belangrijke sleutel tot maatschappelijk succes. We weten dat de kansen van kinderen in de samenleving toenemen bij alleen al de fysieke aanwezigheid van boeken in hun omgeving. Elke minuut vrij lezen extra vergroot de toegang tot de wereld. Maar denk niet dat dit allemaal vanzelf gaat. Er zijn inspanningen nodig. En een van de partijen die zo n inspanning moet leveren is de bibliotheek. De kracht van de fysieke plek Er lijken nog maar weinig plekken in de stad te zijn waar mensen zich lekker vrij en onbezorgd kunnen bewegen. Grasduinen in een winkel zonder dat iemand je stoort zit er niet zo vaak meer in. Als je een café binnenstapt wil iemand je koffie verkopen, liefst nog met een stuk taart erbij. Zelfs in de boekhandel bepalen verkooptargets steeds vaker de sfeer. De gemoedelijkheid is er al snel vanaf. Rust en ruimte voor reflectie zijn lastig te vinden. En waar kun je rustig afspreken met vrienden of studiegenoten zonder dat daarvoor een rekening moet worden betaald? Waar kan de startende ZZP er rustig werken en studeren? Op internet wordt het ook steeds minder gemakkelijk om je aan de commercie te onttrekken. De grote spelers als Google en Facebook zijn in essentie winst-gedreven megaconcerns. Daar is op zich niets mis mee, maar een mens wil wel eens ergens met rust gelaten worden. En bij contact met medemensen niet meteen hoeven denken: Wat wil deze meneer of mevrouw nu eigenlijk van mij? De bibliotheek is zowel op internet als op locatie zo n belangeloze, vrije plek. Een publieke oase in onze stad. Met gratis voorzieningen. Drempelvrij. We moeten daar zuinig op zijn. Zo n belangenvrije plek is een katalysator voor ontwikkeling, zowel persoonlijk als sociaal en economisch. Het is een van de weinige plekken waar zoveel mensen met zoveel verschillende achtergronden elkaar zomaar kunnen ontmoeten. Laten we daar trots op zijn.

5 Ons beleid: geëngageerd eigentijds Duidelijk mag zijn dat bibliotheek s-hertogenbosch door authentiek engagement wordt gedreven. Vanuit die motivatie stellen we eigentijdse doelen die aantoonbaar bijdragen aan de ontwikkeling van deze stad. Een kennisstad zonder moderne bibliotheek is wat ons betreft ondenkbaar. Leren en lezen duren een heel leven lang. De bibliotheek zoekt voortdurend naar de meest effectieve aanpak. Steeds vragen we ons af hoe we met onze subsidie-euro s het meeste effect kunnen bereiken. Als we erachter komen dat specifieke groepen niet naar ons toekomen, dan komen we wel bij hen. Zo ontstonden in de vorige beleidsperiode de schoolbiebs. En als het niet lukt om mensen fysiek te pakken te krijgen, dan bereiken we ze wel via het internet. Onze gedrevenheid staat ondogmatische samenwerkingsverbanden niet in de weg. We zijn in principe bereid om met alle partijen samen te werken, als het maar bijdraagt aan ons doel. Zo vonden we zeven jaar geleden al een commerciële uitbater voor ons leescafé. Dat stelde ons in staat om door een hogere omgevingskwaliteit meer publiek te trekken. Ook houden we daarmee bestaande leden langer vast. Bovendien realiseren we geleidelijk steeds hogere eigen inkomsten. Een goede ontwikkeling, want we willen niet volledig afhankelijk zijn van de overheid. MISSIE We spelen in op de behoefte van mensen om zich hun leven lang te blijven verwonderen en te blijven ontwikkelen. We stimuleren daarom het lezen en het leren lezen, bieden toegang tot kennis & informatie en stellen faciliteiten beschikbaar voor individuele ontwikkeling en maatschappelijk debat. We besteden de meeste tijd aan de mensen die ons het meeste nodig hebben en kiezen steeds de meest efficiënte aanpak. Dit plan is gericht op actie Dit plan is een verdere uitwerking van onze Verandervisie uit Die visie is door verschillende partijen in de stad met open armen ontvangen en met de breedst mogelijke steun in de gemeenteraad aangenomen. De keuzes zijn onverminderd van kracht. Maar inmiddels zijn we vele stappen verder. De abstracte ambities uit de Verandervisie zijn verwezenlijkt in ons dagelijks beleid. Een deel van de logistieke opgave is afgerond, maar de grootste opgave staat nog voor ons: de verhuizing naar het GZG-terrein. Dat is het sluitstuk van de Verandervisie. Veel concrete acties die in dit plan zijn uitgewerkt hangen daarmee samen. 8 9

6 10 Terugblik en vooruitblik 11 Historische hobbel genomen In 2008 presenteerden we de Verandervisie. Dit plan leidde tot een intensieve stadsbrede discussie over de vorm en inhoud van het bibliotheekwerk in s-hertogenbosch. Mede dankzij de visie en het lef van het stadsbestuur werd een historische hobbel genomen. Het accent in het bibliotheekbeleid verschoof van gebouw naar functie. Met raadsbrede steun konden we de wijkvestigingen inruilen voor een veel fijnmazigere structuur. Nu zijn de formules stadsbieb (Centrum en Rosmalen), webbieb en schoolbieb leidend in onze organisatie. Eind 2013 zal de laatste van 52 schoolbiebs worden geopend. In het volgende hoofdstuk van dit plan gaan we hier verder op in. De Verandervisie werpt zijn vruchten af. We zijn nog in verbouw en het beeld is nog niet uitgekristalliseerd, maar duidelijk is dat ons bereik onder de doelgroep 0-13 sterk is gegroeid. En dat was de bedoeling. De daling van de overige uitleningen als gevolg van de sluiting van de wijkvestigingen blijkt mee te vallen ten opzichte van onze ramingen. Gerichte marketing Door gerichte marketing verwachten we deze aantallen te kunnen stabiliseren. De groei van de uitleningen in 0-13 zal doorzetten, omdat er nog meer schoolbiebs openen. Om onze positie bij de volwassenen duurzaam te kunnen versterken is de verhuizing naar het GZG-terrein een voorwaarde. Ervaringen in andere steden leren dat we met een aantrekkelijke nieuwbouwbibliotheek een grote klapper kunnen maken.

7 Verandervisie nog actueel De drie samenhangende prioriteiten uit 2008 zijn nog steeds richtinggevend. We kiezen voor kwaliteit en dus ook voor specialisatie en vernieuwing. Kwaliteit Kwaliteit blijft het eerste en belangrijkste uitgangspunt voor de toekomst van de bibliotheek. Als de bibliotheek geen kwaliteit kan bieden zal ze haar positie in s-hertogenbosch verliezen. Kwaliteit is een begrip dat de bibliotheek in al haar verschijningsvormen raakt: collectie, personeel, programmering, gebouw, diensten etc. De eisen die gebruikers (kunnen) stellen aan voorzieningen zijn toegenomen. Een gebrek aan kwaliteit zal mensen bij de bibliotheek weghouden, zeker op de langere termijn. Klantvriendelijkheid en serviceniveau zijn daarbij van het allergrootste belang. Om scherp te kunnen sturen op kwaliteit heeft de bibliotheek sinds de Verandervisie haar managementinformatie verbeterd. Specialisatie Sinds de Verandervisie heeft de bibliotheek meer lijn gebracht in haar activiteiten. Werken met meetbare doelstellingen is de norm geworden. Processen zijn geprofessionaliseerd. De bibliotheek geeft prioriteit aan de functies lezen en literatuur en educatie en ontwikkeling. Daarnaast blijft de bibliotheek uiteraard kennis en informatie bieden. Ontmoeting, debat en kunst & cultuur staan in dienst van deze functies. Oneigenlijke taken (zoals de buurthuisfunctie) laten we primair aan anderen over. Ook qua doelgroepen is een meer gerichte, actieve inzet geïntroduceerd. De bibliotheek focust nu op de kinderen in de leeftijdsgroep van 0 tot 13 jaar, en op de kern van de huidige gebruikers: de geïnteresseerde lezers. Ze richt zich dus in het bijzonder op de nieuwe aanwas van lezers én op het behoud en de versterking van het segment van de Bosschenaren die al lezen. De marketing is doelgroepspecifiek gemaakt en diensten worden op maat ontwikkeld. De bibliotheek blijft uiteraard de voorziening voor iedereen, maar ze biedt niet langer iedereen hetzelfde. Innovatie Vernieuwing van producten en van de bibliotheekorganisatie blijft nodig om de bibliotheek verder te ontwikkelen tot een platform voor activiteiten en diensten rond de thema s lezen en literatuur, kennis en informatie, educatie en ontwikkeling en kunst en cultuur. We verschuiven het accent van fysieke distributie naar het activeren van kennis. In de afgelopen jaren hebben we op dat punt veel werk verzet. De bibliotheek vernieuwt producten voortdurend om ze optimaal te laten aansluiten op de wensen van de individuele gebruikers. Daarbij wordt de levering van de meeste producten minder plaats- en tijdgebonden. In de equalizer hiernaast worden de belangrijkste (accent-) verschuivingen weergegeven die sinds de Verandervisie het beleid van onze bibliotheek bepalen. Nog een tandje extra We hebben in de afgelopen jaren de eerste slag gewonnen, maar de lastigste stappen moeten we misschien nog wel nemen. De organisatie aanpassen aan het nieuwe beleid is een behoorlijk zware opgave. Daarmee zijn we naar onze inschatting halverwege. Daar komt bij dat we ook door de bezuinigingen nog net weer een beetje harder zullen moeten werken. Daarbovenop kosten de voorbereidingen voor de verhuizing naar het GZG-terrein ook veel tijd en energie passief (uitlenen) actief (gebeurtenis) maatwerk massa kanonschot scherpschutter fysiek virtueel alleen samenwerking participatie consumptie functie gebouw multimediaal boek

8 Positionering en innovatie In het hart van ontwikkelingen Het schema hiernaast geeft aan hoe de bibliotheek zich verhoudt tot maatschappelijke ontwikkelingen en welke relevante begrippen daarbij horen. De bibliotheek staat in het hart van ontwikkelingen en ambities die voor onze stad relevant zijn. We zijn geen eendimensionale productenfabriek, maar een missiegedreven organisatie met een breed palet aan producten. Onze veelzijdigheid zien we als onze kracht. Bovendien veranderen we constant. Onze producten komen vaak in samenwerking met andere maatschappelijke spelers tot stand. Daarom streven we een grote mate van organisatorische flexibiliteit na. Samenwerking en partnerschap We werpen ons ook op als partner en facilitator voor alle maatschappelijke partijen die met ons willen bijdragen aan deze visie. De bibliotheek beschouwt zich ook als partner van de gemeente bij het stimuleren van de Stadskracht. Veel van onze maatschappelijke doelen sluiten nauw aan bij de ambities van de gemeente. De meest relevante speerpunten daarbij zijn het vergroten van taalvaardigheid, talentontwikkeling en het stimuleren van cultuurparticipatie. Wij hebben de ambitie om vanuit onze rol bij te dragen aan de integratie van (soms nog) ietwat verkokerde beleidsterreinen. De gemeente beschouwt onderwijs en maatschappelijke participatie als een sleutel tot succes en economische ontwikkeling en ziet daarbij een belangrijke rol voor de bibliotheek. De expliciete formulering uit de vigerende Bibliotheekvisie luidt: We subsidiëren de bibliotheek om kennis en informatie aan te bieden en om lezen en taalvaardigheid te bevorderen. De focus ligt daarbij wat taalvaardigheid betreft op de jeugd van 0 tot 13 en de samenwerking met scholen. Onze keuze voor het prioriteren van de doelgroep 0-13 en volwassen lezers vinden we ook terug in het gemeentelijk beleid. Datzelfde geldt voor onze sterke wens voor een meer dominante centrale culturele functie op het GZG-terrein. Ook de gemeente zet sterk in op cultuurparticipatie. Wij spelen op dat terrein een sleutelrol in de stad en die rol claimen wij ook voor de toekomst. Doorontwikkeling innovatieagenda Dit plan gaat over de eerstkomende vier jaar. Maar het is voor de bibliotheek van groot belang ook verder dan deze termijn te kijken. Want de levenscyclus van producten van de bibliotheek wordt korter. Onder invloed van technologie en digitalisering verandert de vorm van onze producten continu. Daarom hebben we een ambitieus traject opgezet om de organisatiestructuur en het productenpalet tegen het licht te houden. Het traject moet leiden tot een aangescherpt toekomstbeeld van de bibliotheek. Hierbij moet duidelijk worden welke producten en diensten ontwikkeld moeten worden. Onze aandachtspunten liggen in lijn met de gemeentelijke doelen bij de thema s: Technologisering Het nieuwe werken/ het nieuwe leren/ het nieuwe lezen Kenniseconomie Duurzaamheid/ sociale innovatie/ burgerschap Laaggeletterdheid/ taalontwikkeling / mediawijsheid We verwachten eind 2013 de eindrapportage te kunnen presenteren. Innovatiegericht personeelsbeleid Het is realiteit dat het personeel in de bibliotheeksector vergrijst. Daarbij komt dat er (nog) geen adequaat landelijk opleidingsbeleid voor zittende en aankomende functionarissen is. We leggen de lat echter hoog en kunnen niet te lang wachten. We nemen daarom zelf het initiatief voor een nieuw opleidingsbeleid. Ook halen we nu al nieuwe specialismen (en jonge mensen) in huis. Met name op het gebied van nieuwe media en onderwijs maken we een grote slag in de komende jaren.

9 de grote stad De stedelijke biblotheek De Bovenkamer Veel dynamiek, grote publieksaantallen De bibliotheek biedt op jaarbasis een groot aantal publieksactiviteiten. De meeste van deze activiteiten vinden plaats in de stadsbiebs. Het jaarprogramma omvat een breed palet aan exposities, voorstellingen, filmvertoningen, literaire cafés, workshops, lezingen, debatten, literaire avonden, speeddates en verschillende grote en kleine festivals. De activiteiten bereiken uiteenlopende bezoekersaantallen, maar in totaal kan gezegd worden dat alleen al met dit aanbod zo n bezoeken op jaarbasis worden gerealiseerd. Gemiddeld trekt een activiteit 40 bezoekers. Bij veel van deze activiteiten wordt samengewerkt met culturele en maatschappelijke organisaties uit de stad. Ook hebben belangrijke spelers een plek in ons huis gekregen, zoals de Kunstuitleen en de Culturele Salon Achter de Kan. Uiteraard zijn we bij de programmering selectief. We laten alleen activiteiten toe die passen binnen onze maatschappelijke missie, die het merk van onze bibliotheek waardig zijn. Collectie in context We zijn zo actief met onze programmering omdat we ervan overtuigd zijn dat de collectie in deze tijd niet meer op zichzelf kan staan. Het heeft in deze tijd geen zin meer om te volstaan met het beschikbaar stellen van kennis op zichzelf. Door een gerichte programmering zullen we onze collectie tot leven brengen. We kunnen in onze programmering inspelen op bestaande vraagstukken en actuele maatschappelijke thema s. We kunnen kennis toevoegen aan lopende discussies. De bibliotheek is ook het podium om samen met het Stadsarchief belangrijke vergeten onderwerpen uit stad en regio te agenderen. Welke jonge Bosschenaar kan ons vertellen wat met Het wonder van Empel wordt bedoeld? Onze programmeringsambitie vloeit voort uit onze Verandervisie (2008) die niet voor niets als titel De programmerende bibliotheek heeft meegekregen. In deze periode zullen we een aantal fysieke aanpassingen doorvoeren om onze programmeringsambities te verwezenlijken. Naast het Biebplein zijn in stadsbieb Centrum de deuren geopend van een nieuw lezingen- en debatcentrum genaamd De Bovenkamer, als voorschot en voorbereiding op de nieuwe bibliotheek op het GZG-terrein. De Bovenkamer is gesitueerd op de tweede verdieping aan de St. Jozephstraat direct onder de prachtige historische kapconstructie. Het bestaat uit drie multifunctionele zalen met ontvangstfoyer. Bosschenaren zijn zo in staat om in een sfeervolle omgeving en op laagdrempelige wijze informatie te vergaren, te duiden en te bespreken. Voor velen leidt meer informatie namelijk niet automatisch tot meer kennis of meer inzicht, maar juist tot verwarring en twijfel. Vandaag de dag worden wij zowel offline als online blootgesteld aan een continue stroom aan informatie. Informatie is altijd en overal voorhanden. Maar wat is de waarde van al die informatie zonder enige vorm van hiërarchiebepaling? En zonder duiding of ruimte voor tegengeluid? Met de activiteiten in De Bovenkamer laat de bilbiotheek zien hoe men zich kan handhaven in het huidige informatietijdperk. De programma s geven inzicht in maatschappelijke vraagstukken op basis van betrouwbare en kwalitatief hoogwaardige informatie én stimuleren deelnemers om over deze inzichten met elkaar in gesprek te gaan. Dat doet de bieb overigens niet alleen; iedereen wordt uitgenodigd om programma s aan te dragen en deze zeepkist van de stad te beklimmen. Dit wordt een begrip in s-hertogenbosch. Dat weten wij zeker. Een vaste stadsprogrammeur We willen ook meer lijn brengen in de programmering. We hebben de ambitie om soms een initiërende en vaker nog een ondersteunende rol te spelen in het maatschappelijke debat. We willen sterker sturen op kwaliteit en geleidelijk een meer geavanceerde programmering ontwikkelen. Ook willen we doelmatiger met onze programmering omgaan en heldere verbanden leggen tussen activiteiten, doelen, kosten en inkomsten.

10 Om deze ambitie verder handen en voeten te geven zullen we dit najaar een eigen stadsprogrammeur aanstellen. Deze functionaris krijgt de verantwoordelijkheid om op het scherpst van de snede te programmeren in een nauw samenspel met maatschappelijke organisaties. Hij zal een jaarlijks programmaplan opstellen met een eigen programmabegroting. Daarbij zal gekeken worden naar de mogelijkheid voor financiële participatie van derden en fondsen. Zelfprogrammering Tot nu toe is de bibliotheek zelf vaak mede-initiatiefnemer. Die programmerende rol willen we in de toekomst zeker ook blijven spelen. Tegelijkertijd bestaat de ambitie om een stap verder te zetten. Onze programmering is tot nu toe redelijk aanbodgericht. We denken dat het goed zou zijn om meer ruimte te maken voor initiatieven van onderop. Deze stad kent veel initiatiefrijke burgers en een rijk verenigingsleven. Volgens ons moet het voor Bosschenaren mogelijk worden zelf het initiatief te nemen om in de bibliotheek activiteiten op te zetten. Uiteraard gaat het daarbij om niet-commerciële activiteiten die in het verlengde liggen van onze doelstellingen. In 2013 starten we daarom met een experiment met zelf-programmering. We ontwikkelen op dit moment een website die mensen in staat stelt om zelf activiteiten te formuleren en in te plannen in de bibliotheek. Daarmee wordt de toegang tot deze functie een stuk laagdrempeliger. Bewoners zijn niet afhankelijk van connecties of professionele netwerken, maar kunnen zelf rechtstreeks zaken doen met de programmeur. Ze kunnen een account aanmaken en een concreet voorstel voor de activiteit doen. En er kan via ideal worden afgerekend. In principe kan elke Bosschenaar van deze gelegenheid gebruik maken. De voorstellen worden marginaal getoetst, en vervolgens krijgt de initiatiefnemer te horen of het door kan gaan. Het financiële risico ligt voor een deel bij de initiatiefnemer. Dat wil zeggen dat de beperkte initiële kosten in principe voor zijn of haar rekening komen. We zullen in het begin een actieve wervingscampagne moeten voeren. Daarvoor nemen we een professioneel communicatiebureau in de arm. De verwachting is dat de voorziening na een of twee jaar grotendeels op eigen kracht kan draaien. Stadsarchief Mede met het oog op onze verhuizing naar het GZG-terrein willen we de samenwerking met het Stadsarchief intensiveren. Natuurlijk zetten we onze bestaande samenwerking in de Maand van de Geschiedenis door. Ook zullen we via de schoolbiebs samen een lesprogramma aanbieden rond het thema Belegering en verovering van s-hertogenbosch in Tegelijkertijd gaan we het Biebplein in stadsbieb Centrum bij tijd en wijle inzetten als historische spiegel. Dat betekent bijvoorbeeld dat we op permanente basis historische films uit het beeldarchief van het Stadsarchief willen vertonen. Bij de selectie van films en de organisatie van activiteiten zoeken we steeds aansluiting bij actuele gebeurtenissen. Een van de activiteiten die we in voorbereiding hebben is het programma met oude bedrijfsfilms in combinatie met een expositie over de huidige Brabantse industrie. Een ander project is het ontsluiten van historische foto s van s-hertogenbosch met behulp van de zogeheten multitouch tafel. Via dit medium kunnen we adressen opgeslagen op een BiEBpas, koppelen aan het historische fotoarchief. Ook is het mogelijk om zelf foto s toe te voegen. Voor kinderen ontwikkelen we een speciaal programma dat hen laat kennis maken met de historie van hun eigen huis, straat en buurt. In een samenwerking tussen bieb en stedelijk archief in Delft zijn hiermee positieve ervaringen opgedaan. Introductie verhalencoach In januari 2013 introduceren we, naar internationaal voorbeeld, de verhalencoach in s-hertogenbosch. De verhalencoach houdt op afspraak spreekuur, waarbij Bosschenaren in een persoonlijk gesprek een leesadvies aangereikt krijgen. De bezoeker en de coach verkennen samen de lees-, kijk- en luistergewoonten en de interesses van de bezoeker. De verhalencoach stelt vervolgens een analyse op en komt tot een persoonlijk advies aan de bezoeker over boeken, liedteksten en films die passen bij zijn of haar persoonlijkheid, levensfase en interesses. BiEBmedewerkers worden hiervoor bijgeschoold. De verhalencoach heeft de kennis en de aandacht om mensen te helpen verbanden te ontdekken in hun lees-, kijk- en luistergewoonten. Als een filter in de overvloed, een tegenwicht tegen onpersoonlijke zoekmachines en bestselleritis. Op deze manier kan de BiEB eraan bijdragen dat mensen meer waarde weten te halen uit het enorme media aanbod

11 Op weg naar 2020 hebben bij de faciliteiten die de bibliotheek kan bieden. En dat 20 past bij onze missie: het stimuleren van persoonlijke ontwikkeling. 21 Vlaggenschip van groot belang StadsBiEB Centrum is ons vlaggenschip. Het is een bijzondere voorziening die de harten van de Bosschenaren heeft veroverd. Waar we in de schoolbiebs alleen op kinderen en hun ouders mikken is deze formule gemaakt voor de volle breedte van onze doelgroepen. Jan en alleman komt op deze locatie samen. Iedereen kent de stadsbieb Centrum. En dat is precies wat wij willen. Er is nu al bijna geen plek in de stad te vinden waar een zo gemêleerd publiek te vinden is. Bezoekers komen bij ons om te lezen, te werken, te grasduinen of om een van de vele publieksactiviteiten bij te wonen. Zo n bezoekers per jaar weten de weg naar stadsbieb Centrum te vinden. Vanuit deze locatie worden op jaarbasis ruim materialen uitgeleend. We noemden ook al het aantal publieksactiviteiten. In ons leescafé worden ongeveer koppen koffie gedronken. Met 130 cursussen op die locatie bereiken we 5000 mensen. Verouderd gebouw Duidelijk is dat deze stadsbieb veel mensen op de been brengt. In de komende jaren willen we dit blijven uitbreiden. We zijn er steeds op gericht om een zo breed mogelijke groep Bosschenaren op die locatie aan ons en aan onze missie te verbinden. Het GZG-terrein biedt ons de kans om ook op dit punt een grote slag te slaan. Die kans mogen we niet missen. Ons huidige vlaggenschip heeft zijn beste tijd gehad, technisch bezien is het gebouw op en voldoet het niet langer aan de eisen van deze tijd. Belangrijker nog is dat we hier onze ambities niet kunnen realiseren. Het succes van dit gebouw dreigt zich daarmee tegen ons te keren. Kortom, de tijd dringt. Nieuwe doelgroepen Door een aantrekkelijke vestiging op het GZG-terrein hopen we terrein terug te winnen waar het gaat om middelbare scholieren. We weten dat zij sterk hechten aan een aantrekkelijke verblijfsomgeving met hoogwaardige materialen en de ruimte om zichzelf te zijn. Ook hopen we een groter bereik te realiseren onder ZZP ers en andere beginnende ondernemers. Ze kunnen voor hun groei baat Zoals we in het vorige hoofdstuk hebben beschreven, willen we op het GZG-terrein de samenwerking met andere partijen versterken. We zullen als podium kunnen functioneren voor individuen en maatschappelijke organisaties. In nauwe samenwerking met de gemeente en andere partijen werken we hard aan de voorbereiding van de nieuwbouw. We verwachten daar een state-of-the-art-bibliotheek te kunnen realiseren in een publiek-private context. Het cluster van voorzieningen dat zo ontstaat, zal een nog veel grotere aantrekkingskracht hebben dan onze huidige Stadsbibliotheek. Aanpassingen huidige stadsbieb Centrum Natuurlijk wachten we niet tot we daadwerkelijk kunnen verhuizen. In de huidige Stadsbibliotheek zullen we in de komende periode al aanpassingen plegen om ruimte te creëren voor nieuwe doelgroepen. Want de toekomst is allang begonnen. De huidige bibliotheek moet qua look and feel en ook qua aanbod beter aansluiten bij de wensen en verwachtingen van deze tijd. Dit gaat dus nog een stuk verder dan de al eerder genoemde Bovenkamer. We introduceren een aanzienlijk aantal studie- en werkplekken en de daarbij horende faciliteiten. De plannen hiervoor zijn nu in voorbereiding. De plekken zijn met name geschikt voor studenten en ZZP ers. Ze krijgen daarmee (meer) ruimte in de bibliotheek. Hiervoor herschikken we de indeling in de huidige Stadsbibliotheek. Minder intensief gebruikte vierkante meters worden vrijgespeeld. Tegelijkertijd introduceren we overal - dus ook in de schoolbiebs - de retailformule. Dit is een zeer ingrijpende operatie waarbij de volledige collectie tegen het licht wordt gehouden. Na een systematische analyse van de collectie en de wensen van de huidige en beoogde doelgroepen, wordt de collectie opnieuw ingedeeld en gepresenteerd. Het leidende principe bij de indeling is de interesse van de lener. Het beoogde resultaat is een beter afgestemde collectie die ook veel aantrekkelijker wordt gepresenteerd. De opstelling zal daarmee meer lijken op de presentatie in de betere boekhandels. De ervaring in andere bibliotheken leert dat de retailformule leidt tot meer uitleningen en meer gebruiksplezier.

12 WebBiEB & de digitale bibliotheek Het digitale deel van onze Toekomstbibliotheek staat nu al voor een groot deel in de steigers: dat is de formule webbieb. We gebruiken webbieb om ons bereik te vergroten en ons aanbod te verbeteren. Bibliotheek s-hertogenbosch werkt hierbij nauw samen met Bibliotheek.nl. Dit is de landelijke organisatie die verantwoordelijk is voor de gezamenlijk digitale achterkant van de bibliotheken. Op dit moment wordt gewerkt aan de realisatie van collectie Nederland. Door de koppeling van de collecties van alle bibliotheken in Nederland krijgen onze Bossche gebruikers in de toekomst toegang tot een bijna oneindig grote collectie. Ze zullen deze collectie, net als onze volledige eigen collectie, overal kunnen raadplegen via computer en smartphone. Door deze aanpak wordt ook een groot aantal kwalitatief sterke digitale bronnen direct toegankelijk. Er wordt gewerkt aan een landelijk aanbod van e-books waar onze leden rechtstreeks gebruik van kunnen maken. Via Bibliotheek.nl krijgen we ook de beschikking over een datawarehouse waarmee we veel beter in staat zullen zijn om leengedrag en de effecten van onze inspanningen te registreren. We gaan met de formule webbieb een stap verder dan het land en maken van onze site ook een etalage en een interactieplatform voor de formules stadsbieb en schoolbieb. Onze doelgroepen kunnen via het platform live communiceren met medewerkers van de bibliotheek. Zo zorgen we voor een digitale verbinding tussen de gebruiker en de verschillende fysieke vestigingen. Streaming music Streaming music is nu al beschikbaar via Muziekwebluister. Onze partner Centrale Discotheek Rotterdam (CDR) biedt onze leden toegang tot maar liefst cd s (ruim 4,5 miljoen tracks). Naast de complete collectie van de CDR biedt Muziekwebluister een schat aan informatie over albums, artiesten en genres. Ook kan men de nieuwe releases vinden en nieuwe muziekstijlen ontdekken. Vanaf begin 2013 is dit aanbod voor bibliotheekleden ook thuis te beluis-teren op de eigen pc. Dan start ook de afbouw van onze fysieke collectie cd s. Website Tot slot wordt in landelijk verband gewerkt aan een eenvoudig aanpasbare website-structuur met een groot aantal applicaties. Daarmee zal de bibliotheek sterk aan zichtbaarheid winnen op internet. Wij verwachten dat de bibliotheek via al deze middelen ook in staat zal zijn om een deel van de volwassenen die vroeger misschien ook lid waren terug te winnen als lid. Smartphone-app Op eigen initiatief hebben we een applicatie voor de smartphone ontwikkeld die actuele informatie verstrekt. De bibliotheek selecteert informatie die aansluit op lokale thema s en activiteiten. Deze informatie wordt op maat via smartphone, ipad of computer verstrekt aan Bosschenaren. Via deze applicatie kan de gebruiker ook gemakkelijk toegang krijgen tot onze collectie. Bovendien is dit een manier om invulling te geven aan onze ambities als programmerende bibliotheek. We hebben de ambitie om verbinding te leggen met de applicatie die gebouwd wordt ten behoeve van de Stadspromotie van s-hertogenbosch. Beide applicaties kunnen daardoor nog krachtiger worden en meer mensen aanspreken. Innovatielab De makerseconomie is een nieuw begrip dat in de komende jaren een steeds grotere rol zal gaan spelen. Onder invloed van het internet en het open source denken dat daarbij hoort worden op veel plaatsen in de wereld kleine hoogwaardige werkplaatsen ingericht. Het zelf en via internet (leren) produceren van hoogwaardige technologische producten met bijvoorbeeld 3D-printers is de kern van zo n werkplaats. Voor de nieuwe stadsbieb willen we ook zo n innovatielab ontwikkelen. Dit is een plek met hoogwaardige apparatuur en professionele begeleiding. In dat lab kunnen jongeren experimenteren en leren werken met open source formats. We willen sponsoren zoeken om dit mogelijk te maken en samenwerkingsverbanden aangaan met een of meer ROC s

13 De kleine mens de kleine mens Kinderen staan bij ons op de eerste plaats Kinderen in de leeftijd van 0 tot 13 jaar zijn een van de belangrijkste doelgroepen van onze bibliotheek. Voor hen kunnen we namelijk het grootste verschil maken. Wie het plezier in lezen al vroeg ontdekt en genoeg leeskilometers maakt, staat er beter voor. Het is wetenschappelijk aangetoond dat lezen een positieve impact heeft op de ontwikkeling van kinderen. Hun schoolprestaties en hun toekomstkansen nemen toe. In de afgelopen jaren heeft de bibliotheek in onze stad daarom een radicaal andere vorm aangenomen. Als gevolg van onze Verandervisie (2008) hebben we zoals gezegd afscheid genomen van een groot aantal wijkvestigingen. In plaats daarvan openen we in de periode tot eind 2013 in elke basisschool een schoolbieb. Een schoolbieb bestaat uit een professionele leesconsulent van de bibliotheek, een aanzienlijke collectie en een gezamenlijk leesbevorderingsprogramma van school en bibliotheek. We brengen expertise en collectie in, maken lezen voor kinderen aantrekkelijker en versterken daarmee indirect ook het curriculum van de school. Met deze aanpak willen we onze diensten zo dicht mogelijk bij de kinderen en de ouders zelf brengen. Want alleen op die manier bereiken we ook die kinderen die anders zelden een boek in handen hebben. De strategie met schoolbiebs slaat aan De scholen hebben ons met groot enthousiasme ontvangen. Op iedere school werkt nu een bibliotheekspecialist (de leesconsulent) die het onderwijsteam ondersteunt met goede boeken, bij het opstellen van leesbevorderingsbeleid en met praktische adviezen voor leerkrachten en teams. Dat deze strategie lijkt aan te slaan blijkt onder andere uit de uitleencijfers. Het aantal uitleningen op de 35 scholen die in 2011 al open waren (of in de loop van dat jaar werden geopend) liep al op tot bijna Dat zijn gemiddeld 18 uitleningen per leerling. We verwachten dat dat aantal nog sterk zal groeien, niet alleen doordat er in 2012 nog meer bibliotheken zijn bijgekomen, maar ook omdat de samenwerking met de scholen steeds intensiever wordt. Op het totaal aan uitleningen van de bibliotheek maakte het onderdeel dat werd uitgeleend via de schoolbieb al 17% uit in Ook dat aandeel zal in de komende jaren vermoedelijk blijven groeien. Ouders weten ons nu ook te vinden Wat we bijna niet durfden hopen is ook gebeurd. Met de introductie van de schoolbieb lijkt ook het aantal bezoeken van ouders met kinderen aan de stadsbieb Centrum toe nemen. We beschikken niet over harde cijfers, maar de observaties van onze medewerkers wijzen onmiskenbaar in deze richting. Voor een deel zal deze toename het gevolg zijn van de sluiting van de wijkfilialen, maar een deel wordt naar onze inschatting veroorzaakt doordat de activiteiten in de schoolbiebs een stimulans vormen voor ouders en voor kinderen om ook de Stadsbibliotheek te bezoeken. In de komende jaren willen we deze ontwikkeling versterken. We doen dit o.a. door parallelle programma-activiteiten en marketing. Ook willen we de collecties op een slimme manier op elkaar afstemmen. Ons ideaal is dat elke ouder minstens een keer per jaar met z n kind in de Stadsbibliotheek komt. Nieuwe kansen (in onderzoek) Met de schoolbiebs bedienen we nog maar een klein deel van de kinderen in de leeftijd onder de vier jaar. Daarom deden we onderzoek naar de mogelijkheid om onze aanpak uit te breiden naar de kindercentra. We hebben de kans aangegrepen om ons aan te sluiten bij het landelijk project Boekstart in de Kinderopvang. Op tien locaties van kinderopvangorganisatie Kanteel experimenteren we nu met een intensieve voorschoolse aanpak. Op de locaties realiseren we een rijke, stimulerende leesomgeving met activiteiten, zowel voor kinderen als voor ouders. Tegelijkertijd wordt structureel beleid opgesteld en worden pedagogisch medewerkers bijgeschoold. de bibliotheek, de grote stad en de kleine mens

14 We beschouwen het project als een startpunt. We willen ervaringen opdoen en daarna bekijken of we met de opgedane kennis ook alle andere kindercentra zouden kunnen bedienen. Een belangrijke onderzoeksvraag daarbij is het exploitatiemodel. Want het is duidelijk dat kindercentra op termijn zullen moeten bijdragen aan de exploitatie, een ingewikkeld onderwerp in deze tijd van krimp in deze sector. Niettemin is het een gegeven dat alle deelnemers van het Stedelijk Overleg Kinderopvang bereid zijn samen met de bibliotheek te (willen) investeren in taal en voorleesbevordering. Ze hebben veel behoefte aan de kennis en deskundigheid van onze organisatie. Ook in het speciaal onderwijs verkennen we op dit moment de mogelijkheden. Dit type onderwijs was in eerste instantie niet meegenomen bij de inrichting van schoolbiebs. We zijn met de Herman Broereschool in gesprek om te bezien of het mogelijk is om een schoolbieb en een speel-o-theek op maat in te richten op de te openen nieuwe locatie van deze school. Ook hier is de financiering van investering en exploitatie nog een onderwerp van onderzoek. Doorontwikkeling Het is leuk om te merken dat onze formule overal in het land navolging krijgt. De schoolbibliotheken schieten als paddenstoelen uit de grond. In vakliteratuur wordt veelvuldig verwezen naar het Bossche Model. Ook zijn er films verschenen en hebben we inmiddels vele collega s uit binnen-en buitenland mogen rondleiden. Een beetje trots kan geen kwaad natuurlijk, maar we kunnen het ons niet veroorloven om tevreden achterover te leunen. We werken op verschillende punten aan de doorontwikkeling en verfijning van onze benadering. We willen een opleidingsstructuur ontwikkelen voor de leesconsulenten van de bibliotheek en ook voor de leescoördinatoren van de basisscholen. Ook willen we meer structuur brengen in het overleg met onderwijs, kindercentra, overheid en andere spelers, zowel op het niveau van bestuurders als op het niveau van directies en uitvoerders. Naast deze opleidingsstructuur hebben we in de afgelopen jaren samen met Stichting Lezen en het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken de zogenaamde Monitor de Bibliotheek op School ontwikkeld. Met dat instrument kunnen we de effecten van de schoolbieb op jaarbasis volgen. We kunnen laten zien of de kinderen daadwerkelijk meer gaan lezen en, niet onbelangrijk, of ze het lezen ook leuker gaan vinden. Volgend jaar gaan we het instrument op alle scholen in s Hertogenbosch introduceren. De resultaten kunnen we ook gebruiken om het beleid bij te stellen of te verfijnen. Een andere doorontwikkeling betreft onze jeugdafdeling. We nemen zowel de inrichting als de collectie van stadsbieb Centrum op de schop. Dit met het doel om nog beter aan te sluiten bij de wensen van kinderen. We gaan ook de programmering in de StadsBiEBs voor deze doelgroep intensiveren. We willen zorgen voor een optimale kruisbestuiving tussen de schoolbiebs en de StadsBiEBs. IPad en e-book SchoolBiEBs gaan niet over papier, maar over lezen. We laten daarbij geen enkel middel onbenut. Onze programma s zijn ook geschikt voor het werken met ipad en e-books. Er zijn scholen die daar het voortouw in nemen. Wij lopen (graag) samen met hen voorop de bibliotheek, de grote stad en de kleine mens

15 28 29 samenwerken samenwerken voor de nieuwe BIEB

16 Planning Ontwikkelplan Activiteit Aanstellen Stadsprogrammeur Website voor zelfprogrammering ontwikkelen Marketingplan voor zelfprogrammering Stadsarchief Maand van de Geschiedenis Project 1629 voor de basisschool Inrichten Biebplein als historische spiegel Project oude bedrijfsfilms Multitouch table project Bovenkamer realiseren Ontwikkelen innovatieagenda voor Vlaggenschip planning Onderwijs Dienstverlening voor VO opzetten Dienstverlening voor speciaal onderwijs Dienstverlening voor- en vroegschoolsonderwijs Studie- en werkplekken uitbreiden Retailformule realiseren Aansluiting digitale bieb bij Bibliotheek.nl E-books uitlenen Streaming music aanbieden Smartphone app realiseren Verhalencoach realiseren WebBiEB formule introduceren Innovatiegericht pesoneelbeleid Medialab introduceren planning ontwikkelplan

17