CREATIEVE FINANCIERINGSMOGELIJKHEDEN Stof tot nadenken voor ondertekenaars van het convenant. 1

Transcriptie

1 CREATIEVE FINANCIERINGSMOGELIJKHEDEN Stof tot nadenken voor ondertekenaars van het convenant 1

2 INHOUD LOOP GEEN FINANCIERINGSMOGELIJKHEDEN MIS 1. EIGEN MIDDELEN VAN LOKALE OVERHEDEN 2. PUBLIEK-PRIVATE SAMENWERKING 3. HET MOBILISEREN VAN DE MIDDELEN VAN PARTNERS MIDDELS GEMEENTELIJKE EN REGIONALE SUBSIDIES 4. NATIONALE FONDSEN EN PROGRAMMA S 5. EUROPESE FONDSEN EN PROGRAMMA S Publicatie in opdracht van het Secretariaat van het Burgemeestersconvenant Grafisch ontwerp: Diane Morel / Foto s omslag voor en achter: Shutterstock Gedrukt door Imprimerie Simon, Besançon (Frankrijk) Het Secretariaat van het Burgemeestersconvenant wordt gefinancierd door het programma Intelligente Energie voor Europa en wordt geïmplementeerd door een consortium van lokale en regionale netwerken van overheden, geleid door Energy Cities en samengesteld door REGR, Klimaatverbond, EUROCITIES en Fedarene. De Europese Commissie, noch enig persoon handelend namens de Commissie, is verantwoordelijk voor mogelijk gebruik van in deze publicatie bevatte informatie en eventuele fouten in de tekst, ondanks de zorg waarmee deze is samengesteld. OM DIVERSE MAATREGELEN IN UW ACTIEPLAN VOOR DUURZAME ENERGIE TE FINANCIEREN: Gebouwen, installaties/inrichtingen, industrieën Transport Lokale elektriciteitsproductie Lokale buurtverwarming/-koeling, gecombineerde warmte en stroom Planning landgebruik Openbare aanbesteding van producten en diensten Werken met burgers en belanghebbenden Andere sectoren De op de volgende pagina s gepresenteerde financieringsmogelijkheden hebben een groot navolgingspotentieel en kunnen ondertekenaars van het Convenant inspireren tot het vinden van innovatieve financieringsmogelijkheden voor Actieplannen voor duurzame energie. 2 3

3 I N L E I D I N G Ondertekenaars van het convenant hebben zichzelf verplicht tot het behalen en overschrijden van de EU-doelstelling van 20% reductie in CO2-emissies per Zij zijn op zoek naar financieringsmogelijkheden ter ontwikkeling van hun actieplannen voor duurzame energie en de financiering van hierin bevatte activiteiten. In samenwerking met lokale partners, banken, het bedrijfsleven en het maatschappelijk middenveld bedenken ze innovatieve financiële mogelijkheden waarmee een beslissende start gemaakt wordt van geplande activiteiten. Deze baanbrekende ideeën en methoden verhogen de beheersefficiëntie van overheidsfinancieringen en hebben allemaal een belangrijk hefboomeffect. De Europese Commissie heeft op haar beurt specifieke financiële instrumenten en programma s aangepast en ontwikkeld (bv.: Structuur- en Cohesiefondsen, ELENA, JESSICA, Smart Cities, enz.) die vanuit de Europese begroting ondersteuning bieden aan lokale overheden bij het voldoen aan hun verplichtingen, en om het Europese energie- en klimaatsbeleid in te passen in het gangbare lokale beleid. Europese lidstaten beslissen onafhankelijk over de mate waarin ze prioriteit geven aan en macht overdragen naar lokale overheden bij het versterken van lokale, duurzame energieoplossingen. De steun vanuit de nationale overheid varieert per land, hoewel kwesties zoals energie-efficiëntie of hernieuwbare energiebronnen zelden hoog op de politieke agenda staan. De lage prioriteit van energie wordt weerspiegeld in de toewijzing van Structuur- en Cohesiefondsen, die worden beheerd op nationaal en regionaal niveau. Op dit moment lopen er onderhandelingen voor het bepalen van de toekomstige EU-begroting, voor de periode Er moet niet vergeten worden dat deze begroting, jaarlijks ongeveer 130 miljard Euro, slechts 1,13% van het Bruto Nationaal Inkomen van de EU-27 vertegenwoordigt. Efficiënt en innovatief management van lokale overheidsfinanciën, met mobilisatie van financiering vanuit publiek-private samenwerking en vanuit nationale of regionale begrotingen is in veel sterkere mate cruciaal bij het bereiken van doelstellingen uit het Convenant. Als aanvulling op de Europese fondsen die duidelijk bedoeld zijn voor lokale duurzame energie-initiatieven, vormen deze lokale, regionale en nationale middelen een stevige financiële basis en zijn instrumenteel bij het versnellen van een transitie naar energiezuinige steden, het creëren van lokale werkgelegenheid en het verzekeren van een hoge levenskwaliteit voor iedereen. Geen woorden maar daden. Met dit motto wil deze publicatie de lezer een serie concrete, repliceerbare financieringsmogelijkheden aandragen die door ondertekenaars van het Convenant zijn toegepast, in plaats van een uitgebreide beschrijving van het Europese financiële landschap. We hopen hiermee lokale overheden en regio s met investeringsplannen te inspireren tot het uitbouwen van deze voorbeelden en het verwezenlijken van eigen projecten. Op dezelfde manier hopen we overheidsinstanties op alle niveaus aan te moedigen tot het opzetten of ondersteunen van financieringsmogelijkheden die al succesvol zijn gebleken, een zet te geven aan technische ondersteuning en innovatieve financiële engineering te stimuleren. 4 5

4 EIGEN MIDDELEN VAN LOKALE OVERHEDEN LONDEN (GROOT-BRITTANNIË): Fileheffing Een toenemend aantal lokale en regionale overheden wijst permanente begrotingslijnen of opbrengsten van specifieke lokale belastingen toe aan de financiering van energiebesparende maatregelen. Het koolstoffonds in Hannover, het roterende fonds in Stuttgart, fileheffingen in Londen en andere innovatieve maatregelen laten de mobilisatie van eigen lokale middelen voor dit specifieke doel zien. Als er op een stevige politieke steun gerekend kan worden, zijn dit vaak de meest toegankelijke en duurzame financiële bronnen op lokaal niveau. HANNOVER (DUITSLAND): Proklima - Enercity Fund Opzet van een specifiek fonds voor de financiering van klimaatbeschermingsmaatregelen die verder gaan dan minimale wettelijke eisen of gangbare praktijk. Jaarlijks is een fonds van ongeveer 5 miljoen euro beschikbaar ter ondersteuning van klimaatsbeschermingsmaatregelen in particuliere huishoudens, bedrijven en overheidsinstanties. Lokale partners dragen als volgt bij aan het fonds: Stadtwerke Hannover AG openbaar nutsbedrijf (ongeveer 77% van de begroting): opbrengsten van de verkoop van gas aan particulieren en deel van de winst van Stadtwerke. De stad Hannover (ongeveer 20% van de begroting): 3,25% van de winst van Stadtwerke wordt overgemaakt naar de overheidsholding voor levering en transport van energie (VV GmbH). De steden Hemmingen, Laatzen, Langenhagen, Ronnenberg en Seelze (ongeveer 3% van de begroting): 2,5% van de licentieheffingen toegewezen aan elektriciteit en/of gas. Goedgekeurde financieringen in : meer dan 45 miljoen euro. ProKlima-financieringsbeleid kijkt vooruit en stimuleert innovatie. Meer informatie (DE): Lagere verkeersdruk en minder files in Londen door de invoer van een heffing voor weggebruik. Een betaling van 10 ( 12 indien betaald voor middernacht van de volgende heffingsdag) is dagelijks vereist voor alle voertuigen die tussen 7:00 s ochtends en 6:00 s avonds in de zone komen (alleen tussen maandag en vrijdag). Een boete van 120 (verlaagd tot 60 indien betaald binnen 14 dagen) wordt geheven op betalingsachterstand (stijging tot 180 indien niet binnen 28 dagen betaald). Wettelijk moet de gehele opbrengst van de heffing (158,1 miljoen pond in het begrotingsjaar ) geïnvesteerd worden in de verbetering van transport in Londen. Kortgeleden zijn er een aantal verbeteringen aangebracht: een automatisch betaalsysteem, een nieuwe korting voor groene voertuigen (Euro 5 met een maximale uitstoot van 100g CO 2 /km) of minder en een korting van 100% voor elektrische voertuigen. Een van de grootste initiatieven in haar soort ter wereld. Lagere verkeersdruk, betere transportmogelijkheden en meer veiligheid op de weg. In de laatste maanden van 2008 en in 2009 lijken de verkeersopstoppingen in centraal Londen enigszins gereduceerd ten opzichte van eerder onderzoek in vergelijkbare maanden. Meer informatie (EN): Shutterstock 6 7

5 STUTTGART (DUITSLAND): Intracting intern aanbesteden binnen de stad Opzet van een financieringsysteem voor verwezenlijking op korte termijn van kostenefficiënte energiebesparende maatregelen. De afdeling Milieubescherming Stuttgart heeft in nauwe samenwerking met de afdeling Financiën de methode interne aanbesteding ontwikkeld, voor financiering van energiebesparende projecten. De methode is gebaseerd op het idee van het energieprestatiecontract, maar wordt geheel binnen de stedelijke overheid uitgevoerd. De Milieuafdeling kent een geoormerkte, rentevrije subsidie toe aan de gastafdeling of stadsbedrijven. Het geleende bedrag is afhankelijk, zoals in gangbare prestatiecontracten van het energie- en kostenbesparend potentieel van de verwezenlijkte maatregelen. Waarde fonds: 8,8 miljoen euro 273 toegekende contracten Gemiddelde terugbetaaltijd: 7,2 jaar Intracting is een model geworden voor een groot aantal plaatselijke overheden in Duitsland en Oostenrijk Meer informatie (DE, EN, FR, HU, PL, SK): Investering (mln. /jr.) gemeentelijke bedrijven gemeentelijke afdelingen totale investeringen (mln. /jr.) 3,0 11 2,5 9 2,0 7 VOORDELEN Geen extra, risicogerelateerde kosten. Geen renteheffing over geïnvesteerd kapitaal. Substantiële reductie van transactie- en administratieve kosten gerelateerd aan contractmanagement. Financieringskansen voor kleinschalige projecten die weinig aantrekkelijk zijn voor externe aannemers. Mogelijkheid voor gedeeltelijke financiering van projecten. Minimale voorbereidingsperiode: energiebesparende maatregelen kunnen in korte tijd gerealiseerd worden. DIJON & BREST (FRANKRIJK): Gecombineerde openbare plaatsing Verlaging van investeringskosten door middel van gecombineerde aanschaf van tramstellen. HET PROJECT IN EEN NOTENDOP Gecombineerde bestelling van 52 tramstellen voor een bedrag van 106 miljoen euro gaf mogelijkheid tot het rationaliseren van de investering en afstemming van behoeftes. Financiële besparingen: 24% Brest: 14,3 km tramrails, 20 trams Dijon: 18,9 km tramrails, 32 trams De kostenbesparingen van deze maatregelen vloeien terug 1,5 5 VOORDELEN naar een speciale begrotingslijn een roterend fonds tot 1,0 4 Onderhandelingskracht van de gemeente aanzienlijk de investeringen afbetaald zijn. vergroot, met name door schaalvoordeel. 0,5 2 Openbare aanbesteding gedeeld en kosten gereduceerd 0, Meer informatie (EN): Shutterstock

6 PUBLIEK-PRIVATE SAMENWERKING (PPP) REGIO PARDUBICE (TSJECHISCHE REPUBLIEK): Energie-prestatiecontract Verlaging van energieverbruik in 51 overheidsgebouwen scholen, ziekenhuizen, wijk- en zorgcentra. WAT IS EEN ENERGIE PRESTATIE CONTRACT? Energie-prestatiecontract (EPC) is een soort langetermijnovereenkomst, waarbij de klant profiteert van nieuwe of verbeterde energieapparatuur en waarbij de terugbetaling aan het energiedienstverlenende bedrijf (ESCO) direct gekoppeld is aan verlaagd energieverbruik. De investeringskosten worden terugbetaald uit de besparingen en als de ESCO deze niet bereikt, moet zij het verschil betalen tussen werkelijke en de gegarandeerde kosten. Meer informatie over EPC (EN): BERLIJN (DUITSLAND): Opwekking van zonne-energie door middel van financiering door derden Selectiecriteria Regio Pardubice: Herstel van verwarmingsystemen Verbetering van warmtecomfort in overheidsgebouwen Geen investering vanuit eigen financiële middelen uit de regio Langetermijn-energiemanagement Contract: 13 jaar: 1 jaar installatie (in 2007 in 3 fases) en 12 jaar rendement op investering Investeringskosten: 5,4 miljoen euro Gegarandeerde jaarlijkse besparingen (lopende kosten): euro Geleverde diensten: concept en projectvoorstel, financiering, levering en implementatie, training voor gebruikers gebouw, energiemanagement en garantie. Energiebesparingen: 24% CO 2 -reductie: 23% Besparingen lopende kosten: Extra besparingen na aftrek van bedrijfscommissie toegekend aan klant Photo: Wikimedia Commons Het verhuren van daken van gemeentelijke gebouwen aan particuliere investeerders en verhoging van lokale hernieuwbare energieproductie in de stad. In 2002 werd voor het eerst de Solardachbörse, een uitwisselingsbeurs voor dakruimte gehouden, om de bouw van zonne-energie-installaties door particuliere investeerders aan te moedigen. In 2009 werden er door de stad al daken (scholen, gemeentekantoren, sportcomplexen) verhuurd aan 25 investeerders. voor hernieuwbare energie verhoogd. Deze zorgde dat elektriciteit gegenereerd door zonnepanelen economisch rendabeler werd en heeft geleid tot een verhoogde interesse van particuliere investeerders. Het huurtarief is 3 tot 7% van de totale inkomsten uit het teruglevertarief van productie van zonne-energie. De financiering door derden gaf de gemeente de Nettowinst voor de gemeente na aftrek van huurheffing Meer informatie (CS): mogelijkheid de financiering van de zonnetechnologie en voor daken. technische kennis over te dragen aan particuliere investeerders. In januari 2004 werd in Duitsland het teruglevertarief Meer informatie (DE): installaties met een totale capaciteit van 4 MWh geplaatst in 10 districten tot Zelffinancierend project geheel draaiend op particuliere investeerders (inclusief burgers) die profiteren van teruglevertarieven.

7 WAT IS EEN TERUGLEVERTARIEF DELFT (NEDERLAND): Samenwerking met plaatselijke energieleverancier Een teruglevertarief is een beleidsinstrument waarbij energie- of nutsbedrijven, verantwoordelijk voor het nationale elektriciteitsnet, verplicht worden elektriciteit op te kopen uit hernieuwbare energiebronnen volgens een vooraf bepaalde prijs, voldoende aantrekkelijk om nieuwe investeringen in de sector te stimuleren. Dit zorgt vervolgens dat producenten van hernieuwbare energie zoals uit zon, wind en andere bronnen een gegarandeerde afzetmarkt en een aantrekkelijk investeringsrendement krijgen. Aspecten van een teruglevertarief zijn toegang tot het netwerk, opkoopovereenkomsten op lange termijn en een vastgestelde prijs per kilowattuur (kwh). Behalen van ambitieuze klimaatdoelstellingen door middel van het opzetten van een nieuw stadsverwarmingnetwerk. Het Delftse warmtebedrijf - ENECO Delft B.V. is een nieuw bedrijf met de specifieke doelstelling van het door de Gemeente Delft geïnitieerde nieuwe stadsverwarmingsysteem te bouwen, beheren en onderhouden. Het bedrijf levert verwarming en heet kraanwater aan naar schatting huishoudens. De warmte wordt geproduceerd door middel van cogeneratie en industriële restwarmte met een lage temperatuur. Het energienutsbedrijf Eneco New Energy is het moederbedrijf van het stadsverwarmingsbedrijf en eigenaar van 97% van de aandelen. Eneco bouwt en beheert het systeem. Aandeelhouders met 3% van de voorkeursaandelen zijn: de Gemeente Delft, de Gemeente Midden-Delfland, Eneco en drie woningbouwcorporaties. Investeringskosten: Ongeveer 120 miljoen euro (productie en distributie). Verwachte CO 2 -emissiereductie ten opzichte van 2008: min ton. Rendement op de investering voor het stadsverwarmingbedrijf: minimaal 7,4% inclusief belastingmaatregelen en een nationale subsidie voor het restwarmtepompstation. Het project is geïmplementeerd in het kader van het Europese SESAC-project en wordt gecofinancierd door het programma CONCERTO. Meer informatie (EN): Photo: Municipality of Delft 12 13

8 HET MOBILISEREN VAN MIDDELEN VAN LOKALE PARTNERS VIA GEMEENTELIJKE EN REGIONALE SUBSIDIES Ondertekenaars van het Burgemeestersconvenant verplichten zichzelf vrijwillig tot reductie van de CO 2 -uitstoot binnen hun grondgebied en is gericht op zowel particuliere als overheidssectoren. Motiveren en actief betrekken van lokale belanghebbenden en burgers is daarom cruciaal voor het bereiken van de doelstellingen van het Convenant. Lokale actoren hebben eigen visies en strategieën. Elke dag nemen ze beslissingen en doen ze investeringen. Huishoudens investeren bijvoorbeeld in de isolatie van hun huis of de aankoop van een auto, particuliere bedrijven investeren in gebouwen, apparatuur of processen. Het is van het grootste belang deze acties af te stemmen, zodat ze bijdragen aan de plaatselijke Convenantdoelstellingen. Lokale overheden en regio s hebben een unieke en sterke mogelijkheid tot het veranderen van gedrag en het mobiliseren van belangrijke hoeveelheden menselijke en financiële middelen door middel van diverse stimulansen zoals subsidies. COMMUNAUTÉ URBAINE DE DUNKERQUE (FRANKRIJK): Gemeentelijke subsidies ter stimulering van investeringen door burgers 1 2 De gemeente voert een luchtthermografie uit van alle gebouwen in de gemeente. De resultaten worden op de website van de gemeente gepubliceerd. De gemeente heeft een gratis groen telefoonnummer voor huishoudens die de resultaten van de thermografie willen bespreken, met betrekking tot energie-efficiëntie van hun huis personen hebben gesproken met energieadviseurs aanvragen goedgekeurd (296 voor isolatie, 23 voor zonnepanelen, 703 voor individuele condensatieboilers) 372 financiële subsidies toegekend (77 voor isolatie, 8 voor zonnepanelen, 280 voor individuele condensatieboilers) Twee energiemanagers en één projectcoördinator aangesteld. Meer informatie (FR): energie/index.html Energie-efficiënt opknappen van woongebouwen en groter gebruik van hernieuwbare energie. Voor de periode is een speciaal fonds van 1,1 miljoen euro opgezet, in samenwerking met de grootste elektriciteitsleverancier Electricité de France die een bijdrage deed van Geplande begroting voor de periode : 2,5 miljoen euro. De Gemeente geeft direct subsidies aan huishoudens: dakisolatie (10-12 /m 2 ), muurisolatie (6-8 /m 2 ), gecombineerde zonneverwarmingsystemen ( 1400), individuele zonneboilers ( 400) en individuele condensatieboilers ( ) 3 4 Gratis adviesdiensten aan alle huishoudens over: Voor het huis geschikte besparingsmaatregelen Informatie over het verkrijgen van gemeentelijke subsidie De gemeente publiceert een lijst met gecertificeerde bouwbedrijven voor het uitvoeren van de energiebesparende maatregelen. Photo: Communauté Urbaine de Dunkerque Het toegekende bedrag per huishouden is inkomensafhankelijk

9 PROVINCIE LIMBURG (BELGIË): Technische en financiële ondersteuning voor gemeenten REGIO PICARDIË (FRANKRIJK): Regionale subsidies betekenen rentevrije bankleningen Betrekken van lokale overheden bij het Burgemeestersconvenant en klimaatneutraal worden in Deelname van belangrijke lokale partners: Dubolimburg: Adviescentrum voor duurzame bouwen: biedt werk aan twee voltijds experts voor technisch advies bij het opstellen van lokale actieplannen. Deze worden gefinancierd vanuit Limburg Sterk Merk een specifieke subsidie voor initiatieven in Limburg. Infrax: Distributienetwerkoperator: levert financiële bijstand bij ESCO-contracten, gratis energie-audits voor gemeentelijke gebouwen, subsidies voor energiebesparende maatregelen aan bewoners en gemeenten (2-4 /m² bij thermische isolatie) en een monitoringsysteem voor energieverbruik in gebouwen. De experts worden gezamenlijk gefinancierd door het programma Intelligente Energie voor Europa (Intelligent Energy Europe), binnen het kader van het project Come2CoM. BBL: Vlaamse overkoepelende organisatie, vertegenwoordigt ongeveer 140 plaatselijke milieubewegingen in Vlaanderen. Promoot het Convenant, voert met belanghebbenden bewustwordingscampagnes uit en geeft technisch advies. Provincie: geeft subsidies voor kleinschalige duurzame projecten ( per jaar) en onderzoekt mogelijkheden tot de opzet van een klimaatfonds voor het financieren van grootschaliger projecten voor hernieuwbare energie. In 2011 doen alle gemeenten een politieke toezegging tot aanname van een klimaatsbeleid Meer informatie (NL,EN): Shutterstock Toekenning van een rentevrije lening aan huishoudens in een periode van vijf jaar (beginnend in 2006) en het behalen van een energiebesparing van 20 miljoen Euro. Herintroductie van de isolatiemarkt in Picardië door het genereren van werk voor vakmensen en bouwbedrijven ter waarde van 100 miljoen Euro. Dit levert in een periode van vijf jaar banen op. Betrekken van bank- en financiële sector bij de financiering van energiezuinige investeringen. Partners: Regio Picardië, GDF Suez, Solfea Bank, EDF, Domofinance en Crédit Agricole. Per huishouden wordt tot uitgekeerd voor isolatiewerkzaamheden. De lening is niet inkomensafhankelijk en kan in tot 7 jaar terugbetaald worden. Er wordt tot bestemd voor hernieuwbare thermische energietechnieken (warmtepompen, hout- en zonneboilers), deze kunnen in tot 10 jaar terugbetaald worden. De particulier stuurt de leningaanvraag naar de bank, met een stempel van een aannemer die het werk gaat uitvoeren. De bank geeft binnen 48 uur antwoord. De bank betaalt de aannemer direct na oplevering van het werk en na ontvangst van het getekende werkcertificaat. Deze wordt getekend door de klant en het bedrijf. De particulier betaalt geen rente aan de bank. De rente wordt betaald door de regio Picardië. Meer dan aanvragen behandeld in 3 jaar. In : isolatiewerkzaamheden gefinancierd (ongeveer euro per geval). In 2009: isolatiewerkzaamheden en hernieuwbare energieprojecten gecofinancierd (10 miljoen euro regionale cofinanciering). Hoeveelheid gegenereerde bouwactiviteiten: 100 miljoen euro, met een hefboomeffect van 10. Meer informatie (FR):

10 LAUSANNE (ZWITSERLAND): Zonne-energie uitwisselingsprogramma BIELSKO-BIALA (POLEN): Subsidies aan burgers Burgers de mogelijkheid geven groene elektriciteit in te kopen en bij te dragen aan de financiering van een zonne-energiecentrale. In 1999 is door de stad Lausanne een marktonderzoek naar ecologische heffingen uitgevoerd. Consumenten van elektriciteit waren bereid een hogere prijs per kwh te betalen voor energie die opgewekt werd uit hernieuwbare bronnen. De prijs is vastgesteld op CHF 0,90 ( 0,57) per kwh. Dit komt overeen met de kosten van een zonnepaneel, met een annuïteit berekend op basis van een levensduur van 20 jaar. Producenten van hernieuwbare energie financieren, ontwerpen en installeren zonnepanelen op particuliere woningen consumenten, ongeveer 4% van de elektriciteitsklanten van het bedrijf, hebben zich vastgelegd om met zonnepanelen tussen een totaal van kwh te produceren. In januari 2011 is het zonne-energie uitwisselingsprogramma omgedoopt tot Nativa Plus, een product dat door het WNF is gecertificeerd. Het nutsbedrijf levert nu standaard 100% hernieuwbare energie aan al haar klanten en de tarieven zijn sinds 2010 niet gestegen. Meer informatie (FR): asp?docid=34459 Aanmoedigen dat burgers kolengestookte boilers omwisselen voor meer ecologische types.. Financiële stimulansen worden geleverd in de vorm van subsidies voor de vervanging van verwarmingsinstallaties. De tarieven van de leningen zijn in de opeenvolgende jaren gewijzigd en variëren tussen 65 en 72,5%. Vervanging van ongeveer 450 kolengestookte boilers Reductie van CO 2 -emissies in Bielsko-Biala met meer dan t/jaar. Vermindering van gas- en stofvervuiling met meer dan 350 t/jaar. Jaar Total Modernisatie uitgevoerd tot einde 2009 Aantal boilers Ecologisch effect CO 2 (ton/jaar) 344,6 1546,9 667, ,6 Andere reducties zoals SO 2 (ton/jaar) 65,9 202,2 89,8 357,9 Meer informatie (EN): en.pdf Het nutsbedrijf van Lausanne onderhandelt overeenkomsten met producenten om de gehele productie van zonne-energie over een periode van 20 jaar op te kopen, eveneens tegen een prijs van CHF 0,90 ( 0,57) per kwh. Shutterstock Photo: Municipality of Bielsko Biala 18 19

11 NATIONALE FONDSEN EN PROGRAMMA S EU-FONDSEN EN -PROGRAMMA S TSECHISCHE REPUBLIEK: Programma Groene besparingen Stimuleren van investeringen vanuit de publieke sector en burgers in energiebesparing en hernieuwbare energietechnologieën. Programmabegroting ter waarde van 1 miljard euro, verdiend uit emissiehandel met Japan. Fonds verdeeld in de vorm van directe subsidies aan doelgroep huishoudens, huurdersorganisaties, woningbouwcorporaties, gemeenten (inclusief gemeentedistricten), bedrijven en andere rechtspersonen. De burgers kunnen bij één van de regionale programmakantoren ( INFO -centra) en/of lokale vestigingen van 9 deelnemende commerciële banken een subsidieaanvraag doen. Ondersteuning voor projectontwikkeling: tot 800. Een lijst met goedgekeurde ontwerpers/bouwbedrijven wordt aan de aanvragers geleverd. Mogelijkheid tot wijziging van de voorwaarden van het programma bij reëel belang voor de doelgroep. Kwaliteitsisolatie in particuliere woningen en woonblokken uitgezonderd paneelmuren. Vervanging van milieuonvriendelijke verwarmingsystemen door biomassagestookte boilers met lage emissiewaarden en efficiënte warmtepompen in nieuwe energiezuinige gebouwen. Bouw van nieuwe huizen volgens passieve energienormen. Een geschat percentage van 36% van de EU-begroting voor de programmaperiode wordt toegewezen aan Structuur- en Cohesiefondsen, beheerd door nationale of regionale beheersautoriteiten die zijn aangesteld door de Lidstaten. Grofweg 22% van de EU-begroting draagt bij aan programma s die centraal beheerd worden vanuit de Europese Commissie. Voorbeelden op het gebied van energie zijn onder andere het programma Intelligente Energie voor Europa. DE EU-LIDSTATEN EN REGIO S BESLISSEN OVER HET GEBRUIK VAN: STRUCTUURFONDSEN EN COHESIEFONDS JESSICA TECHNISCHE ONDERSTEUNING JASPERS TECHNISCHE ONDERSTEUNING SAMENWERKINGSPROGRAMMA S INTERREG IV A EN INTERREG IV B EUROPESE FONDSEN, CENTRAAL BEHEERD VANUIT DE EUROPESE COMMISSIE SAMENWERKINGSPROGRAMMA S INTERREG IV C EN URBACT INTELLIGENTE ENERGIE EUROPA PROGRAMMA (IEE) ELENA (GEFINANCIERD DOOR DE IEE) SMART CITIES De goedkeuring van het project is afhankelijk van de energieprestaties voor en na de verbouwing. Toepassing van hernieuwbare energietechnologieën (bv. zonnepanelen) Snelle procedure: 10 weken vanaf de indiening tot het Meer informatie (CS, EN): tekenen van het contract. about-the-green-savings-programme/ 20 21

12 STRUCTUURFONDSEN EN COHESIEFONDS REGIO FRANCHE-COMTÉ (FRANKRIJK): Energiezuinige sociale woningbouw Verbouw van 36 sociale huisvestingseenheden in de gemeente Dole. OPERATIEF PROGRAMMA Regio Franche-Comté FONDS Europees Regionaal Ontwikkelingsfonds (EROF) TOTALE KOSTEN FINANCIERING EROF cofinanciering: 14% Eigen financiering: 82% Bonus voor verbetering van huurhuizen: 4% Meer informatie (FR): Mission%20 ope-%c3%a9nergie-150ppi_0.pdf STAD KAUNAS (LITOUWEN): Modernisering van de stadsverwarming Modernisering van stadsverwarmingsnetwerken in de stad Kaunas, door middel van toepassing van moderne technieken. OPERATIEF PROGRAMMA economische infrastructuur. Ontwikkeling van sociale en FONDS Europees Regionaal Ontwikkelingsfonds (EROF) TOTALE KOSTEN GESCHATTE COFINANCIERING 70 % Meer informatie (LT, EN): sf_projects/map_of_projects/?prior=1&aps=1040 Shutterstock REGIO KARLOVARSKY (TSJECHISCHE REPU- BLIEK): Beroepstraining voor installateurs van zonnepanelen Photo: ISSTE Sokolov-Pavel Janus Solarter - beroepstraining voor installateurs van hernieuwbare energietechnieken OPERATIEF PROGRAMMA Human Resources-ontwikkeling FONDS Europees Sociaal Fonds (ESF) TOTALE KOSTEN GESCHATTE COFINANCIERING 80 % Meer informatie (CS, DE): EUROPEES REGIONAAL ONTWIKKELINGS- FONDS (EROF) voor verbeteringen van energieefficiëntie en gebruik van hernieuwbare energie in bestaande woningen In elke lidstaat zijn uitgaven voor verbetering van energie-efficiëntie en voor het gebruik van hernieuwbare energie in bestaande huisvesting subsidiabel tot een bedrag van 4% van de totale EROF-toewijzing.* Lidstaten moeten bestaande prioriteiten bijstellen om ontvangen (EROF)-fondsen opnieuw toe te wijzen aan energiebesparende maatregelen voor bestaande huisvesting. Er is geen formele goedkeuring van de operatieve programma s door de Europese Commissie vereist. Lidstaten hoeven niet tot het einde van 2013 te wachten om de noodzakelijke veranderingen door te voeren. *VERORDENING (EG) Nr. 397/2009 VAN HET EUROPESE PARLEMENT EN VAN DE RAAD van 6 mei 2009 tot wijziging van Verordening (EG) nr. 1080/2006 betreffende het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling met betrekking tot de subsidiabiliteit van investeringen in energie-efficiëntie en hernieuwbare energie op het vlak van huisvesting

13 JESSICA TECHNISCHE ONDERSTEUNING JESSICA: Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas ANDERE INVESTEER- DERS (Publiek en privaat) STAD Inclusief bijdrages van leningen en gebouwen Structuurfondssubsidies STEDELIJKE ONTWIKKELING LIDSTAAT OF REGIO Via een aangewezen beheersautoriteit Investering (aandelen, lening of garantie) Shutterstock EUROPESE COMMISSIE Holdingfonds Leningen Optioneel Internationale financiële instituties en banken Projecten die deel uitmaken van een geïntegreerd plan voor duurzame stedelijke ontwikkeling LITOUWEN: Holdingfonds ter verbetering van energie-efficiëntie in woonblokken Verbeteren van energie-efficiëntie in woonblokken door middel van gunstige leningen aan huiseigenaren. Door het Ministerie van Financiën en het Ministerie van Milieu van Litouwen is in juni 2009 een holdingfonds van 227 miljoen euro ingesteld. Dit wordt beheerd door de Europese Investeringsbank (EIB). Gefinancierde projecten: energiebesparende investeringen in woonblokken. Leningovereenkomst getekend tussen EIB, als manager van het JESSICA holdingfonds in Litouwen, de Šiaulių bank en de Swedbank. Beide banken leveren moderniseringsleningen voor efficiënter energieverbruik voor een totaalbedrag van 12 miljoen euro aan individuele appartementeigenaars. Deze eigenaars kunnen een aanvraag indienen voor een 20-jarige lening met lage en stabiele rentetarieven. De lening moet gebruikt worden voor energiebesparende investeringen die aanzienlijke besparingen op de energierekeningen opleveren. Shutterstock LONDEN (VERENIGD KONINKRIJK): Een JESSICA-fonds van 100 miljoen pond ter financiering van duurzame energieprojectenprojects Het Londen Jessica Fund bestaat uit 50 miljoen pond vanuit het Europees regionaal ontwikkelingsfonds, 32 miljoen pond vanuit de London Development Agency en 18 miljoen pond van de London Waste and Recycling Board. Gefinancierde projecten: gedecentraliseerde energieinfrastructuur met efficiëntere elektriciteit- en warmteproductie op korte afstand van de consument (minder transportverliezen), afvalinfrastructuur met verhoogde recyclingcapaciteit, gebruik van afval tot energie -faciliteiten en productie van hernieuwbare energie ter vermindering van vuilstorten en stimulering van investeringen in de milieusector. Projectfinanciering wordt geconcentreerd in herstelregio s met aanzienlijke armoede. VOORDELEN VAN HET GEBRUIK VAN JESSICA-FONDSEN Rotatie van fondsen: Fondsen die geïnvesteerd zijn in deelnemende projecten kunnen opnieuw gebruikt worden voor nieuwe investeringen, waarmee de effectiviteit aanzienlijk verhoogd wordt. Hefboom: JESSICA-fondsen kunnen door middel van een hefboomeffect investeringen vanuit de private sector uitlokken en profiteren van externe vaardigheden in projectbeheer. Flexibiliteit: JESSICA levert een flexibeler aanpak, door aanbieding van onderpand, schuld of garantie tot meer investeringen in duurzame stedelijke ontwikkeling. Kennis: Lidstaten, steden en regionale overheden kunnen profiteren van kennis uit de bank- en private sector. Meer informatie over JESSICA en bestaande opgerichte fondse: jessica/ Andere JESSICA-fondsen zijn opgericht in: Italië, Moravië-Silesië (Tsjechische Republiek), Andalusië (Spanje), Griekenland, Portugal, Wielkopoloska (Polen) en andere landen en regio s

14 JASPERS TECHNISCH ADVIES JASPERS: Joint Assistance to Support Projects in European Regions Jaspers helpt 12 Centraal- en Oost-Europese EU-lidstaten bij het opstellen van grote projecten die ingediend worden voor financiering van subsidies uit Structuur- en Cohesiefondsen. Het doel is het aantal en de kwaliteit te verhogen van projecten die ter goedkeuring worden aangeboden aan de Commissie. Het gratis technisch advies van JASPERS is gericht op het versnellen van opname van beschikbare fondsen. VOORBEELDEN VAN ONDERSTEUNDE PROJECTEN Geothermische verwarmingsbron in Litomerice (Tsjechische Republiek) Modernisering van de railverbinding tussen Nove Mesto en Zlatovce (Slowakije) Aankoop van vloot tramstellen met verlaagde vloeren in Poznan (Polen) Meer informatie (EN): Shutterstock SAMENWERKINGSPROGRAMMA INTERREG IV A & INTERREG IV B Interreg IV A: Grensoverschrijdende samenwerking: index_en.htm Interreg IV B: Transnationale samenwerking: EEN FRANS-ZWITSERS PROJECT: Rêve d Avenir De ontwikkeling van territorium-laboratoria die verder gaan dan de Europese energie- en klimaatsdoelstellingen van lokale overheden Ondertekenaars van het convenant met 3,5 miljoen inwoners testen verschillende instrumenten en methodes die burgers en actoren stimuleren tot bijdrage aan gemeenschappelijke convenantdoelstellingen. VERWACHTE Alle klimaatvriendelijke acties die worden uitgevoerd door lokale partners (MKB, verenigingen, burgers) zoals fietspendelen, plaatsing van energiezuinige lampen of efficiënte boilers worden op een webportaal getoond. Dit 3x20 platform is gekoppeld aan Google Maps en berekent de bespaarde energie en CO 2 uit individuele acties, plaatst deze op een kaart en geeft de mogelijkheid tot het uitwisselen van ideëen binnen de gemeenschap. Het platform wordt in 2012 geopend voor alle lokale overheden in Europa. Meer informatie (FR):

15 E E N C E N T R A A L - B A LT I S C H P R O J E C T: COMBAT SAMENWERKINGSPROGRAMMA S INTERREG IV C & URBACT Project ENGAGE Door het bundelen van krachten en het uitwisselen van ervaringen en ideeën ondersteunen vier Baltische hoofdsteden Stockholm, Helsinki, Tallinn en Riga elkaar bij het behalen van de doelstellingen van het Convenant. VERWACHTE Op maat gemaakte energie-actieplannen Brede netwerken van belanghebbenden Energiedagen Gezamenlijke richtlijnen over de implementatie van het Burgemeestersconvenant Interreg IV C & URBACT: Interregionale samenwerking interregional/index_en.htm PROGRAMMA INTELLIGENTE ENERGIE VOOR EUROPA (IEE) Het mobiliseren van gemeentelijke afdelingen, belanghebbenden en burgers van steden om gezamenlijk bij te dragen aan doelstellingen van het Burgemeestersconvenant op lokaal niveau. VERWACHTE Efficiënte, participatieve communicatiecampagne uitgevoerd in alle steden. Goed zichtbare posters met daarop de deelname van minstens belanghebbenden en burgers die klimaatvriendelijke acties uitvoeren. Online posterontwerpprogramma, open en gratis voor alle gemeenten. Rekenhulp voor CO 2 en energiebesparingen Meer informatie (EN): Poster: Municipality of Pamplona Photo: Municipality of Riga Meer informatie (EN): Het IEE-programma cofinanciert onder andere projecten die bijdragen aan het succes van het initiatief Burgemeestersconvenant, met name door middel van promotieacties, het faciliteren van netwerken tussen lokale overheden, regio s en lokale partners en technische ondersteuning aan ondertekenaars van het Convenant. Meer informative over het IEE-programma en gecofinancierde projecten (EN): index_en.html Grafisch ontwerp: Diane Morel 28 29

16 ELENA FACILITEIT EUROPEAN LOCAL ENERGY ASSISTANCE (EUROPESE HULP VOOR PLAATSELIJKE ENERGIE) PROVINCIE MILAAN (ITALIË): Opknappen van schoolgebouwen in 40 gemeenten De ELENA-faciliteit biedt subsidies voor technische bijstand. Subsidiabele maatregelen voor dergelijke financiële steun zijn onder andere: haalbaarheid- en marktstudies, structurering van investeringsprogramma s, businessplannen, energie-audits, opstellen van aanbestedingsprocedures en contractuele afspraken en toewijzing van investeringsprogrammamanagement aan nieuw aangenomen personeel. Het doel is om verspreide lokale projecten te bundelen in systematische investeringen en deze investeringen aantrekkelijk te maken voor bankfinanciering. Activiteiten in de gemeentelijke actieplannen en investeringsprogramma s moeten gefinancierd worden met andere middelen, zoals leningen, ESCO s of structuurfondsen. Meer informatie (EN): Het oplossen van begrotingsproblemen van individuele gemeenten en gebrek aan technische capaciteit voor het opknappen van scholen in hun grondgebied. Projecten van 40 gemeenten in de provincie Milaan zijn samengevoegd en worden gecoördineerd op provinciaal niveau. De nullijn van contracten en energiekosten is gestandaardiseerd en de methode van het Energie-prestatiecontract wordt toegepast. Plaatselijke banken zijn ondersteund door een lening van de Europese Investeringsbank en een subsidie op het rentetarief is geleverd door de provincie. Dit stimuleerde de plaatselijke energiedienstverlenende (ESCO) markt en financiële intermediairs. Partnerovereenkomst tussen DG-Tren & Prov-MI voor het Burgemeestersconvenant Promotie onder gemeenten Voorbereiding van duurzame actieplannen energie Financiële steun Overeenkomsten tussen EIB en Prov-MI Provinciale fondsen Door ELENA gecofinancierde acties Brandstofleveranciers Beoordeling van energie-audits van overheidsgebouwen Contractvoorwaarden EIBfondsen Aanbesteding voor FI Financiële intermediair Aanbesteding door Gemeenten Winnende ESCO s GEMEENTEN Betaling brandstof Besparingen Overmaking naar ESCO s Energie Prestatie Contracten voor energiebesparingen Shutterstock

17 PROVINCIE BARCELONA (SPANJE): Levering van financiële, technische, juridische en contractuele bijstand aan 146 ondertekenaars van het Convenant VILA NOVA DE GAIA (PORTUGAL): Gekwalificeerd team van experts opgezet binnen de gemeente DE PRESTATIES VAN DE PROVINCIE BARCE- LONA ALS ONDERSTEUNENDE STRUCTUUR VAN HET CONVENANT 146 van de 311 gemeenten binnen het grondgebied hebben het Burgemeestersconvenant ondertekend. De provincie financiert de ontwikkeling van gemeentelijke actieplannen (2,2 miljoen euro) De provincie heeft met succes een aanvraag gedaan voor technische bijstand aan ELENA Aangevraagde financiering bij ELENA Eigen financiering TOTAAL Directe personeelskosten Externe experts, onderaannemers 75 % 25 % 100 % 1,999, ,642 2,666, ,067 2,217,500 VILA NOVA DE GAIA ( INWONERS) Heeft het convenant in 2009 getekend Heeft een doelstelling van minstens 25% CO 2 -emissiereductie per 2020 opgesteld, met 2005 als nullijn. Heeft een actieplan opgesteld met prioriteiten die uitgevoerd moeten worden op het gebied van stedelijk transport (promotie, elektrische voertuigen), straatverlichting en gebouwen (publiek, privaat en sociale huisvesting). ELENA gaf de provincie de mogelijkheid tot: Totale subsidiabele kosten 2,666,567 ELENA gaf de gemeente de mogelijkheid tot: Uitvoering van 55 haalbaarheidsstudies ter evaluatie van mogelijke investeringskosten van duurzame energieprojecten in gemeenten. Resultaat: 3 miljard euro. Aannemen van nieuw personeel binnen de provinciale overheid en externe experts voor het aanbieden van technische, juridische en contractuele bijstand aan gemeenten. Uitvoer van verschillende studies ter evaluatie van de technische en economische haalbaarheid van verschillende technologische oplossingen in duurzame energieprojecten. Opstellen van een gekwalificeerd ELENA-team binnen de gemeente en het onderaannemen van externe experts voor de levering van technische, juridische en contractuele Foto: Gemeente Vila Nova de Gaia bijstand (voorbereiding van aanbestedingsprocedures, contractvoorwaarden en invoer van het investeringsprogramma). In de nabije toekomst creëren van banen 32 33

18 Projectnaam REBIDA CHP/ District Heating MADEV Efficacité Énergétique Écoles Paris Energy Efficiency Milan Burgemeestersconvenant Duurzaamheidsprogramma Vila Nova de Gaia Indiener Deputació de Barcelona Stadsverwarming Purmerend (NL) Provincie Milaan (I) Fundación Movilidad / Madrid De Stad Parijs (F) Gemeente Vila Nova de Gaia (P) DOELGROEP ELENA Status Contract getekend 4 mei 2010 Contract getekend 30 sept.2010 Contract getekend 26 okt Contract getekend 25 nov Contract getekend 15 dec Contract getekend 26 jan Geschat volume investeringsproject ELENA-bijdrage Geschatte hefboomfactor Meer contracten worden momenteel voorbereid. Deze vertegenwoordigen ongeveer 8,5 miljoen euro in ELENA-subsidies, waarmee ongeveer 500 miljoen euro in investeringen gemobiliseerd wordt DE KADERPROGRAMMA VOOR ONDERZOEK SMART CITIES Het initiatief Smart Cities ondersteunt een beperkt aantal, redelijk grote steden en regio s die baanbrekende maatregelen uitvoeren in de richting van ambitieuze klimaatdoelstellingen, door middel van duurzaam energiegebruik en -productie. Dit vereist een systematische benadering en organisatorische innovatie met inpassing van energie-efficiëntie, koolstofarme technieken en intelligent management van vraag en aanbod. Maatregelen op het gebied van gebouwen, lokale energienetwerken en transport zullen met name de belangrijkste componenten van het initiatief vormen. Het programma gebruikt de ervaringen van andere SET-Planinitiatieven (Strategisch plan voor energietechnologie), met name het initiatief Solar Europe en het Europees elektriciteitsnetwerk, evenals het EU samenwerkingsverband voor gebouwen en groene voertuigen, vastgesteld in het Europese economische herstelplan. Plaatselijke overheden betrokken bij het Burgemeestersconvenant zijn rond dit initiatief gemobiliseerd zodat het effect ervan wordt vermenigvuldigd. Meer informatie (EN): european-initiative-on-smart-cities FINANCIERINGSMOGELIJKHEDEN IN DE NABIJE TOEKOMST! ELENA: Toekomstige en geplande ontwikkelingen In 2011 plant de Commissie de reikwijdte van de ELENAfaciliteit uit te breiden en technische bijstandsubsidies te leveren voor projecten onder 50 miljoen euro. Twee nieuwe ELENA-afdelingen zijn gepland voor middelgrote investeringsprojecten, gemanaged door steden en regio s die op zoek zijn naar financiële ondersteuning. Deze nieuwe mechanismes zijn gericht op het combineren van duurzame energiemaatregelen met koolstofkrediet en investeringen in de sociale woningbouw. Meer informatie (EN): Nieuw energie-efficiëntiefonds Een nieuw Europees investeringsfonds voor duurzame energieprojecten wordt in 2011 gelanceerd. Dit fonds maakt gebruik van de niet bestede 146 miljoen euro uit het Europese economische herstelprogramma, aangevuld met cofinanciering van de EIB voor onderpand, garantie en leningproducten voor overheden en vertegenwoordigende instanties. Het fonds richt zich op investeringen in gebouwen, plaatselijke energie-infrastructuur, gedecentraliseerde hernieuwbare energie-installaties en stedelijke mobiliteit. Meer informatie (EN):

19 36 Commited to local sustainable energy