7.2 Wetenschappelijke adviescommissie. 3.2 Model dopingreglement Implementatie World Anti-Doping Code Dopingprotocol 8

Transcriptie

1 Inhoud Voorwoord 2 1 Organisatie en structuur Inleiding NeCeDo-bestuur Bureauorganisatie 3 2 Algemene advisering en informatieverstrekking Inleiding Kwaliteitsmanagement Beleidsadvisering Websites De Doping Infolijn Dopinglijst Receptor NZVT 7 3 Juridische aspecten dopingvraagstukken Inleiding Model dopingreglement Implementatie World Anti-Doping Code Dopingprotocol Voordrachten 8 4 Participatie in internationale activiteiten Inleiding Raad van Europa Wereld Anti-Doping Agentschap (WADA) International Anti-Doping Arrangement (IADA) 10 6 Breedtesport Inleiding Begeleidingscommissie Lijf, Sport & Middelen Fitness opleidingen Lijf, Sport & Middelen boekenreeks Sport & Fitness artikelen Pure kracht 13 7 Wetenschappelijk onderzoek Inleiding Wetenschappelijke adviescommissie Genetische doping Schadelijkheid dopinggeduide middelen Determinantenonderzoek dopinggebruik in de topsport Inventarisatie wetenschappelijke literatuur 15 Bijlage 1: Financiële verantwoording 16 Bijlage 2: Publicaties Bijlage 3: Doping Infolijn 20 Bijlage 4: 21 Bijlage 5: middelen.nl 22 5 Topsportvoorlichting Inleiding Adviesgroep Topsportvoorlichting Bondsspecifieke voorlichting Voorlichtingsmaterialen Voorlichtingsbijeenkomsten Artikelen 11 1

2 Voorwoord Voor het Nederlandse anti-dopingbeleid was het jaar 2003 vooral een vernieuwend jaar. Veel nieuwe initiatieven zoals het Nederlands Zekerheidssysteem Voedingssupplementen Topsport (NZVT) en het project Pure Kracht, zagen het licht en bestaande regelingen zoals de dopingreglementering van sportbonden werden grondig herzien. In november 2003 had Nederland met de lancering van het Nederlands Zekerheidssysteem Voedingssupplementen Topsport (NZVT) een mondiale primeur. Door het stellen van strenge eisen aan diverse stappen van het productieproces en analyseren van elke batch wordt met NZVT het risico op een positieve uitslag bij de dopingcontrole tot een minimum beperkt. Dit gezamenlijke initiatief van NOC NSF, brancheorganisatie NPN en het NeCeDo kende een succesvolle start met meer dan 80 verschillende goedgekeurde voedingssupplementen van diverse verschillende aanbieders op de NZVT lijst die middels de website van het NeCeDo is te raadplegen. Dit initiatief kwam mede tot stand met steun van het ministerie van VWS, de NOC NSF Atletencommissie en het RIVM. In aansluiting op het onderzoek naar dopinggebruik in de breedtesport werd in 2003 aangevangen met een innovatief voorlichtingsproject getiteld Pure Kracht. Uit een overweldigende aanmelding zijn acht krachtsporters geselecteerd om onder begeleiding van een topteam te werken aan hun training, voeding en mentale voorbereiding om te komen tot krachtsportprestaties om van te watertanden. De informatie en ervaringen worden gedeeld met een grote groep belangstellenden middels artikelen in diverse magazines maar bovenal de website De eerste resultaten van dit project dat het NeCeDo in samenwerking met de KNKF uitvoert zijn veelbelovend. Tijdens de World Conference on Doping in Sport werd met de presentatie van de World Anti-Doping Code dopinggeschiedenis geschreven. Eén document als vertrekpunt voor al het dopingbeleid, ongeacht tak van sport of land van herkomst kan zondermeer een mijlpaal genoemd worden. In 2003 ging veel aandacht uit naar het maken van een reglementaire vertaalslag van deze mondiale code voor de Nederlandse sport. In samenspraak met alle betrokken partijen resulteerde dit in een Codeproof model dopingreglement voor sportbonden. Dit vormt de basis voor een Codeproof Nederlands anti-doping beleid. Dit zijn enkele hoogtepunten van het dopingjaar Met het voorliggende jaarverslag wenst het NeCeDo volledig verslag uit te brengen van zijn activiteiten in

3 1. Organisatie en structuur 1.1 Inleiding Bij de oprichting van het NeCeDo is gekozen voor een stichtingsvorm, waarbij diverse partijen die bij het dopingprobleem betrokken waren, een rol kregen in het bestuur. Dit met als doel een zo breed mogelijk draagvlak en vertegenwoordiging te creëren. Het jaar 2003 stond voor een groot deel in het teken van de Wereld Anti-Doping Code. Deze code heeft grote invloed op het huidige en toekomstige anti-dopingbeleid. Ontwikkeling van deze Code en voorbereiding van de invoering ervan zorgden voor veel extra werkzaamheden. 1.2 NeCeDo-bestuur De samenstelling van het NeCeDo bestuur, onder voorzitterschap van mr. J.D. Loorbach, is in 2003 op een aantal plaatsen gewijzigd. De heer C. Verheijen verving de heer N. Rienks als vertegenwoordiger van de Atletencommissie van NOC NSF. Als adviseur van het bestuur verving de heer J.W. Meerwaldt de heer R. de Vries, namens het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Eind 2003 was de samenstelling van het NeCeDo bestuur als volgt: mr. J.D. Loorbach, voorzitter onafhankelijk drs. B.H. Graatsma, penningmeester Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP) mevr. dr. M.B. van Doorn, lid Vereniging voor Sportgeneeskunde (VSG) prof. dr. J. J. M. Marx, lid Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG) drs. G. Langevoort, lid Nederlands Olympisch Comité Nederlandse Sport Federatie (NOC NSF) drs. C. Verheijen, lid Atletencommissie Nederlands Olympisch Comité Nederlandse Sport Federatie (NOC NSF) F. Brink, lid Nederlands Olympisch Comité Nederlandse Sport Federatie (NOC NSF) Het NeCeDo bestuur kent daarnaast een tweetal adviseurs: prof. dr. R.W. Stephany Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) drs. J.W. Meerwaldt Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) Het NeCeDo bestuur kwam in 2003 in totaal drie maal in vergadering bijeen. 1.3 Bureauorganisatie Met betrekking tot de bureau-organisatie heeft er in 2003 slechts één wijziging plaatsgevonden. Per 1 augustus 2003 is het dienstverband van de heer Maurice Leeser beëindigd. Op 31 december 2003 waren er acht mensen werkzaam bij het NeCeDo.: Rens van Kleij directeur Bart Coumans beleidsmedewerker Penèlope Di Lella beleidsmedewerker topsport Hetteke Frima juridisch medewerker Olivier de Hon wetenschappelijk beleidsmedewerker Karin Schoenmaker office manager Frans Stoele beleidsmedewerker informatie en documentatie Steven Teitler beleidsmedewerker juridische zaken 3

4 NeCeDo: Postbus EA Capelle aan den IJssel telefoon: fax: websites: Doping Infolijn: ( 0,10/min) Het bieden van een zo hoog mogelijke kwaliteit is een essentieel element binnen het hedendaagse nationale en internationale anti-dopingbeleid. Het NeCeDo hanteert de meest actuele kwaliteitsnormen om de kwaliteit van de werkzaamheden te waarborgen. Daarbij wordt onder meer gebruik gemaakt van interne en externe audits, beschreven management-, proces- en informatiestromen, ondersteunende processen en continue monitoring. 2. Algemene advisering en informatieverstrekking 2.1 Inleiding Naast de voorlichting en informatieverstrekking gericht op specifieke doelgroepen, heeft het verstrekken van informatie over doping aan een breed publiek steeds tot de taken van het NeCeDo behoord. De algemene interesse in doping is nog steeds groot. Om die reden komen er steeds meer vragen op het NeCeDo af van een breed publiek waaronder apothekers, artsen, maar ook informatieaanvragen vanuit de media en van een groot aantal studenten en scholieren. 2.2 Kwaliteitsmanagement Het door het NeCeDo gebruikte kwaliteitsmanagementsysteem (ISO 9001:2000) is in 2002 geïmplementeerd. 4

5 2.3 Beleidsadvisering In hoofdzaak vindt de beleidsadvisering en -ontwikkeling plaats in nauwe samenwerking met, of in opdracht van het Ministerie van VWS en NOC NSF. In 2003 is er nauw overleg geweest met beide organisaties in het kader van de ontwikkeling van de Wereld Anti- Doping Code. In de diverse inspraakrondes rond deze Code is er ook overleg geweest, hetgeen heeft geleid tot algemene reacties namens Nederland. Daarnaast heeft het NeCeDo in 2003 onder meer advies uitgebracht inzake de normering om te komen tot de vaststelling van het aantal contingentcontroles, genetische doping, het aantal contingentcontroles voor 2004 en over de adviezen en bevindingen van de Audit Commissie Doping. Op 11 juni 2003 is formeel het Nederlands Anti-doping Platform geïnstalleerd. Binnen dit platform, waarin verschillende bij het dopingbeleid betrokken partijen actief zijn, participeert het NeCeDo actief. Het platform is opgericht door de Staatssecretaris van VWS en heeft tot doel tot een betere afstemming te komen van de werkzaamheden op anti-doping gebied in Nederland en een verdere uitwisseling van informatie tussen de diverse op het gebied van anti-doping actieve organisaties. Een groot deel van de adviserende taak van het NeCeDo zal dus in eerste instantie gericht zijn op dit platform. 2.4 Websites In deze tijd zijn de elektronische media een onmisbare bron van informatie. Sinds 2001 heeft het NeCeDo twee websites die onafhankelijk van elkaar opereren, gericht op verschillende doelgroepen De NeCeDo website ( heeft zich een vaste positie verworven binnen de informatieverstrekking van het NeCeDo. In 2003 heeft de NeCeDo website een restyling doorgemaakt. De lay-out werd aangepast en de navigatie van de site werd verbeterd. Geheel nieuw was een apart gedeelte ten behoeve van het Nederlands Zekerheidssysteem Voedingssupplementen Topsport (NZVT) is een speciale database ontwikkeld met bijbehorende beveiliging. Verder wordt er zo mogelijk wekelijks een nieuwsbericht aan de site toegevoegd. Deze berichten worden om toerbeurt door de diverse collega s van het NeCeDo geschreven. In totaal verschenen in nieuwe nieuwsberichten op de website. Gemiddeld waren er rond de 320 pageviews per dag. (zie bijlage 4) De website die zich specifiek richt op sporters in sportscholen en fitnesscentra, heeft zich sinds 2001 een eigen plaats weten te veroveren. Op deze site is objectieve, overzichtelijke en makkelijk toegankelijke informatie over doping en gezonde alternatieven te vinden die elders nauwelijks voorhanden is. Er waren gemiddeld in 2003 ruim 200 geregistreerde pageviews per dag. Wekelijks worden nieuwe actuele berichten geplaatst op de website die geschreven worden door twee (inhoudelijke en journalistieke) experts uit de fitness/bodybuildingbranche. In 2003 zijn er zo n 58 nieuwsberichten op de site gezet. (zie bijlage 5). 2.5 De Doping Infolijn De Doping Infolijn is niet meer weg te denken uit de werkzaamheden van het NeCeDo, waar het gaat over informatieverstrekking. Begonnen als een lijn waar sporters uit sportscholen en fitnesscentra met hun vragen terecht konden, is de Doping Infolijn de afgelopen jaren steeds 5

6 Receptor: nieuwsbrief van het NeCeDo. meer uitgegroeid tot dé lijn voor alle dopingvragen, zowel voor bezoekers van sportscholen en fitnesscentra als voor topsporters. Zij kunnen hier terecht met hun vragen over de dopingcontroleprocedure, wat er wel/niet op de dopinglijst staat, de effecten van dopinggeduide stoffen en allerlei andere dopinggerelateerde vragen. Ook anderen, zoals artsen en begeleiders hebben hun weg naar de Doping Infolijn gevonden. De Doping Infolijn heeft een eigen telefoonnummer ( ) en is op werkdagen geopend tussen en uur. Er zijn vijf operators voor de Doping Infolijn die regelmatig overleg voeren over verbeteringen, moeilijke casussen, en overige zaken die uit de praktijk van de Doping Infolijn voortvloeien. De telefonische verzoeken die het NeCeDo via deze Doping Infolijn bereiken, worden anoniem geregistreerd in een volledig geautomatiseerde database die de mogelijkheid biedt om de vragen, kenmerken van bellers en de gegeven antwoorden nauwkeurig te kunnen analyseren. In 2003 heeft deze database enige wijzigingen ondergaan, waardoor het nu nog beter mogelijk is de bellers en de vragen nauwkeurig in kaart te brengen. In 2003 werden bijna 800 bellers geregistreerd. (zie bijlage 3). 2.6 De dopinglijst In oktober 2003 heeft de WADA een nieuwe dopinglijst gepubliceerd. Het was de eerste keer dat WADA dit deed, voorheen was het altijd de Medische Commissie van het IOC die voor de dopinglijst verantwoordelijk was. De lijst is grondig herzien. Ook in het voortraject is het NeCeDo betrokken bij het geven van commentaar op conceptversies van de lijst. De wijzigingen die in deze nieuwe lijst waren doorgevoerd hadden nog al wat gevolgen voor de diverse lijsten. Om die reden is gekozen de lijst zo snel mogelijk in oorspronkelijke vorm te verspreiden onder geïnteresseerden. Uiteraard is er ook in 2003 weer zorg gedragen voor de drie lijsten die het Necedo jaarlijks uitgeeft: Een letterlijke Nederlandstalige vertaling van de dopinglijst, een uitgebreide stoffenlijst en een lijst met in Nederland geregistreerde toegestane geneesmiddelen, allen in samenwerking met het Wetenschappelijk Instituut Nederlandse Apotheken (WINAp). De diverse lijsten zijn door het NeCeDo verspreid onder bonden en sportartsen en zijn tevens gepubliceerd op de NeCeDo website. Daarnaast is een brief naar alle sportartsen verstuurd met daarin een uitleg over de meest relevante wijzigingen. 2.7 Receptor De nieuwsbrief van het NeCeDo Receptor is in 2003 drie maal verschenen. In de Receptor wordt aandacht besteed aan uiteenlopende onderwerpen en actuele knelpunten op het gebied van doping. De Receptor is in eerste instantie bedoeld om de intermediaire doelgroep te informeren en het draagvlak voor de NeCeDo-activiteiten te behouden en te vergroten. Behalve naar deze groep wordt de Receptor verder gestuurd naar alle A, B en Jong Oranje topsporters en de overige relaties van het NeCeDo. Op basis van een evaluatie onder de lezers, werd begin 2003 de lay-out van de Receptor bijgesteld. Er is thans gekozen voor een kleiner, handzamer formaat. 6

7 2.8 NZVT Het Nederlands Zekerheidssysteem Voedingssupplementen Topsport kortweg het NZVT, is opgezet om de risico s op een onbedoelde positieve uitslag bij de dopingcontrole te minimaliseren en om topsporters en hun begeleiders meer duidelijkheid te geven over het onderwerp voedingssupplementen en doping. Dit systeem is een gezamenlijk initiatief van Natuur- & gezondheidsproducten Nederland (NPN), Nederlands Olympisch Comité Nederlandse Sport Federatie (NOC NSF), het Nederlands Centrum voor Dopingvraagstukken (NeCeDo), het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Vanuit NOC NSF zijn zowel de afdeling topsport als de atletencommissie bij het project betrokken. Aan diverse fasen van het productieproces van bij de NZVT aangemelde producten, zoals de aankoop van grondstoffen, de productie zelf en de daarbij gebruikte kwaliteitscontrole, worden extra eisen gesteld. Bovendien vindt er een externe laboratoriumtest op dopinggeduide stoffen plaats gevolgd door steekproefsgewijze borging van het systeem. Op deze wijze biedt het NZVT de hoogst mogelijke zekerheid op het gebied van doping en voedingssupplementen. Het is wereldwijd gezien het meest uitgebreide systeem dat zich richt op het beschikbaar stellen van supplementen voor topsporters. De betrokken producten worden op een speciale website geplaatste te weten: Deze website is gekoppeld aan een beveiligde database. 3. Juridische aspecten dopingvraagstukken 3.1 Inleiding Binnen het anti-dopingbeleid nemen de juridische aspecten een steeds belangrijker rol in. De dopingreglementering vormt de basis voor de praktische uitvoering van het anti-dopingbeleid. Om die reden zijn de juridische werkzaamheden een onmisbare factor binnen dat beleid. Het verbod op doping kan alleen worden gehandhaafd en er kan alleen op worden toegezien, als dit in een rechtsgeldig reglement verankerd is. De dopingreglementering is constant in meer of mindere mate in beweging en dit heeft gevolgen voor de geldende bepalingen. 3.2 Model Dopingreglement Belangrijkste werkzaamheden in 2003 met betrekking tot de juridische aspecten van dopingvraagstukken hadden te maken met de ontwikkeling van een Codeproof Model Dopingreglement. Dit was de opvolger van het standaard (concept) dopingreglement en had de World Anti-Doping Code als basis. Vanzelfsprekend is daarbij ook rekening gehouden met huidige ontwikkelingen op het gebied van doping, zoals onder andere (inter)nationale jurisprudentie en (inter)nationale beleidsontwikkelingen. Omdat het hebben van een Codeproof Dopingreglement een verplichting is voor de sportbonden heeft het NeCeDo de Nederlandse sportbonden uitgebreid geadviseerd en begeleid op het terrein van de implementatie van de Code. 7

8 3.3 Implementatie World Anti- Doping Code Tijdens de World Conference on Anti- Doping in Kopenhagen werd de World Anti-doping Code aangenomen. Voornamelijk de implementatie van de Code en het geven van uitvoering aan de bepalingen uit de Code, brengen veranderingen mee voor bonden. Het was dan ook van belang te anticiperen op aanpassingen die de bonden door zullen moeten voeren en hen daarbij de nodige ondersteuning te bieden. Niet alleen voor sportbonden was het van belang. Ook de rechtspositie van de sporter wordt beïnvloed door het reglement. Het NeCeDo zal de sporters informeren over de gevolgen die de Code voor hen met zich meebrengt. De vragen met betrekking tot de nieuwe reglementering zullen moeten worden beantwoord. Het NeCeDo heeft, met als uitgangspunt het nieuwe Model Dopingreglement de bonden voorgelicht omtrent de werking van dit reglement en de praktische gevolgen die zij zullen ondervinden. Tevens verdienen de inrichting en structurering van de organisatie de aandacht. 3.4 Dopingprotocol Ten behoeve van de Olympische Spelen, de Paralympics en de Koninkrijksspelen, heeft het NeCeDo, in nauwe samenwerking met NOC NSF, een aantal Dopingprotocollen opgesteld. 3.5 Voordrachten In 2003 zijn er en aantal voordrachten gegeven over juridische onderwerpen. Het betrof een lustrumcongres van de Jonge Balie Utrecht, een Bijeenkomst van de European Law Students Asscociation (over Sport & Recht) en een voordracht tijdens het Kluwer Congres Sport en Recht

9 4. Participatie in internationale activiteiten 4.1 Inleiding Doping is een grensoverschrijdende problematiek. Vele facetten van het antidopingbeleid vereisen een aanpak op wereldniveau (bijvoorbeeld actualisatie van de dopinglijst) of zijn gebaat bij een aanpak die wordt gedragen door zoveel mogelijk landen (zoals de Anti-Doping Conventie van de Raad van Europa en de Wereld Anti-Doping Code). 4.2 Raad van Europa In 1995 heeft de Nederlandse overheid de zogeheten Anti-Doping Conventie (ook wel Overeenkomst ter bestrijding van doping genoemd) van de Raad van Europa geratificeerd. Hiermee heeft Nederland zich verplicht gesteld tot het nemen van maatregelen om het gebruik van doping tegen te gaan en te voorkomen. In het kader van de betreffende conventie heeft de Raad van Europa de Monitoring Group geïnstalleerd. Als adviseur van het Ministerie van VWS woont het NeCeDo halfjaarlijks de bijeenkomsten van de Monitoring Group bij. In 2003 waren er twee van dergelijke vergaderingen, in mei en in november. Beide bijeenkomsten werden door het NeCeDo bijgewoond. Bovendien participeerde het NeCeDo in 2003 NeCeDo in de Education Advisory Group (voor anti-doping voorlichting en educatie), de Science Advsisory Group (wetenschappelijke aangelegenheden) en de Advisory Group on Legal Issues (juridische aangelegenheden). De Education Advisory Group staat onder Nederlands voorzitterschap. Het NeCeDo heeft ook zorggedragen voor het invullen van de jaarlijkse enquête Anti-Doping Convention Database on Anti-Doping Initiatives. Als lid van een team van vier personen van de Raad van Europa, bracht Penèlope Di Lella in juni 2003 een inspectie bezoek aan Tallin in Estland in het kader van de consultative visit to Baltic States on the implementation of the Anti-Doping Convention. De Raad van Europa voert dergelijke bezoeken uit om te na te gaan of de landen die de Conventie hebben getekend de regels uit de Conventie ten uitvoer brengen. 4.3 Wereld Anti-Doping Agentschap (WADA) Het Wereld Anti-Doping Agentschap (WADA) coördineert en ondersteunt het anti-dopingbeleid op een mondiaal niveau. Het NeCeDo heeft diverse constructieve bijdragen geleverd aan de ontwikkeling van de World Anti-doping Code en was ook aanwezig tijdens de World Conference on Doping in Sport te Kopenhagen, Denemarken waar de Wereld anti-doping Code werd gepresenteerd. Het NeCeDo onderhoudt nauwe contacten met de WADA, zowel formeel als informeel. In 2003 is er nauw contact geweest met WADA onder andere over de WADC en de dopinglijst. Verder zijn er op juridisch gebied een aantal informele vragenrondes geweest in verband met de nadere invoering van de World Anti Doping Code en het omzetten van het in het in de code gestelde en de standaard dopingreglementeringen. Op verzoek van WADA zijn de heren Steven Teitler en Rainer Stephany (adviseur van het NeCeDo bestuur) toegetreden tot de pool van Independent 9

10 Observers. Independent Observers houden tijdens grote evenementen toezicht op de gang van zake rond de dopingcontrole. Mevrouw Penèlope Di Lella was in januari 2003 betrokken bij de voorlichting aan sporters tijdens het Youth Olympic Festival in Bled. In het kader van het WADA Outreach programma 4.4 International Anti-Doping Arrangement (IADA) Het International Anti-Doping Arrangement (IADA) is een internationaal gouvernementeel samenwerkingsverband op initiatief van toonaangevende landen op het gebied van anti-dopingbeleid (Australië, Canada, Finland, Nederland, Nieuw Zeeland, Verenigd Koninkrijk, Zweden en Noorwegen), waarin naast het Ministerie van VWS ook DoCoNed en het NeCeDo participeert. Deze participatie is voor het Nederlandse anti-dopingbeleid van essentieel belang om in internationaal verband aansluiting te blijven vinden bij de ontwikkelingen op dopinggebied. Binnen dit intergouvernementele samenwerkingsverband vervult het NeCeDo de rol van implementing authority. In die hoedanigheid en als adviseur van de overheid worden de vergaderingen van de Steering Group en aanverwante vergaderingen bijgewoond en het annual report geschreven. In 2003 vonden twee vergaderingen van de Steering Group plaats: in maart te Stockholm, (Zweden) en in november te Straatsburg. Deze vergaderingen werden bezocht door een vertegenwoordiger van het NeCeDo. 5. Topsportvoorlichting 5.1 Inleiding Voorlichting aan topsporters is een belangrijke pijler in het anti-dopingbeleid. Het is zaak sporters zo goed mogelijk te informeren over de risico s van doping, maar ook om ze te informeren over wat ze wel mogen gebruiken als dat noodzakelijk is. Informatievoorziening aan deze groep is dus van wezenlijk belang. Gekozen is voor algemene informatie gericht op sporters bondsmedewerkers en andere geïnteresseerden, maar indien gewenst ook specifieke, gerichte informatie. 5.2 Adviesgroep topsportvoorlichting Ten behoeve van een grotere gedragenheid en betrokkenheid is in 1999 de adviesgroep Topsportvoorlichting geïnstalleerd die toeziet op de inhoudelijke kwaliteit en voortgang van de voorlichtingsactiviteiten gericht op de topsport in Nederland. Naast vertegenwoordigers van het Ministerie van VWS en NOC NSF zijn sportartsen, bondsmedewerkers, coaches en topsporters hierin vertegenwoordigd. In 2003 is de adviesgroep eenmaal bij elkaar gekomen. De adviesgroep bestaat thans uit de volgende leden: Mevr. M. van Doorn, voorzitter, namens het NeCeDo bestuur De heer K. Engel, namens de atletencommissie NOC NSF Mevr. M. Maks, namens NOC NSF Sector Topsport De heer A. Brons namens de Vereniging voor Sportgeneeskunde (VSG) 10

11 De heer P. de Klerk, namens het Ministerie van Volksgezondheid, welzijn en Sport (VWS) Mevr. N. Voogt, namens de Koninklijke Nederlandse Wielren Unie (KNWU) Mevr. Y. Swierstra, namens de Nederlandse Klim en Bergsport Vereniging (NKBV) 5.3 Bondsspecifieke voorlichting Op het gebied van de voorlichting aan topsporters en hun omgeving zijn er in 2003 veel activiteiten ontwikkeld. Ruim 60% van de sportbonden maakte gebruik van de toegewezen Stimuleringsbedragen, die recht geven op voorlichting op velerlei manieren. Door deze Stimuleringsbedragen kunnen Nederlandse topsportbonden onder meer aanspraak maken op folders, dopingwaaiers, voorlichtingsbijeenkomsten en artikelen over doping. 5.4 Voorlichtingsmaterialen Omdat de dopinglijst van het IOC in 2003 geen wijzigingen onderging, zijn er geen nieuwe voorlichtingsmaterialen uitgebracht. Wel zijn de diverse voorlichtingsmaterialen herdrukt en op grote schaal verder verspreidt. In totaal werden er ongeveer 1000 dopingwaaiers verspreid, ruim 5500 brochures IOC-dopinglijst (waarin de IOC lijst op duidelijke wijze wordt beschreven en toegelicht) en ook 5500 brochures Dopingcontroleprocedure stap voor stap (waarin de dopingcontrole procedure door middel van afbeeldingen wordt uitgelegd). 5.5 Voorlichtingsbijeenkomsten Behalve bovengenoemde voorlichtingsmaterialen behoren ook voorlichtingsbijeenkomsten tot de middelen om topsporters en hun omgeving te informeren. In 2003 vonden zestien van dergelijke bijeenkomsten plaats ten behoeve van verschillende doelgroepen, zoals topsporters, begeleiders en medici. De problematiek rond voedingssupplementen kwam hierbij ook veelvuldig aan de orde, evenals zaken als de dopingcontroleprocedure en de dopinglijst. 5.6 Artikelen In 2003 werd een twaalftal artikelen over uiteenlopende onderwerpen geschreven of geredigeerd, onder andere voor Lopend Vuur het tijdschrift van NOC NSF, maar ook bijvoorbeeld ten behoeve van diverse bondsbladen. 11

12 6. Breedtesport 6.1 Inleiding Sinds 1995 richt het NeCeDo zich middels het programma Lijf, Sport & Middelen (LSM) op de doelgroep: sporters in fitnesscentra en sportscholen. Algemeen doel van Lijf, Sport & Middelen (LSM) is het voorkomen of terugdringen van gebruik van doping bij sporters van fitnesscentra en sportscholen. Nadruk ligt op de verspreiding van betrouwbare informatie over doping, effectieve training, goede voeding en gewichtsreductie met een duidelijk accent op instant information, ten behoeve van bezoekers van sportscholen en fitnesscentra. 6.2 Begeleidingscommissie Lijf, Sport & Middelen Sinds 1995 ziet de begeleidingscommissie Lijf, Sport & Middelen toe op de inhoudelijke kwaliteit en de voortgang van de voorlichtingsactiviteiten gericht op sporters in fitnesscentra en sportscholen. In de begeleidingscommissie, die wordt voorgezeten door de heer Leemans zitten vertegenwoordigers van organisaties en instanties die betrokken zijn bij de problematiek, zoals de brancheorganisatie Fit!vak, de artsenorganisatie KNMG, het NeCeDo-bestuur, de sector Breedtesport van NOC NSF, de VSG en het Trimbos Instituut. De huidige samenstelling van deze commissie is: de heer mr. F. Leemans, voorzitter, onafhankelijk de heer drs. H. Graatsma, namens het NeCeDo bestuur, de heer mr. P. de Klerk, namens het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) de heer drs. A. Nooitgedagt, namens de Vereniging voor Sportgeneeskunde (VSG) mevr. drs. G. op het Veld, namens NOC NSF, de heer H. Wychgel, namens het Trimbos Instituut door het vertrek van mevr. drs. E. de Bruijn, arts en de heer C. Buitelaar, zijn de posities namens de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG) en de brancheorganisatie Fit!vak vacant 6.3 Fitness opleidingen Belangrijk onderdeel van het LSM-programma is om informatie over doping in de diverse bestaande opleidingen in de fitness op te laten nemen. Hiervoor is ontwikkeld: een powerpoint presentatie, een tekstmodule en examenvragen. Het NeCeDo verzorgt gastcolleges voor het vak Fitness op CIOS-sen in Nederland. De volgende gastlessen zijn gegeven: CIOS Heerenveen (6 maart 2003) CIOS Sittard (7 april 2003) CIOS Arnhem (9 april 2003) CIOS Arnhem (11 april 2003) CIOS Haarlem (14 april 2003) CIOS Goes (4 december 2003) In samenwerking met de CIOS-opleidingen is een lespakket over doping samengesteld. Dit kan door de CIOS-sen naar keuze gebruikt worden. Bij Fysio Physics Opleidingen (een grote particuliere fitnessopleiding) worden regelmatig gastlessen gegeven. De volgende gastles is gegeven binnen de module Voeding, voedingsupplementen en doping : Medical Fitness Instructor (7 maart 2003). Met Fit!vak waren afspraken gemaakt om vanuit LSM gastlessen te verzorgen voor de Fitnesstrainer B-opleidingen in Neder- 12

13 land. Tevens zou gezorgd worden voor een train-de-trainer cursus voor docenten van de A-opleiding. Door een directeurswissel is dit niet per september 2003 gerealiseerd. Inmiddels is met de nieuwe directeur van Fit!vak afgesproken om een workshop over doping te houden op een bijeenkomst voor alle Fit!vak opleiders en docenten. Daar zal docenten (fitnesstrainer A-opleiding) voorgesteld worden zich bij te scholen op dopinggebied (train-detrainer). Deze scholing zal in het voorjaar 2004 plaatsvinden. 6.4 Lijf, Sport & Middelen boekenreeks Met de informatie beschreven in de delen van de LSM boekenreeks wordt sporters een hand gereikt om middels aanpassing in voeding, training en middelengebruik op een cleane manier gezond te kunnen sporten. Hierin verschenen de volgende delen: Basic Nutrition; de voedingsbasis Drug Info; harde feiten over doping Slim Fit; gezond slank zonder dieet Work Out; groot worden - clean blijven Voedingssupplementen; de winnende factor? Inmiddels zijn er ook plannen voor een gewijzigde herdruk van een gebundelde reeks. In Fit!vak Magazine (blad van Fit!vak) is in maart 2003 een artikel geplaatst over het NeCeDo met speciale aandacht voor de LSM-boekenreeks. Van de boekjes werden in 2003 ruim duizend exemplaren verkocht. Work Out nam daarvan het grootste deel voor zijn rekening. 6.5 Sport en Fitness artikelen Al enkele jaren vormt de rubriek Lijf, Sport & Middelen een vast en gewaardeerd onderdeel van het doelgroeptijdschrift Sport & Fitness. Onder eigen redactionele verantwoordelijkheid verstrekt het NeCeDo in ieder nummer informatie over dopinggeduide middelen en alternatieven hiervoor. In 2003 zijn de volgende artikelen verschenen: Kuurtje? Afwegingen bij het wel of niet gaan gebruiken (januari/februari) Hallo is dit de Doping Infolijn? (maart/april) Doet ie het of doet ie het niet? Over (on)vruchtbaarheid bij anabolengebruik (mei/juni) Beweegredenen voor dopinggebruik. De resultaten van het TNO-onderzoek (juli/augustus) De pro s en contra s van pro-hormonen (september/oktober) Van HARTe afgeraden! De invloed van anabolen op hart- en bloedvaten (november/december) Alle reeds verschenen NeCeDo-artikelen van Sport & Fitness (sinds 1997) zijn op de LSM-website gezet. Dit zijn nu inmiddels al zo n 40 uitgebreide artikelen die nu voor iedereen online beschikbaar zijn. 6.6 Pure Kracht Binnen het project Pure Kracht worden acht gemotiveerde krachtsporters gedurende een periode van 8 maanden intensief begeleidt op het gebied van krachttraining, voeding en mentale training. Het project, gefinancierd door het Ministerie en uitgevoerd in nauwe samenwerking met de KNKF, is bedoeld als antidopingproject. Het doel is om talentvolle, jonge krachtsporters intensief te begeleiden en daarmee te laten zien dat clean sporten tot grote prestaties leidt. De deelnemers hebben een duidelijke voorbeeldfunctie en hun vorderingen zijn op een speciale website ( en via diverse sportmagazines te volgen. 13

14 7. Wetenschappelijk onderzoek 7.1 Inleiding Naast reglementering, voorlichting, informatieverstrekking en beleidsadvisering behoort onderzoek tot de kernactiviteiten van het NeCeDo. Naast eigen onderzoek wordt er tevens onderzoek geïnitieerd, begeleid en in samenwerking met andere organisaties uitgevoerd. 7.2 Wetenschappelijke adviescommissie Op 13 mei 2003 is de wetenschappelijke adviescommissie geïnstalleerd en voor de eerste keer bijeen gekomen. Deze commissie is een vraagbaak voor het NeCeDo en bewaakt op verzoek de kwaliteit van het onderzoek dat uitgevoerd wordt door het NeCeDo. De commissie bestaat uit de volgende leden Prof. Dr. J.J.M. Marx (voorzitter), Dr. M. van Bottenburg Prof. Dr. Ir. J. Brug Dr. F. Hartgens Prof. Dr. H. Kuipers Dr. A.J. van der Lely Prof. Dr. W.L. Mosterd Prof. Dr. R.W. Stephany Dr. J. Vorstenbosch 7.3 Genetische doping Op verzoek van de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, mevrouw Ross-van Dorp heeft het NeCeDo in 2003, in samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Gentherapie (NVGT) onderzoek gedaan naar de mogelijke toepassingen en risico s van genetische doping. De potentiële mogelijkheden om de sportieve prestatie te verbeteren, de gezondheidsrisico s, de toepasbaarheid in een sportomgeving en mogelijkheden voor preventieve maatregelen zijn onderzocht middels een expertmeeting, literatuuronderzoek en interviews. Het onderzoek wijst uit dat genetische doping de sportieve prestaties kan verbeteren, binnen vijf jaar zijn intrede zal doen, kan leiden tot ernstige gezondheidsschade en op dit moment niet kan worden aangetoond bij de dopingcontrole. Het NeCeDo heeft de staatssecretaris geadviseerd om de ontwikkeling van een detectiemethode voor genetische doping op mondiaal niveau te bevorderen, sporters uitvoerig te informeren over de mogelijke gevolgen van genetische doping en de regelgeving aangaande genetische materialen vanuit het oogpunt van misbruik voor doping doeleinden nader te bezien. 7.4 Onderzoek schadelijkheid dopingmiddelen Op de zwarte markt zijn dopinggeduide middelen, en dan met name anabole steroïden, van allerlei oorsprong beschikbaar. Deze middelen kunnen slecht samengesteld, verpakt en verhandeld zijn, met alle risico s van dien. Risico s die nog eens bovenop de reguliere gezondheidsrisico s van dopinggebruik komen Het NeCeDo heeft in opdracht van het Ministerie van VWS onderzocht in hoeverre dit probleem tot gezondheidsschade kan leiden. In kader van het onderzoek werd aandacht besteed aan de kanalen waarlangs sporters in Nederland dopinggeduide middelen uit het illegale circuit verkrijgen, de kwaliteit van de illegaal in Nederland verhandelde middelen en de mogelijke gezondheidsrisico s alsmede de mogelijkheden om de eventuele gezondheidsschade te als gevolg van het gebruik van illegaal verkregen dopinggeduide middelen te voorkomen en te reduceren 14

15 7.5 Determinantenonderzoek dopinggebruik in de topsport Het NeCeDo houdt periodiek een enquête onder alle Nederlandse topsporters om hun kennis over en houding ten opzichte van doping te inventariseren en om de voorlichtingsactiviteiten van het NeCeDo te evalueren. In 2003 is deze enquête gecombineerd met een onderzoek dat inzicht diende te verschaffen in de determinanten die een rol spelen bij de keuze van topsporters om al dan niet over te gaan tot het gebruik van dopinggeduide middelen. Het onderzoek is uitgevoerd door TNO-PG uit Leiden in opdracht van het NeCeDo. In de enquête werd aandacht besteed aan het kennisniveau van topsporters over de dopinglijst en over de werking van dopinggeduide middelen. Daarnaast werden vragen gesteld over het huidige antidopingbeleid in Nederland en hoe dit eventueel te verbeteren zou zijn. 7.6 Inventarisatie wetenschappelijke literatuur Teneinde op de hoogte te blijven van de meest recente ontwikkelingen, probeert het NeCeDo de dopinggerelateerde wetenschappelijke literatuur zo goed mogelijk bij te houden. In 2003 is voortgegaan op de ingeslagen weg. Op regelmatige basis worden wetenschappelijke artikelen die relevant zijn voor het werkterrein van het NeCeDo verzameld 15

16 Bijlage 1: Financiële verantwoording Accountantsverklaring Wij hebben de in dit verslag opgenomen balans en staat van baten en lasten van Stichting Nederlands Centrum voor Dopingvraagstukken te Capelle aan den IJssel over 2003, zoals weergegeven op pagina 17 en 18 gecontroleerd. Deze balans en staat van baten en lasten zijn ontleend aan de door ons gecontroleerde financiële verantwoording 2003 van Stichting Nederlands Centrum voor Dopingvraagstukken. Bij die financiële verantwoording hebben wij op 22 april 2004 een goedgekeurde accountantsverklaring verstrekt. Deze balans en staat van baten en lasten is opgesteld onder de verantwoordelijkheid van de leiding van de stichting. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de balans en staat van baten en lasten te verstrekken. Wij zijn van oordeel dat deze balans en staat van baten en lasten op alle van materieel belang zijnde aspecten in overeenstemming is met de financiële verantwoording waaraan deze is ontleend. Voor het inzicht dat vereist is voor een verantwoorde oordeelsvorming omtrent de financiële positie en de resultaten van de stichting en voor een toereikend inzicht in de reikwijdte van onze controle dient de balans en staat van baten en lasten te worden gelezen in samenhang met de volledige financiële verantwoording, waaraan deze is ontleend, alsmede met de door ons daarbij op 22 april 2004 verstrekte goedkeurende accountantsverklaring. Algemene toelichting bij de financiële cijfers Grondslagen van waardering en van bepaling van het resultaat Vergelijking met voorgaand jaar De grondslagen van waardering en bepaling van het resultaat zijn ongewijzigd ten opzichte van het vorig jaar. De waarderingsgrondslagen zijn hierna uiteengezet; voorzover niet anders is vermeld, geschiedt waardering tegen nominale waarde. Materiële vaste activa De materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen aanschaffingsprijzen verminderd met lineaire afschrijvingen bepaald op basis van de geschatte economische levensduur. Vorderingen De vorderingen zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde onder aftrek van een voorziening, gebaseerd op individuele beoordeling van de vorderingen. Resultaatbepaling Algemeen Ten aanzien van de posten begrepen in het bedrijfsresultaat geldt dat baten slechts zijn opgenomen indien en voor zover zij in het boekjaar zijn verwezenlijkt en dat met lasten en risico s is rekening gehouden die hun oorsprong vinden voor het einde van het boekjaar. De lasten worden bepaald met inachtneming van de hiervoor vermelde waarderingsgrondslagen en de geldende subsidieregeling (inclusief de bepalingen terzake overschotten respectievelijk tekorten). Capelle aan den IJssel, 22 april PricewaterhouseCoopers Accountants NV. 16

17 Balans per 31 december Vaste activa Materiële vaste activa Vlottende activa Onderhanden werk Vorderingen Debiteuren Subsidies en overige bijdragen Rekening-courant Stichting Doping Controle Nederland Overige vorderingen en overlopende activa Liquide middelen Eigen vermogen Reserve VWS instellingssubsidie Overige reserves Langlopende schulden Kortlopende schulden Aflossingsverplichting lening Crediteuren Belastingen en premies sociale verzekeringen Overige schulden en overlopende passiva

18 Staat van baten en lasten over Baten Algemene activiteiten/kerntaken Voorlichting topsport Voorlichting sporters en fitnesscentra Onderzoek Overige (28 347) Lasten Lonen en salarissen, sociale lasten en pensioenlasten Overige personeelskosten Overhead Doorbelaste personeels- en overheadkosten aan activiteiten en projecten ( ) ( ) 1 1 Kosten activiteiten en projecten (215) Financiële baten en lasten Netto resultaat

19 Bijlage 2: Publicaties Nieuwsbrieven Receptor, nr. 14. (oktober 2003) Receptor, nr. 13. (mei 2003) Receptor, nr. 12. (januari 2003) 2 Algemene publicaties Boekbijdragen De Hon O.M. Contra-indicatie 100 Sportbeoefening deel A doping. In: Commentaren Medicatiebewaking Pharmacom/Medicom , Stichting Health Base, Houten, blz , Waaiers en brochures 4 Publicaties in wetenschappelijke tijdschriften Van Loon LJC, AM Oosterlaar, F Hartgens, MKC Hesselink, RJ Snow & AJM Wagenmakers. Effects of creatine loading and prolonged creatine supplementation on body composition, fuel selection, sprint and endurance performance in humans. Clinical Science 104, , Hartgens F, EC Cheriex & H Kuipers. Prospective Echocardiographic Assessment of Androgenic-Anabolic Steroids Effects on Cardiac Structure and Function in Strength Athletes. International Journal of Sports Medicine 24: , Abstract De Hon O, K Wiefferink, S Detmar, T Vogels & T Paulussen Survey amongst elite athletes attitudes towards doping issues. Book of abstracts VIIh IOC Olympic world congress on sports sciences Physical, nutritional and physiological care of the athlete in the 21st century. 5 Overige publicaties: Het NeCeDo heeft een vaste rubriek in het populaire bodybuildingtijdschrift Sport & Fitness dat 6 maal per jaar verschijnt. In 2003 zijn de volgende artikelen verschenen: Kuurtje? Afwegingen bij het wel of niet gaan gebruiken (januari/februari) Hallo is dit de Doping Infolijn? (maart/april) Doet ie het of doet ie het niet? Over (on)vruchtbaarheid bij anabolengebruik (mei/juni) Beweegredenen voor dopinggebruik. De resultaten van het TNO-onderzoek (juli/augustus) De pro s en contra s van pro-hormonen (september/oktober) Van HARTe afgeraden! De invloed van anabolen op hart- en bloedvaten (november/december) 19

20 Bijlage 3: De Doping Infolijn Sinds 2000 kent het NeCeDo een Doping Infolijn ( ; 0,10 per minuut). Deze telefonische lijn is op werkdagen te bereiken van uur. Per toerbeurt wordt de Doping Infolijn bemand door een vijftal NeCeDo medewerkers. Betreffende medewerkers hebben maandelijks overleg ter bevordering van de kwaliteit van werken en de consistentie in de beantwoording van de gestelde vragen. Van alle gesprekken worden de belangrijkste gegevens in een digitaal systeem opgeslagen, zodat een goed inzicht wordt verkregen wie voor wat en om welke reden heeft gebeld. In 2003 is deze database op een aantal punten aangepast zodat een betere en efficiëntere afhandeling van de gevoerde telefoongesprekken mogelijk is. Aantallen bellers Er zijn in het jaar 2003 in totaal 792 gesprekken gevoerd. Dit is een lichte afname ten opzichte van 2002 toen er 835 gesprekken werden gevoerd. De gemiddelde gespreksduur was evenals in voorgaande jaren rond de acht minuten. De spreiding van het aantal bellers over het jaar was regelmatig. Ook dit is in lijn met eerdere jaren. Een duidelijke tendens in drukke en minder drukke maanden is niet goed aan te geven, alhoewel december de laatste jaren de rustigste maand is. Leeftijd en geslacht Het merendeel van de bellers is man: 68%. Daarmee zet de tendens zich door. In de afgelopen jaren waren de mannelijk bellers sterk in de meerderheid, maar percentagegewijs neemt het af. In 2000 was ruim 80% van de bellers man, in % en in %. Evenals in voorgaande jaren is het grootste deel van de bellers afkomstig uit de leeftijdsgroep jaar. Dit is in lijn met de resultaten van eerdere jaren. In 2003 was 23,5 % uit deze groep afkomstig. Opvallend is overigens wel dat het aantal jongere bellers afneemt. In 2001 en 2002 was 20% van de bellers nog jonger dan 21, in 2003 was dat iets meer dan 13%. Dit had uiteraard ook gevolgen voor de gemiddelde leeftijd van de bellers. Die steeg voor het eerst in 2003 naar boven de 30. Herkomst bellers Evenals in 2002 komt het overgrote gedeelte van de bellers uit Nederland. Ook de regionale spreiding over de provincies is gelijk aan die van het voorafgaande jaar. De meeste bellers zijn afkomstig uit Zuid-Holland (20%), Noord-Holland (16%) en Noord Brabant (14%). Achtergrond bellers Meer dan de helft van de bellers is sporter. In de andere achtergronden is er in 2003 een verdubbeling van het aantal bellende ouders zichtbaar (naar ruim 7%). Verder was het opvallend dat het aantal bellende scholieren/studenten afnam van 9% naar 4%. Bekendheid Doping Infolijn De Bekendheid van de Doping Infolijn lijkt duidelijk toe te nemen. Meer dan 17% van de bellers geeft toe al eerder te hebben gebeld en het aantal bellers dat via het algemene nummer is binnen gekomen drastisch is afgenomen. Nog slechts 2% komt via het algemene nummer. In 2000 en 2001 was dat nog 16%, in 2002 iets meer dan 8. Geconcludeerd 20

21 kan dan ook worden dat de diverse campagnes om meer bekendheid aan het nummer te geven, hun vruchten hebben afgeworpen. De Doping Infolijn is, net als in 2002, vooral bekend bij bellers via de website van het NeCeDo (17%) en via de vaste rubriek in het bodybuildingtijdschrift Sport & Fitness (13%). Dopinggeduide stoffen De meeste vragen over dopinggeduide stoffen gingen, evenals in 2002 over de werking en de risico s (25%) en de dopinglijst (25%). Met name het aantal vragen over de dopinglijst nam toe: van 16,5% in 2002 naar 25% in Bijlage 4: Inleiding De NeCeDo website ( heeft zich een vaste positie verworven binnen de informatieverstrekking van het NeCeDo. Door middel van de website kan op snelle en efficiënte wijze informatie worden doorgegeven aan de diverse doelgroepen van het NeCeDo en kan worden ingespeeld op actuele ontwikkelingen. Zo kan het NeCeDo haar rol als kennis- en informatiecentrum verder uitbreiden. In 2003 is de lay-out van de NeCeDo website vernieuwd en verbeterd. Geheel nieuw was een apart gedeelte ten behoeve van het Nederlands Zekerheidssysteem Voedingssupplementen Topsport (NZVT) Hiervoor is een speciale database ontwikkeld met bijbehorende beveiliging. Nieuws In 2003 zijn 42 nieuwsberichten over actuele onderwerpen op de site geplaatst. Het is het streven wekelijks een web- De website 21

22 bericht op de site te plaatsen om zo ook de terugkerende bezoekers iets nieuws te bieden en zo meer hits te genereren. De webberichten worden in toerbeurt door de verschillende colega s geschreven. Cijfers In totaal werd de NeCeDo website in keer bezocht. De meeste bezoekers kwamen evenals in 2002 in de maand maart. Dit totaal is een lichte afname ten opzichte van 2002, maar dat kan te maken hebben met een aantal dopinggevallen die in 2002 de media haalden. In totaal zag het aantal bezoekers er als volgt uit: pageviews unique visitors Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec Totaal Herkomst Ruim 85% van de bezoekerts van de website kwam uit Nederland, bijna 10% was afkomstig uit België. Meer dan de helft van de bezoekers kwam op de NeCeDo site door middel van de bekende zoekmachines. De zoektermen doping, was veruit favoriet met meer dan 55%, gevolgd door NeCeDo met 13%. Bijlage 5: Inleiding De website heeft in mei 2003 een restyling doorgemaakt. Hierdoor is de site nog aantrekkelijker, interactiever, duidelijker en completer geworden. In maanden erna zijn verschillende onderdelen van de site vernieuwd of ingevuld. Het betreft o.a.: een geheel vernieuwd Slim Fit deel, een nieuw deel over voedingssupplementen, genaamd Supplement Facts, een nieuw onderdeel Tests en een geheel vernieuwd overzicht van het LSM-programma. Verder is het nu mogelijk de submenu s zichtbaar te maken tot 4 niveaus, waardoor het nog gebruikersvriendelijker is geworden. Een andere nieuwe optie is om vanaf de site vragen te stellen. Vagen komen binnen bij de Doping Infolijn en worden door de operator beantwoord. Iedere maand wordt een vraag van de maand uitgezocht en op de site beantwoord. Op die manier wordt meer interactiviteit bewerkstelligd. Nieuws Wekelijks worden nieuwe berichten geplaatst op de website die geschreven worden door twee (inhoudelijke en journalistieke) experts uit de fitness/bodybuildingbranche. In 2003 zijn er 58 nieuwsberichten op de site geplaatst. Cijfers In totaal werd de Lijf, Sport & Middelen website in keer bezocht. Er was overigens in 2003 een duidelijk stijgende tendens zichtbaar ten opzichte van

23 In totaal zag het aantal bezoekers er als volgt uit: pageviews unique visitors Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec Totaal Herkomst Ruim 83% van de bezoekerts van de website kwam uit Nederland, 13% uit België. Met 21% was anabolen de meest gebruikte zoekterm. Opvallend was ook dat termen als Stack en efedrine opvallend hoog scoorden. In de herkomst van de bezoekers was een opvallende wisseling zichtbaar. Was in 2002 de NeCeDo website nog verreweg de belangrijkste bron van herkomst, in 2003 is deze rol overgenomen door specifieke startpagina s als bodybuildingpagina.nl en fitness.pagina.nl. Samen waren deze sites goed voor bijna de helft van de bezoekers op de site. De website 23

24